ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ مامىر ايىنىڭ العاشقى جارتىسى ەۋروپالىق ەلدەر ءۇشىن سايلاۋلارمەن ەستە قالاتىن شىعار، ويتكەنى وسى جارتى ايدا فرانتسيا، گرەكيا، سەربيا، ۆەنگريا سياقتى ەلدەردە ورتالىق بيلىك، ۇلىبريتانيا، يتاليا ەلدەرىندە جەرگىلىكتى بيلىككە سايلاۋلار جۇرگىزىلدى. بۇل سايلاۋلاردىڭ ناتيجەلەرى قاراما-قايشىلىقتارعا تولى بولىپ، ساراپشىلار دا قاراپايىم كوپشىلىك تە ارتى نە بولار ەكەن دەگەن بەلگىسىزدىك ءبىر كەزەڭدى باستاپ بەردى، ياعني، سايلاۋلاردىڭ ناتيجەسى ناقتى ەشنارسەنى انىقتاپ بەرە المادى. ەندىگى جەردە ساراپشىلار ەكى كوزىن ەۋروپاعا تىگىپ الىپ، قارت قۇرلىقتىڭ ساياسي ەليتاسى قانداي قادام جاسايتىنىن اڭدىپ وتىر. قۇمالاقتارىن شاشىپ جىبەرىپ وڭدى-سولدى بولجامدارىن ايتىپ جاتقان ساياسي ياكي قارجى سالاسى «بالگەرلەرىنىڭ» سوزدەرى ءبىر ارناعا توعىسپايدى، سان-ساققا جۇگىرتكەن بولجامداردىڭ قايسىسىنىڭ ەتەگىنەن ۇستاۋ كەرەكتىگىن ويلاپ باس قاتىراسىڭ. دەگەنمەن قورىتىندىسى ءدۇدامال بۇل سايلاۋلارعا باسقا قىرىنان قاراي وتىرىپ جاڭا ءبىر تسيكلدى نەمەسە وزگەرىستى اڭعارعانداي بولدىق. مۇمكىن بۇل الدامشى كورىنىس شىعار، بىراق سايلاۋلاردان كەيىن ءبىزدىڭ تۇيگەن وي: قارت قۇرلىقتا سولشىلدار قايتا كۇشەيە باستادى، ال وڭشىلدار مەن سولشىلداردىڭ اراسى قاۋىپتى دارەجەدە الشاقتاپ بارادى.

ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ مامىر ايىنىڭ العاشقى جارتىسى ەۋروپالىق ەلدەر ءۇشىن سايلاۋلارمەن ەستە قالاتىن شىعار، ويتكەنى وسى جارتى ايدا فرانتسيا، گرەكيا، سەربيا، ۆەنگريا سياقتى ەلدەردە ورتالىق بيلىك، ۇلىبريتانيا، يتاليا ەلدەرىندە جەرگىلىكتى بيلىككە سايلاۋلار جۇرگىزىلدى. بۇل سايلاۋلاردىڭ ناتيجەلەرى قاراما-قايشىلىقتارعا تولى بولىپ، ساراپشىلار دا قاراپايىم كوپشىلىك تە ارتى نە بولار ەكەن دەگەن بەلگىسىزدىك ءبىر كەزەڭدى باستاپ بەردى، ياعني، سايلاۋلاردىڭ ناتيجەسى ناقتى ەشنارسەنى انىقتاپ بەرە المادى. ەندىگى جەردە ساراپشىلار ەكى كوزىن ەۋروپاعا تىگىپ الىپ، قارت قۇرلىقتىڭ ساياسي ەليتاسى قانداي قادام جاسايتىنىن اڭدىپ وتىر. قۇمالاقتارىن شاشىپ جىبەرىپ وڭدى-سولدى بولجامدارىن ايتىپ جاتقان ساياسي ياكي قارجى سالاسى «بالگەرلەرىنىڭ» سوزدەرى ءبىر ارناعا توعىسپايدى، سان-ساققا جۇگىرتكەن بولجامداردىڭ قايسىسىنىڭ ەتەگىنەن ۇستاۋ كەرەكتىگىن ويلاپ باس قاتىراسىڭ. دەگەنمەن قورىتىندىسى ءدۇدامال بۇل سايلاۋلارعا باسقا قىرىنان قاراي وتىرىپ جاڭا ءبىر تسيكلدى نەمەسە وزگەرىستى اڭعارعانداي بولدىق. مۇمكىن بۇل الدامشى كورىنىس شىعار، بىراق سايلاۋلاردان كەيىن ءبىزدىڭ تۇيگەن وي: قارت قۇرلىقتا سولشىلدار قايتا كۇشەيە باستادى، ال وڭشىلدار مەن سولشىلداردىڭ اراسى قاۋىپتى دارەجەدە الشاقتاپ بارادى.

1980 جىلداردان باستاپ كسرو-نىڭ السىرەۋى، شىعىس ەۋروپا مەملەكەتتەرىنىڭ كوممۋنيستىك رەجيمنەن باس تارتۋى باتىس ەۋروپا حالقىنىڭ ۇلتشىلدىق، مەملەكەتشىلدىك، كونسەرۆاتورلىق كوڭىل-كۇيىنىڭ السىرەۋىنە، ەندىگى جەردە ايماقتا اقش-تان تاۋەلسىز كۇشتى ەۋروپانى قۇرۋ جولىندا بىرىگۋدى قالايتىن فەدەراليستىك، ينتەرناتسيونالدىق، مارگينالدىق  جانە كوسموپوليتتىك سەزىمىنىڭ ارتۋىنا جول اشتى. وسى سەزىمنىڭ جەتەگىندە جۇرگەندەردىڭ بيلىك باسىنا كەلۋى ناتيجەسىندە مااستريحت كەلىسىمى جاسالىپ مەملەكەتۇستى ۇيىم ەۋروپالىق وداق دۇنيەگە كەلدى (تۋراسى وسىعان دەيىنگى بار وداق كۇشەيتىلدى). ەۋروپانىڭ ينتەگراتسيالانۋى مەن ۇيىمنىڭ وكىلەتتىگىنىڭ ۇدايى كەڭەيۋى حالىق اراسىندا جانە بيلىكتە «ءبىرتۇتاس ەۋروپا» تۇجىرىمىن جاقتاۋشىلاردىڭ 90-شى جىلدار مەن عاسىردىڭ العاشقى جىلدارىندا كوپ بولۋى اسەر ەتتى. ەۋروپالىق مەملەكەتشىلدەردىڭ، ۇلتشىلدار مەن كونسەرۆاتورلاردىڭ داۋسى ولاردىڭ كولەڭكەسىندە قالىپ قويدى. بىرىگۋ ۇدەرىسى تولاسسىز العا جىلجۋمەن بولعان بۇل كەزەڭدە ەۋروپا بولاشاقتا اقش سياقتى فەدەرال مەملەكەتكە اينالاتىنىنا سەنەتىندەردىڭ سانى كوپ ەدى.

الايدا «ءاربىر ارەكەت قارسى ارەكەت تۋدىرادى» دەگەن زاڭدىلىق ءوزىنىڭ دۇرىستىعىن تاعى دا ءبىر رەت دالەلدەدى. 1980 جىلدارىڭ اياعى مەن 1990 جىلداردىڭ باسىندا ۇلتتىق مەملەكەتتەن جوعارى ۇيىمنىڭ قۇرىلۋىنا قارسى توپتار بىرىگە باستادى. ولار سولشىل-دەموكرات-ليبەرال پارتيالاردىڭ وداق قۇرىپ قانا قويماي، سونىمەن بىرگە مەملەكەت شەكاراسىن كەلىمسەكتەرگە ايقارا اشقانىنا نارازى ەدى. ويتكەنى بۇل ساياساتتىڭ ناتيجەسىندە ەلدە باسقا ۇلتتاردىڭ ۇلەسى ارتىپ ولاردىڭ ءداستۇرى جەرگىلىكتى حالىقتىڭ مادەنيەتىنە اسەر ەتە باستادى. ەۋروپانىڭ وڭشىل-كونسەرۆاتور حالقى بۇل ۇدەرىسكە تەپكىسىن كۇشەيتتى. ايتسە دە ونى توقتاتار كۇش قولدارىندا جوق ەدى، سەبەبى بيلىك جوعارىدا اتاپ وتكەن جاھاندانۋ مەن ينتەرناتسيونالدىق ءپرينتسيپتى ۇستاۋشىلاردىڭ قولىندا شوعىرلانعاندى. دەگەنمەن بۇلاردىڭ قاتارى جىل وتكەن سايىن ارتا وتىرىپ كەز-كەلگەن پارتيا ساناساتىنداي دارەجەگە جەتتى. ال نەگىزگى كۇشكە اينالۋىنا 2008 جىلى باستالعان قارجى داعدارىسى ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزدى. 2008 جىلعا دەيىن جولىنداعىسىن جايپاپ، قارسى تۇرۋعا تىرىسقانداردى بۇزىپ-جارىپ كەدەرگىسىز دامىعان ينتەگراتسيا ۇدەرىسىنە داعدارىستىڭ سوققىسى اۋىر ءتيدى. ەكونوميكاسى توقىراۋعا ۇشىراعان ەۋرووداق ەلدەرى وداقتاستارىنا كومەك قولىن بەرۋدى ءوتىندى.

وداقتاس مەملەكەتتەرگە كومەك بەرۋ ءۇشىن قالتاسىن قاعۋعا ەۋروپانىڭ وڭشىل باعىتتاعى حالقى كونە قويمادى، ولار كومەك قولىن سوزۋ بىلاي تۇرسىن، وداقتان ءبولىنۋ كەرەك دەگەن لوزۋنگتى العا شىعاردى. داعدارىستىڭ اسەرىنەن اياعى تىك تۇرعان، ەكونوميكاسى مىعىم ەلدەرگە باسقا كورشىلەرىنەن كەلىمسەكتەردىڭ اعۋى حالىقتىڭ اشۋ-ىزاسىنىڭ  كوتەرىلۋىنە الىپ كەلدى. مۇنداي ەلەكتوراتى جوعارى ەلدەردىڭ بيلىگى بىردەن جاردەم ماسەلەسىندە قولدارىنان كەلەر قايران جوعىن ايتتى، ال ونى ەسكەرمەگەن، كومەككە قولىن سوزۋ ءۇشىن حالقىن ۇنەمدى بولۋعا شاقىرعان كوشباسشىلار بىرتىندەپ كرەسلوسىمەن قوش ايتىستى. وسىلايشا داعدارىستىڭ الەگىنەن سوڭعى ءبىر جىلدا بيلىكتەن كەتكەن ەۋرووداق ەلدەرىنىڭ ونىنشى جەتەكشىسى فرانتسيا پرەزيدەنتى ن. ساركوزي بولدى.

وڭشىل، ۇلتشىل باعىتتاعى (فەدەراليستىك كوزقاراستا بولسا دا) ساركوزي مىرزانىڭ ورنىنا سايلانعان فرانسۋا وللاند سولشىل باعىتتىڭ وكىلى سانالادى. گرەكياداعى سايلاۋدا دا سولشىل پارتيالاردىڭ بەلسەندىلىگى بايقالىپ وتىر. ۇلىبريتانيا مەن يتالياداعى جەرگىلىكتى سايلاۋلاردا دا سولشىل، ينتەرناتسيونال باعىتتاعى پارتيالار باسىم داۋىس الدى. گەرمانيادا سولشىل كۇشتەردىڭ بەدەلى ءوسىپ بارادى. بۇل نەنى كورسەتەدى؟ بۇل ەۋروپادا 2000 جىلداردان باستاپ بيلىكتى قولىنا العان ۇلتشىل-كونسەرۆاتور-وڭشىل پارتيالاردىڭ ورنىن  سولشىل كۇشتەردىڭ الماستىرا باستاعانىن كورسەتەر بالكىم. جوعارىدا ايتىپ كەتكەن جاڭا ءبىر ساياسي كەزەڭنىڭ باستالۋىن كوردىك دەپ ءبىز وسى ماسەلەنى ايتقان بولاتىنبىز.

مۇمكىن ەۋروپالىقتاردا بىلتىر نورۆەگيادا ورىن العان جانتۇرشىگەرلىك تەرراكتىدەن كەيىن قورقىنىش پايدا بولعان بولار، بۇل قورقىنىش ءوز كەزەگىندە سولشىل كوزقاراستاعى حالىقتىڭ، كەلىمسەكتەردىڭ سايلاۋدا بەلسەندىرەك  بولۋىنا اسەر ەتكەن شىعار. دەگەنمەن بۇل جولى سولشىلدار دا باعدارلاماسىندا كەزىندە وزدەرىنىڭ كوزقاراسىنداعى ساياساتكەرلەر قولداعان ەۋروپا ينتەگراتسيا لوزۋنگىن جۇمسارتىپ، قايتا اسىرەىنتىماقتاستىقتى سىناپ ەۋرووداققا قارسىلاردىڭ دا، اسىرەۇلتشىلدىقتىڭ قاتەرلىلىگىن كوتەرىپ تولەرانتتىلىقتى قولداۋشىلاردىڭ دا (ينتەرناتسيونالدار، جاھاندانۋدى جاقتاۋشىلار، كەلىمسەكتەر) كوڭىلىن تابا ءبىلدى.

بىراق ەۋروپا ۇلتشىلدىق باعىتتان باس تارتتى دەۋگە دە بولمايتىنىن وسى سايلاۋ كورسەتىپ بەردى. اسىرەۇلتشىل پارتيالاردىڭ داۋسى اتالعان ەلدەردىڭ بارلىعىندا ارتقانى بايقالادى. فرانتسيادا مارين لە پەننىڭ داۋسىنىڭ ارتۋىن، گرەكيادا ولاردىڭ پارلامەنتتەن ورىن الۋىن، ۇلىبريتانيادا  ەۋرووداقتان شىعۋدى قالاۋشى پارتيانىڭ كۇشەيۋىن ساراپشىلار وسىلاي باعالايدى. وسىعان قاراپ ەۋروپادا اسىرەوڭشىلدار مەن سولشىلدار اراسىنداعى قايشىلىق ۇلعايىپ بارا جاتقانىن دا اڭعارامىز. ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ ارتى ساياسي حاوس پەن بەلگىسىزدىككە اكەلگەندىگىن ءتيىمدى پايدالانۋعا تىرىسقان اسىرەۇلتشىلداردىڭ ازىرگى قادامدارى ءوز ناتيجەسىن بەرىپ ولاردىڭ داۋسى سوناۋ گيتلەر زامانىنان بەرگى ەڭ ۇلكەن پايىزدى كورسەتتى.

«اباي-اقپارات»