كونفەرەنتسيامىزدىڭ كەزەكتى قوناعى - ازات جسدپ-نىڭ باس حاتشىسى ءامىرجان قوسانوۆ مىرزا وقىرماندار تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋىن باستادى. ءار سۇراققا ىجداعاتپەن جاۋاپ بەرگەن ءامىرجان ساعيدراحمانۇلى وپپوزيتسيا تۋرالى ويلارىن ايتا كەلىپ: «وپپوزيتسيا بارلىق جاعىنان كۇشەيۋى ءتيىس. يدەيا جاعىنان حالىق قولدايتىنداي كۇن ءتارتىبىن انىقتاۋ قاجەت. رەسۋرس جاعىنان قولدا بار مۇمكىندىكتەردى بىرىكتىرۋ قاجەت. سان جاعىنان ءارتۇرلى پارتيا مەن ۇيىمداردا بولەك جۇرگەن اكتيۆتىڭ باسىن قوسۋ قاجەت. سوندا عانا بيلىك وپپوزيتسيامەن ساناسادى. سوندا عانا ول ءتاۋباسىنا كەلەدى. باسقا جول جوق!» دەيدى.

"اباي-اقپارات"

- ءامىرجان مىرزا، بۇگىنگى دەيىنگى قازاق بيلىگى ءبىر ادامعا تاعدىرى بايلانعان، وزگەرىستى، دامۋدى قالامايتىن جانە قالاي دا المايتىن ساياسي ولىككە اينالدى. مەملەكەتتى بۇل جاعدايعا الىپ كەلگەن جەكەلەگەن ساياساتكەرلەردىڭ جەكە باسىنىڭ امبيتسياسى دەسەك تە، بيلىكتە جۇرگەن سانى باسىم ادامداردىڭ جاعىمپازدىعى دا وسىنداي دارەجەگە جەتكىزدى دەپ ويلايمىن. سىزگە قوياتىن سۇراعىم: ەگەر ءسىز كۇنى ەرتەڭ حالىق قالاۋى ءتۇسىپ, ەلباسى بولا قالساڭىز، قازاقستانعا قانداي وزگەرىس اكەلەر ەدىڭىز جانە حالىققا قانداي ۋادە بەرەر ەدىڭىز؟ مەن ءسىزدىڭ اۋزىڭىزدان كەلەشەك ساياساتكەرلەردىڭ قۇر ساياسي ۇران ەمەس، ناقتى نەمەن اينالىسقىسى كەلەتىنىن بىلگىم كەلەدى.

كونفەرەنتسيامىزدىڭ كەزەكتى قوناعى - ازات جسدپ-نىڭ باس حاتشىسى ءامىرجان قوسانوۆ مىرزا وقىرماندار تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋىن باستادى. ءار سۇراققا ىجداعاتپەن جاۋاپ بەرگەن ءامىرجان ساعيدراحمانۇلى وپپوزيتسيا تۋرالى ويلارىن ايتا كەلىپ: «وپپوزيتسيا بارلىق جاعىنان كۇشەيۋى ءتيىس. يدەيا جاعىنان حالىق قولدايتىنداي كۇن ءتارتىبىن انىقتاۋ قاجەت. رەسۋرس جاعىنان قولدا بار مۇمكىندىكتەردى بىرىكتىرۋ قاجەت. سان جاعىنان ءارتۇرلى پارتيا مەن ۇيىمداردا بولەك جۇرگەن اكتيۆتىڭ باسىن قوسۋ قاجەت. سوندا عانا بيلىك وپپوزيتسيامەن ساناسادى. سوندا عانا ول ءتاۋباسىنا كەلەدى. باسقا جول جوق!» دەيدى.

"اباي-اقپارات"

- ءامىرجان مىرزا، بۇگىنگى دەيىنگى قازاق بيلىگى ءبىر ادامعا تاعدىرى بايلانعان، وزگەرىستى، دامۋدى قالامايتىن جانە قالاي دا المايتىن ساياسي ولىككە اينالدى. مەملەكەتتى بۇل جاعدايعا الىپ كەلگەن جەكەلەگەن ساياساتكەرلەردىڭ جەكە باسىنىڭ امبيتسياسى دەسەك تە، بيلىكتە جۇرگەن سانى باسىم ادامداردىڭ جاعىمپازدىعى دا وسىنداي دارەجەگە جەتكىزدى دەپ ويلايمىن. سىزگە قوياتىن سۇراعىم: ەگەر ءسىز كۇنى ەرتەڭ حالىق قالاۋى ءتۇسىپ, ەلباسى بولا قالساڭىز، قازاقستانعا قانداي وزگەرىس اكەلەر ەدىڭىز جانە حالىققا قانداي ۋادە بەرەر ەدىڭىز؟ مەن ءسىزدىڭ اۋزىڭىزدان كەلەشەك ساياساتكەرلەردىڭ قۇر ساياسي ۇران ەمەس، ناقتى نەمەن اينالىسقىسى كەلەتىنىن بىلگىم كەلەدى.

-  بيلىك ساياسي ولىك دەيسىز، ولسە تىنىش جاتار ەدى عوي. بەيبىت ادامدارعا وق اتپاس ەدى! بيلىك ءالى دە قاۋقارلى، ونىڭ ۇستىنە قارۋلى! بىراق تاريحي پەرسپەكتيۆادا ونىڭ ءدال وسىناۋ  قالپىندا بولاشاعى جوق!

ەل باسقارۋدىڭ تىزگىنىن قولىنا ۇستاعان كەز كەلگەن ادام، ەڭ الدىمەن، بيلىك جۇيەسىندە قالىپتاسقان قۇبىجىق جاعدايدى، ياعني، تۇتاس ءبىر حالىقتىڭ بۇكىل تاعدىرىن ءبىر عانا ادام شەشەتىندەي ءداستۇردى تامىرىمەن جويۋ كەرەك. ول ءۇشىن امەريكانى اشۋدىڭ قاجەتى جوق: باسقا وركەنيەتتى ەلدەردەگى سەكىلدى بيلىكتىڭ ءۇش تارماعىنىڭ - زاڭ شىعارۋشى، اتقارۋشى جانە سوت - تەپە-تەڭدىگىن قۇرۋ قاجەت. مۇنىڭ ءوزى قوعامدا قوردالانىپ قالعان تالاي پروبلەمانى شەشەر ەدى.

بۇل ءسىز ايتقانداي «قۇر ساياسي ۇران» ەمەس، بۇل - قازاقستاننىڭ جارقىن بولاشاعىنىڭ ەسىگىن اشاتىن بىردەن ءبىر كىلت! قالعان ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، رۋحاني، ساياسي ماسەلەلەردەگى وڭ وزگەرىستەر ءدال وسى ەڭ باستى قادامنان وزىنەن ءوزى تۋىندايدى!

- ءامىرجان مىرزا، ءسىز اكەجان قاجىگەلدين ۇكىمەت باسىنا كەلەتىنىنە سەنەسىز بە؟ ول كىسى سوڭعى كەزدە نەگە ءۇنسىز جاتىر؟

- قايدام. مەن اكەجان قاجىگەلديننىڭ مىنەزىن ءبىر ادامداي بىلەتىن قازاقپىن. ءبىزدىڭ بۇگىنگى ەش نارسە شەشپەيتىن، دەربەستىكتەن جۇرداي، اقوردانىڭ اۋزىنا قاراپ قالعان قۇرىلىمدى ول باسقارا قويار ما ەكەن.

ەڭ باستىسى، ونداي دەڭگەيدەگى تۇلعانى ەلگە قايتارۋ ءۇشىن پرەزيدەنتتىڭ جەكە تاڭداۋى قاجەت. ونداي نيەتتى دە مەن كورىپ تۇرعان جوقپىن.  بۇل وكىنىشتى جايت. ويتكەنى، ەلگە پايدا كەلتىرە الاتىن تالاي تالانتتى ازاماتتار سىرتتا ءجۇر. ولار - اكەجان قاجىگەلدين، عالىمجان جاقيانوۆ، مۇحتار ءابىليازوۆ، تولەن توقتاسىنوۆ، سەرىك مەدەتبەكوۆ، راشيد نۇعمانوۆ، ليرا بايسەيىتوۆا. جىراقتا جۇرگەن ءبىز بىلە بەرمەيتىن باسقا دا وتە-موتە قابىلەتتى وتانداستارىمىز جەتەرلىك، ءبىرازىن مەن ءوزىم تانيمىن، ىشىندە ىسكەر ادامدار كوپ. كوبىسى ەلدە قالىپتاسقان ادىلەتسىزدىككە شىداماي شەت اسىپ كەتكەن. بيلىك كەڭدىك تانىتىپ، ولاردى وتانىنا قايتارۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. ەل ورتاق، تاعدىر ورتاق، ەل بولاشاعى ورتاق - بارشامىزعا!

- قاماۋدا جاتقاندا ءۇنسىز، جىم-جىرت، تىم-تىرىس حالقىڭىزعا نالىعان جوقسىز با؟

- حالقىما نالىمايمىن.ەشقاشان! حالىق دەگەن قۇدايدىڭ ەكىنشى اتى! اباقتىدا دا، ودان شىقاننان سوڭ، نالىسام حالقىمدى وياتا الماي جۇرگەن وزىمە ناليمىن. بىرىگە الماي جۇرگەن وپپوزيتسياعا ناليمىن. بيلىك ىشىندە ءجۇرىپ، سىرتى ءبۇتىن، ءىشى ءتۇتىن بوپ جۇرگەندەردىڭ جىگەرسىزدىگىنە ناليمىن.

جالپى العاندا، ءبىر ايعا سوزىلعان قاماۋدى مەن اسقان باتىرلىقتى قاجەت ەتەتىن سىن دەپ تە ايتا المايمىن. قازاقستان وپپوزيتسياسىندا كۇندەرگە ەمەس، جىلدارعا سوتتالىپ، ناقتى تۇرمە مەن زونالاردا وتىرىپ شىققان باتىرلار بار. ولاردىڭ جانىندا ءبىزدىڭ «وتىرىس» - بالانىڭ ويىنى عوي. بىراق ساياسي ۇستانىم ءۇشىن كەز كەلگەن سوتتاۋ - ول دۇرىس ەمەس! مەن ءوز جازبالارىمدا سونى ايتقىم كەلەدى.

- جاڭاوزەنگە دەيىنگى جانە ودان كەيىنگى قازاقستان جايىندا ايتا الاسىز با؟

- قازاقستاننىڭ جاڭاشا تاريحىن ەكى كەزەڭگە بولۋگە بولادى: جاڭاوزەنگە دەيىن جانە جاڭاوزەننەن كەيىن. ساياسي تۇرعىدان العاندا، بۇرىن بيلىكتى ىشتەي ۇناتپاسا دا، ونىڭ ادىلەتسىزدىگىنە امالسىزدان شىداس بەرىپ جۇرگەن ميلليونداعان وتانداستارىمىز ءبىر كۇننىڭ ىشىندە جاڭاشا كۇيگە - نارازىلار تابىنا ءوتتى. ەندى بيلىككە قارسىلار قاتارىنا تەك وپپوزيتسيالىق پارتيا مۇشەلەرىن نەمەسە تاۋەلسىز باسىلىمدار وقىرماندارىن عانا ەمەس، جاڭاوزەندەگى قاندى قىرعىندى ايىپتاپ، بيلىككە ريزا ەمەس ميلليونداردى قوسۋ كەرەك! ويتكەنى ولار جاڭاوزەن ءۇشىن كىم جاۋاپ بەرۋى قاجەت ەكەنىن ءسىز بەن ءبىز ايتپاي-اق بىلەدى.

- وپپوزيتسيا وكىلدەرىنىڭ بويلارىندا قانداي وزگەرىس بار: وكىنىش پە، سەنىم كۇشەيدى مە، وزىمشىلدىك باسىم با، بىرىگۋ نىعايدى ما؟

- وكىنىش بولماسا دا، ىستەپ جۇرگەن تىرلىگىمىزگە كوڭىل تولماۋشىلىق بار، ونىڭ نەسىن جاسىرايىن. جانە دە ول دۇرىس. ايتەۋىر، تۇڭىلۋشىلىك جوق! سەنىم، ءسوزسىز، ارتتى. وزىمشىلدىكتى قاتارىمىزدان تولىق جويدىق دەپ تە ايتا المايمىن. وپپوزيتسيا دا جاندى، ءوزىنىڭ ىشكى زاڭدارى بار ورگانيزم. مەن سونىڭ ءبىر عانا بولشەگىمىن. ەڭ باستىسى، كەز كەلگەن ادامنىڭ جەكە باس مۇددەسى ورتاق ءىس مۇددەسىنەن باسىم تۇسپەۋى كەرەك! ناقتى تۇردە بىرىگۋىمىزدىڭ دە جولىنداعى باستى كەدەرگى وسى بولىپ تۇر ەمەس پە؟!  جالپى، ۇرا بەرسە، قۇدايدا ولەدى. ءوز باسىم 15 جىل وپپوزيتسيادامىن. 1998 جىلى قازاقستاننىڭ باس وقىرمانى ەرمۇرات اعاممەن بىرگە «دات» جوباسىن باستاعانىمىزدا گازەتكە ماقالا بەرگەن ادامدار ءوز فوتوسىن اشىق جاريالاۋعا قورقاتىن. قازىر بولسا، جاعداي مۇلدەم باسقاشا. كەشەگى وتكەن ميتينگىلەرگە جاستار كوپتەپ كەلدى. ال بولاشاعى جوق نارسەگە جاستار جولامايدى عوي! ياعني، بولاشاق بيلىكتە ەمەس، بىزدە!

- اكەجان ەكى رەت ۇندەۋ تاستادى: بىرەۋى دۆك-عا بىرىگۋ تۋراسىندا - ناتيجە بولمادى،ەكىنشىسىن ۇمىتتىم، بىراق ناتيجە تاعى بولمادى. سوندا پپپوزيتسيا دەگەنىمىز ساياساتقا پىسپەي، جەكە باستارىن ويلاڭقىراپ كەلگەن ازاماتتار بولىپ پا ەدى، سول كەزدە؟ ماسەلەن، 2005 جىلى پرەزيدەنتتىككە كانديدات رەتىندە جارماحان ەمەس، زامانبەكتى ۇسىنعاندارىڭدا بىرىگىپ، ول دا، التىنبەك تە ءتىرى جۇرەر مە ەدى؟

-بىرىگۋدىڭ ەڭ باستى كەدەرگىسىن جوعارىدا ايتتىم. وعان قوسار تاعى ءبىر سەبەپ بار  ول - يدەولوگيالىق، باعدارلامالىق ايىرماشىلىقتار. وركەنيەتتى قوعامدا ول زاڭدى قۇبىلىس. ياعني، بىرەۋ وڭشىل، بىرەۋ سولشىل، تاعى ءبىرى - تسەنتريست دەگەندەي. بىراق، مەنىڭشە، ەل ءۇشىن اسا ماڭىزدى، بارشاعا  ورتاق بىرنەشە باستى ماقسات توڭىرەگىندە بارلىق پروگرەسشىل كۇشتەر مەن جەكە تۇلعالار باس قوسىپ، بىرىگۋىنە ابدەن بولادى. ماسەلەن، ەلدە قالىپتاسقان قۇبىجىق ساياسي جۇيەنى جاڭارتۋ يدەياسىن الايىق. بىرىگەمىن دەۋشىلەر امالىن ىزدەيدى، ال بىرىككىسى كەلمەيتىندەر سىلتاۋ ىزدەپ، قاشقاقتايدى. ونى وزدەرىڭىز دە كورىپ جۇرسىزدەر عوي.

- بيلىكتىڭ قاۋقارى قانشالىقتى، اگونيا سەزىلمەي مە؟

- گرەك ميفولوگياسىندا سازدان جاسالعان اياعى بار كولوسس دەگەن كەيىپكەر بار. ءبىزدىڭ بيلىك تە سونداي: سىرت كوزگە ءبۇتىن كورىنگەنىمەن، ونىڭ ءىشى ءتۇتىن ەمەس، ءبىر-ءبىرىن جالماپ جاتقان وت!  ونىڭ ۇستىنە نازارباەۆتان كەيىنگى كەزەڭ تۋرالى اڭگىمەنى ەشكىم دە جوققا شىعارا المايدى. وسى فاكتور اقوردانىڭ ماڭايىنداعى الپاۋىت توپتاردىڭ اراسىنداعى كۇرەستىڭ مەيلىنشە شيەلەنىسۋىنە الىپ كەلەدى. ونىڭ ءوزى ەل تىنىشتىعىنا، قوعامداعى تۇراقتىلىققا تەرىس اسەرىن تيگىزۋى ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان دا ءبىز پرەزيدەنتكە: «كەش بولماي تۇرعاندا، دەموكراتيالىق وزگەرتۋلەردى قولعا الىڭىز» دەپ تالماي ايتىپ كەلەمىز!

- ءامىرجان ءىنىم!

مەن سەنى تانىمايمىن. بىراق، جاقسى بىلەمىن، ەڭبەگىڭ ەل الدىندا ايقىن عوي. سەنى نازارباەۆتان كەيىنگى ەل باسقاراتىن پرەزيدەنت رەتىندە تانيمىن. بۇل مەنىڭ جەكە پىكىرىم. دەگەنمەن، وسى پىكىرىمدى جاقتايتىندار ەل دە بارشىلىق. زامانبەك، التىنبەككە جاساعان قاستاندىقتى ەندى ەشكىم ەشقاشان جاساي المايدى، دارمەنى كەتكەن. ەندى قۋلىقپەن عانا سەنى جوعارى لاۋازىمعا شاقىرىپ الىپ، بىلىققا باتىرىپ ادەيى سوتتاپ جىبەرمەسە، وزگە جول جوق. سوندىقتان، قازىرگى بيلىكتەن لاۋازىم الا كورمە! وپپوزيتسياداعى ەڭبەگىڭدى حالىق ەسكەرىپ سەنى سايلايدى. امان بول، كۇرەستى جالعاستىرا بەر! حالىق سەنىمەن بىرگە! سەنەن وزگە لايىق تۇلعا وپپوزيتسيا اراسىندا جوق.

- بۇل سۇراق ەمەس، تىلەك ەكەن. ىستىق ىقىلاسىڭىزعا راحمەت، اعا! نەسىن جاسىرايىن، مەن دە بيلىكتە بولدىم، ەرتە بارىپ، ەرتە سول جاقتان كەتىپ، ۋاقىتىندا ءتاۋباما كەلگەنمىن. شەنەۋنىك بولعاندا تازا ءجۇردىم، مەملەكەتكە ادال ەڭبەك ەتۋگە تىرىستىم. سوندىقتان دا وپپوزيتسياعا كەتكەنىمدە، بيلىك باسىنداعىلار قۇيرىعىما قوڭىراۋ ىلگىسى كەپ قانشا تىراشتانسا دا، ەشنارسە شىقپادى. سوتتادى، بىراق جەمقورلىق ءۇشىن ەمەس، تاۋەلسىز قوعامدىق ۇيىم قۇرعانىم ءۇشىن، ميتينگتەردى ۇيىمداستىرعانىم ءۇشىن سوتتادى. باسقا ىلىك تابا المادى.

وپپوزيتسيادا جۇرگەن جىلداردا بيلىككە شاقىرعان جوق دەپ ايتا المايمىن. جاقسى ۇسىنىستار بولدى. مۇمكىن، زامان مەن بيلىك وزگەرىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ بولمىسى تازا دا ادال، ەل مۇددەسىن ءبىرىنشى كەزەككە قوياتىن ازاماتتاردىڭ تالابىنا ساي بولار. سوندا نەگە تۋعان ەلىمە قىزمەت جاساماسقا؟  بىراق ازىرشە تاڭداۋىم - وسى!

جالپى، ءبىز، «مەملەكەتتىك قىزمەت» دەگەن وڭ ۇعىمعا دەگەن قوعامدا قالىپتاسىپ قالعان تەرىس كوزقاراستى تۇبەگەيلى وزگەرتۋىمىز قاجەت! نەگە ول ءبىر باستىققا (پرەزيدەنت، مينيستر، اكىمگە) قۇلداي تابىنىپ، كۇن كورۋدى ءبىلدىرۋى ءتيىس؟ شىنتۋايتىنا كەلگەندە، ءوز وتانىڭا، مەملەكەتىنە قىزمەت ەتۋ - ءاربىر ازامات ءۇشىن ماقتانىشتى تا ابىرويلى ءىس بولۋى ءتيىس!

- "باتىر ءبىر وقتىق"-دەمەي مە، دانا قازاق. اعا، وسى تۇرعىدان كەلگەندە، بۇگىنگى برونداي بەكىگەن بيلىك جۇيەسىنەن قورىقپاي، باسىڭىزدى بايگەگە تىگۋگە نە سەبەپ؟ شىنىمەن دە، ەل مۇددەسى مە، الدە... باسقا ما؟ ايتۋلى، اتپال ازاماتتارىمىز ا.سارسەنباەۆ پەن ز.نۇرقادىلوۆ، ب.تايجان سەكىلدى 1 كۇندە قۇربان بولامىن دەپ ويلامايسىز با؟ ودان دا جارياللىقتىڭ جاڭاشا جولى تۋرالى حالىققا كىتاپ ت.ب عىلىمي ەڭبەكتەرىڭىزدى ۇسىنبايسىز با؟ «جامان ايتپاي، جاقسى جوق»، دەگەندەي، الدا-جالدا «قۇربان بولساڭىز» بارلىق ىزگى ويلارىڭىز بەن مۇرات-ماقساتتارىڭىز ىشىڭىزدە كەتەدى عوي! مەنىڭشە،ەلدە «الاۋىزدىق، جاعىمپازدىق، ەكىجۇزدىلىك، ساتقىندىق» سەكىلدى كەسەلدەرى تۇرعاندا سىزدەردىڭ وسى ەڭبەكتەرىڭىزدەن نە شىعادى، وسىلاردى بىلگىم كەلەدى؟ سىزگە زور دەنساۋلىق، تولاعاي تابىس تىلەيمءىن!

- ادام قولىنان كەلگەن اجالدان قۇداي ساقتاسىن!

بالا كەزىمنەن ادىلەتسىزدىك دەگەنگە جانىم قارسى. سول قاسيەت شىعار وسى كۇنگە دەيىن وپپوزيتسيا قاتارىندا جۇرگەنىم. بيلىك ادىلەتتى بولسا، حالقىمەن ساناسسا، مەنىڭ ونى جەردەن الىپ، جەرگە سالىپ نەم بار؟ قايتا بويىمدا بار قابىلەت-قاسيەتتى سول بيلىكتىڭ ىشىندە ءجۇرىپ تە حالقىمنىڭ پايداسىنا جاراتار ەدىم عوي. اللا تاعالا مەنى جاراتقاندا، ءومىر بويى وپپوزيتسيادا ءجۇرسىن دەپ جاراتپاعان شىعار؟

جاستار بىلە بەرمەيتىن شىعار، بىراق وپپوزيتسيادا ءجۇرىپ، سوققىعا دا جىعىلدىم، قىلمىستىق سوتتان دا ءوتتىم، اباقتىدا دا ءۇش دۇركىن وتىرىپ شىقتىم. وتباسىما دا قاستاندىقتار مەن ارانداتۋلار جاسادى، بۇل وڭباعان بيلىك! بىراق «مالىم - جانىمنىڭ ساداعاسى، جانىم - ارىمنىڭ ساداعاسى!» مەن ءۇشىن بۇل جاي عانا ادەمى ءسوز تىركەسى ەمەس.

جازۋ تۋرالى. وبالىنا نە كەرەك، كۇنى-ءتۇنى جازىپ جاتىرمىن. «نوۆايا گازەتا» باسىلىمىندا اپتا سايىن جاريالاناتىن جوبام بار. «دات» گازەتىنە دە تۇراقتى جازىپ تۇرامىن. 15 جىلدىڭ ىشىندە جازعان-سىزعانىم بىرنەشە توم بوپ قالعان شىعار. ويىڭىزعا راحمەت! تاڭداۋلى ماقالالارىمدى كىتاپ ەتىپ باسىپ شىعارايىن. ولەڭدەرىمدى دە ۇمىتپاڭىز، ولار دا ءبىر توم بوپ قالدى.

- ءامىرجان مىرزا! وسى كۇرەسكە استانالىق جاستاردى نەگە تارتپايسىزدار؟ ول جاقتا دا ىشتەرى قازانداي قايناپ جۇرگەن كوزى اشىق، نامىستى ازاماتتار جەتكىلىكتى. تەك باسشى جوق. الماتىنى عانا شۋلاتا بەرگەنشە جەر-جەردەن ءۇن قوسۋ كەرەك قوي.

- تولىق كەلىسەمىن! كەڭ بايتاق قازاقستان دەگەنىمىز  - ول تەك قانا استانا مەن الماتى ەمەس. اۋىل-ايماق قولداماي، ەشبىر ساياسي كۇش دىتتەگەنىنە جەتە المايدى. جاستاردىڭ ورنى ءتىپتى بولەك. ارينە، استانا ول كوپ جاعدايدا ساياسي بەلسەندىلىك جاعىنان سىرەسىپ قالعان شەنەۋنىكتىك قالا. بىراق ولاردىڭ اراسىندا دا ارى تازا، ەلگە جاناشىر ازاماتتار جەتەرلىك. ستۋدەنتتەر دە باس قالادا كوبەيىپ كەلەدى. بىرگە جۇمىس ىستەيىك. مەنىڭ ەلەكتروندىق پوشتام akossanovkz@gmail.com تەلەفونىم 77017442574. حابارلاسىڭىز.

- بۇگىنگى ءوزىڭىز باستاعان وپپوزيتسيانىڭ بيلىككە جەتەتىنە سەنىمدىسىز بە؟ سەنىمدى بولساڭىز بۇعان قانشا ۋاقىت كەرەك، ءامىرجان مىرزا؟

- ارينە، سەنەمىن. سەنبەسەم، سونشاما جىل جۇرەر مە ەدىم، تار جول، تايعاق كەشىپ. ناقتى ۋاقىتى تۋرالى سۇراعىڭىز - قيىن سۇراق. وكىنىشكە وراي، بىزدەگى ساياسي پروتسەستەر قوعامدا بولىپ جاتقان وبەكتيۆتى تەندەنتسيالارعا نەمەسە بارشاعا ورتاق زاڭدىلىقتارعا ساي جۇرمەيدى. بارلىق ماڭىزدى شەشىمدەردى انىقتايتىن ۆوليۋنتاريزم مەن سۋبەكتيۆيزم، قابىلدايتىن - اقوردا. ازىرشە ونىڭ تۇبەگەيلى وزگەرىستەرگە بارىپ، جۇيەنى ىشتەي رەفورمالايتىن نيەتى سەزىلمەيدى. كەرىسىنشە، كەيىنگى ۋاقىتتا دەموكراتيالىق پروتسەستەر ءبىرشاما تەجەلىپ قالدى. بيلىك وپپوزيتسيانىڭ پىكىرىنە قۇلاق اسقىسى دا كەلمەيدى.

نە ىستەۋ كەرەك؟

وپپوزيتسيا بارلىق جاعىنان كۇشەيۋى ءتيىس. يدەيا جاعىنان حالىق قولدايتىنداي كۇن ءتارتىبىن انىقتاۋ قاجەت. رەسۋرس جاعىنان قولدا بار مۇمكىندىكتەردى بىرىكتىرۋ قاجەت. سان جاعىنان ءارتۇرلى پارتيا مەن ۇيىمداردا بولەك جۇرگەن اكتيۆتىڭ باسىن قوسۋ قاجەت. سوندا عانا بيلىك وپپوزيتسيامەن ساناسادى. سوندا عانا ول ءتاۋباسىنا كەلەدى. باسقا جول جوق!

- ءامىرجان اعا، نەگە كەشكە دەيىن بولات ەكەۋىڭىزدى قاماي بەرەدى؟ تۇياقبايدى قامادى دەپ ءبىر دە ءبىر رەت ەستىمەدىك. ول بيلىكتىڭ وپپوزيتسياعا جىبەرگەن تىڭشىسى ەمەس پە؟

- زاڭ بويىنشا زەينەتكەرلىك جاسقا جەتكەندەر قاماۋعا الىنبايدى ەكەن. جاۋابىم - وسى.

تىڭشىلىق تۋرالى. وسىنداي اڭگىمە ءبىزدىڭ ارقايسىمىز تۋرالى ءجيى ايتىلادى. ونداي وسەك-اياڭدى بيلىكتىڭ ءوزى ارنايى تاراتاتىن سياقتى. سەنبەڭىز!

- ءامىرجان اعا، اللا سىزگە جار بولسىن. ەگەر بيلىك اۋىسسا، ەڭ جوعارعى جاقتاعىلاردان، تومەندەگى اۋدان اكىمدەرىنە دەيىن تۇگەلدەي اۋىستىرۋ كەرەك دەگەنگە نە ايتاسىز؟ سەبەبى، ولاردىڭ ارى، قولى بىلعانباعانى جوققا جاقىن.

- ءوز باسىم ورىنسىز دا اسىرە ماكسيماليزم دەگەنگە قارسىمىن. قاي اكىم نە ءمينيستردىڭ قانداي ەكەنىن، قالاي جۇمىس ىستەگەنىن حالىق بىلەدى. حالىق ايتسا، قالت ايتپايدى! سوندىقتان دا ءبىز ۇكىمەتتى پارلامەنتتىك سايلاۋدا جەڭگەن پارتيانىڭ قۇرۋىن جانە بارلىق دەڭگەيدەگى اكىمدەردى حالىقتىڭ ءوزى تىكەلەي سايلاۋىن قولدايمىز. سوندا بۇگىنگى جەمقورلار مەن قولىنان ءىس كەلمەيتىن شەنەۋنىكتەردىڭ ءبىرازىنان قۇتىلامىز!

حالىقتان كوڭىلىڭىز قالعان جوق پا؟

- حالىقتان كوڭلىم قالعان جوق! ول مەنىڭ حالقىم! كەرىسىنشە، مەنەن حالقىمنىڭ كوڭىلى قالماسا ەكەن دەپ ايانباي ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن جايىم بار.

- قاشانعا دەيىن زيالى قاۋىم دەپ اتالاتىندار ءۇنسىز،قورقىپ وتىرا بەرەدى؟

- زيالىنىڭ دا زيالىسى بار.

بيلىكتىڭ الدىندا قۇرداي جورعالاعاندارى دا بار.

پرەزيدەنتتى كورگەندە، كوزدەرىنەن جاس سورعالاعاندارى دا بار.

اتاق پەن لاۋرەاتتىق جولىندا ارىن ساتقاندار دا بار.

جاڭاوزەن كەزىندە بيلىكتى قورعاپ، قۇداي اتقاندار دا بار!

ءوز باسىم بۇگىنگى زيالى قاۋىمدى ەكىگە بولەمىن: جاڭاوزەن تۋرالى ايتۋعا باتا العاندار مەن ۇلتتىق تراگەديا كەزىندە ءۇنسىز قالعاندار دەپ.

جاڭاوزەندەگى قايعىلى وقيعالاردى تەرگەۋ جونىندەگى ءبىزدىڭ تاۋەلسىز قوعامدىق كوميسسيانىڭ قۇرامىنا ەنگەن تەمىرحان مەدەتبەك، مۇرات اۋەزوۆ، سوفى سماتاەۆ، مەرەكە قۇلكەنوۆ سەكىلدى اعالارىمىزدىڭ الدىندا باسىمدى يەمىن!

- ءامىرجان مىرزا، قازاقتىڭ قامىن قايتپاس قارا نارىنداي ارقالاعان ۇلتشىل رەتىندە ەگەر ءسىز ەلباسى بولىپ سايلانار بولساڭىز نە ىستەر ەدىڭىز؟ ءسىز ءوزىڭىزدى ەلباسى بولۋعا لايىق تۇلعامىن دەپ ايتا الاسىز با؟ اينالاڭىزداعى الدەكىمدى ءسىز سونداي تۇلعا دەپ تانيسىز با؟ سىزگە ەلباسىلىق تاڭداۋ جاساتسا، ءسىز كىمدى تاڭدار ەدىڭىز؟ سۇراعىم ءسال اۋىر بولسا دا ەرىكتى جاۋاپ بەرسەڭىز، ويتكەنى قازىر قازاق جاستارىندا ەلباسى كەتكەن سوڭ بيلىككە قانداي ۇلتشىلدى ۇسىنۋ كەرەك دەگەن ماسەلە شەشىلمەي، ايقىندالماي كەلەدى. سۇراق ءسىزدىڭ بيلىكقۇمار، الدە ەمەس ەكەنىڭىزدى ايقىنداۋ ءۇشىن ەمەس، تاريحي قاجەتتىلىكتەن تۋىپ وتىر دەپ ويلاۋىڭىزدى ءۇمىت ەتەمىن.

اساۋتارپاڭ

- سۇراعىڭىز اتىڭىزعا ساي ەكەن! مەن دە تارپاڭ جاۋاپ بەرەيىن.

وتكەن پرەزيدەنتتىك سايلاۋ الدىندا وپپوزيتسيادا ۇلكەن تالقىلاۋ بولدى. كىمدى ۇسىنامىز دەگەن. باسقا لايىقتى ادامدارمەن بىرگە مەنىڭ دە اتىم اتالدى. باسقا پارتيالار دا مەنى قولدايتىنىن ءبىلدىردى. بىراق پارتيامىزدىڭ بىرلىگى ءۇشىن مەن ءوز كانديداتۋرامدى الىپ تاستادىم. بولاتتى ۇسىندىق.

پرەزيدەنتتىككە كىم لايىقتى ەكەنىن اشىق تا ءادىل سايلاۋ شەشۋى كەرەك! بىراق ءبىر ماڭىزدى ماسەلە بار: كەلەسى پرەزيدەنت سايلاۋىنا وپپوزيتسيا بىتىراپ-شاشىراماي، بىرەگەي ۇمىتكەر ۇسىنۋى ءتيىس! ۋاقىتى كەلگەندە ونى دا كورەرمىز.

جالپى، پرەزيدەنتتىككە «اركىمنىڭ دە بار تالاسى». اشىق تا باسەكەلەس ساياسي احۋال قالىپتاستىرساق، پرەزيدەنتتىككە لايىقتى ادامدار جەتەرلىك ەكەنىن كورەمىز.

مەنىڭشە، قازاقتىڭ تۇپكىلىكتى مۇددەسىن قورعايتىن كەلەسى پرەزيدەنتتەن اۋىلدىڭ ءيىسى بۇرقىراپ تۇرۋى ءتيىس! ويتكەنى كەلەسى پرەزيدەنتتى سايلايتىن - اۋىلداعى قازاق!

جانە دە ول پرەزيدەنت ۇلتتىق ماسەلەنى تەك قانا ءتىل تاعدىرىمەن شەكتەمەي، ودان اناعۇرلىم تەرەڭ، قوعام ومىرىندەگى باسقا دا ماڭىزدى سالالارمەن (ەكونوميكا، الەۋمەتتىك ءومىر، ساياسي جۇيە) بايلانىستىرا الاتىن ساياساتكەر بولۋى ءتيىس.

ءبىر ايتارىم: مەن ەلباسى دەگەن تەرميندى پرەزيدەنتتىك قىزمەتكە تەلىمەس ەدىم. ءوز ەلباسىن، ۇلتباسىن قازەكەم باياعىدا-اق «سايلاپ» قويعان. ونىڭ اتى - اباي قۇنانبايۇلى!

- ءامىرجان اعا، كەلەسى پرەزيدەنتتىككە كىمدەردى لايىقتى دەپ سانايسىز؟

- بۇل سۇراققا جوعارىدا جاۋاپ بەردىم. لايىقتى تۇلعالار جەتەدى، ءبارىن ءادىل سايلاۋ شەشۋى ءتيىس. جانە دە وپپوزيتسيا بىرەگەي كانديدات ۇسىنۋى ءتيىس.

- يمانعالي تاسماعامبەتوۆپەن قازىر قانداي قارىم-قاتىناستاسىز؟

- يمانعالي تاسماعامبەتوۆپەن كەزىندە كومسومولدا بىرگە ىستەدىك. كومسومولدىڭ ورتالىق كوميتەتىنە يدەولوگيا ءبولىمىن باسقارۋعا 26 جاسار مەنى شاقىرعان دا ءوزى ەدى. ونىڭ مينيستر كەزىندە ورىنباسارى دا بولدىم. ادامي، قايراتكەرلىك قاسيەتتەرىن بىلەمىن دە، مويىندايمىن. بىراق ول بۇگىنگى بيلىكتىڭ جاقتاسى، مەن بولسام سول بيلىككە وپپوزيتسيادامىن. بيلىكتەگى بۇرىنعى ارىپتەستەرىم سياقتى ونىمەن دە استاردا، توي-تومالاقتاردا كەزدەسىپ قالامىز. ازىرشە سالەمىمىز ءتۇزۋ سياقتى.

- كەدەندىك وداقتان پايدا بار ما، جوق پا؟

- بۇل ۇلكەن سۇراق. قىسقاشا ايتسام، ءبىز كەدەندىك وداققا اسىعىس-ۇسىگىس ەنىپ كەتتىك. وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەرمەن دە دۇرىستاپ اقىلداسىپ المادى وكىمەت. ال اسىققان تەك شايتاننىڭ عانا ءىسى ەمەس. ارينە، باسقا ەلدەرمەن، سونىڭ ىشىندە رەسەي سەكىلدى كورشىمەن ساۋدا-ساتتىق جاساۋعا ءتيىسپىز. بىراق ىنتىماقتاسۋدىڭ دا ىنتىماقتاسۋى بار. ءوز باسىم ءۇش ەلدىڭ وكىلدەرىنەن قۇرالعان كەدەندىك كوميسسيا قازاقستاننىڭ تۇپكى مۇددەلەرىن شىن نيەتپەن قورعايدى دەگەنگە سەنبەيمىن!

 

-قازاقى سوتسياليزم يدەياسىنا قالاي قارايسىز ؟ الدە كاپيتاليستىك قوعامدى قولدايسىزدار ما ؟

كەنجە

- بۇل دا اۋقىمدى تەوريالىق ساۋال. سوتسياليزم دە، كاپيتاليزم دە عاسىرلار بويىنا قالىپتاسىپ، وزدەرىنە ءتان بىرەگەي قاسيەتتەرى انىقتالىپ قالعان ەكونوميكالىق جۇيەلەر. مەنىڭشە، قازىرگى زاماندا تۇتاس مەملەكەتتىڭ بۇتكىل تاعدىرىن ءبىر عانا اعىمنىڭ قاتاڭ قالىبىنا باعىنىشتى ەتىپ قويۋ دۇرىس ەمەس. ءومىر تىم كۇردەلى قۇبىلىس. الەم وزگەرۋدە. ونىڭ ىشىندە ءوزارا تىعىز بايلانىستاعى ەلدەردىڭ ەكونوميكالارى جاڭاشا، بارلىق كونتسەپتسيالاردىڭ وزىق تا باسەكەلەس تۇستارىن بويىنا سىڭىرگەن بازانى قاجەت ەتەدى. سول تۋرالى ويلانۋىمىز قاجەت!

قازاقى قاسيەتتەردى، مىنەز بەن كوڭىلدى، داستارقاندى بىلەتىن ەدىم. قازاقى سوتسياليزم دەپ نەنى تۇسىنەسىز؟ الدىمەن سونى ايتساڭىز. سودان كەيىن اڭگىمەنى جالعاستىرساق.

- ءامىرجان ءىنىم، نازارباەۆتىڭ بيىلعى كەزەكتى جولداۋىنداعى "2020 جىلعا دەيىن قازاقستاندىقتاردىڭ 95 پايىزى قازاقشا سويلەيدى" دەگەنىنە سەنەسىڭ بە؟ تاۋەلسىزدىك العان 20 جىلدا سويلەمەگەن قازاقستاندىقتار قالعان جەتى جىلدا ءبىر ساتتە سايراپ كەتە مە؟ سوسىن ول كىسى نەگە ۇنەمى «ورىس تىلىنە قىسىم جاسالماسىن، قازاق ءتىلى ورىس ءتىلىنىڭ ەسەبىنەن دامىماسىن» دەگەن قيسىنسىز پىكىردى ايتا بەرەدى؟ ورىس تىلىنە قىسىم قايدا، قاشان جاسالىپتى؟ سونى نەگە فاكتىمەن ايتپايدى؟ ايتپەسە بۇل پىكىردى الدىمەن ءوزىمىزدىڭ ورىس بولىپ كەتكەن قازاقتارىمىز ءىلىپ اكەتىپ ۇرانداتىپ جاتادى. قازاق ءتىلىن ۇيرەنگىسى كەلمەي بۇرا تارتاتىندارعا بۇل جاقسى ءۋاج بولدى.

- بيلىك ۋادەنى ءۇيىپ-توگە بەرەدى عوي. «2020 جىلعا دەيىن قازاقستاندىقتاردىڭ  95 پايىزى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتىلەدى»، نەمەسە «سول مەرزىمگە دەيىن ولار فوربس جۋرنالىنىڭ ميلليونەرلەر تىزىمىنە ەنەدى» دەسە دە، «حابار» مەن «ەگەمەن قازاقستان» بەتى بىلش ەتپەي ناسيحاتتاي بەرەدى ەمەس پە؟

ءتىل تۋرالى باسىڭقىراپ ايتاتىن كەز باياعىدا-اق تۋعان. مەنىڭ ءبىر بىلەتىنىم، باسقا ۇلت وكىلدەرى دە و باستان وسىنداي اڭگىمەنى ەستۋگە بارلىق جاعىنان ءازىر. قورىقپاۋ كەرەك. وعان قوسا الەمدىك تاجىريبەنى نەگىزگە الىپ، ءتيىستى ناسيحات جۇمىسىن جۇرگىزۋ قاجەت. ەڭ باستىسى قازاق ءتىلىن ءبىلۋ ءومىردىڭ بار سالاسىندا قاجەتتىلىك بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك.

ءوز انا ءتىلىنىڭ مۇڭ-مۇقتاجى تۋرالى ءسوز قوزعاۋدان ءبىز، قازاقتار، گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنىڭ تورىنەن ورىن الاتىن شىعارمىز. سەبەبى، ءسوز كوپ. 20 جىل بويىنا حالىق تالاپ-تىلەگىن ايتىپ، ال بيلىك ۋادەسىن ءۇيىپ-توگىپ كەلەدى. ناتيجە ارقايسىمىزدىڭ كوز الدىمىزدا!

قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسى - تاريحي ماسەلە. كەڭەس وداعىنا دەيىن تازا قازاقشا سويلەگەن ۇلتىمىز 70 جىلدا انا تىلىندە سويلەۋ مۇمكىندىگىنەن ايرىلىپ قالدى. بۇگىنگى قازاق ءتىلىن وركەندەتۋ ارەكەتىمىز بار بولعانى سول تاريحي ادىلەتتىكتى قالپىنا كەلتىرۋ!

سونىمەن بىرگە، ءبىز كەشەگى كەڭەس وداعىندا ۇستەمدىك ەتكەن تۇرپايى تاپتىق ينتەرناتسيوناليزمنىڭ پسيحولوگياسىنىڭ سالدارىنان ءالى دە ارىلا قويعان جوقپىز!

ونىڭ ۇستىنە باسقا ۇلت وكىلدەرىنە قازاق ءتىلىن جۇرەكتەرىنە جەتەتىندەي ناسيحاتتاۋ جەتىسپەيدى. فورمالدى ءان-بي كونكۋرستارى مەن فەستيۆالدار ەمەس، كۇندەلىكتى، نانىمدى دا تالانتتى ناسيحات قاجەت! ماسەلەن، ءوز ءتىلى تۋرالى بەردياەۆتىڭ، تاراس شەۆچەنكونىڭ، گەتەنىڭ سوزدەرىن نەگە كەلتىرمەسكە؟ ورىس، ۋكراين ، نەمىس تىلدەرىنە ماحابباتى ءۇشىن ولاردى ەشكىم دە اسىرە ۇلتشىل دەپ كىنالاپ جاتقان جوق قوي!

قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسى - قوعامدىق ماسەلە. وعان بارشامىز ات سالىسۋىمىز قاجەت. الايدا بيلىككە قويار تالابىمىز ەرەكشە. ويتكەنى قازاق ءتىلىنىڭ قوعام ومىرىندە وزىنە لايىقتى ورىن الۋى ءدال وسى بيلىككە بايلانىستى. زاڭدى ناقتى تۇردە جۇزەگە اسىراتىن ناقتى مەحانيزمدەر بيلىكتىڭ قولىندا!

قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسى، ەڭ الدىمەن، - ەكونوميكالىق ماسەلە. نەلىكتەن ءبىز ءدال وسى تۇسىن ايتۋدى ۇمىتىپ كەتە بەرەمىز؟ نەلىكتەن كەيبىرەۋلەر قازاق ءتىلىن تازا رۋحاني سالاداعى ورنىن كۇشەيتۋمەن عانا شەكتەگىسى كەلەدى؟ قازاق ۇلتىنىڭ ميللياردتاردى تۇگىمەن جۇتىپ جاتقان وليگارحتار ەكونوميكاسىنداعى ورنى قانداي؟ مىنە، وسى باستى ساۋالعا ءبىز قازاقشا جاۋاپ ىزدەۋىمىز كەرەك!

قازاق ۇلتىنىڭ ماسەلەسى - الەۋمەتتىك ماسەلە. الىستاعى اۋىلدا نارىقتىڭ، سوڭعى كەزدەگى داعدارىستىڭ اششى ءدامىن تاتىپ جاتقان كىمدەر؟ قازاقشا سويلەيتىن قازاقتار!

قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسى تازا ءارى تۇنىپ تۇرعان ساياسي ماسەلە.

قازاقشا سويلەيتىن شەنەۋنىك قازاقشا سويلەيتىن قاراپايىم ازاماتتان ۇلتتىق ۆاليۋتا - تەڭگەمەن پارا السا شە؟

قازاقشا سويلەيتىن زۇلىمدار زامانبەك پەن باتىرحاندى، التىنبەك اسحاتتى ءولتىرىپ جاتسا شە؟

قازاقشا سويلەيتىن سۋديا وپپوزيتسيا وكىلدەرىن قازاقشا وكىم شىعارىپ، تۇرمەگە جاۋىپ جاستا شە؟

قازاقشا سويلەيتىن سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ مۇشەلەرى قازاقشا سويلەيتىن ءبىزدى سايلاۋدان وتكىزبەي جاتسا شە؟

سوندىقتان قازاق ءتىلىن دامىتۋ - قوعام الدىندا تۇرعان باستى ماقساتتىڭ تەك العاشقى ساتىسى عانا!

- ءامىرجان اعا، اسسالاۋماعالەيكۋم! اللا قۋات بەرسىن، دەنساۋلىعىڭىز مىقتى بولسىن، ەل ءۇشىن جاساعان ەڭبەگىڭىز جانسىن!

پرەزيدەنت 8 ناۋرىز - ايەلدەر مەرەكەسىنە وراي قازاقستان ايەلدەرىمەن بولعان كەزدەسۋىندە مەملەكەتتىك ءتىل تۋراسىندا تومەندەگىدەي مالىمدەمە جاساعان بولاتىن:

«ۋششەملەنيە ليۋدەي يز-زا نەزنانيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا نەدوپۋستيمو، سكازال پرەزيدەنت كازاحستانا نۋرسۋلتان نازارباەۆ، پەرەداەت كازتاگ».

«كازاحستان رودينا ۆسەح ناس، كتو جيۆەت زدەس. زدەس كاجدىي دولجەن چۋۆستۆوۆات، چتو ەتو ەگو رودينا، چتو زدەس ەمۋ كومفورتنو، ەگو نيكتو نە ۋششەملياەت ني پو ناتسيونالنوستي، ني پو يازىكۋ. ي نيكاكيح ۋششەملەني ۆ گوسسلۋجبە يلي پو ۆوپروسۋ نەزنانيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا نە دوپۋسكاەتسيا ۆ كازاحستانە»، - سكازال ون نا ۆسترەچە س پرەدستاۆيتەلنيتسامي جەنسكوي وبششەستۆەننوستي ۆ سرەدۋ.

«ەتيم مى وتليچاەمسيا، ي ۆ ەتوم ناشا سيلا»، - پودچەركنۋل گلاۆا گوسۋدارستۆا.

«سەيچاس مى دۆۋيازىچنىي نارود. داجە ەسلي بى كازاحسكي يازىك بىل راسپروسترانەن ۆ كازاحستانە پوۆسەمەستنو، ي ۆسە ليۋدي رازگوۆاريۆالي نا كازاحسكوم يازىكە، نام ۆسە راۆنو نۋجەن بىل بى ۆتوروي يازىك. ۆو ۆسەم ميرە پريمەنيما ەتا پراكتيكا. ۆسيا ميروۆايا ناۋكا پەرەۆوديتسيا نا انگليسكي يازىك ي نا رۋسسكي. ەسلي بى مى نە زنالي رۋسسكي يازىك، گدە بى مى برالي زنانيا؟» - زامەتيل ن.نازارباەۆ.

پرەزيدەنتتىڭ وسى سوزدەرىنە قاتىستى ءسىزدىڭ ويىڭىز؟ نەگىزى قازاق تىلىنە بايلانىستى ءسىزدىڭ جەكە ۇستانىمىڭىز قانداي؟ جسدپ پارتياسىنىڭ ۇستانىمى قانداي؟ 20 جىلدا ءوز تۇعىرىنا قونباعان ءتىلىمىزدىڭ جاعدايى قازاق ۇلتىنىڭ زىعىردانىن قايناتۋدا، ال جوعارىداعىداي سوزدەر قازاق ءتىلىنىڭ دامۋىنا مۇددەلى ەمەس ادامداردىڭ قولتىقتارىنا سۋ بۇركىپ، قولىنا جالاۋ ۇستاتىپ بەرۋدە. قازاق تابيعي بايلىعىنىڭ تونالعانىن كەشىرەر، قازاق بىراق رۋحانياتىنىڭ تونالىپ، انا ءتىلىنىڭ تەپەرىش كورۋىن كەشىرمەيدى. وسى جايتتار بولاشاقتا قازاقتاردىڭ كوتەرىلۋىنە اكەپ سوقتىرۋى مۇمكىن دەپ ويلايسىز با؟

قۇرمەتپەن، دوسان.

- بۇل كۇردەلى سۇراققا جوعارىدا جاۋاپ بەرسەم دە، تاعى ءبىر وي قوسايىن.

ءوز باسىم قازاق ۇلتىنىڭ تاعدىرىن تەك قانا ءتىل ماسەلەسىمەن شەكتەۋگە قارسى ەكەنىمدى جوعارىدا ايتتىم. قازاق رۋحانياتى ءدىن امان، تۇگەل، ۇرلانعان جوق! ول ءار قازاقتىڭ بويىنا انا سۇتىمەن، اكەنىڭ اقىلىمەن سىڭگەن اسىل قاسيەت. قازاق جەرىندە قازاق ءتىلىن تەپەرىش ەتىپ وتىرعان سىرتتاعى اق ءۇي نە كرەمل ەمەس، ءوزىمىزدىڭ وكىمەت! ويتكەنى ونداعى باستى شەشىمدەردى قابىلدايتىنداردىڭ كوبىسى قازاق ءتىلىن بىلمەيدى. بالالارى قازاق مەكتەبىندە وقىمايدى. ءتول سەبەپ مىناۋ: ولار قازاق ءتىلىنىڭ بولاشاعىنا سەنبەيدى!

ءتىل ماسەلەسى، ءسوزسىز، وتە ماڭىزدى فاكتور، ءسىز ايتىپ وتىرعان «كوتەرىلۋدىڭ» سەبەبى ابدەن بولا الادى!

- ءامىرجان اعا، 25 اقپاندا بولعان ميتينگتىڭ بەينەجازباسىن كوردىڭىز بە؟ سول ميتينگ تۋرالى ويىڭىز؟ نە ءتۇيدىڭىز؟ ارنايى ۇيىمداستىرىلماعان، حالىقتىڭ جەكە وكىلدەرى، جاسى بار، كارىسى بار، ءسوز سويلەگەن وسى ميتينگ حالىقتىق بولعان سياقتى، وسى ميتينگتە جاڭا لەپ سەزىلگەندەي، ارنايى ۇيىمداستىرىلماسا دا كرەاۆتيۆتىلىگى جونىنەن دە وڭتايلى بولعانداي جانە دە قاراپايىم حالىق تاراپىنان وپپوزيتسيا ايتىپ جۇرمەگەن باتىل ۇراندار تاستالدى، ول ۇراندى حالىق قيقۋلاپ قىزۋ قولدادى. جانە دە بۇل ميتينگ قاراپايىم قايمانا قارا قازاققا جاقىن بولعان سياقتى، سونىسىمەن حالىققا جاقىن بولدى دەپ ويلايمىن، سەبەبى نەگىزگى ەزگىدەگى حالىق قازاق دەپ ويلايمىن، جاڭاوزەندە وسىنىڭ ءبىر كورىنىسى. وسى حالىقتىق ميتينگىدەن وپپوزيتسيانىڭ ۇيرەنەر تۇستارى بار دەپ ويلايسىز با؟ بار بولسا قانداي؟

قۇرمەتپەن، دوسان.

- ارينە، كوردىم. پوليتسيانىڭ قۇيتىرقىلارىنا قاراماستان (حالىقتى اباي ەسكەرتكىشىنە قاراي جىبەرمەۋى، جول جاققا يتەرمەلەۋى، جينالعانداردى توپ-توپقا ءبولىپ تاستاۋى) ميتينگكە كەلگەندەر ءىس-شارانى وتكىزە الدى. جاڭا شەشەندەر دە كوزگە ءتۇستى. اسىرەسە، جاستارىمىز بەلسەندىلىك تانىتتى. مۇنىڭ ءبارى - بارشامىز قۋانارلىق جايت!

ءوزىمىز دە العاشقى باسقوسۋلاردا «ءسوزدى جاڭا تۇلعالارعا، جاستارعا بەرەيىك» دەپ كەلىسكەنبىز. سونىمىز كەلدى. بۇل جولى، اسىرەسە، ينتەرنەتتەگى الەۋمەتتىك جۇيەلەردە (ماسەلەن، فەيسبۋك) كوزگە تۇسكەن جاستارمەن جاقسى جۇمىس جۇرگىزىلدى.

ءبىزدى ميتينگكە جىبەرمەي، قاماپ تاستاسا دا، باسقالار جيىندى ءوز دەڭگەيىندە وتكىزۋگە تىرىستى. بۇل - ازاماتتىق قوعامنىڭ جەتىلىپ، اياققا تۇرا باستاعىنىنىڭ جارقىن بەلگىسى.

وسىعان بايلانىستى ءبىر ماڭىزدى ويدى ايتقىم كەلەدى. سول ميتينگىدەن كەيىن كەيبىر باسىلىمدار ءداستۇرلى وپپوزيتسيالىق پارتيالار مەن جاڭادان اشىق ساياسي كۇرەسكە ارالاسا باستاعان ازاماتتىق قوعام وكىلدەرىن ءبىر-بىرىنە قاراما-قارسى قويۋعا تىرىسىپ باقتى. مەن وعان مۇلدەم كەلىسپەيمىن! دەموكراتيادا دا مونوپوليا بولۋى دۇرىس ەمەس! ارقايسىمىز ءوز ورنىمىزدا: ساياسي پارتيا بولسىن، جاستار ۇيىمى بولسىن، جەكە تۇلعا بولسىن ورتاق ماقسات جولىندا جۇمىس اتقارساق، جەڭىسكە تەزىرەك جەتەمىز! جاڭادان پايدا بولعان ۇيىمدار مەن تۇلعالار بوس جەردە تۋىپ جاتقان جوق. قازاقستان وپپوزيتسياسىنىڭ بارلىق بۋىندارىنىڭ جەمىسى ول! «ازات»، «ازامات» قوزعالىستارىسىز رنپك بولماس ەدى. رنپك-سىز دۆك بولماس ەدى. دۆك-سىز «العا»، «ادىلەتتى قازاقستان ءۇشىن»، «ناعىز اقجول»، كەيىن «ازات» جسدپ بولماس ەدى. وسى ۇيىمدارسىز بۇگىن كەڭ قانات جايىپ كەلە جاتقان تاۋەلسىز قوزعالىستار دۇنيەگە كەلمەس ەدى. سونى ۇمىتپايىق!

- "اتتىڭ جاقسىسىن كەرمەدەن كور،

ەردىڭ جاقسىسىن تۇمەدەن كور"-دەگەن زامان وسى بولعانى ما !؟

ءامىرجان مىرزا :

"اق ساۋىتتىڭ جاعاسى بار، جەڭى جوق،

شىن جاقسىنىڭ اشۋى بار، كەگى جوق" -دەگەن اتالى ءسوز بار. بيلىككە دەگەن وكپەڭىز قارا قازانداي بولعانىمەن، قازاققا دەگەن كىرشىكتەي دە كەگىڭىز جوق دەپ ۇمىتتەنىمىن.

ەندى، قويايىن دەگەن سۇراعىما كەلسەم :

1) Cىزدەر ءتۇرلى مىنبەرلەردەن قازاقستانعا جاڭا ساياسي بيلىك كەلۋى كەرەك دەپ ۇرانداتىپ، حالىق اراسىندا ۇگىت ناسيحات جۇرگىزىپ جۇرسىزدەر. ال، وزگەرىس بولدى دەلىك، بيلىك قۇلادى دەلىك ! ارى قاراي نە ؟ وسى جاعىن ويلايسىزدار ما ؟ الدە، توڭكەرىس بولسىن، سوسىن ءار جاعىن كورىپ الامىز دەپ جۇرسىزدەر مە ؟ قازاقستاندى كورگە ەمەس، ورگە سۇيرەيتىن ناقتى باعدارلامالارىڭىز بەن ونى ىسكە اسىرۋ مەحانيزىمدەرىڭىز بار ما؟

- بيلىك مەن وعان وكپەلەيتىندەي مەنىڭ تۋىسىم نە دوسىم ەمەس. مەن ونىڭ سىنشىسىمىن، سوندىقتان دا ول مەنى ۇناتپايتىنىن بىلەمىن. رەتى كەلسە دە، كەلمەسە دە اباقتىعا جاۋىپ تاستاعىسى كەلەتىنىن تاعى دا بىلەمىن. بۇل مەنىڭ  عانا ەمەس، بارلىق وپپوزيتسيونەردىڭ ماڭدايىنا جازعان اۋىر جول.

«بيلىك قۇلادى دەلىك» دەيسىز. سوندا ءبىر نازارباەۆتىڭ ورنىنا ەكىنشى نازارباەۆ كەلۋى كەرەك پە؟ بيلىك تۋرالى زاڭداردى وزگەرتپەسەك، ەكىنشى نازارباەۆتىڭ بۇگىنگىسىنەن نە ايىرماشىلىعى بولماق؟ سوندىقتان دا بيلىكتىڭ ءۇش تارماعىنىڭ تەپە-تەڭدىگىن قالىپتاستىرۋ كەرەك دەپ ءجيى ايتامىن.

سونىڭ ىشىندە بيلىك الدا-جالدا اۋىسىپ جاتسا، مەملەكەتتىڭ تۇراقتىلىعىن ساقتاپ قالاتىن مەحانيزم كەرەك. مەنىڭشە، قالىپتاسقان جاعدايدا مۇنداي شارۋا ءبىر ادامنىڭ قولىنان كەلمەيدى: الپاۋىت توپتاردان قۇرالعان بيلىك جۇيەسى وعان ونداي مۇمكىندىك بەرمەيدى. سوندىقتان ۇجىمدىق ورگان قاجەت. ارينە، ول پارلامەنت بولعانى ءلازىم ەدى. بىراق ءبىزدىڭ بۇگىنگى بىرجارىمپارتيالىق ءماجىلىس سونداي سىن ساعاتتا ەل تولىق سەنەتىن، جۇگىنەتىن ورگان بولا المايدى. سوندىقتان دا نە جاڭا، شىن مانىندە قوعامداعى بارلىق كۇشتەر ەنەتىن پارلامەنت سايلاۋ كەرەك، نە سول كۇشتەردەن قۇرالعان باسقا ءبىر ۋاقىتشا ينستيتۋت قۇرۋ قاجەت.

سونداي ورگان ترانزيتتىك كەزەڭدە بيلىك تۇراقتىلىعىنىڭ بىردەن-ءبىر كەپىلى بولا الار ەدى.

- ءامىرجان اعا، ۇلتتىق ساياساتتا ۇتىلىپ، انا ءتىلىمىزدىڭ تۇعىرىنا قونا الماي، كەڭ تىنىستاپ دامۋىنا جول اشىلماي وتىرعاندىعى، قازاقتىڭ رۋحاني، تابيعي بايلىعىنىڭ تونالۋى، ۇلتتىق سانامىزدىڭ اقساپ جاتقاندىعىنىڭ ءبارى وتارسىزداندىرۋ ساياساتى جۇرگىزىلمەگەندىگىندە دەپ ويلامايسىز با؟ ۇلتتىق سانامىز وياۋ بولسا اتا-بابامىز قانىن-جانىن بەرىپ قورعاپ، امانات ەتكەن ەلدى، جەردى، انا ءتىلىمىزدى، تابيعي بايلىقتارىمىزدى ساۋداعا سالدىرىپ قويىپ قاراپ وتىرماس ەدىك دەپ ويلايمىن. ۇلتتىق سانانى وياتۋ بارىسىندا نە ىستەۋ كەرەك دەپ ويلايسىز؟ سونىڭ ىشىندە «جسدپ» نە ىستەپ جاتىر؟ پارتيالاس ارىپتەستەرىڭىز بۇل جونىندە نە ويلايدى؟ جانە دە سىزدەردىڭ ساياسي دودالارداعى ساتتسىزدىكتەرىڭىز، بيلىكتىڭ جاساعان كەدەرگىلەرىن ساناماعاندا، ۇلتتىق سانا باعىتىنداعى ۇستانىمدارىڭىز بەن قىزمەتتەرىڭىزدىڭ قالىڭ قازاققا جاقىن بولماعاندىعىنان دەپ ويلامايسىز با؟

قۇرمەتپەن، دوسان.

- ۇلتتىق سانانى پرەزيدەنتتىڭ جارلىعىمەن نە ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىمەن وياتۋ مۇمكىن ەمەس. سونىمەن بىرگە، اراسىن اشىپ الايىق: حالىقتىڭ ۇلتتىق ساناسى باياعىدا-اق ويانعان! بيلىكتىڭ ۇلتتىق ساناسى ويانباعان دەسەك، دۇرىستاۋ بولار ەدى.

قازاقستان وپپوزيتسياسىنىڭ يدەيالىق نەگىزىندە ۇلتتىق يدەيا لايىقتى ورىن العان. بالكىم، ونى ءبىز قالىڭ كوپشىلىككە دۇرىستاپ جەتكىزە الا الماي جاتقان بولارمىز.

- سۋرەتتە تۋرا حەمينگۋەيگە ۇقسايسىز:)) ءوزىڭىز سونى بايقادىڭىز با؟

- تەڭەۋىڭىزگە راحمەت! بىراق حەمينگۋەيدى ساقالى ءۇشىن ەمەس، پروزاسى مەن تەرەڭ ويشىلدىعى ءۇشىن قۇرمەتتەيمىن.

- ءامىرجان ءىنىم! ءار كەزدە سەنىڭ تىلەۋىڭدى تىلەيتىن جەرلەس اعالارىڭنىڭ ءبىرىمىن. ءشومىشباي اعانىڭ ءىنىسىمىن. قامباشتانمىن. تىلەگىم: كۇرەس تاكتيكاسىن وزگەرتۋ قاجەت. ونىڭ جولى - جاڭا پسيحولوگيالىق تەحنولوگيالاردا جاتىر. ەگەر بۇل وي قىزىقتىرسا ە-مايىلىڭدى جاريالا. سوندا حابارلاسامىن.

جەرلەس اعاڭ.

- كەلىسەمىن، اعا. وسال تۇستارىمىز شاش-ەتەكتەن. پسيحولوگيالىق تەحنولوگيا دەگەنىڭىز قىزىق ەكەن. مەنىڭ پوشتام akossanovkz@gmail.com حابارلاسىڭىز. كۇتەم.

- ءامءىرجان مىرزا! شىندىقتى ايتىڭىزشى، سiز جەلتوقسان كوتەرiلiسi كەزiندە نەگە قازاق جاستارىن ساتىپ كەتتiڭiز؟ كازگۋ دە نەگە كولبيننiن قولداۋشىسى بولدىڭىز؟ سول كەزدە زارداپ شەككەن قازاق جاستارىنىڭ كءوز جاسى شىعار وسىنداي جاعدايدا جۇرگەنiڭiز. ەندi كەلiپ اقىلشى بولىپ جءۇرسiز؟ كەشiرiم سۇرامايسىز با؟ ال كاسىڭىزدا جۇرگەن بولات ءابءىلوۆ 1994 جىلى قازاق تiلiنە قارسى شىققان، تiپتi تەڭگە قولدانىسقا ەنگiزiلگەندە وعان دا قارسى شىققان. بولات ءابءىلوۆتءىڭ نەگە نامىسى جوق؟ سانات

- كەشىرىم سۇرايتىنداي قىلمىس جاساعان جوقپىن. كەرىسىنشە، كازگۋ جۋرفاگىنىڭ 3-كۋرسىندا وقىپ ءجۇرىپ، كوپپەن بىرگە جاتاقحانادا تۇرىپ، فاكۋلتەت كومسومول كوميتەتىنىڭ حاتشىسى بوپ جۇرگەن 22 -جاسار مەن كگب «وقۋدان شىعارىڭدار» دەگەن 16 ستۋدەنتتىڭ 14-ءىن قورعاپ، كومسومول قاتارىندا الىپ قالعانىمدى ءسىز، سانات، بىلمەسەڭىز، سول كەزدە مەنىمەن وقىعاننىڭ ءبارى بىلەدى. راس، رەكتور ءوز بۇيرىعىمەن وقۋدان شىعارىپ جىبەرگەن ەكى ستۋدەنتتى مەن قۇتقارا المادىم. رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلعان سۇمدىق ناۋقانعا ول كەزدە مەن سەكىلدى ستۋدەنتتىڭ توتەپ بەرۋىنىڭ ءوزى مۇمكىن ەمەس ەدى.

ءسىز سەكىلدى تىرناق استىنان كىر ىزدەۋشىلەر ءبىر كەزدە كوبەيىپ كەتكەن سوڭ، سول ءوزىم قول ۇشىن بەرگەن ستۋدەنتتەردىڭ كۋا حاتتارىن الىپ، ساقتاپ قويدىم. ۇلىما تاپسىردىم: اكەڭنىڭ تاريح الدىندا ارى تازا دەپ.  كەلىڭىز، تانىسىڭىز.

ءبىر قوسارىم: قازىر ءبارى «جەلتوقسانشىل»، ءبارى «گەروي». ال وسىدان 25 جىل بۇرىن سول «باتىرلار» قايدا بولدى؟ مەن بولسام، قۇدايعا ريزامىن، سول كەزدە جاس تا بولسام، قاتارلاستارىما ءارتۇرلى ادىسپەن (ىشىندە قۋلىق تا بار) كومەكتەسە الدىم! سول جىگىتتەر وسى كۇنگە دەيىن ماعان ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ كەلەدى، ولارمەن دە تانىستىرايىن، كەلىڭىز.

مەن سونداي باتىر بولدىم دەپ ايتا المايمىن، ايتەۋىر جازىقسىز ستۋدەنتتەر وقۋدان شىعىپ قالماسىن دەپ، شاما-شارقىمشا تىرلىك جاسادىم. ونىڭ ۇستىنە جالعىز بولعان جوقپىن. ماسەلەن، سول كەزدەگى كازگۋ كومسومول كوميتەتى حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى شارىپبەك امىربەكوۆ (قازىر سەمەي ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى), تاريح فاكۋلتەتىنىڭ كومسومول جەتەكشىسى مۇرات يمانقۇلوۆ، فيلولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ كومسومول حاتشىسى،  اقىلبەك كامالدينوۆ (قازىر قر جاپونياداعى ەلشىسى) سەكىلدى جىگىتتەر شىرىلداپ، جاستارعا كومەكتەسىپ ءجۇردى. ناعىز باتىرلار سولار! ونىڭ ءبارىن قالاي ۇمىتاسىڭ؟!

(جالعاسى بار)

"اباي-اقپارات"