بوزبالانىڭ كوزىن جاڭا اشقان كۇشىكتەي ءار نارسەگە اۋەستەنە قارايتىن كەزى بولادى. باسقانى قايدام، ءبىز سونداي بولدىق.  ول قازىرگى قۇرمانعازى اتىنداعى كونسەرۆاتوريانىڭ تەاتر فاكۋلتەتىنە وقۋعا ءتۇسۋ. الاتاۋدىڭ باسىنا جۇك ارقالاپ جاياۋ شىققانمەن بىردەيتىن. ابيتۋريەنت كەزدەن بىرگە تۇرىپ، بىرگە دايىندالعان مۇسا ەكەۋمىز (مۇساقوجا ادجىبەكوۆ – قازىرگى ب. ريموۆا اتىنداعى الماتى وبلىستىق دراما تەاترىنىڭ دارىندى اكتەرى) كوبىندە بىرگە جۇرەمىز. العاشقى ستيپەنديا، ستۋدەنتتىك بيلەت، سىناق كىتاپشاسى سياقتى قۋانىشتارعا كۋا بولعان شاقتاردى بىرگە وتكىزە باستاعان كەزىمىز. سوسىن، قولىمىز قالت ەتسە تەاترعا بارامىز. كوبىندە «اكەمتەاتر» دەپ اتاپ كەتكەن م. اۋەزوۆ تەاترىنا، قالا بەردى «تيۋز» بەن وپەرا تەاترىنا دا ءىز سۋىتپاي كەلىپ تۇرامىز. وسىلاي ەكى اي زۋ ەتە قالدى. الدىمىزدا 7-قاراشا. 7-نويابر. ەڭ از دەگەندە ءبىر جەتى دەمالاتىن ۇلى وكتيابردىڭ پالەنشە جىلىنا ارنالعان مەيرام. ول كەزدەگى بۇتكىل سيستەما، يدەلوگيا، گازەت-جۋرنال، تەلەۆيدەنيە، راديولار كۇندىز-ءتۇنى سول مەرەكەگە جانىن دا بارىن دا سالادى. اسىرەسە پارادتى ايتساڭىزشى. اۋەلەگەن دۋحوۆوي وركەسترمەن مىنبەنىڭ جانىنان ايقايلاپ ءوتۋشى ەدىك. كوزدەرى جايناپ، بەتتەرى بال-بۇل جانعان جاستار جالعان يدەولوگياعا سەندىك-اۋ.

وسىنداي كۇندەردە قايدان، كىمنەن ەستىگەنىن بىلمەيمىن، مۇسا ءبىر كۇنى ەنتىگىپ جەتىپ كەلدى. «ماسسوۆكاعا، تەلەۆيدەنيەگە شاقىرىپ جاتىر. اقشا تولەيدى ەكەن» دەدى. ايتقان ۋاقىتىندا بەيبىتشىلىك كوشەسىندەگى تەلەۆيدەنيەگە باردىق. ءوزىمىز باستى رولگە تۇسەتىن جانداي ءسال-ءپال قوبالجۋ دا بار. جانە بۇل عيماراتقا كىرەر جەردە انشەيىندەگى ۆاحتەر «بابا زينا» بولماسا «تەتيا شۋرا» ەمەس ميليتسيونەرلەر وتىرعانىن كورگەندە ەسىمىز شىققان. رەداكتور نە بولماسا رەجيسسەردىڭ كومەكشىسى مە، ءبىر ايەلدەن ۇققانىمىز – بۇل حاباردىڭ بۇگىن ءتۇسىرىلىپ، مەيرامعا قارسى كورسەتىلەتىندىگى ەدى. ياعني، قازاقستانعا كەڭەس وكىمەتىنىڭ قالاي كەلگەنىن، قانداي قيىندىق بولسا دا لەنينشىل بولشەۆيكتەردىڭ جەڭىسكە جەتەتىندىگىن كورسەتەتىن تەلەسپەكتاكل ەكەن. اقىرى نە كەرەك، ۇستىمىزگە سۇر شينەل، باسىمىزعا قىزىل جولاقتى پاپاح، اياعىمىزعا ەتىك كيىپ، قولىمىزعا ۆينتوۆكا العانىمىزعا ءماز بولدىق... اياق استىنان «ارتيست» بولۋ باقىتى بۇيىرىپ توبەمىز كوككە ەكى ەلى جەتپەي قالدى. رەجيسسەر ىدىرىس قاسىموۆ دەگەن كىسى ەكەن. ءبىزدىڭ اكتەر بولىمىندە 1-كۋرستا اسقار توقپانوۆتىڭ توبىندا وقيتىنىمىزدى ەستىگەندە ريزا بولىپ قالدى. اسىرەسە، ستۋدەنتتەردىڭ قارنى اشپاۋ كەرەك... سەندەرگە 3-رۋبلدەن بەرەمىز دەگەنگە ابدەن ءمازبىز... اسىرەسە مەن، تەلەۆيدەنيەدەگى نۇرعا بولەنگەن جارىق، ءارى-بەرى قوزعالاتىن تەلەكامەرالار، ستۋدياعا ارنايى دايىندالعان دەكوراتسيادان «شاپكىم» اينالىپ كەتكەن. جانە قاراپ تۇرماي قازاق تەلەۆيدەنيەسىنە قول ۇشىمدى بەرگىم كەلىپ تۇر. بىرەسە رەكۆيزيتتەن ونى-مۇنى اكەلىپ بەرىپ، رەجيسسەر بىرەۋدى ىزدەسە تانىماسامدا سول ىزدەگەن ادامدى تاپقانشا تىنىم تاپپاي جۇگىرىپ ءجۇرمىن. ءبىز ءتۇسىرىپ جاتقان ستۋديا 1-قاباتتا، ال رەكۆيزيت بولمەسى استىڭعى پودۆالدا... اياعىمداعى كەڭدەۋ سولدات ەتىگىمەن ءارى-بەرى زىرلايمىن. ۇزىن دالىزدەگى اعاش ەسىك ءدال مەنىڭ مۇرنىمنىڭ استىنان اشىلعاندا سەلك ەتە قالدىم. ىشتەن كوستيۋم-شالبار، اق كويلەك، گالستۋك تاققان ءۇش ادام شىقتى. شاماسى مەنىڭ دالاڭ-دالاڭ ەتىپ جۇگىرگەنىمدى بىرەۋى بايقاپ قالسا كەرەك... ءاي، بالا، -دەدى ول. -شۋلاما... كانە، تىنىش... مەن توقتاي قالدىم. الگى ءۇش كىسى كۇبىرلەسىپ ءالى تۇر. ءبىر كەزدە قولىندا گرافين، پودنوسقا سالعان ستاكان، قانت، شاينەك كوتەرگەن قىز ىشكە كىردى. مەن قاراپ تۇرماي انا قىزعا كومەكتەسىپ اۋىر ەسىكتى اشىپ ۇلگەرگەن ەدىم. انادايدا الاسا جۋرنال ۇستەلىنىڭ باسىندا وتىرعان ەر ادامدى بايقاپ قالدىم. تانىس كىسى سياقتى. داۋىسى گۇر-گۇر ەتىپ ەستىلىپ تۇر... اپىرماي مىنا كىسى كىم بولدى ەكەن؟ سۋرەتىن كورگەن سياقتىمىن عوي... دەگەن وي سانامدا جارق ەتە قالدى... وسى كەزدە ماناعى ءۇش كىسى جانىمنان ءوتىپ ىشكە قايتا كىردى. داۋىستارى ەستىلەر-ەستىلمەستەي، سىبىرلاسىپ ءوتتى... قۇلاعىم شالعانى... باۋكە... باۋكەڭ بولدى. قاي باۋكە؟ باسە، باسە... قايدان كوردىم دەسەم؟ باۋىرجان... كادىمگى باۋىرجان مومىشۇلى ەكەن-اۋ... مىنا وتىرعان سول كىسى... اتى اڭىزعا اينالعان باۋىرجان مومىشۇلى! مەلشيىپ تۇرىپ قالدىم. بۇل كىسىنى ءبىزدىڭ ءۇي، وتباسىمىز قاتتى سيلايتىن، بىلەتىن. سەبەبى، ءبىزدىڭ ۇيدەگىلەر الەكساندر بەكتىڭ «ۆولوكولامسك تاسجولىن» وقىپ وسكەن وتباسىمىز. «ارتىمىزدا، موسكۆا» ءفيلمىن كورىپ باۋكەڭنىڭ كىتاپتارىن جاستانا جاتىپ ەر جەتكەن جاندارمىز. مەنىڭ اكەم دە سوعىسقا قاتىسقان. كۋرسك دۋگاسىنداعى وق پەن ورتتەن جارادار بولسا دا امان شىققان مايدانگەر. جانە اكەمنىڭ باس يەتىن، قۇرمەتتەيتىن ەكى-اق ادامى بولاتىن. ول جۋكوۆ. مارشالل، گيورگي جۋكوۆ. سوسىن ءبىزدىڭ باۋكەڭ. باۋىرجان مومىشۇلى...

مەن ەندى مىنا سيقىرلى ستۋدياعا بايلانعان جانداي كەتە الماي قالدىم. اينالسوقتاپ جاڭاعى ەسىككە بارا بەرگىم كەلەدى. وسى كەزدە اۋىر ەسىك تاعى اشىلىپ، ىشكە قولىندا كىشكەنتاي قوبديشاسى بار گريمەر قىز كىردى. جىلانعا اربالعان تورعاي سياقتى انا ستۋدياعا قالاي كىرگەنىمدى ءوزىم دە بايقاماي قالدىم. انىقتاپ قارادىم. باۋكەڭنىڭ ۇستىندە جاعاسىندا ويۋى بار قارا شاپان، باسى جالاڭباس. بۋرىل تارتقان شاشى ارتقا قايىرىلىپتى. اۋزىنا تۇسكەن قالىڭ مۇرتى جوعارعى ەرنىن تۇگەل جاپقان. باۋكەڭ الاسا ۇستەلدىڭ ۇستىندە قۇز جارتاستىڭ باسىنداعى كارى بۇركىتتەي قايقايىپ وتىر. شالدىققان، شارشاعان، بارشىن بولمىسى شوگىل بۇركىت ەمەس، كەرىسىنشە قىزىل كورسە شاڭق ەتەتىن مۇزبالاڭ بۇركىت ىسپەتتى. جانىندا وتىرعان جۋرناليست ايەل دە ساسىپ-سالبىراپ تۇرعان سىڭايدا. ءبىر ءسات باۋكەڭ تەرلەگەن سياقتى بولدى. ماڭدايىن الدىندا جاتقان سالفەتكامەن ءسۇرتتى. شاپانىنىڭ الدىن اشتى دا گۇرر ەتە قالدى. ورىسشا سويلەپ وتىر. باۋكەڭ ءبىر ءسات الدىنداعى جۋرنال ۇستەلىن ءبىر ۇردى ما، بولماسا ساۋساعى ءتيىپ كەتتى مە، ستاكانداعى سۋ ەدەنگە قۇلاپ ءتۇستى. وعان قاراعان باۋكەڭ جوق، ءسوزىن جالعاستىرا بەردى.

«يا پولكوۆنيك ۆ وتستاۆكە، نو نە گراجدانين ۆ وتستاۆكە» دەگەنىن ءبارى ەستىدى. ەلىم دەپ، جەرىم دەپ، جانىن شۇبەرەككە تۇيگەن تۇلعانىڭ مىنا جۇيەدەن، مىنا قوعامنان كورگەن ادىلەتسىزدىگى مەن تەپەرىشى ەسىنە ءتۇسىپ كەتكەندەي باۋكەڭنىڭ مۇرتى جىبىرلاپ كەتتى.

يا، مەن ول كەزدە بالامىن... كوپ نارسەنى بىلمەگەن، ەستىمەگەن، ەسسىز كەزىم. ال مىنا اڭىز ادام، گەنەرال يۆان پانفيلوۆتىڭ قولاستىندا 316-شى اتقىشتار ديۆيزياسىندا كوماندير بولعان كىسى. سان رەت قورشاۋدا قالعان پولكىن امان-ەسەن الىپ شىققان تۇلعا. ەسىمە ءتۇستى... ونى 1942 جىلى كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا ۇسىنعان. الايدا كاپيتان مومىشۇلىنا ول اتاق بۇيىرماپتى.  سوعىستان سوڭ ۆوروشيلوۆ اتىنداعى اسكەري اكادەميا بىتىرگەن 250 ادامنان گەنەرال مايور شەنىن تەك باۋىرجان مومىشۇلى العان جوق. باۋكەڭە باتىر اتاعى تۋرالى ۇسىنىستى ەستىگەن سوۆەت وداعىنىڭ مارشالى اندرەي گريشكو دەگەن بەيشارا، «تولكو چەرەز موي ترۋپ!» دەگەن دەيدى. يا، سول باۋكەڭ مىنە وسى قازاق تەلەۆيدەنيەسىندە. بۇل اڭگىمە-اڭىزدىڭ كوبىن مەن اكەمنەن، بولماسا 9 مايداعى جينالعان، سوعىسقا قاتىسقان، سوعىستان كەلگەن سولداتتار مەنىڭ اكەمنىڭ قۇرداستارىنىڭ اۋىزدارىنان ەستىدىم. كەيبىرەۋلەرىن سول كەزدەگى گازەت-جۋرنالداردان وقىعانىن اكەم جارىقتىق ايتىپ وتىراتىن. باۋكەڭ مىنە تەلەۆيدەنيەدە، سوندىقتان دا ول كىسى ءۇنسىز قالدى. بارادى ءۇنسىز تۇنەرىپ، سوعىستان قايتقان سولداتتار دەپ، سىرباي اقىن ايتقانداي، باۋكەڭ ءۇنسىز تۇنەرىپ وتىرىپ قالدى. ستۋدياداعى وپەراتورلار دا، جارىق بەرۋشىلەر دە، جۋرناليست تە، ءتىپتى الگى ادەمى كيىنگەن ءۇش كىسى دە ءلام-ءمىم دەگەن جوق. بىرەۋ بىلەگىمنەن تارتقىلاعاندا ەسىمدى جيسام مۇسا ەكەن. مەنى ىزدەپ ارەڭ تاۋىپتى.

ءبىز سول كەشتە ءبىر كورىنىستى قايتا-قايتا ءتۇسىرىپ، تۇنگى 2-دەن كەتە جاتاقحاناعا كەلدىك. ابىروي بولعاندا تەلەۆيدەنيەنىڭ ماشيناسى ءبىزدى اكەلىپ تاستادى. ءوزىمىز اش بولساق تا كوڭىلىمىز توق. ەرتەن قۇجاتتارىمىزدى بەرسەك ءۇش رۋبلدەن گونورار الاتىن بولدىق. ەڭ نەگىزگىسى مەن اڭىز ادام ۇلى باۋىرجان مومىشۇلىن كوردىم جانە كوپكە دەيىن ۇيىقتاي الماي جاتتىم. دەمالىسقا بارعاندا اكەمە باۋىرجاندى قالاي كورگەنىمدى ايتىپ بەرەم دەپ تالىقسىپ جاتىپ ۇيىقتاپ كەتىپپىن. قۇلاعىمدا، باۋكەڭ ايتقان الگى ءسوز ءبىر ورنىندا اينالا بەرەتىن پلاستينكا سياقتى كوپكە دەيىن كوكەيىمدە قالىپ قالدى.

(يا پولكوۆنيك ۆ وتستاۆكە، نو نە گراجدانين ۆ وتستاۆكە(.

تالعات تەمەنوۆ,

قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، تەاتر جانە كينورەجيسسەرى

Abai.kz