«ۇستازدىق - ۇلى نارسە!». بۇل ۇلى جازۋشى مۇقتار اۋەزوۆتىڭ ءسوزى. راسىندا دا، ۇستاز اراب ءسوزى بولسا دا قازاق تىلىندەگى ماعىناسى تەرەڭ، بىردەن جانىڭا وزگەشە جىلۋ ۇيالاتاتىن، ەرىكسىز ەسىڭدى جىيدىرىپ، كوڭىلىڭە سابىر مەن سالقىندىق، ساناڭا جارىق پەن شۋاق ساۋلەسىن توگەتىن ەرەكشە ۇعىم. ۇستاز دەسە- كول-كوسىر ءبىلىم مەن تالعاۋلى تاربيەنىڭ قورىتىلعان سينتەزى ىسپەتتى ەرەكشە تۇلعا كوز الدىمىزعا كەلەدى. سوندىقتان دا ۇستاز تۋرالى تولعانىپ ءسوز ايتۋ، ونىڭ دارالىق قاسيەتىنە تالداۋ جاساپ، ءتۇيىنىن تاراتۋ قيىننىڭ قيىنى.

ۋاقىت كەرۋەنى ەشقاشان دا ادامزات اقىلىنا باعىنباق ەمەس. ونى توقتاتۋ دا، كەرى اينالدىرۋ دا قولىمىزدان كەلمەيدى. ۋاقىت شىركىن زىرىلداعان جۇرىسىنەن جاڭىلماي العا قاراي تارتادى دا وتىرادى. ونى ىرقىمىزعا كوندىرمەك تۇگىلى ءوزىمىز سونىڭ شىلاۋىنا وراتىلىپ العاندايمىز، مۇرنىن تەسكەن تايلاقتاي سونىڭ جەتەگىنەن شىعا المايمىز. قيماس بالالىعىڭ دا، قىزىعى مول جاستىعىڭ دا زىمىراپ ارتتا قالىپ بارادى. كەشە عانا ارتىمىزدان ەرگەن جاس جىگىتتەردىڭ بۇگىنگى كۇنى ەردىڭ جاسىنا كەلگەنىنە سەنەر سەنبەسىمىزدى بىلمەي توسىرقاي قارايمىز. جانى جايساڭ دوس، اقكوڭىل ازامات، يبالى ءىنى، اياۋلى ۇستاز سامال دارىباەۆ ەلۋگە كەلىپتى دەيدى. مويىنداعىڭ كەلمەيدى، بىراق اقيقاتتان اتتاپ وتە المايمىز.

شاكىرت بالا بولىپ الدىمىزدا وتىرعانى كەشە سياقتى ەدى. جاس ەدى، بيازى مىنەزدى اڭعال بوزبالا ەدى. ساباقتى بار ىنتاسىن سالا وقيتىن، ءوز ىسىنە اسا جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىن. كەيدە يىعىنا گارمونىن اسىپ الىپ اۋەزدى انگە باساتىن سەرىلىگى دە بولاتىن. بىراق سونىڭ بارلىعى تال بويىنا جاراسىپ تۇراتىن.

سامال سىر بويىندا تۋعاندىقتان جاستايىنان سۇلەيلەردىڭ جىرلارىنان ءنار الىپ، جانى جىر مەن سىرعا، ونەرگە جاقىن بولىپ ءوستى. كونە كۇيلەر مەن جىردىڭ قۇدىرەتى جاس بالانى ارمانشىل، قيالشىل ەتىپ تاربيەلەدى. مەكتەپتى جاقسى بىتىرگەن سامال جۇرەك قالاۋىمەن سول كەزدەگى رەسپۋبليكامىزداعى ماڭدايالدى ۋنيۆەرسيتەت س.م.كيروۆ اتىنداعى قازمۋ-دىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە كەلىپ قۇجات تاپسىرادى.  جولى بولىپ وقۋعا ءتۇسىپ، بەس جىل ءوزى ارمان ەتكەن ماماندىعى بويىنشا قازاقتىڭ مارقاسقا عالىم-ۇستازدارىنان ءبىلىم الادى. اكادەميكتەر زەينوللا قابدولوۆتىڭ، تۇرسىنبەك كاكىشەۆتىڭ، پروفەسسورلار سەيدىلدا ورداليەۆتىڭ، حانعالي سۇيىنشاليەۆتىڭ، الما قىراۋباەۆانىڭ، بەرىكباي ساعىندىقوۆتىڭ، ايتباي ايعابىلوۆتاردىڭ دارىستەرىن تىڭداپ، ءبىلىم ايدىنىنا قۇلاش ۇردى.

سامال توقسانىنشى جىلدارداعى ەلدەگى الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ قيىندىعىنا قاراماستان بار ىنتا-جىگەرىن ءبىلىم الۋعا جۇمسادى، بوس ۋاقىتىنىڭ كوبىن كىتاپحانالاردا وتكىزدى. ءوزى وقىعان ءتىل تاريحىنىڭ استارلى قۇپيالارى مەن ادەبيەتتىڭ كوركەم-پوەتيكالىق سىرى،  ۇلتتىق بولمىس پەن تانىم تاراپىندا جازىلعان تالاي زەرتتەۋ ەڭبەكتەر جاس جىگىتتىڭ بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعىن ودان ءارى ۇشتاپ، عىلىم جولىنا تۇسۋىنە تۇرتكى بولدى.

جاستايىنان ۇستازدىقتى ومىرلىك مۇراتى تۇتقان سامال قازاقتىڭ ءبىر تۋار عالىمى الما قىراۋبايقىزىنىڭ شاكىرتى بولدى جانە العاشقى ەڭبەك جولىن سول كىسى ىرگە تاسىن قالاعان «گۋمانيتارلىق قازاق مادەنيەتى»مەكتەپ-ليتسەيىندە باستادى. جانى جاڭالىققا قۇمار، ۇلتتىق بولمىسى ەرەك الما اپايدان ۇستازدىق قىزمەتتىڭ قىرى مەن سىرىن ۇيرەندى. ول كىسى ءار شاكىرتىن ەرەكشە قادىر تۇتىپ، ولاردىڭ بويىنداعى جىلت ەتكەن ءبىر جاقسى قاسيەتتى بايقاپ قالسا سونى ارى قاراي قالاي دامىتامىز، جەتىلدىرەمىز دەپ سان الۋان ادىستەمەلەردى ىزدەستىرۋمەن، ويلاستىرۋمەن جۇرەتىن.

باسىندا وسىنىڭ بارلىعى سامالعا وعاشتاۋ كورىنگەنمەن كەلە-كەلە ءوزىنىڭ دە بار وي-ارمانى شاكىرتتەرىنىڭ تاربيەسى، سولاردىڭ ءبىلىم الۋى بولىپ كەتكەنىنە ءوزى دە تاڭ قالادى. ول ۇستازى الما اپايدىڭ اسەر ىقپالىنان بولدى ما، الدە ءوزىنىڭ تابيعاتىندا بۇرىننان بار قاسيەت پە ونى قازىر ءوزى دە اشىپ ايتا المايدى. ءبىر بىلەتىنى ەلدىڭ ەرتەڭى، ۇلت بولاشاعى دەسە سولاردىڭ بارلىعىنا تىرەك بولاتىن ءبىر-اق اقيقات بار – ول ساپالى شاكىرت تاربيەلەۋ. سول شاكىرتتەرى امان بولسا قازىرگى قوعامداعى كەمشىلىكتەر دە، ۋاقىتشا قيىندىقتار دا تاريح شاڭىنىڭ استىندا قالماق. ول كۇن الىس ەمەس-اۋ، تەك ەرىنبەي تەر توگە ءبىل، جانىڭدى سالا جۇمىس جاسا، ءوزىڭ ءۇمىت ەتكەن ءار شاكىرتىڭنىڭ جانىنا جاقسىلىقتىڭ ۇرىعىن ەك، بار بىلگەنىڭدى ۇيرەت، ىنتاسىن ويات، شەبەرلىگىن شىڭدا، وسى جولدا جانىڭدى اياما، ءوزىڭ ءوسىرىپ جاتقان جاس تال شىبىق شاكىرتىڭدى ايالا... بۇگىنگى ۇستاز، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت سامال دارىباەۆتىڭ ۇستانىمى وسىنداي. ساكەڭنىڭ بۇل ەڭبەگى اتاۋسىز دا قالعان جوق.

سال-سەرىلەردىڭ سارقىتى سامال دارىباەۆ 1997 جىلى ەستونيا مەملەكەتىندە تۇراتىن ەتنوستاردىڭ  ءداستۇرى مەن ونەرىنە ارنالعان «ليرا-1997» فەستيۆالىنىڭ لاۋرەاتى ماراپاتىنا يە بولسا، 1998 جىلى ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت ۇيىمداستىرىلعان «قازاقستاننىڭ جىل مۇعالىمى» بايقاۋىنىڭ گران-پري يەگەرى بولىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى اتاندى.

نەبارى جيىرما سەگىز جاسىندا بىلدەي ءبىر مەكتەپ ديرەكتورى دەگەن جاۋاپكەرشىلىگى مول قىزمەتتى اتقارىپ، بىلىمدە عانا ەمەس باسشىلىقتا دا ۇزدىك ەكەنىن دالەلدەي ءبىلدى. 2002 جىلىم.و.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىندا تولىمدى ەڭبەك اتقارىپ «سىر شايىرلارى پوەزياسىنداعى ەجەلگى ادەبيەت ءداستۇرى» دەگەن تاقىرىپتا كانديداتتىق ديسسەرتاتسياسىن قورعادى.

2004 جىلدان قازىرگى تاڭعا دەيىن ءبىلىمنىڭ قارا شاڭىراعى قازۇۋ-دا تابان اۋدارماي ۇستازدىق قىزمەت اتقارىپ، تالاي شاكىرتكە دۇرىس باعىت-باعدارسىلتەپ، ىسىمەن ۇلگى بولىپ كەلەدى.

سامال ءدارىبايۇلىنىڭ ۇستازدىق جولمەن قاتار عالىم رەتىندەگى اتقارعان ەڭبەكتەرى ءبىر توبە. قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىنا، اقىن-جىراۋلار پوەزياسىنا، ادەبيەت پەن فولكلور بايلانىستارىنا قاتىستى  قوماقتى زەرتتەۋ ەڭبەكتەردىڭ اۆتورى.

«قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحى» ء(ى توم، فولكلورلىق كەزەڭ), «اباي-شاكارىم» (2011), «شورتانباي قانايۇلى» (2012) سەكىلدى ۇجىمدىق مونوگرافيالاردىڭ اۆتورلارىنىڭ ءبىرى. سونداي-اق  «ءسوز اسىلىن سارالاپ»، «اقىن-جىراۋلار پوەزياسىنداعى يسلام نەگىزدەرى»، «اقىن-جىراۋلاردىڭ شىعارماشىلىق تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋى جانە ورىنداۋشىلىق ءداستۇر»، «قازاق ادەبيەتىن وقىتۋداعى ادەبي ويىندار مەن جاتتىعۋلار»،«اقىن-جىراۋلار پوەزياسىنداعى يسلام نەگىزدەرى»  اتتى وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرالدارىن جارىققا شىعاردى

قر بعم  جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنىنا سايكەس دايىندالعان 8, 10, 11-سىنىپتاردىڭ  «قازاق ادەبيەتى» («مەكتەپ» باسپاسى) وقۋلىعى اۆتورلارىنىڭ  جانە «5ۆ020500 – فيلولوگيا» ماماندىعى بويىنشا مەملەكەتتىك ستاندارت اۆتورلارىنىڭ ءبىرى.

ەگەمەندى ەلىمىزدىڭ ءبىلىمى مەن عىلىمىنىڭ كوكجيەگىن كەڭەيتۋدە اتقارىپ جاتقان وزگەدە ەڭبەكتەرى ۇشان-تەڭىز. ءبىلىم مەن تاربيە سالاسىندا جاس ۇرپاقتى ءبىلىمدى دە بىلىكتى ازامات ەتىپ قاناتىن قاتايتۋعا بۇكىل بولمىسىن ارناۋدا.

ۇستىنە قىل جۇقتىرماس مۇنتازداي تازالىعى، ماڭعاز باسقان ءار قادامى ستۋدەنتتەرگە ۇلگى. دارىسىندەگى وزىنە عانا ءتان اۋەزدى ءۇنى شاكىرتتەرىنىڭ ىقىلاسىن ارتتىرىپ، اۋزىنان شىققان ءار سوزگە قۇلاق تۇرگىزەدى. شاكىرتتەرىنە دەگەن جاناشىرلىعى، قامقورلىعى اتقارعان ءاربىر ىسىنەن بايقالادى.

قۇرمەتتى سامال ءدارىبايۇلى! ءسىزدى ەردىڭ جازى ەلۋگە كەلۋىڭىزبەن قۇتتىقتاي وتىرىپ، مىقتى دەنساۋلىق، شىعارماشىلىق تابىس، ۇزاق ءومىر، وتباسىنا اماندىق تىلەيمىز. عىلىم مەن ءبىلىم جولىندا قاناتىڭىز تالماي سامعاي بەرىڭىز!

سۇلەيمەن دەميرەل ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ
قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسورى، ف.ع.ك،
جولداسبەك مامبەتوۆ
م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر
ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى،
دوكتورانت ەرعانات قۋاتبەكۇلى