قازاقستاننىڭ رۋحاني-مادەني ومىرىندە ۇلكەن ماڭىزعا يە “رۋحاني جاڭعىرۋ” دەپ اتالاتىن مەملەكەتتىك باعدارلاما بار. اتالعان جوبانىڭ ماقساتى – قازاقستاندىق مادەنيەتتى بۇكىل الەمگە تانىتۋ، قوعامنىڭ ءارتۇرلى سالاسىندا جەمىستى ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن جاستاردى قولداۋ، ەلىمىزدىڭ كيەلى جەرلەرىنىڭ گەوگرافيالىق جوباسىن جاساۋ تاعى باسقا.

الايدا بۇكىل الەمگە قاۋىپ توندىرگەن پاندەميا سالدارىنان اتالعان جوبا بويىنشا كورمەلەر مەن شەتەلدىك گاسترولدەر توقتاتىلعان ەدى. بىراق، قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى مەن شەتەلدەردەگى مەكەمەلەرى “رۋحاني جاڭعىرۋ” باعدارلاماسى  اياسىندا بىرنەشە اۋقىمدى اقپاراتتىق جۇمىستاردى جۇزەگە اسىرعان بولاتىن.

ەڭ اۋەلى شەت ەلدەردە جارىق كورگەن كىتاپتارعا توقتالساق.

وسى ۋاقىتقا دەيىن اباي شىعارمالارى مەن قازاقستاندىق قالامگەرلەردىڭ اباي تۋرالى جازعان 12 كىتابى باسىلىپ، ول كىتاپتار نيدەرلاند، پورتۋگال، ۋكراين، يۆريت، ارميان، موڭعول، حيندي، يسپان، گرۋزين، قىرعىز، تۇرىك، مالاي تىلدەرىنە اۋدارىلدى.

سونىمەن قاتار، قازاقستاندىق اۆتورلاردىڭ بولۋ ەلدەرىنىڭ تىلىنە اۋدارىلعان كىتاپتارى ازىربايجانداعى تۇركى مادەنيەتى جانە مۇراسى حالىقارالىق قورىنا، شۆەتسياداعى لۋند ۋنيۆەرسيتەتى مەن ستوكگولم قوعامدىق كىتاپحاناسىنا، ماجارستانداعى سەگەد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كىتاپحاناسىنا،  يسپانيانىڭ كاتالونيا ۇلتتىق كىتاپحاناسىنا سونداي-اق، سلوۆاكيا رەسپۋبليكاسى عىلىم اكادەمياسىنىڭ فيلوسوفيا ينستيتۋتىنا تاپسىرىلدى.

ودان بولەك، قازاقستاننىڭ برازيلياداعى ەلشىلىگى “قازاق ادەبيەتى انتولوگيالارىنىڭ” يسپان تىلىندەگى نۇسقاسىن ۋرۋگۆايدىڭ، پاراگۆايدىڭ، بوليۆيانىڭ، پەرۋدىڭ، كولۋمبيانى، ەكۆادوردىڭ، ءچيليدىڭ برازيلياداعى ديپلوماتيالىق وكىلدىكتەرىنە، عىلىمي ورتالىقتارى مەن جوعارى وقۋ ورىندارىنا، اتالعان ەلدەردىڭ ۇلتتىق كىتاپحانالارىنا تابىستالعان بولاتىن.

ال، تامىز ايىنىڭ 19 –دا قازاقستان رەسپۋبيلكاسى ەلشىلىگىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن ارمەنيانىڭ ەرەۆان قالاسىندا ابايدىڭ “قارا سوزدەرى” مەن مۇحتار اۋەزوۆتىڭ “اباي جولى” رومان-ەپوپەياسى ارميان تىلىنە اۋدارىلىپ، ەرەۆان مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە تۇساۋكەسەرى بولدى.

سونىمەن وتكەن جىلى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ باستاماسىمەن قازاقستاندا ءال-ءفارابيدىڭ 1150 جىلدىعى مەن ابايدىڭ 175 جىلدىعى جىل بويى اتالىپ ءوتىلدى. وسىعان وراي شەت ەلدەردە دە ءال-فارابي مەن اباي ورتالىقتارى اشىلعان بولاتىن. ەندىگى كەزەكتە سولارعا توقتالساق.

ماسەلەن، بولگارياداعى اباي ورتالىعىن، ەفيوپياداعى اباي ورتالىعىن، قازاقستاننىڭ سينگاپۋرداعى اباي ورتالىعىن، چەحيا ەلشىلىگى مەن پاكىستان ەلشىلىگى جانىنان قۇرىلعان اباي ورتالىعىن، سونىمەن قاتار ليتۆاداعى ءابۋ ناسىر ءال-فارابي ورتالىقتارى سىندى 6 ورتالىق اشىلعانىن ايتۋعا بولادى.

ودان بولەك، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بەلگياداعى ەلشىلىگى جانىنداعى قازاق مادەنەتى ورتالىعىن، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ موڭولياداعى ەلشىلىشى جانىنداعى اباي بۇرىشىن، اقش-تىڭ دجوردج ۆاشينگتون ۋنيۆەرسيتەتىمەن بىرلەسكەن قازاقستاننىڭ مادەنيەتى مەن تاريحىن ناسيحاتتاۋعا ارنالعان “اباي ۆيرتۋالدى ورتالىعىن”، ليتۆانىڭ ۆيلنيۋس وكرۋگىنىڭ ا.ميتسكەۆيچ اتىنداعى قوعامدىق كىتاپحاناسى عيماراتىندا اشىلعان اباي وقۋ زالىن، چەحيانىڭ “كلەمەنتينۋم” ۇلتتىق كىتاپحاناسى جانىنداعى “اباي” مادەني-اقپارات ورتالىعىن ايتا كەتكەن ءجون بولار.

ەندىگى كەزەكتە “رۋحاني جاڭعىرۋ” باعدارلاماسى اياسىندا وتكەن شەت ەلدەگى مادەني شارالارعا توقتالساق.

ءىس-شارالاردىڭ دەنى قازاقستىڭ باس اقىنى اباي قۇنانبايۇلىنا ارنالعانىن ايت كەتۋ كەرەك. ماسەلەن، بەلارۋستا “اباف الەمى” اتتى پوەزيالىق-مۋزىكالىق كەش ءوتتى. سونىمەن قاتار، تايلاندتا، اقش-تا، ءباا-دە، بولگاريادا، شۆەتسيادا، ەفيوپيادا “قۇنانباي” ءفيلمى جانە “اباي. ءومىربايانى جانە شىعارماشىلىعى” سەكىلدى فيلمدەر كورسەتىلگەن بولاتىن. ودان بولەك، ليۋكسەمبۋرگتا، گكرمانيادا، ماجارستاندا ۇلى اقىننىڭ شىعارماشىلىعىنا ارنالعان پوەزيالىق كەشتەر ءوتتى. ال، “استانا وپەرا” تەاترىنىڭ سوليستەرى گەرتسەگوۆينيا مەن بوسنيادا “ساراەۆو قىسى” حالىقارالىق فەستيۆالىنە قاتىسقان بولاتىن. سونىمەن قاتار، اقش-تا اباي وقۋلارىنان وتكەن سايىس پەن شۆەتسارياداعى قازاقستاندىق دياسپورا وكىلدەرىنىڭ اباي شىعارماشىلىعىنان سىر شەرتەتىن كونتسەرتىن اتاپ وتۋگە بولادى. ال، يراندا ءابۋ ناسىر ءال-فارابي مەن اباي ارنالعان اكتسيا ۇيىمداستىرىلسا، مىسىردا قازاقستىڭ باس اقىنى جونىندە ارنايى باعدارلاما كورسەتىلدى.

سونداي-اق، “رۋحاني جاڭعىرۋ” باعدارلاماسى نەگىزىندە قازاقستاننىڭ مادەنيەتىن شەت ەلدەردە تانىتۋ ماقساتىندا ەلىمىزدىڭ مادەنيەتى مەن تاريحىن  شەتەلدەردە وتاندىق فيلمدەر ارقىلى كورسەتۋگە كوپ مۇمكىندىك بولدى. ايتا كەتسەك، وتاندىق رەجيسسەرلاردىڭ ونىمدەرى اقش، ەفيوپيا، ءباا، بولگاريا جانە شۆەتسيادا كورسەتىلدى. شەتەلدىك كورەرمەندەر ا.سادىقوۆا مەن ع.ناسىروۆتىڭ “قازاق ءبيى” ءفيلمىن، رۇستەم ءابدىراشوۆتىڭ “قازاق حاندىعى. التىن تاق”، “الماس قىلىش”، دوسحان جولجاقسىنوۆتىڭ “قۇنانباي”، اقان ساتاەۆتىڭ “جاۋجۇرەك مىڭ بالا”، ارگانچەەۆتىڭ “اباي.ءومىربايانى مەن شىعارماشىلىعى” اتتى فيلمدەرىن تاماشالادى.

ودان بولەك، رۋحاني جاڭعىرۋ اياسىندا تۇركيانىڭ انتاليا قالاسىندا اباي ەسكەرتكىش تاقتاسى، رەسەيدىڭ ماسكەۋ قالاسىندا جانە ماجارستاننىڭ بۋداپەشت جانە فرانتسيادا اباي ەسسكەرتكىشتەرى اشىلعان بولاتىن. ال، ءيزرايلدىڭ حايفا قالاسىندا ءابۋ ناسىر ءال-فارابيگە ارنالعان ەسكەرتكىش تاقتا اشىلعان ەدى. سونداي-اق، گرۋزيانىڭ تبيليسي قالاسىنداعى ورتالىق كوشەگە اباي ەسىمى بەرىلدى.

جالپى العاندا وسى ۋاقىتقا دەيىن “رۋحاني جاڭعىرۋ” باعدارلاماسى جونىندە شەت ەلدىك باسىلىمداردا 60-قا جۋىق ماتەريال جارىققا شىعىپتى. ودان بولەك، مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ “اباي جانە XXI عاسىرداعى قازاقستان” اتتى ماقالاسى  شەت ەل تىلدەرىنە اۋدارىلىپ، باق-تا جاريالاندى. ماسەلەن، پرەزيدەنت ماقالاسى ءۇندىستاننىڭ “Post of Asia” باسىلىمىندا، بەلگيانىڭ “EU Reporter” باسىلىمىندا، بولگاريانىڭ “فاكتي” باسىلىمىندا، يراننىڭ “Pars Today” راديوسىندا، قىرعىزستاننىڭ “پيكير” باسىلىمى مەن “كىرگىز تۋسۋ” گازەتىندە، چەحيانىڭ “Halo noviny” گازەتىندە، بەلارۋستىڭ “سوزۆۋچيە” ادەبي باسىلىمىندا، سونىمەن قاتار تاجىكستاننىڭ، ليتۆانىڭ باق-تارىندا جاريالانعان بولاتىن.

ەلىمىز ءۇشىن اسا ماڭىزدى بۇل “رۋحاني جاڭعىرۋ” باعدارلاماسى اياسىندا الداعى ۋاقىتتا دا ىرگەلى ىستەر اتقارىلارى ءسوزسىز. سەبەبى، ءار حالىقتىڭ مادەني-تاريحي ءھام رۋحاني ءومىرىنىڭ وزگە ەلدەرمەن بايلانىستا بولۋى ماڭىزدى.

Abai.kz