بەيسەنبى, 28 ناۋرىز 2024
اقمىلتىق 4819 19 پىكىر 3 مامىر, 2021 ساعات 12:40

كوگدا ەست جيۆوي وبرازەتس...

ۆەد «ۆ جيزني ۆسياكوە بىۆاەت...». ناپريمەر، يا نە ليۋبليۋ چيتات دەتەكتيۆى، ا ۆوت ستاتي، كنيگي نا ۆاجنىە پوليتيچەسكيە تەمى – س بولشيم ۋدوۆولستۆيەم! ۆوت نەداۆنو پوپالا منە ۆ رۋكي كنيگا نەمەتسكوگو جۋرناليستا-مەجدۋنارودنيكا الەكساندرا رارا «ۆلاديمير پۋتين. لۋچشي نەمەتس ۆ كرەملە». وچەن ينتەرەسنايا كنيگا! پوسوۆەتۋيۋ ۆام، ۋۆاجامىە چيتاتەلي سايتا، پروچيتات ەيو. ەست ۆ ينتەرنەتە. نيجە پرەدلاگاەتسيا وترىۆوك يز ەتوي كنيگي:   

«...ۆ حولودنىي مارتوۆسكي دەن 1994 گودا كورتەج اۆتوموبيلەي س نومەرامي سانكت-پەتەربۋرگسكوي مەري توچنو ۆ ۋسلوۆلەننوە ۆرەميا پودەحال ك وسوبنياكۋ دليا پوچەتنىح گوستەي. ۆىسوكوپوستاۆلەننىە پاسساجيرى ۆىشلي يز چەرنىح ليمۋزينوۆ ي بىسترىمي شاگامي ناپراۆيليس ك زدانيۋ، كوتوروە تۋت جە وكرۋجيلي سوترۋدنيكي وحرانى مەري. ۆنۋتري ۋجە تولپيليس جۋرناليستى. ۆ ەتوت پروموزگلىي ۋيك-ەند زدەس بىلا نامەچەنا ۆەسما نەوبىچنايا ۆسترەچا. ۆپەرۆىە پوسلە راسپادا سوۆەتسكوگو سويۋزا ۆ بىۆشەي ستوليتسە روسسيسكوي يمپەري دولجەن بىل پرويتي ۋچرەجدەننىي فوندوم كەربەرا زنامەنيتىي بەرگەدورفسكي فورۋم.

جۋرناليستى تششاتەلنو يزۋچالي سپيسوك پريگلاشەننىح. ۆەد يمەننو دليا ۋچاستيا ۆ زاسەداني بەرگەدورفسكوگو فورۋما سيۋدا پريبىل مينيستر وبورونى فرگ فولكەر رۋە ۆ سوپروۆوجدەني ناچالنيكا ۋپراۆلەنيا ستراتەگيچەسكوگو پلانيروۆانيا ۆيتسە-ادميرالا ۋلريحا ۆايسەرا. دليا وبسۋجدەنيا پروبلەمى نامەتيۆشەگوسيا راسشيرەنيا ناتو نا ۆوستوك يز موسكۆى پريەحال پوليتولوگ اندرەي كوكوشين، زانيماۆشي توگدا دولجنوست زامەستيتەليا مينيسترا وبورونى. يز ليمۋزينوۆ ۆىشلي تاكجە ي درۋگيە يزۆەستنىە پوليتيچەسكيە دەياتەلي، ديپلوماتى، جۋرناليستى، ۋچەنىە. ۆ وسوبنياكە وني ۆ الفاۆيتنوم پوريادكە رازمەستيليس ۆوكرۋگ كرۋگلوگو ستولا. ۆ بليجايشيە دۆا دنيا پلانيروۆالوس شيروكوە وبسۋجدەنيە جيۆوترەپەششۋششيح ۆوپروسوۆ، سۆيازاننىح س پروۆوديمىمي ۆ روسسي رەفورمامي. تەلەوپەراتورام پو تراديتسي پوزۆوليلي زاسنيات وتكرىتيە 101-ي سەسسي بەرگەدورفسكوگو فورۋما، ا زاتەم پروۆوديۆشي زاسەدانيە ستاتس-سەكرەتار ادمينيستراتسي فەدەرالنوگو كانتسلەرا ي پرەزيدەنت نەمەتسكو-روسسيسكوگو فورۋما اندرەاس مەيەر-لاندگۋت ۆەجليۆو پوپروسيل جۋرناليستوۆ ۋداليتسيا.

كراتكۋيۋ ۆستۋپيتەلنۋيۋ رەچ پرويزنەس، ەستەستۆەننو، «حوزياين دوما» - مەر سانكت-پەتەربۋرگا ي دەموكرات پەرۆوگو پريزىۆا اناتولي سوبچاك، كوتورىي ياۆنو گورديلسيا تەم، چتو سموگ سوبرات ۆ ودنوم يز پودۆەدومستۆەننىح ەمۋ زداني تاكوە كوليچەستۆو ۆىسوكوپوستاۆلەننىح وسوب. نو ەسلي ون نادەيالسيا، چتو پرەدستاۆيتەلي گەرماني، سشا، فرانتسي، انگلي، پولشي ي ەستوني بۋدۋت بەزۋدەرجنو حۆاليت روسسيۋ، تو ەگو جدالو گوركوە رازوچاروۆانيە. تون ۋچاستنيكوۆ سەسسي ستانوۆيلسيا ۆسە بولەە جەستكيم. ەسلي روسسيسكيە پوليتيكي گوۆوريلي و زناچيتەلنىح ۋسپەحاح ي چەتكو وبوزناچيۆشەيسيا پروگرەسسيۆنوي تەندەنتسي، تو پرەدستاۆيتەلي زاپادنىح دەرجاۆ پرەدوستەرەگالي وت ۆوزۆراتا ك پروشلومۋ. پولگودا نازاد پو پريكازۋ پرەزيدەنتا روسسي ەلتسينا بىل رازوگنان، ا زاتەم راسسترەليان پارلامەنت. ۆ يزبراننوم چەرەز تري مەسياتسا  نوۆوم ۆىسشەم زاكونوداتەلنوم ورگانە دۆە ترەتي مەست پولۋچيلي پارتيا ۋلتراناتسيوناليستا جيرينوۆسكوگو ي كوممۋنيستى. و كاكوي دەموكراتي ۆووبششە موجەت يدتي رەچ؟ - سپراشيۆالي كريتيچەسكي ناستروەننىە نەمتسى...

پوسلە وبەدا نەوجيداننو ۆزيال سلوۆو چەلوۆەك، كوتورىي دو ەتوگو ۆنيماتەلنو نابليۋدال زا وتدەلنىمي ۋچاستنيكامي ديسكۋسسي ي تششاتەلنو فيكسيروۆال يح ۆىستۋپلەنيا، نو سام پرەدپوچيتال وستاۆاتسيا ۆ تەني. ليش نەمنوگيە زاپادنىە ەكسپەرتى زنالي زامەستيتەليا مەرا سانكت-پەتەربۋرگا. يمەننو ۆ تاكوم كاچەستۆە ون ي زناچيلسيا ۆ سپيسكە پريگلاشەننىح ليتس. كوگدا نا تاكوگو رودا زاسەدانياح سلوۆو بەرۋت نەيزۆەستنىە ليچنوستي، وستالنىە ۋچاستنيكي ديسكۋسسي وبىچنو پوزۆوليايۋت سەبە نەمنوگو راسسلابيتسيا. وني ۆىحوديات، شەپچۋتسيا س سوسەديامي يلي نابراسىۆايۋت تەزيسى بۋدۋششەگو ۆىستۋپلەنيا. ودناكو رەزكي، پوچتي اگرەسسيۆنىي تون ۆلاديميرا پۋتينا زاستاۆيل ۆسەح ناستوروجيتسيا.

پۋتين وسۋديل پوزيتسيۋ كوررەسپوندەنتا جۋرنالا «تسايت» ۆ موسكۆە كريستيانا شميدتا-حويەرا، سچيتاۆشەگو، چتو پوسلە راسپادا سوۆەتسكوگو سويۋزا نوۆوە رۋكوۆودستۆو روسسي ۆو گلاۆە س ەلتسينىم نە زناەت، كاكوي دولجنا بىت نوۆايا ۆنەشنيايا پوليتيكا سترانى. دەسكات، ۆ سۆوەم سترەملەني سمەستيت ميحايلا گورباچەۆا س پوستا پرەزيدەنتا راسپادايۋششەگوسيا سوۆەتسكوگو سويۋزا كرەمل رۋكوۆودستۆوۆالسيا يسكليۋچيتەلنو پراگماتيچەسكيمي سووبراجەنيامي   ي سوۆەرشەننو نە زابوتيلسيا و ۆنەشنەي پوليتيكە. «يا سچيتايۋ ەتو منەنيە ابسوليۋتنو نەۆەرنىم، - گوۆوريل پۋتين. - پوليتيكا تسك كپسس ۆو گلاۆە س گورباچەۆىم پرەسلەدوۆالا سوۆەرشەننو ينىە تسەلي، ا يمەننو سوحرانەنيە كوممۋنيستيچەسكوي پارتي ي سسسر...».

زاتەم پۋتين بەز ۆۆودنىح سلوۆ پەرەشەل ك گلاۆنوي تەمە سۆوەگو ۆىستۋپلەنيا - بۋدۋششەمۋ سووبششەستۆا نەزاۆيسيمىح گوسۋدارستۆ (سنگ) ي پولوجەنيۋ دۆادتساتيپياتيميلليوننوگو رۋسسكويازىچنوگو مەنشينستۆا، پوسلە راسپادا سسسر ۆنەزاپنو وكازاۆشەگوسيا نا تەرريتورياح درۋگيح ستران.

پو سلوۆام پۋتينا، ەتيح رۋسسكيح ني ۆ كوەم سلۋچاە نەلزيا سچيتات وككۋپانتامي، وني - تاكيە جە جەرتۆى كوممۋنيستيچەسكوگو رەجيما، كاك ي درۋگيە نارودى بىۆشەگو سوۆەتسكوگو سويۋزا. ەتي ليۋدي چاستيچنو جيلي تەپەر نا تەرريتورياح، كوتورىە يستوريچەسكي پرينادلەجالي روسسي، كاك، ناپريمەر، كرىم يلي سەۆەرنىي كازاحستان (پودچەركنۋتو منويۋ، گ.ك.). رادي سوحرانەنيا ۆسەوبششەگو ميرا روسسيا وتكازالاس وت نيح.

رۋسسكيە ۆ نوۆىح نەزاۆيسيمىح گوسۋدارستۆاح، پودچەركنۋل پۋتين، نە دولجنى پودۆەرگاتسيا نيكاكوي ديسكريميناتسي. يم سلەدۋەت پرەدوستاۆليات دۆوينوە گراجدانستۆو. ون دوباۆيل، چتو «ميروۆوە سووبششەستۆو رادي سوحرانەنيا ۆسەوبششەگو ميرا تاكجە دولجنو ۋۆاجات ينتەرەسى روسسيسكوگو گوسۋدارستۆا ي رۋسسكوگو نارودا، ياۆليايۋششەگوسيا، نەسموتريا ني نا چتو، «ۆەليكوي ناتسيەي».

تون پۋتينا، نەۆولنو زاستاۆيل سودروگنۋتسيا پرەدستاۆيتەلەي زاپادنىح دەرجاۆ. زامەستيتەل مەرا زاترونۋل پروبلەمۋ، كوتورايا كراينە اكتۋالنا ي دليا ناشيح دنەي. گيبەل يمپەري بىلا كراينە بولەزنەننوي. نا زاپادە وب ەتوم حوروشو زنايۋت ي پوتومۋ ستارايۋتسيا نە كاساتسيا داننوي تەمى، ۆو يزبەجانيە كونفرونتاتسي... پروفەسسور پوليتولوگي يز برەمەنا ۆولفگانگ ەيحۆەدە پرەدۋپرەديل، چتو پوياۆلەنيە روسسيسكوگو ۆاريانتا دوكترينى مونرو پريمەنيتەلنو ك تەرريتوري بىۆشەگو سوۆەتسكوگو سويۋزا چرەۆاتو تياجكيمي پوسلەدستۆيامي. يستوريك يز انگلي بارتون اش پريامو سپروسيل پۋتينا، كاك ۆ تاكوم سلۋچاە بىت س بريتانسكوي تراكتوۆكوي پونياتيا «ناتسيونالنوست». «ۆسە انگلويازىچنىە ليۋدي؟ نو توگدا پولۋچيتسيا گوسۋدارستۆو بولشە، چەم كيتاي». پو منەنيۋ درۋگوگو نەمەتسكوگو پرەدستاۆيتەليا ۆيلگەلما حوينكا، ۆسە ناسەلەنيە بىۆشەگو سوۆەتسكوگو سويۋزا پرەدستاۆليالو سوبوي «رۋسسكويازىچنوە مەنشينستۆو» - تاكيم وبرازوم، پۋتين سليشكوم ۋزكو تراكتوۆال پونياتيە «رۋسسكايا ناتسيا». سوۆەتنيك مينيسترا وبورونى ەستوني ۆووبششە اتاكوۆال پۋتينا سو ۆسەح ستورون. وكازىۆاەتسيا، رۋسسكويازىچنىە جيتەلي ستران بالتي  سامي نە زنايۋت، چەگو حوتيات، ا روسسيسكايا پروپاگاندا تولكو ۆۆوديت يح ۆ زابلۋجدەنيە، نە پوزۆوليايا چەتكو سوريەنتيروۆاتسيا ي رازوبراتسيا ۆ سۆويح ترەبوۆانياح...

نايبولەە رەزكيە كريتيچەسكيە ۆىسكازىۆانيا ۆ ادرەس پۋتينا پروزۆۋچالي سو ستورونى نەكوتورىح ەگو كوللەگ. تاك، سوۆەتنيك ەلتسينا پو ناتسيونالنىم ۆوپروسام ەميل پاين پريزۆال پۋتينا ۆوزدەرجاتسيا وت كاكيح-ليبو پوپىتوك «زاششيتيت رۋسسكيح، وكازاۆشيحسيا زا پرەدەلامي روسسي»، يبو تەم سامىم ون ليش سوزداست پوچۆۋ دليا نوۆىح كونفليكتوۆ ۆنۋتري سنگ ي سيلنو ۋحۋدشيت پولوجەنيە سۆويح پودوپەچنىح. پروفەسسور يز سانكت-پەتەربۋرگا ۆاتانيار  ياگيا ۋديۆلەننو پوكاچال گولوۆوي: «كاكيە تەرريتوري موسكۆا، پو منەنيۋ پۋتينا، دوبروۆولنو ۋستۋپيلا نوۆىم نەزاۆيسيمىم گوسۋدارستۆام؟ كرىم بىل زاۆوەۆان روسسيەي تولكو ۆ كونتسە XVIII ۆەكا. سەۆەرنىي كازاحستان تاكجە ۆ سۆوە ۆرەميا بىل اننەكسيروۆان تساريامي. تاكيمي ۆىسكازىۆانيامي، - ياگيا پرويزنەس ەتي سلوۆا، گلياديا ۆ گلازا سيدەۆشەگو ناپروتيۆ پۋتينا، - ون پروۆوتسيرۋەت پوياۆلەنيە يمپەرسكيح ناستروەني، كوتورىە، ۆ سۆويۋ وچەرەد، دەلايۋت ۆوزموجنىم ۆەليكودەرجاۆنۋيۋ پوليتيكۋ».

ۆنۋتري روسسيسكوي دەلەگاتسي نازرەۆال سەرەزنىي كونفليكت. منوگيە ۆىرازيلي نەسوگلاسيە س توچكوي زرەنيا پۋتينا. اندرەي زاگورسكي، ناپريمەر، زاياۆيل، چتو پوداۆليايۋششەە بولشينستۆو رۋسسكيح پو گورلو  سىتو يمپەرياليستيچەسكوي پوليتيكوي پروشلىح لەت ي چتو كراينە ناتسيوناليستيچەسكيە ۆزگليادى پريسۋششي يسكليۋچيتەلنو «پوليتيچەسكي اكتيۆنومۋ مەنشينستۆۋ».

كراتكايا رەچ پۋتينا داجە نا سلەدۋيۋششي دەن پرودولجالا ۆولنوۆات نەكوتورىح ۋچاستنيكوۆ بەرگەدورفسكوگو فورۋما. رۋكوۆوديتەل تسەنترا پو يزۋچەنيۋ روسسيسكيح رەفورم پري سانكت-پەتەربۋرگسكوم ۋنيۆەرسيتەتە ينگەبورگ فليايشحاۋەر - ودنا يز نەمنوگيح جەنششين، پريسۋتستۆوۆاۆشيح توگدا نا سوۆەششاني - نە سكرىۆالا، چتو وچەن وزابوچەنا زاياۆلەنيەم پۋتينا و ۆوزموجنىح تەرريتوريالنىح پرەتەنزياح روسسي. گوسپوجا فليايشحاۋەر وحاراكتەريزوۆالا ەگو كاك پوروجدەننىي ازياتسكوي تراديتسيەي ارحەتيپ، سوگلاسنو كوتورومۋ تەرريتوري، پوليتىە رۋسسكوي يلي سلاۆيانسكوي كروۆيۋ، دولجنى پرينادلەجات سلاۆيانام. ۋ پۋتينا يمەننو تاكوي مەنتاليتەت...».

تاكيم وبرازوم گوسپودين پۋتين زنال كازاحستان، وسوبو – سەۆەرنىي كازاحستان (كوتورىي «يستوريچەسكي پرينادلەجال روسسي»), ەششە ۆ 1994 گودۋ. ا پاين، ەيحۆەدە، ياگيا، زاگورسكي ي درۋگيە دوگوداليس كتو تاكوي پۋتين توجە ۆ 1994 گودۋ! وسوبەننو ەميل پاين گوۆوريل كاك ۆ ۆودۋ گليادەل. دوستاتوچنىم دوكازاتەلستۆوم ەگو ترەۆوگي ياۆلياەتسيا نىنەشنەە سوستويانيە ۋكراينى. نەسموتريا نا تو، چتو ۋكراينا، كاك ي روسسيا، - نەزاۆيسيمايا رەسپۋبليكا، پۋتين ناپادال نا نەە، چتوبى «زاششيتيت رۋسسكيح، وستاۆشيحسيا ۆ ۋكراينە». ا كاك جە، ۆەد نىنەشنيە  ۋكراينسكيە رۋسسكيە، پوتومكي كوتورىح سرودنيليس س ۋكراينتسامي، ناۆەرنوە ناحوديليس پود پياتكوي ۋكراينتسەۆ-رابوۆلادەلتسەۆ، چتو بىلو ابسوليۋتنو يزۆەستنو پۋتينۋ؟! ا ەمۋ – پوموششنيكۋ سوبچاكا پۋتينۋ «نە بىل» يزۆەستەن، چتو رۋسسكيە ي ۋكراينتسى نا زەملە ۋكراينى ۆەكامي جيلي درۋزيامي، براتيامي ي سۆاتيامي. نا نەزاۆيسيموي ۋكراينە بىلي بوربى زا ۆلاست، ا كتو پوبەديل، ون پراۆيل گوسۋدارستۆوم ي دو سلەدۋيۋششيح ۆىبوروۆ پرەزيدەنتا نە بىلو نيكاكوي دراكي، ۆوينى، تەم بولەە مەجدۋ ۋكراينتسامي ي رۋسسكيمي، جيلي كاك جيلي ستولەتيامي. پۋتينسكايا روسسيا نارۋشيلا يح پوكوي. نە تاك لي؟ ا ەششە: ۆ پريداتوك ون وترىۆال كرىم وت ۋكراينى.

منە كاجەتسيا، چتو ۆ وتنوشەني زەملي نە تولكو سەۆەرنوگو كازاحستانا، ا ۆسەگو كازاحستانا پۋتين پريدەرجيۆاەتيا «پروروچەستۆا» ا.سولجەنيتسىنا – «ۆەليكوگو رۋسسكوگو پيساتەليا، كلاسسيكا، فيلوسوفا»، كوتورىي ۆ سۆوەي برەدوۆوي ستاتەيكە «كاك نام  وبسترويت روسسيۋ» لياپنۋل:

«و كازاحستانە. سەگودنياشنيايا وگرومنايا ەگو تەرريتوريا نارەزانا بىلا كوممۋنيستامي بەز رازۋما، كاك پوپاديا: ەسلي گدە كوچەۆىە ستادا راز  ۆ گود پروحوديات  - تو ي كازاحستان. دا ۆەد ۆ تە گودى سچيتالوس: ەتو سوۆسەم نەۆاجنو، گدە گرانيتسى پروۆوديت، - ەششيو نەمنوجكو، ۆوت-ۆوت، ي ۆسە ناتسي سوليۋتسيا ۆ   ودنۋ. پرونيتساتەلنىي يليچ-پەرۆىي نازىۆال ۆوپروس گرانيتس «داجە دەسياتيستەپەننىم»...  دا، دو 1936 گودا كازاحستان ەششيو سچيتالسيا اۆتونومنوي  رەسپۋبليكوي ۆ  رسفسر، پوتوم ۆوزۆەلي ەگو ۆ  سويۋزنۋيۋ. ا سوستاۆلەن-تو ون - يز يۋجنوي سيبيري، يۋجنوگو پريۋراليا دا پۋستىننىح تسەنترالنىح پروستوروۆ، س تەح پور پرەوبراجەننىح ي ۆوسستروەننىح - رۋسسكيمي، زەكامي   دا سسىلنىمي نارودامي...».

ەتي «زولوتىە سلوۆا»، پو ۆسەي ۆەروياتنوستي، ۆدوحناۆليالي «پۋتينا وبرازتسا 1994 گودا». ۋروك ەگو كۋميرا پرودولجاەتسيا. پوسلەدنيە گودى پوياۆيليس ي ۋمنوجايۋتسيا «سووبرازيتەلنىە ۋچەنيكي» ا.سولجەنيتسكەرا: نەكوتورىە دەپۋتاتى گوسدۋمى رف،  وتدەلنىە جۋرناليستى، پيساتەلي، دا ي پوليتيكي ۆ رودە «يزۆەستنەيشەگو وراتورا» جيرينوۆسكوگو. ا گوسچينوۆنيكوۆ ۆوزگلاۆيل پوموششنيك ساموگو پۋتينا – ۆلاديمير مەدينسكي.

دا، ياسنو، وتكۋدا دۋەت پىلنىي ۆەتەر ۆ ناشۋ ستورونۋ!

گابباس كابىشۋلى

Abai.kz

19 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1562
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2256
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3532