ەلىمىزدە كولىكتىڭ باعاسى ۋداي قىمبات. كولىك باعاسى اسپانداپ بارادى. سالدارىنان حالىق ەسكى كولىك ءمىنىپ، جولدا اپاتقا ۇشىراپ، قىرىلىپ جاتىر. ەسكىنى الماسقا امال جوق. جاڭانى الۋعا قالتا كوتەرمەيدى، قارجى جەتپەيدى. كولىك نەگە قىمبات؟ قازاق قاشان ساپالى، جاڭا تەمىر تۇلپاردى تىزگىندەيدى؟

2019 جىلدىڭ كۇزىندە وڭتۇستىك كورەياعا ءىس-ساپارمەن باردىم. بىرنەشە كۇندە شارۋامدى بىتىرگەن سوڭ، اقىرى كەلىپ تۇرمىن عوي، ەلگە كولىك جىبەرە سالايىن دەپ شەشتىم. ونداعى وسىمەن اينالىساتىن جىگىتتەر ءبىزدىڭ ەلدەگى كولىكتى زاڭدى راسىمدەۋ - وتە قىمباتقا تۇسەتىنىن ەسكەرتتى. سودان، نە كەرەك، ءارى ويلاپ، بەرى ويلاپ قوزعالتقىش كولەمى ەڭ كىشكەنتاي (سەبەبى، كەدەندىك راسىمدەۋ، تاعى باسقا الىمدار قوزعالتقىش كولەمى كىشكەنتاي بولسا ارزانداۋ تۇسەدى دەگەندى ەستىپ العام) كولىك جىبەرمەككە بەكىدىم. ونداعى ويىم، «اۋەلى ءبىر رەت كورەيىن، ءبارى ءساتتى بولىپ جاتسا، ارتىنان تاعى الدىرتارمىن»، بولدى.

القيسسا، سودان ينچوننان ءبىر Kia Morning اتتى 2018 جىلعى، بار-جوعى 11000 شاقىرىم «شاپقان» شاعىن كولىك تاپتىق. قوزعالتقىش كولەمى 1 ليتردەن اسپايتىن، بىراق GDi تەكتەس، تۋربو ورناتىلعان، كومپلەكتاتسياسى وتە جاقسى كولىك بولدى. سودان ول كولىكتى 4800$ (سول كەزدەگى باعاممەن 1 872 000 تگ), جونەلتۋ قۇنى 1700$ (663 000 تەڭگە), جيىنى الماتىعا 6500$ (2 535 000 تگ) كەلىپ توقتادى.

قىزىقتىڭ ءبارى ەلگە كەلگەن سوڭ باستالدى. مايدا-شۇيدە شىعىندارى ەستە قالماپتى، باستىلارىنا توقتالايىن. كەلگەن بويدا 710 000 تگ كەدەندىك الىم ءۇشىن بروكەرگە بەردىم، ول كولىكتى راسىمدەپ بەردى. ەندى بولعان شىعار دەسەم، كەلگەن كولىگىڭنىڭ ءبىزدىڭ كەدەندىك وداق اتتى قامىتتى مويىنعا كيگەندە مىندەتتەنگەن جاڭىلىسپاسام، Euro 5 ستاندارتىنا سايكەس كەلەتىندىگىن دالەلدەيتىن سايكەستىك سەرتيفيكاتىن الۋ قاجەت ەكەن (جانار-جاعار مايلارىمىزدىڭ ساپاسى كەرەمەت ارتىپ كەتىپتى-ءمىس). بۇل ماسەلەنى 2016 جىلدان سوڭعى جىلدارى مونوپوليست «اۆتووندىرۋشىلەردىڭ» قۇزىرىنا بەرىپ تاستاپتى. بۇرىنعى سايكەستىك سەرتيفيكاتىن بەرە الاتىن تاۋەلسىز مەكەمەلەردىڭ ءبارىن جاپقان. ياعني، كارىستىڭ «حيۋندايىن» اكەلسەڭ، نۇرلان سماعۇلوۆتىڭ «استانا موتورسىنىڭ»، «كياسىن» اكەلسەڭ، نيكولاي بالۋشكيننىڭ «ازيا اۆتوسىنىڭ» «باتاسىن» الۋىڭ كەرەك. ولاي بولماعان جاعدايدا، كولىگىڭ ەسەپكە قويىلمايدى. قىسقاسى، وعان دا جاڭىلىسپاسام 200 000 تگ شىعىندادىق. ەندى، اۆتوتسونعا بارىپ، ءنومىر الاتىن شىعارمىز دەسەم، «ۋتيلسبور» تولەۋ كەرەك ەكەن.

سودان، سالىپ ۇرىپ، رايىمبەك پەن روزىباكيەۆ كوشەلەرىنىڭ قيىلىسىنداعى «وپەراتور روپ» جشس-نا كەلدىم. مەنىڭ تاڭدانىسىمدا شەك بولمادى. سەبەبى، ءبىزدىڭ قۇدىرەتتى مەملەكەت بىزگە - ءتۇبى كۇماندى جەكە كومپانياعا ءبىر جىل دا جۇرىلمەگەن، قوزعالتقىش كولەمى 1 ليتردەن اسپايتىن جاپ-جاڭا كولىگىم ءۇشىن 380 000 تگ «ۋتيليزاتسيالىق الىم» تولەۋگە ءماجبۇر ەتتى.

وسىمەن بولعان شىعارمىز دەگەنمىن. سويتسەم، كورەر «قىزىعىمىز» ءالى تاۋسىلماپتى. كولىك تىركەۋگە كەلسەم، «العاشقى تىركەۋ» (پەرۆيچنايا رەگيستراتسيا) دەگەن الىم الدىمنان شىقتى. سونىڭ وزىنە مەنىڭ «پوچتي» جاڭا كولىگىمە قوسىمشا 71000 تەڭگە تولەپ، ءنومىر مەن تەحپاسپورتقا مەملەكەتتىك الىم (12000 تگ) تاعى تولەپ، ارەڭ ءبىتىردىم عوي.

سوندا كورەيادان 2 535 000 تەڭگەگە كەلگەن مەنىڭ كىشكەنتاي عانا، جىلى جاڭا كولىگىمدى قازاقستاندا راسىمدەۋ ءۇشىن تاعى قوسىمشا 1 373 000 تگ تولەدىم. ونىڭ 797 000 تەڭگەسى كەدەن، قارجى مينيسترلىگى سەكىلدى مەملەكەتتىك ورگاندارعا تولەنگەن قاراجات بولسا، قالعان 580 000 تەڭگەسى مەملەكەت قولدان لوببي جاساپ وتىرعان جەكە كومپانيالاردىڭ ەسەبىنە كەتكەن قاراجات. تاعى ەسكە سالا كەتەيىن، بۇل وسى كىشكەنتاي عانا كولىكتى سول كەزدەگى اەك (مرپ) كولەمى 2525 تگ بولعاندا كەتكەن قاراجات. ال، قازىر اەك 2917 تگ ياعني، قازىر بۇل الىمدارعا ودان دا كوپ سوما كەتەدى.

نەگىزىنەن، ەۋرازيالىق وداقتان (رەسەي، بەلارۋس، ارمەنيا، قىرعىزستان) تىس شەت ەلدەردەن (اقش، ەۋروپا، واە، كورەيا، ت.ب) كەلەتىن كولىكتەر ماركاسىنان گورى مىناداي پارامەترلەر بويىنشا راسىمدەلەدى:

1. شىققان جىلى. ياعني، كولىك نەعۇرلىم جاڭا بولسا، وعان تولەر الىم سوعۇرلىم ارزانداۋ بولادى. وسىنى اشىپ جازايىن. ياعني، 2021 جىلى شىققان اۆتوكولىك، وسى جىلى كىرسە 1 جىلدىق بولىپ ەسەپتەلەدى. ياعني، ەسەپتەۋ كەلەسى 2022 جىلدان ەمەس، شىققان جىلىنان باستالادى. مۇنى نەگە ايتىپ وتىرمىن. بىزدەگى كولىكتى العاشقى تىركەۋ الىمى «پەرۆيچنايا رەگيستراتسيا» وسىعان بايلانىستى.

2016 جىلدان باستاپ، ەلدەگى ءاۆتووندىرىستى قولداۋ مەن ىشكى نارىقتاعى اۆتوپاركتى جاڭارتامىز دەگەن جەلەۋمەن بىزدە وسىنداي زاڭ قابىلدانىپ، سونىڭ «جەمىسىن» جەپ كەلەمىز. مىناۋ مەن كەلتىرگەن كەستە بويىنشا، بيىلعى كولىكتى اكەلسەڭىز 730 تگ، 2019-2020 جىلعى كولىكتى اكەلسەڭىز 145 850 تگ، ال 2018 جىلدان باستالاتىن «ەسكى» كولىك اكەلەتىن بولساڭىز، 1 458 500 تگ قوسىمشا «پەرۆيچنايا رەگيستراتسيا» ءۇشىن تولەيسىز.

ەندى وسى جەردە تاعى ءبىر ەسكەرەتىن جايت بار. پوستكەڭەستىك ەلدەردەن بولەك كوپتەگەن الپاۋىت اۆتودەرجاۆالىق مەملەكەتتەردىڭ كولىكتىڭ جىلىن ەسەپتەۋ ءتارتىبى بولەك. ولاردا كولىك بەلگىلى ءبىر جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىندا شىعاتىن بولسا، كەلەسى جىلدىق بولىپ ەسەپتەلە الادى. ياعني، ءسىز كورەيا نەمەسە امەريكادان كولىك ىزدەسەڭىز، الگى «پەرۆيچكاعا» ۇرىنىپ قالماس ءۇشىن جىل سوڭىنا تاياۋ شىققان كولىك ىزدەيسىز.

مىسالى، ءسىز «پەرۆيچكا» ءۇشىن 145 850 تەڭگە تولەۋگە ماقۇل بولىپ، ءدال قازىر امەريكادان كولىك ىزدەپ جاتىرسىز دەلىك. قازىر مامىر ايى. كولىك، تابىلىپ، جىبەرىلىپ، كەلۋىمەن كەمى 2 اي ۋاقىت كەتەدى دەيتىن بولساق، سوندا ءسىز بيركاسىندا (ەسىكتەگى قاڭىلتىر) 2019 جىلعى تامىزدان كەيىن شىعارىلعان كولىك ىزدەيسىز. بۇل كولىك ول جاقتاعى قۇجاتى بويىنشا 2020 جىلعى بولىپ ەسەپتەلەدى. وسىلايشا الەمنىڭ كولىك ولشەۋ ءتارتىبى ءبىر بولەك، ءبىز بولەك بولىپ «قىرىق كىسى ءبىر جاق، قىڭىر كىسى ءبىر جاق» بولىپ ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز.

2. سىرتتان كەلگەن كولىك راسىمدەلگەندە قارالاتىن ەكىنشى پارامەتر - ونىڭ قوزعالتقىشىنىڭ كولەمى (ياعني اۋىزەكى تىلدە «وبەمى»). ءبىزدىڭ سەريالىق جازبالارىمىزدىڭ «قاھارماندارى» قر ەكولوگيا مينيسترلىگى، ءبىزدىڭ ۇكىمەت حالىقتى توناۋعا (باسقاشا ءسوزىم جوق) «كارتبلانش» بەرىپ وتىرعان «وپەراتور روپ» جشس ء(يا دۇرىس وقىپ وتىرسىزدار، جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىك) سەكىلدى مەكەمەلەردىڭ قوس قولدارىن ىسقىلاپ شىعا كەلەتىنى وسى تۇس. سولار قويعان تالاپ بويىنشا، قوزعالتقىش كولەمى نەعۇرلىم كىشكەنتاي، «كوتەرەم» بولسا، سوعۇرلىم ازداۋ الىم تولەيسىڭ.

2019 جىلى ءوزىمنىڭ Kia Morning سەكىلدى «جاباعىم» ءۇشىن 380 000 تگ تولەگەنىم تۋرالى جازعان بولاتىنمىن. بيىل ونداي كولىك ءۇشىن 438 000 تگ، قوزعالتقىش كولەمى 1,0 ليتردەن اساتىن Toyota Corolla, Hyindai Accent, Hyundai Elantra, Kia Rio, Kia Cerato, Chevrolet Cruze سەكىلدى كولىكتەرگە 1 021 000 تگ، ال، Toyota Camry, Hyundai Sonata, Kia K5 سەكىلدى اۆتوكولىكتەرگە 1 459 000 تگ تولەيسىڭ. ال، Toyota Sienna, Kia Carnival, Toyota Highlander, Toyota LC Prado, Nissan Patrol سەكىلدى مينيۆەندەر مەن جول تالعامايتىن كولىكتەر ءۇشىن 3 355 000 تگ كولەمىندە ۋتيليزاتسيالىق الىم تولەۋگە دايىن بولۋىڭىز كەرەك. ەڭ قىزىعى - مەملەكەت قازىناسىنا ەمەس، جەكە كومپانيانىڭ ەسەبىنە!

نۇراددين سادىقوۆ

Abai.kz