قىزىلوردا وبلىسىنداعى حالىقتىڭ ىشىندە قازاقتاردىڭ ۇلەسى 98% ەكەنىن كوبىمىز بىلەمىز. بىراق وبلىس اكىمىنىڭ ەكى ورىنباسارىنىڭ ۇلتى قازاق بولا وتىرىپ، وزدەرىنىڭ انا ءتىلى – قازاق تىلىندە سويلەي المايتىنىن كوپشىلىك بىلمەيتىن شىعار. مەن حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامى قىزىلوردا وبلىستىق ۇيىمىنىڭ توراعاسى ءارى رەسپۋبليكالىق «ءتىل ساقشىسى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى رەتىندە ول لاۋازىم يەلەرىن بىلتىردان بەرى ەسكەرتىم كەلەمىن.

كەشە عانا س.سۇلەيمەنوۆ قالا اكىمى ق.قازانتاەۆپەن بىرگە كوممۋنالدىق سالا بويىنشا جيىن وتكىزگەندە، جيىن باسىنان اياعىنا دەيىن ورىس تىلىندە وتكەنىنە كۋا بولدىق. بۇگىن ن.تىلەشەۆكە تەلەفون سوعىپ، ءوزىمدى تانىستىرعانىمدا، ول مەنىڭ قازاقشا سالەمىمە «دوبرىي دەن» دەپ: «مەندە جينالىس، يا پوتوم ۆام پەرەزۆونيۋ»، – دەگەنىن ەستىدىم. ال وتكەن جەتىدە سويلەسكەنىمدە مەن قازاقشا ايتسام، ول ۇنەمى ورىسشا جاۋاپ بەرگەن ەدى. مەن وعان بىلتىر دا، وسى جولى دا ءوز قىزمەتىمە ءارى ۇلكەندىگىمە سايكەس مادەنيەتتى تۇردە ەسكەرتۋ جاسادىم. ءدال وسىنداي اڭگىمە بۇرىن س.سۇلەيمەنوۆپەن دە بولعان. جاقىندا وبلىس اكىمى گۇلشارا ناۋشاقىزىنىڭ قابىلداۋىندا بولعانىمدا دا ولار جايلى ايتقانمىن. اكىم ولارعا ەسكەرتۋ جاسايمىن دەگەن. بىراق ولار سودان كەيىن دە يكەمدەلەتىن نيەتتەرىن بايقاتپاي وتىر.

بۇلار ەلىمىزدىڭ تەك ەكى ازاماتى ەسەبىندە ورىسشا سويلەپ جۇرسە، ونىڭ جاراسى جەڭىل، بىراق ولار ۇلكەن لاۋازىم يەلەرى بولعاندىقتان، ونسىز دا ءالى قازاقشالانا قويماعان ءوندىرىس، كاسىپكەرلىك، قۇرىلىس، كوممۋنالدىق قىزمەت سالالارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىمەن ورىس تىلىندە جيىن وتكىزىپ، ءىس-قاعازدارى سول ەكى باسشىعا بولا ورىس تىلىندە جۇرگىزۋى بۇدان ءارى توزۋگە بولمايتىن شارۋا دەپ بۇلاردىڭ ماسەلەسىنە قر پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ نازارىن اۋدارۋدى ءجون كوردىم.

بۇدان بىرنەشە جىل بۇرىن وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى بولىپ ن.گودۋنوۆا (قازىر ەسەپ اگەنتتىگىنىڭ ءتورايىمى) ىستەدى. 2013 جىلى تەڭگەنىڭ شىققانىنىڭ 20 جىلدىعى ۇلكەن زالدا اتالىپ ءوتىپ، ن.گودۋنوۆا مەن ۇلتتىق بانكتىڭ وبلىستاعى سول كەزدەگى باسشىسى قازاق ازاماتى باياندامالارىن ورىس تىلىندە جاساپ، جيىننىڭ دا ورىس تىلىندە جۇرگىزىلگەنىن قارجى سالاسىنىڭ ارداگەرى بىزگە جازعان بولاتىن. مەن وسىنى ن.گودۋنوۆاعا جەتكىزگەنىمدە ول كىسى: «مەنىڭ انام بالالار دارىگەرى بولىپ باتىس قازاقستان وبلىسىندا ىستەگەندە ايتاتىن «مەن اۋىل-اۋىلدى ارالاپ، قازاقتىڭ بالالارىن ەمدەۋگە بارعانىمدا مىندەتتى تۇردە ولارمەن قازاقشا سويلەسۋىم كەرەك بولدى.

سول سەبەپتى قازاقشا ۇيرەنىپ الدىم» دەيتىن. مەنىڭ ماماندىعىم قارجىگەر بولعاندىقتان باسىندا قازاق ءتىلى قاجەت بولمادى. ال قازىر قىزىلورداعا كەلگەلى قازاق تىلىنە قاجەتتىلىك تۋىپ وتىر، سول سەبەپتى رەپەتيتور جالداپ ۇيرەنىپ جاتىرمىن. بىراق قىرىمبەك ەلەۋۇلىمەن باسقا جەرلەردە دە قىزمەتتەس بولعان ەدىم، بىراق ول كىسىنىڭ ءوزىنىڭ تۋعان جەرىنە كەلگەندەگى جۇمىس ىستەۋ قارقىنىنا ىلەسۋ قيىن بولىپ، ءتىلدى ۇيرەنۋگە ۋاقىت جەتپەي قالۋدا. مىندەتتى تۇردە ۇيرەنەمىن»، – دەپ كەشىرىم سۇراعان بولاتىن. ال مىنا قازاق ازاماتتارى ءوز انا تىلىندە سويلەي الماعانىنا قىمسىنۋدى دا بىلمەي وتىر. مەن ن.تىلەشەۆپەن ءبىر سويلەسكەنىمدە، ءسىز قازاق ءتىلىن تۇسىنبەسەڭىز ونى اۋدارىپ بەرەتىن سينحروندى اۋدارۋ اپپاراتىن كيىپ وتىرىڭىز، ايتپەسە، قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە تالپىنىڭىز. ايتپەسە، مەن ءسىزدىڭ مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قۇرمەتىڭىزدىڭ جوق ەكەنىن پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە جەتكىزۋگە ءماجبۇر بولامىن دەگەن ەدىم. بىراق ول وعان ءمان بەرگەن جوق.

ايتا كەتەيىك، بۇلار جايلى مالىمەتتى بىرەر كۇن بۇرىن «فەيسبۋككە» جاريالاعاننان كەيىن ءتىل جاناشىرلارى، ەل اعالارى، قوعام بەلسەندىلەرى وبلىس اكىمىنىڭ ەكى ورىنباسارىنىڭ ارەكەتىنە قاتىستى انا تىلىمىزگە دەگەن كوزقاراس «بالىق باسىنان ءشىريدى» دەگەنگە سايىپ جاتقانىنا اشىنىپ، مەملەكەتتىك ءتىلدى مەنسىنبەگەن ادامداردىڭ بىرىڭعاي قازاقى وبلىستاعى باسشىلىق لاۋازىمدىق قىزمەتكە قالاي جايعاسقانىنا تاڭعالعان بولاتىن (تومەندە سولاردىڭ كەيبىرىن جاريالاپ وتىرمىز). قوعامنىڭ تالقىسىنا تۇسكەن ەكى شەنەۋنىكتىڭ ارەكەتىنە قاتىستى ازىرگە 60-قا جۋىق وقىرمان ءوز ۇسىنىس-پىكىرىن ءبىلدىرىپ، 200-گە جۋىق ءلۇپىل باسقان. ولاردىڭ ءبارى دەرلىك مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەي-اق لاۋازىمدى قىزمەتكە جايعاسقان س.سۇلەيمەنوۆ پەن ن.تىلەشوۆكە ناقتى شارا كورىلۋىن تالاپ ەتىپ وتىر.

ەندىگى ءسوزدى قر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى مەن قىزىلوردا وبلىسىنىڭ اكىمى گ.ن.ابدىقالىقوۆادان كۇتەمىز.

الەۋمەتتىك جەلىدەگى پىكىرلەر:

Sabi Ansat:

1. ن.تلەشوۆ پەن س.سۇلەيمەنوۆتى قىزىلوردا وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنبا­سارلىعىنا تاڭداعان گ.ابدىقالىقوۆا مەن وسى تاعايىنداۋعا كەلىسكەن پرەزيدەنت اپپاراتىنىڭ باسشىسى وسى كادرلاردىڭ انا تىلىندە سويلەي المايتىنىن بىلە وتىرىپ شەشىم شىعارعانى قازاق تىلىنە، قىزىلوردا وبلىسى تۇرعىندارىنا جاسالعان قيانات، ءھام زورلىق.

2. گۇلشارا ناۋشاقىزى وسى ورىنباسارلارىمەن كۇندە ساعات سايىن ورىس تىلىندە سويلەسىپ وتىرعاندا بىردە-ءبىر رەت ەكى قازاق نەگە ورىسشا سويلەسىپ وتىرمىز دەگەن ءبىر ساتتىك بولسا دا جاۋاپكەرشىلىك ەستەرىنە تۇسپەگەنىنە قايرانمىن.

سالتانات سۇيەنىشەۆا:

دۇرىس ايتاسىز اعا. «بالىق باسىنان ءشىرىدى» دەگەن وسى. بىرىڭعاي قازاقى قىزىلوردا وبلىسىندا قازاقشا سويلەمەۋ ۇيات نارسە. تىلگە دەگەن قۇرمەتتىڭ جوقتىعى.

بازارباي ەرجانوۆ:

سادۋاقاس اڭسات اعامىزدىڭ بۇل ايتىپ وتىرعان تالابىن تۇبەگەيلى قولدايمىن. سوڭعى ۋاقىتتا قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل دەپ ءىرى ساۋدا ورتالىعىندا، باسقا دا قوعامدىق ورىنداردا باسقا ۇلت وكىلدەرىنە قازاقشا سويلەۋدى قارا حالىق تالاپ ەتىپ كەلەدى. ونىڭ قاسىندا بىرىڭعاي قازاقتىڭ ورتاسىندا وتىرىپ اكىمنىڭ ورىنباسالارى ورىسشا سويلەگەنى ءتىلىمىزدى قورلاعانى بولىپ ەسەپتەلەدى. ونداي ورىنباسارلاردىڭ باستارى التىن بولسا دا جۇمىستان بوساتىپ جىبەرۋ كەرەك.

اڭسات سادۋاقاس ابدىقادىرۇلى

Abai.kz