بۇل ماتەريالدى بەگiلدا اعا بۇدان بiرنەشە اي بۇرىن رەداكتسيامىزعا ءوز قولىمەن اكەلiپ ەدi. وقىدىق. ويلاندىق. كوركەم ونەردiڭ كەز-كەلگەن تۇرiنە پiكiر ايتقاندا، نەنiڭ اسىل، نەنiڭ جاسىق ەكەنiن تاپ باسىپ تاني بiلەتiن تاماشا ەستەت قالپىنان، بەتiڭ بار، ءجۇزiڭ بار دەمەيتiن تۋابiتتi تۋراشىلدىعىنان بۇل جولى دا تانباعانى كورiندi. بiراق ...شىندىقتى شىرقىراپ ايتام دەپ، بiرنەشە ۇرپاقتىڭ جادىندا مiننەن ادا، سىننان تازا قالىپتا جاتتالىپ قالعان كەيبiر اندەر مەن ءان ماتiندەرiنە بۋىنسىز تiلدi باتىرىڭقىراپ جiبەرگەن ەكەن. «ءسال جۇمسارتىپ بەرسەڭiز قايتەدi» دەگەنiمiزدە، بەكەڭ: «وندا ول بەگiلدانىڭ ماقالاسى بولماي شىعادى عوي» دەگەن-دi.
ءيا، بەگiلدا دۇنيەدەن بەگiلدا قالپىندا ءوتتi...شىندىقتىڭ بەتiنە تۋرا قاراۋىمەن... بويىنداعى بوياۋسىز بارىمەن ... ايشىقتى، قايشىلىقتى بولمىسىمەن... وڭدى-سولدى جۇمساعان تەرەڭ بiلiمiمەن... ءجۇزiم، رۋىم دەمەگەن جارقىن جۇزiمەن...

ديداحمەت

بۇل ماتەريالدى بەگiلدا اعا بۇدان بiرنەشە اي بۇرىن رەداكتسيامىزعا ءوز قولىمەن اكەلiپ ەدi. وقىدىق. ويلاندىق. كوركەم ونەردiڭ كەز-كەلگەن تۇرiنە پiكiر ايتقاندا، نەنiڭ اسىل، نەنiڭ جاسىق ەكەنiن تاپ باسىپ تاني بiلەتiن تاماشا ەستەت قالپىنان، بەتiڭ بار، ءجۇزiڭ بار دەمەيتiن تۋابiتتi تۋراشىلدىعىنان بۇل جولى دا تانباعانى كورiندi. بiراق ...شىندىقتى شىرقىراپ ايتام دەپ، بiرنەشە ۇرپاقتىڭ جادىندا مiننەن ادا، سىننان تازا قالىپتا جاتتالىپ قالعان كەيبiر اندەر مەن ءان ماتiندەرiنە بۋىنسىز تiلدi باتىرىڭقىراپ جiبەرگەن ەكەن. «ءسال جۇمسارتىپ بەرسەڭiز قايتەدi» دەگەنiمiزدە، بەكەڭ: «وندا ول بەگiلدانىڭ ماقالاسى بولماي شىعادى عوي» دەگەن-دi.
ءيا، بەگiلدا دۇنيەدەن بەگiلدا قالپىندا ءوتتi...شىندىقتىڭ بەتiنە تۋرا قاراۋىمەن... بويىنداعى بوياۋسىز بارىمەن ... ايشىقتى، قايشىلىقتى بولمىسىمەن... وڭدى-سولدى جۇمساعان تەرەڭ بiلiمiمەن... ءجۇزiم، رۋىم دەمەگەن جارقىن جۇزiمەن...

ديداحمەت

قاسىم امانجولوۆتىڭ بالا كەزىمدە وقىعان «سوۆەتتىك مەنىڭ ѳز ەلىم» دەگەن ѳلەڭى ماعان وسى كەزگە دەيىن جات سياقتى بوپ سەزىلەدى. كازىر ونىڭ نە سەبەپتى ەكەنىن دالەلدەپ جاتۋدىڭ ءѳزى ارتىق. وسىنداي اسەر تۋعان جەر، تۋعان ەل، وتان تۋرالى قازاق اندەرىن تىڭداعان سايىن الىگە دەيىن ءبىر كەتپەيدى. شىندىعىنا كەلگەندە، ادامنىڭ اتا-باباسى تۋىپ-ѳسكەن، باۋىر باسقان، بۇتكىل ءѳمىرى ѳتكەن قاسياتتى قارا شاڭىراقتاي بولا بىلگەن تۋعان ەلىڭ مەن تۋعان جەرىڭە ەشتەمە دە جەتپەيدى. ول ءجاي عانا جەر، تاۋ-تاس، دالا ەمەس، ساعان دەيىن جاساعان مىڭ-مىڭداعان ۇرپاقتىڭ رۋھى سىڭگەن، سول اتا-بابا رۋھى ءان مەن كۇيدە قالىپ، جاندى ءبىر نارسە رەتىندە كەيىنگە جەتكەن، عاجايىپ ءدۇنيا. ماسەلەن، قۇرمانعازىنىڭ «سارىارقاسىن» تىڭداعان سايىن، ۇلكەن قالادا كەپتەردىڭ ۇياسىنداي پاتەر العانىڭا قانشاما ءماز بوپ جۇرسەڭ دە، ارعىماققا مىنە ساپ، سايىن دالادا شابا جѳنەلگىڭ-اق كەلەدى! باياعى بالا كەزىڭدەگىدەي بوز دالانىڭ بوز جۋسانىنىڭ ءيسىن قۇمارتا جۇتقىڭ كەلەدى! «مەن كەلەم تاۋ ىشىندە تۇندەلەتىپ» دەپ، ѳز قيالىڭدا سىقىرلاۋىق ەسىكتىڭ ەبىن تاۋىپ اشا ساپ، ىرگەدەن ۇردەي قىزعا قول جۇگىرتكىڭ كەلەدى! بىراق... ەستى العان ەكولوگيا مەن بەنزيننىڭ قالدىعى سىڭگەن كѳڭىرسىكتەن شىعا الماي، ءارى-ءسارى بولاسىڭ. بۇگىنگى قازاق اندەرىن تىڭداپ وتىرعاندا دا، وسى كۇيدەن ارىلا المايسىڭ. ونىڭ بىردەن ءبىر سەبەبى - بىزدە كѳپكە دەيىن ءان ѳنەرىن ايعاي-شۋعا، ۇرانعا باعىندىرىلعان، يدەولوگيانىڭ قۇرالى رەتىندە كѳرىپ كەلگەندىگىمىز. بۇ جاعداي ءبىر عانا كەڭەس ۇكىمەتى كەزىندە ەمەس، جالپى ءار زاماندا، ارداۋىردە، ءارتۇرلى اتپەن، ءار ءتۇرلى فورمامەن ۇستەمدىك العان پىكىرلەر جۇيەسى-نازاريات تۇسىندا دا بولعان ەدى. سونىڭ سالدارىنان جالپى كѳركەمѳنەر قازاق ءتىلى بويىنا انا سۇتىمەن سىڭبەگەن اقىننىڭ قۋراپ، سولىپ قالعان قۋ اعاشتاي جولدارى سياقتى بىردەمەگە اينالىپ كەتتى. ودان تەك قانا حالىقتىڭ ѳزىمەن بىتە قايناسىپ تۋعان، كەزىندە ءاپاندا، ريندا اتانعان ۇلى دارىندار عانا ساقتاپ قالا الدى. قازاق اندەرىندە دە وسى جاعداي بار. ماسەلەن «اۋىلىڭ سەنىڭ ىرگەلىدەن» نەمەسە «ون التى قىزدان» قانداي يدەولوگيانى ىزدەۋگە بولادى؟ ءتىپتى سونى ىزدەپ جاتۋدىڭ كەرەگى بار ما؟ ال ءبىزدىڭ كەڭەس تۇسىندا دۇنياعا كەلگەن اندەرىمىز جايلى بۇلاي دەي قويۋ قيىنداۋ. مىسالعا س.كارىمباەۆتىڭ ناعىز حالىق انىنە اينالىپ كەتكەن «جەتىسۋىن» الىپ كѳرەيىك. ماجور اۋەزدىگىندە شىعارىلعان بۇل اندەگى كѳڭىلدى، ورالىمدى، سۇلۋ اۋەن، قازاق اندەرىنە ءتان ەگىز جول ۇلگىسىمەن جاسالىنعان كومپوزيتسيا، 7-8 بۋىندى جىر جولى ۇلگىسىندەگى قايىرما تىڭداۋشىنى بىردەن باۋراپ الا قويادى. بىراق اندە ءبىر سالقىندىق، قولدان جاسالعان، ماساتتانۋى باسىمداۋ كѳڭىل كۇي بار. اۋەننەن دە، ماتىننەن دە تىڭداۋشىعا جەتىسۋ ѳلكەسىنە باسقا ءبىر ەلدەن ساياحاتتاپ كەلگەن جولاۋشىنىڭ تاۋدىڭ تاماشا تابيعاتىنا سىرتتاي قىزىقتاعانىنداي جاعداي سەزىلەدى. ونىڭ ۇستىنە اۆتوردىڭ «جەر ءجانناتى - جەتىسۋ» دەپ قۇلاققا قۇيا ءتۇسۋى ءبىر ءتۇرلى ѳرەسكەلدەۋ اسەر ەتەدى. بۇ جەردە كѳركەم ѳنەردىڭ ەڭ باستى مىندەتى - ايتۋ، تۇجىرىمداۋ، دالەلدەۋ، راستاپ مѳر باسۋ ەمەس، سول ѳلكەنىڭ ءجانناتتاي ەكەندىگىن، نەگە ولاي بولاتىندىعىن، ونى مۋزىكالىق-ليريكالىق كەيىپكەردىڭ قالاي سەزىنىپ-تۇيسىنەتىندىگىن دىبىس، ساز، سѳز ارقىلى ءبىلدىرۋ، «بەينەلەۋ»، جەتكىزۋ ەكەندىگى ۇمىت قالدىرىلعان. ارينە، بۇل ارادا حالىقتىڭ قالىڭ ورتاسىنان شىققان س.كارىمباەۆقا، ونى ايتپاعاندا كەيىننەن بوي كѳرسەتكەن «اۋەسقوي كومپوزيتورلارعا» مۇنداي ۇلكەن تالاپ قويۋدىڭ قاجەتى دە شامالى. دەگەنمەن دە ۆوكال مەن پوەزيانىڭ ءبىر-بىرىنەن ەنشى الىسقان تۇسىندا ءليريزمدى تۇتاستاي ءѳزىنىڭ «جەكەمەنشىگى»، «پريۆاتيزاتسياسى» رەتىندە الىپ قالعان ءان جانرىندا ورىنداۋشى ءبىر بѳلەك، كومپوزيتور ءبىر بѳلەك وتاۋ تىگىپ وتىرعان كەزەڭدە شىنايى پروفەسسيوناليزمنىڭ، ماماندانۋدىڭ ѳتە-مѳتە كەرەكتىگىن ەستەن شىعارماعان جѳن. وسىنداي جوعارى تالاپ تۇرعىسىنان قاراستىرساق، ءبىزدىڭ بۇگىندەرى كومپوزيتور دەپ ءجۇر­گەندەرمىزدىڭ كѳبى شىنايى كومپوزيتور ەمەس، دۇمبىلەز «اۋەسقويلار» عانا. سول سياقتى ءبىزدىڭ بۇگىنگى ѳلەڭدى جازىپ شىعاراتىن شايىرلارىمىز دا، شىن مانىندە، پروفەسسيونال، ماماندانعان شايىرلار ەمەس، بار-جوعى ونان قاشقان، مۇنان قاشقان «اۋەسقوي ءادابياتشىلار»، قاتتىراق ايتساق، «ءادابي الاياقتار» عانا. ەندى وسى ەكى توپ ءبىر جەردە باس قوسىپ، سونىڭ ىشىندە ءان سالاسىندا ايقۇشاق قابىسىپ جاتسا، ول ارادان قانداي پروفەسسيوناليزم، قانداي ءجاۋھار ىزدەۋگە بولادى؟ ول ѳز الدىنا. ەڭ باستىسى، «جەتىسۋدان» مۋزىكالىق-ليريكالىق كەيىپكەردىڭ وسى ѳلكەگە باۋىر باسىپ كەتپەگەندىگى، وندا تۋىپ-ѳسپەگەندىگى، ونىڭ اۋاسىنىڭ تال بويىنا ءسىڭىستى بولماعاندىعى بىردەن سەزىلەدى. بۇل «قۇستار قايتىپ بارادىداعى» تۇمانبايدىڭ (ونىڭ ءاننىڭ باسىنداعى «جاز ءѳمىرىن، ناز ءѳمىرىن قىسقارتىپ» دەگەن ماعىناسىز جولىن ەسكە الماعاندا!) «ءبىزدىڭ جاققا باۋىر باسىم كەتكەن بە» دەگەن قيسىنسىز جولىن ەسكە تۇسىرەدى. شىن مانىندە، «ءبىزدىڭ جاققا باۋىر باسىپ كەتكەن» قۇس (تۇپنۇسقادا، «قۇستار»، ال بۇل ءسѳزدىڭ قازاق تىلىندە كѳپشە ءتۇرى جوق،-ب.ا.) بۇگىنگى ءبىزدىڭ حالىقتى توناپ، شەتەلگە قاشىپ كەتىپ، تايراڭداپ جۇرگەن الاياقتارىمىز سىقىلدى، «جىلى جاققا» كەتپەيدى. تۋعان جەر، تۋعان ەل، وتان دەگەننىڭ شىنايى سەزىمى دە، تىرەگى دە وسى تۋىپ-ѳسكەن جەردە جاتىر. ال قۇستا ول جوق، جىل قۇسى - تابيعي «كوسموپوليت». مىنا اننەن دە وسىنداي سىرعاقتىق، تياناقسىزدىق سەزىلەدى. ەگەر مۇنىڭ ءسѳزىن ѳزگەرتىپ، «جەر ءجانناتى - جەتىسۋ» دەمەي، «جەر ءجانناتى - جاپونيا» دەسەڭ دە، ەشتەڭە ءبۇلىنىپ كەتە قويمايدى.
بۇعان كەرىسىنشە ءى.جانسۇگىروۆتىڭ «جەتىسۋ سۋرەتتەرى» دەيتىن ѳلەڭدەر تسيكلىن ѳزگەرتۋگە دە، تۇزەۋگە دە، كۇزەۋگە دە بولمايدى. مۇنداي ءدۇنيانى تەك قانا جەتىسۋدا تۋىپ-ѳسكەن، وندا نەشە عاسىر بويى جاساعان اتا-بابالارىنىڭ ءمادانياتى مەن رۋھىن تال بويىنا بارىنشا ءسىڭىرىپ ѳسكەن شىنايى شايىر عانا جازا الادى. كەيدە ول ماعان وسى ѳلكەنىڭ تابيعاتى، ءشѳبى، قۇسى، تاۋ-تاسى ت.ب. جاعىنان العاندا كىشكەنە پوەتيكالىق ەنتسيكلوپەديا سياقتى بوپ تا كѳرىنەدى. ءتىپتى وسى ءѳڭىردىڭ قۇسى دا «جاز ءѳمىرىن، ناز ءѳمىرىن قىسقارتىپ»(؟) جىلى جاققا ۇشىپ بارا جاتقان بىردەمە ەمەس، سول تѳڭىرەكتى ماڭگى-باقي جايلاپ جۇرگەن ابوريگەندەي بوپ سەزىلەدى. ەڭ باستىسى، بۇل ѳلەڭدەردە ءىلياس جەتىسۋدى «ءجاننات» تا، «ۇجماق» تا دەپ انىقتاما بەرىپ جاتپايدى، ونى وقىعان وقۋشىنىڭ ءѳزى تاڭدايىن قاعىپ، الگى سѳزدەردى قالاي ايتقانىن بايقاماي دا قالادى. مىنە، شىنايى ѳنەر مەن «مۋزىكالىق پۋبليتسيستيكانىڭ» باستى ايىرماسى، ارا جىگى ءدال وسى ارادا جاتىر. ءبىزدىڭ وتان، تۋعان جەر، تۋعان ەل، اتا قونىس، اۋىل ت.ب. تۋرالى شىعارىلعان اندەرىمىزدە وسى نارسەلەر مۇلدەم جەتىسپەي جاتادى.
ماسەلەن، «قارلىعاش» سياقتى ناعىز قازاقى، ءѳزىمىزدىڭ كۇندە كѳرىپ جۇرگەن قارا كѳز (ول «ءالى ەسىمدەگىدەي» ەشقانداي دا «ءمѳلدىر كѳز ەمەس! - ب.ا.) قىزدارىمىز جايىندا كلاسسيكالىق ءان شىعارعان ا.جۇبانوۆتىڭ «اق كѳگەرشىنىن» بەلگىلى ءبىر ѳلكەنىڭ قۇسى دەپ ايتا قويۋ قيىن. ول باياعى پيكاسسو سالا سالعان سۋرەت سياقتى جانسىز بىردەمە، نىشان-سيمۆول رەتىندە عانا سەزىلەدى. ول ѳز الدىنا. قازاق حالقى ەش ۋاقىتتا كѳگەرشىندى «بەيبىتشىلىك قۇسى» دەپ بىلمەگەن. ونىڭ ەسەسىنە «شىرىلداعان بوزتورعاي» نەمەسە «قاناتىمەن سۋ سەپكەن قارلىعاشتاي» دەسە، كەز كەلگەن قازاق قوبىرلاسىپ، ءبىر قومپاڭداپ قالادى. ەڭ قولايسىزى، بۇ دا «سوتسزاكازبەن» شىعارىلا سالىنعان ءان. ارينە، بۇ جەردە قارا باسى تالقىعا ءتۇسىپ، قۋدالانىپ جۇرگەن زاماندا احاڭنىڭ ونداي نارسە شىعارماۋىنىڭ ءѳزى قاۋىپ-قاتەر بولاتىن. مۇنى ءتۇسىنۋ كەرەك. سونىڭ ѳزىندە دە بۇل قازاقشا ويلاممەن شىعارىلعان دۇنيە. تەك احاڭنىڭ شىن ىقىلىسىنان، جان ءدۇنياسىن شىقپاعان.
باسقالارعا قاراعاندا، داعدىر-تالايى مۇلدەم باسقاشا بولعان ل.ءحاميديدىڭ «وتانىندا» ونىڭ قاي وتان، كىمنىڭ وتانى، ناعىلعان وتان ەكەنى مۇلدەم بەلگىسىز. وندا بار-جوعى «ءساندى تاۋ، باقشا باۋ، شالقار كѳل، مالعا جاي، كەنگە باي تۋعان ەل، ءتاتتى كۇي، اسەم بي، سۇلۋ ءان، شاتتىق جەل» ت.ب. دەگەن ءتىزىم عانا بار. ونىڭ ۇستىنە سەلقوس كىسىنىڭ ءجاي ىڭىلداپ ايتا سالعان اۋەنى سياقتى مەلوديا سالقىن. بۇل ءاننىڭ دە ءسѳزىن قالاي بولسا سولاي ѳزگەرتە بەرۋگە بولادى. ال شىنايى ѳنەردە مۇنداي ѳزگەرىس بولماۋعا ءتيىس. ماسەلەن، ۇلى حافيز جىرلاعان شيراز ءشاھارىن باسقا قالانىڭ اتىمەن ѳزگەرتۋ ەشكىمنىڭ ويىنا دا كەلمەيدى. ۇلى ومار ءحايومنىڭ نيشوبۋرى دا سونداي. سول سەبەپتى دە وسى ۇلى ەكى دانىشپان دا ѳزدەرى تۋىپ-ѳسكەن ءشاھارلارىندا جاتىر. ەگەر دە ولار «قاشىپ كەتىپ»، پاريجدە نە لوندوندا جەرلەنسە، فارسىلار «ولاردىڭ مۇردەلەرىن قازىپ اكەپ، يرانعا قايتادان جەرلەيىك» دەپ (بۇگىندەرى ءبىر كەزدەگى قاشاقتاردى قۇداي تۇتىپ جۇرگەن بىزدەگى ايعاي-شۋ سياقتى،-ب.ا.) ايتپاس تا ەدى، ولار ѳز ەلى مەن تۋعان جەرىن ساتىپ كەتكەندەرگە قولىن ءبىر-اق سىلتەر ەدى.
سول زاماندا جاراتىلعان اندەردى قاراستىرىپ وتىرعاندا، ە.برۋسيلوۆسكيدىڭ «التايىندا» قازاق مەلوسىنا ءتان ورالىمدار، مۋزىكالىق سينتاكسيس، قۇلاققا ونشا جات بوپ كѳرىنبەيتىن تىركەستەر، حالىق اندەرىنە ۇقساس نارسەلەردىڭ كѳپتىگىن كѳرەسىڭ. دەگەنمەن دە ونىڭ كەيبىر تۇستارىندا شىعارمانىڭ اۆتورىنىڭ تازا قازاقي مۋزىكالىق لوگيكامەن ويلاي المايتىندىعى، سينتاكسيستىڭ جاتتاندىلىعى ۇيرەنشىكتىلىگى، قالايدا قازاق مەلوسىنىڭ زاڭدارىنا باعىنۋعا تىرىساتىندىعى، بىراق ولاردى ارا-اراسىندا جاسىرا الماي قالاتىندىعى بىردەن بايقالادى. بىراق... كەزىندە بۇل ءاندى ناعىز قازاقى ءانشى ج.وماروۆا «قازاقى قارا داۋىسپەن» ايتقاندىقتان، الگى كەمشىلىكتەر بايقالماي دا قالعان بولاتىن. اقىرى «ايتا-ايتا «التايدى»، جامال اپا قارتايدى».

<!--pagebreak--><!--pagebreak-->

بۇگىندەرى، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، تۋعان ەل، تۋعان جەر، دالا ت.ب. تۋرالى شىعارىلعان قازاق اندەرىن تىڭداپ وتىرسام، مەنىڭ ەسىمە وسىنداي ءبىر كەلەڭسىز جايتتەر تۇسە بەرەدى. بۇعان كەرىسىنشە، «اۋلىم كѳشىپ بارادى المالىعا، كىم كѳنبەيدى داعدىردىڭ سالعانىنا»، - دەپ بۇرىنعى قىز-كەلىنشەكتەر سىزىلتىپ ءان ايتسا، ىشىمنەن ىڭىلداپ، قالاي قوسىلىپ كەتكەنىمدى بىلمەي دە قالام. ال «قاراتاۋدىڭ باسىنان كѳش كەلەدى» ايتىلا قالسا، كѳز الدىما كѳنە ءداۋىر، قازاق حالقىنىڭ بەلگىلى ءبىر كەزەڭدەگى داعدىرى، قيىن اھۋالى، قيساپسىز بوسقان كѳشتىڭ سۋرەتى ѳز ѳزىنەن كەلە قالادى. ەندى بىردە قازاقى ءتاربياتىنان جاڭىلماعان جاس كەلىنشەك: «جەتىسۋ، كەلگەن جەرىم - قىبىراي ەلى» - دەپ اندەتسە، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، بىزدەر شەت جاعاسىن كѳرىپ قالعان باسقا ءبىر قازاقي زامانا ەسكە تۇسەدى. سونىڭ ىزىنشە «سۋسامىر ەلدىڭ جايلاۋى-اي، ءѳمىردىڭ بار ما بايلاۋى-اي؟!» دەگەن ءاننىڭ قايىرماسىن تىڭداسام بولدى، قايداعى ءبىر پالساپاعا باتام دا، تۋعان جەر، تۋعان ەل، اعايىن-جەكجات، قاتار-قۇربى، زامانداس كىسىلەردىڭ، وتباسىنىڭ، ءۇرىم-بۇتاقتىڭ، كەلەشەك جاستاردىڭ، ودان ءارى قازاقستان دەپ اتالاتىن ۇلكەن وتاننىڭ كادىر-قاسيەتىن، ءمان-ماعىناسىن، ءѳزىمنىڭ ونسىز ءѳمىر سۇرە المايتىنىمدى ايقىن سەزەم. مەنى بۇعان ѳنەردىڭ قۇدىرەتى ەرىكسىز يتەرمەلەپ اكەلدى. ول ءۇشىن ەشقانداي دا ايعاي-شۋدىڭ، ۇراننىڭ، جار سالۋدىڭ، ۇگىت-ناسيحاتتىڭ، جارناما مەن قۇر داڭعىرانىڭ قاجەتى جوق. وتان دەگەن اداميزادتىڭ ѳز بولمىسى، جاراتىلىسى. ونسىز ەشكىم دە ءѳمىر سۇرە المايدى. ونىڭ ناقتىلى اتى-ءجѳنى، ءادىرىسى بار. ءبىز ءبىر كەزدەرى «موي ادرەس - سوۆەتسكي سويۋز» دەپ شۋلاعانداردى دا كѳرگەنبىز. ءبىز ونىڭ زاردابىنان ءالى ارىلىپ بولعان دا جوقپىز. كەرىسىنشە بۇگىندەرى ور قويانشا سەكەكتەگەندەردىن، ەسەرسوق «ەسترادانىڭ» ەسكى شاڭىن بۇرقىراتا كѳككە شىعارىپ، ونى بەتپاق دالانىڭ تѳسكەيىنە دەيىن اپارىپ ۇلگەرگەن ىرقىلداقتار مەن جىرقىلداقتاردىڭ، سۇڭقىلداقتار مەن تىمپىلداقتاردىڭ، داۋىسسىزدار مەن نامىسسىزداردىڭ تاستارى ѳرگە دومالاپ-اق تۇر! ارىگە بارماي-اق قويايىق، كەشەگى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ جيىرما جىلدىعىنا ارنالعان رەسمي كونتسەرتتە قانداي شىعارمالار ورىندالدى؟ ونى ايتپاعاندا، ازدان كەيىن كونتسەرتتىڭ ءبىراجولا ورىس تىلىنە كѳشىپ العانى نەسى؟ بۇدان كەيىن سەكسەندەگى سەلكىلدەگەن، قاتىپ-سەمگەن ءبىر كارى قاقسال كѳشەگە شىعا ساپ: «ويباي، مەن قازاق ەمەسپىن، قازاقستاندىقپىن!» - دەپ جار سالسا، ەش تە تاڭعالۋعا بولمايدى. ەندى ءبىزدىڭ «قازاقتىڭ حالىق اندەرى» دەگەن تىركەستى ѳزگەرتىپ، «قازاقستاندىقتاردىڭ اندەرى» دەۋىمىز عانا قالىپ تۇر. بۇل تاعى دا ق.امانجولوۆتىڭ «سوۆەتتىك مەنىڭ ѳز ەلىمىن» ەسكە تۇسىرەدى.
وسىنداي جاعداي ءبىزدىڭ كѳركەم ءادابياتىمىز بەن ѳنەرىمىزدە كѳپكە دەيىن بىردەن ءبىر دۇرىس جول، دۇرىس باعىت دەپ ەسەپتەلدى. بۇعان باسى شاتىلماعان ءبىر دە ءبىر جازۋشى، كومپوزيتور، ورىنداۋشى ءانشى-كۇيشى از. ەڭ قيىنى، وسىنداي ۇستىرتتىككە، دۇمبىلەزدىككە تالانتتى دەگەن كومپوزيتورلارىمىزدىڭ ѳزدەرىنىڭ ۇرىنىپ قالعاندىعى بولدى. ماسەلەن، الاتاۋدىڭ باۋرايىندا، ىلە اۋدانىنداعى شيلىكەمەردە تۋىپ-ѳسكەن، تۋمىسىنان داۋلەسكەر ورىنداۋشى، كۇيشى-كومپوزيتور ن.تىلەنديەۆكە جەتىسۋدى ءجاننات دەپ ايتىپ جاتۋدىڭ قاجەتى جوق، بۇل ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. شىندىعىنا كەلگەندە، شيلىكەمەردىڭ ءمѳلدىر سۋىن ءىشىپ ѳسكەن ول جەتىسۋدان باسقا جەردە ءѳمىر سۇرە دە المايدى. مىنە، وسى كۇي، وسى سەزىم، وسى اھۋال ونىڭ «الاتاۋىندا» جوق. سالعان بەتتەن-اق جۇپ ѳلشەمدە شىعارىلعان كѳڭىلدى، سەكەكتەۋى مەن سەلكىلدەۋى باسىمداۋ، ءبىر قاراعاندا اجارسىز دا ەمەس مەلوديا تىڭداۋشىنى ѳز ѳمىرىندە الاتاۋدىڭ قانداي ورىن الاتىندىعىن، ونىڭ اسەرىن، ءمانى مەن ماڭىزىن سەزدىرمەي، تىڭداۋشىنى بىردەن جاداعاي بي الاڭىندا سەلكىلدەي جѳنەلۋگە بەيىمدەي بەرەدى. بۇ جاعداي ماعان تۇسىنىكتى. سول كەزدەرى، سابەت زامانىندا ارميان حالقىنىڭ مەلوسىنا ەش قاتىسى جوق، ودان الدەقاشان جات تارتىپ كەتكەن كومپوزيتور ا.بابادجانياننىڭ ءانشى م.ماگوماەۆ ورىنداعان ءۇستىرت تە تايىز، جەڭىلتەك تە جاداعاي اندەرى داۋىرلەپ تۇرعان ەدى. سونىڭ اسەرى نۇرعيسا مەن اسەتتە ءبىراز بار. مىنا «الاتاۋدان» سونى بىردەن بايقاۋعا بولادى. باستاپقى جاعى حالىق اندەرىندەگىدەي سوزىلىپ كەپ، كەنەتتەن ول قالپىنان تەز ايني قاپ، ѳزگەرىپ سالا بەرگەن مەلوديانىڭ ويناقىلىعى، ۇشقالاقتىعى سونداي، ەندى از-مازدان سوڭ، ماتىندەگى «الىپ تۇلعا (؟) بايسالدى، ماناۋراعان (؟) الاتاۋ» سەلك ەتىپ ويانىپ كەتىپ، شو­شاڭداپ بيلەي جѳنەلەتىندەي بوپ تا كѳرىنەدى. تەك ۇرمالى اسپاپتاردى بارىنشا دۇڭكىلدەتە بەرۋ عانا قالىپ تۇر! ول ازداي، ماتىندە «زاڭعار تاسى (تاس زاڭعار بولا ما؟ -ب.ا.) بۇلتتارعا ايبات بەرگەن (؟) الاتاۋ»، «الاۋلاعان الاتاۋ (نەمەنە تاۋ ѳرتەنىپ جاتىر ما؟ -ب.ا.)» ت.ب. سياقتى ماعىناسىز سѳزدەر، تىركەستەر ѳتە كѳپ. ەڭ باستىسى، جەتىسۋدىڭ تالانتتى بالاسى نۇرەكەڭنىڭ ءѳزى تۋىپ-ѳسكەن ѳلكەسىنە، شىن مانىندە، جەر ءجانناتى جەتىسۋعا دەگەن جان سەزىمى، ونى قالاي جاقسى كѳرەتىندىگى، ونىڭ ءار تاسىنىڭ ѳزىنە قانشالىقتى ىستىق ەكەندىگى ت.ب. جوق. كەرىسىنشە، بۇل ءاندى جەتىسۋدىڭ بالاسى ەمەس، انگليادان الا دورباسىن ارقالاپ كەلگەن، ءѳمىرى تاۋ كѳرمەگەن، الاتاۋعا اۋزىن اشا تاڭعالا قاراپ تۇرعان الدەقانداي تۋريست ايتىپ تۇرعانداي بوپ سەزىلەدى.
ەندى بۇعان كەرىسىنشە، «قىز جىبەك» فيلمىندەگى ءѳزى باۋىر باسىپ كەتپەگەن، ونى ءѳزى تۋىپ-ѳسكەن جەرىندەي سەزىنبەگەن، «سوتسزاكاز»-كينوفيلم ءۇشىن عانا شىعارىلا سالعان «اق جايىق» انىندە ءبىر سالقىندىق بار. جايىقتا تۋسا دا، قادىر جازعان ءماتىن ودان بەتەر ... ول ازداي، قازاق ءتىلىنىڭ تابيعاتىن، ىشكى نەرۆىسىن بىلمەي جازىلا سالىنعان وراشولاق تىركەستەر، سѳيلەمدەر، ۇيقاس ءۇشىن الىنا سالىنعان جولدار ...

<!--pagebreak--><!--pagebreak-->

مۇنداي جاعداي ە.حاسانعاليەۆتىڭ «اتا مەكەنىندە» دە جەتەرلىك. ءاننىڭ العاشقى تاكتىلارىنان-اق بىردەن دۇڭكىلدەپ قويا بەرەتىن مارش ەكپىنى ەسكى زاماندارداعى مينين مەن پوجارسكيدىڭ ماسكەۋدى شلياحتادان ازات ەتەمىز دەپ اسكەري جورىققا شىققان ءساتىن، مىڭداعان جاساقتىڭ اياقتارىن توپ-توپ ەتىپ باسىپ كەلە جاتقانىن ەسكە تۇسىرەدى. مىناداي سۇستى قولدى كѳرگەندە جەر-جاھانعا جىلۋىن تاراتىپ، تىرشىلىك ءنارىن اياماي تѳگىپ تۇرعان ۇلى كۇن «اتا-مەكەندى... قيماي باتادى» ەمەس، كەرىسىنشە، شوشىپ كەتىپ، ودان تۇرا قاشاتىنداي اسەر قالدىرادى. وعان قوسا باستاپقى نوتالاردان-اق سوناۋ عارىشتان ەسىپ قويا بەرگەندەي بوپ سەزىلەتىن سۋىق ىزعار، اسا مۇزداي لەپ، مەلودياداعى سىرعاقتىق، اۋەندەگى سالقىندىق تۇلا بويىڭدى تۇرشىكتىرەدى. ال شىندىعىنا كەلگەندە، ەكى اياقتى بانداعا ءѳزىنىڭ بالالىعى مەن جاستىق شاعى، بۇتكىل ءѳمىرى ѳتكەن، ѳمىردە كѳرگەن قىزىعى مەن شىجىعى سوعان عانا بايلانىستى، كەيىنگى ۇرپاقتارى ءѳسىپ-ءѳنىپ وتىرعان اتا مەكەنى، اتا قونىسىنان باسقا ىستىق نە نارسە بار؟ كىم بولسا دا، تۋىپ-ѳسكەن جەرى ءجاننات بولسىن، دوزاق بولسىن، ونى ساعىنا، سۇيسىنە، اسقان ءبىر جىلىلىقپەن ەسكە المايدى ما؟ مىنا اندە، مىنە، وسى جوق. سوعان قاراماستان «اتا مەكەندى» «ءان-ۇرانىمىز» دەپ قولپاشتاپ، گۇمپىلدەتىپ جۇرگەندەردى كѳرگەندە ەرىكسىز قايران قالاسىڭ. بىرىنشىدەن، اتا مەكەن، اتا قونىس ت.ب. ۇلكەن وتان ەمەس، ول وتاننىڭ ءبىر كىشكەنتاي بѳلشەگى عانا. گيمن جالپى حالىقتىڭ ورتاق سەزىمىن، كѳڭىل كۇيىن بىلدىرۋگە ءتيىس. «مەنىڭ قازاقستانىم» دەسەڭ، ءبىر باسقا. بۇل اندەگى جىلىلىق، جارق-جۇرق ەتىپ ويناپ جاتقان ىستىق ساۋلە، ەرەكشە نۇر «اتامەكەندە» جوق.
ال ѳنەرگە جىلىلىق ѳتە قاجەت. مىنە، وسىنداي ءبىر جىلى لەپ ن.تىلەنديەۆتىڭ «سارجايلاۋىندا» بارشىلىق. بۇل ءان حالىق اندەرى ۇلگىسىندەگىدەي ەگىز جول بوپ قايتالانىپ، شارتتى تۇردە كۋپلەت فورماسىن قۇرايتىن نۇسقا-تاسىلىمەن جاسالىنعان. شىعارمانىڭ العاشقى نوتالارىنان ليريكالىق كەيىپكەردىڭ ѳز ѳلكەسىنە دەگەن ىستىق ىقىلاسى، وعان دەگەن ساعىنىشى، ѳزگەشە ءماھابباتى، ونسىز تىرلىك ەتە دە المايتىن ءبىر جاعدايى انىق سەزىلەدى. بۇل جاعدايدى «بەۋ، تۋعان جەر» دەگەن تىركەس بىزگە ەتەنە جاقىن ەتە تۇسەدى. مەلوديادا سەلتەڭشىلدىك اتىمەن جوق. تѳرت اياعى تەڭ ءتۇسىپ جاتقان جۇپ ѳلشەممەن شىعارىلعان اجارلى اۋەن كىسىنىڭ كѳڭىلىنە ءبىر سەنىم ۇيالاتادى. ىشىڭنەن: «باسقانىڭ جەرۇيىعىن ناعىلايىن، جەرۇيىعىم ءѳزىمنىڭ قاسىمدا ەكەن»،- دەگىڭ كەلەدى. بىراق، ѳكىنىشكە وراي، اۋەن سەزدىرىپ، جەتكىزىپ جاتقان وسى جاعداي وسى ەكى جولمەن ءبىتىپ قالادى. تاعى دا مەلوديا مەن ءماتىننىڭ ءبىر بىرىنە سايكەس كەلمەي، ءبىر بىرىنە كىرىگە الماي جاتقانى بىردەن كѳزگە تۇسەدى. وسى ءاننىڭ ءسѳزىن جازعان، جاراتىلىسىندا ءليريزمى كѳپ رەتتە كەم ءتۇسىپ جاتاتىن، «پۋبليتسيستيكاسى»، «جاميعاتشىلدىعى» باسىمداۋ م.ماقاتاەۆ ѳز «سارجايلاۋىن» ۇمىتىپ، قاي ѳلكەدە ەكەندىگى بەلگىسىز «گۇلدەرىن، شىرشالارىن، ارشالارىن» جانە باسقالارىن تىزبەكتەپ كەتەدى. تىپتەن بۇل قاي جەردەگى سارى جايلاۋ ەكەندىگى دە بەلگىسىز. ستيليستيكادا كەتكەن كاتەلىك كѳپ. ماعىناسىز تىركەستەر دە بارشىلىق. ماسەلەن «ءجازيرا، جاسىل كىلەم ѳرنەكتەگەن» دەگەن جولداعى «ءجازيرا» ارابشادا «شѳل دالا» دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. سودان سوڭ «جاسىل كىلەم نەنى ѳرنەكتەپ» تۇر؟ ول بەلگىسىز. اۆتور ەندى ءبىر جەردە «جادىراپ، جۇتايىنشى تاۋ سامالىن» دەيدى. ادام «سامالدى جۇتپايدى»، اۋا جۇتادى، بولماسا تاۋدىڭ اۋاسىمەن دەم الادى. ودان تىس، ماتىندە «شѳلدەپ كەلەم» (نەگە؟), «اق تاڭ» (قازاق تىلىندە مۇنداي تىركەس جوق), «ساۋمال بۇلاق» (قىمىزعا عانا قولدانىلاتىن بۇل ءسѳزدىڭ بۇلاققا ەپيتەت بولۋى كѳڭىلگە ونشا قونىمدى ەمەس), ت.ب. قيسىنسىز تىركەستەر، ءجاي ۇيقاستىرىلا سالىنعان ماعىناسىز جولدار جەتەرلىك. مەلودياداعى ساعىنىش، ءماھاببات ت.ب. سەزىمىن جاداعاي دەكلاماتسيا وركەستردەگى سكريپكانىڭ سىزىلعان داۋسىن ەستىرتپەي، دۇڭكىلدەپ، تۇرپايى بارابانشا باسىپ كەتىپ تۇر.
ن.تىلەنديەۆتىڭ كەيىنىرەكتە شىعار­عان «Ѳز ەلىمىن» انشىلەر ورىن­داعاندا مۇلدەم باسقا ءبىر كۇي كەشەسىڭ، ال ونى وڭاشا وتىرىپ اناليز جاساپ، تالداعاندا، مۇلدەم باسقا ءبىر كۇي كەشەسىڭ. ەڭ باستىسى، بۇل شىعارمانىڭ شىعۋىنا نەگىزگى تۇرتكى بولعان ل.ءحاميديدىڭ «وتان» دەگەن ءانى ەكەندىگىن بىردەن بايقايسىڭ. وسى ەكى ءاننىڭ دە باستاپقى ەكى جولى ءبىر بىرىنە قارايلاس، ازداعان ۇساق ѳزگەشەلىكتەرى بولماسا، ەكەۋىنىڭ دە نەگىزى ءبىر اۋەندە جاتىر. «وتان» 3/4, «Ѳز ەلىم» 2/4 ѳلشەمىندە شىعارىلعان. «وتاننىڭ» ءبىر جولى 3 بۋناقتى 9 بۋىن، ال «Ѳز ەلىمنىڭ» ءبىر جولى 2 بۋناقتى 6 بۋىنعا بѳلىنگەنىمەن، شىن مانىندە، 4 بۋناقتى 12 بۋىندى. تەك قايىرما عانا بѳلەك. بۇعان قوسا ايتاتىنى، بۇل ەكى ءاننىڭ ѳلەڭ ѳلشەمى دە بايىرعى قازاق ѳلەڭىنىڭ ѳلشەمى ەمەس، بىزگە كەيىننەن ەنگەن، تۇراقتاماعان، كازىردە ەشكىم دە قولدانبايتىن، «پروزايزمى» باسىم جات ѳلشەم. جالپى وسى ەكى ѳلشەم دە ءبىر بىرىنە ىڭعايلاس. اۋەن دە سول مѳلشەردەن ونشا اسىپ كەتە قويماعان. ەكەۋى دە ماجور اۋەزدىگىندە شىعارىلعان. ل.ءحاميديدىڭ ءانى ءبىرىنشى وكتاۆادا سول-سول-دو (مۇنداعى ءبىرىنشى نوتانى مي دەپ الۋعا دا بولادى), ن.تىلەنديەۆتىڭ شىعارماسى ءبىرىنشى وكتاۆادا مي-سول-دو بوپ باستالادى. ەكەۋىندە دە مي-رە-دو تىركەسى بار.
ايىرماشىلىق تەك سەكۆەنتسيالاردا عانا. سوعان قاراماستان بۇل ەكەۋى بѳلەك-بѳلەك ءدۇنيا. بۇ جەردە پلاگيات دەگەن اتىمەن جوق، تەك اعا كومپوزيتور مەن ءىنى كومپوزيتوردىڭ اراسىنداعى رۋھاني بايلانىس قانا بار. «وتاننان» وي ءتۇسىپ، سول تۇرتكى بولعاننان كەيىن، ءاندى شىعارعان كەزدە نۇرعيسا «ѳز ەلىم مەنىڭ، ѳزەگىم مەنىڭ..» ت.ب. دەگەن تىركەستى بىرنەشە جەردە قايتالاتا ويناتىپ، قايىرمادا ونى جانە دە قۇلپىرتىپ، اۋەندى ادام تانىماستاي ەتىپ ѳزگەرتىپ جىبەرەدى. ونىڭ ۇستىنە ەكپىن باسقاشا. جانە ءبىر ايتارلىعى، لاد بىردەي بولسا دا، جالپى كѳڭىل كۇيى، حاميديگە قاراعاندا، نۇرعيسادا باسقاشالاۋ. نۇرەكەڭنىڭ مەلودياسىنان سەرگەكتىك، كѳڭىلدىلىك، شاد-شادىماندىق بىردەن سەزىلەدى. مۇنى «ѳز ەلىم مەنىڭ - ѳزەگىم مەنىڭ» دەگەن جولدار دالەلدەي تۇسكەندەي بولادى. بىراق بۇل شىعارمادا ليريكالىق كەيىپكەردىڭ «ѳزەگىن ѳرتەيتىن نارسەنىڭ» نە، قانداي نارسە ت.ب. ەكەندىگى جوق. ونىڭ ەسەسىنە كومپوزيتور ەكىنشى وكتاۆادان باستاپ جاسايتىن سەكۆەنتسيا بىرنەشە رەت قايتالانىپ، «تۇلەگى سەندەر، تىلەگى سەندەر، تىرەگى سەندەر، نازارى سەندەر، بازارى سەندەر، اجارى سەندەر» ت.ب. ءتارىزدى ۇيقاس ءۇشىن الىنا سالىنعان ارزان، ماعىناسى سولقىلداقتاۋ، دەكلاماتسياسى باسىم، ۇگىت-ناسيحات سياقتى جالپىلاما سѳزدەرمەن بەكىتىلىپ، مىنا ەلدىڭ «ѳز ەلى» ەكەندىگىن تىڭداۋشىنىڭ ميىنا قۇيعىسى كەلگەندەي دىگەرلەي تۇسەدى. بىراق وعان يلانا قويۋ قيىنداۋ. ارينە، اۆتوردىڭ ѳز ەلى ءۇشىن شاتتانۋىنا دا، ماقتانۋىنا دا، ول ءۇشىن كەۋدەسىن كەرۋىنە دە، سونى ءبىلدىرۋ ءۇشىن ۇلكەن لەپ پەن داڭعازالاۋ پاتەتيكانى قولدانۋىنا دا بولادى. بۇل ونشالىقتى ايىپ تا ەمەس. بىراق ماتىندە ماعىناسىزدىق، قازاق ءتىلىنىڭ تابيعاتىنا دەگەن قايشىلىق، سالقىندىق، ۇستىرتتىك، ديداكتيكا، جاداعايلىق جەتىپ جاتىر. ماسەلەن «اق كۇمبەز (؟) استىعى اسقار (؟) بوپ ѳرلەگەن» دەگەن جولدى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ «استىق» قالاي «اق كۇمبەز» بولادى؟ «كۇمبەز» قالايشا «اسقار بوپ ѳرلەيدى»؟ سوندا ول قايدا «ѳرلەيدى»؟ نەمەنە «استىق «ѳرلەيتىندەي» سونشاما نە نارسە؟ ونى ايتپاعاندا، «كەلگەندە (؟) كѳكتەمى كѳڭىلىن (؟) گۇل باسقانى» نەسى؟ قازاق «كѳكتەم كەلدى» (بۇل ورىسشاداعى «پريشلا ۆەسنانىڭ» تىكەلەي سѳزبە سѳز اۋدارماسى، كالكاسى عانا) دەمەيدى، «كѳكتەم تۋدى» دەيدى. بۇل ءبىر. ەكىنشىدەن، «كىمنىڭ، نەنىڭ» «كѳڭىلىن گۇل باسقان»؟ جالپى وسى «گۇل باسقان» دەگەن نە تىركەس؟ قاي قازاق بۇلاي دەپ ايتادى؟ بۇدان تىس، «جالىندى جاستىعى جۇلدەنى بەرمەگەن» دەگەن نە سѳز؟ سوندا ول نە «جۇلدە»، ول كىمنىڭ «جالىندى جاستىعى»؟
مەن بۇل جەردە جاراتىلىسىندا ليريزمنەن گѳرى «ەپيزمى» باسىمداۋ، العاشقى «جان ساۋلەسىنەن» باستاپ، «كۋا بولعا» دەيىن ءار ءتۇرلى ءستيلدىڭ باسىن ءبىر جەردە قوسۋعا تىرىسقانىمەن ەكلەكتيزمنەن ارىلا الماعان، اشىعىن ايتقاندا، جەتىسۋ ءѳڭىرىنىڭ حالىق مەلوسى تال بويىنا ونشا سىڭبەگەن، تىپتە ول جاعى ونشا سەزىلە دە قويمايتىن اقىرى اتاقتى كۇيلەرىنە كەپ ات باسىن تىرەپ، ءѳزىنىڭ كۇيشى-كومپوزيتور ەكەندىگىن كѳرسەتكەن، تالانتتى دەگەن ن.تىلەنديەۆتىڭ بىرنەشە ءانى تۋرالى عانا سѳز قوزعاپ وتىرمىن. بۇ جەردە باسا ايتا كەتەرلىگى، نۇرەكەڭنىڭ تالانتىنىڭ تابيعاتى باسقاشا بولاتىن. ول جѳنىندە پالەن-تۇگەن دەي قويۋ قيىن. ال تالانتتان مۇلدەم ماقۇرىم قالعانداردىڭ وتان، تۋعان جەر، اۋىل ت.ب. تۋرالى شىعارعان «تۋىندىلارى» تۋرالى سѳز ايتا قويۋ ودان دا قيىن. ەڭ دۇرىسى - بارىنە «كۇل بولماساڭ، ءبۇل بول» دەپ، قولىڭدى ءبىر سىلتەۋ.
ارينە، بىزدە «ѳزەكتى ѳرتەگەن» ѳز ەلىمىز، ѳز جۇرتىمىز، تۋىپ-ѳسكەن جەرىمىز، تۋعان اۋلىمىز ت.ب. جايىندا شىعارىلعان ازىن-اۋلاق ءساتتى شىعارمالار بارشىلىق. ماسەلەن Ѳ.بايدىلداەۆتىڭ «تۋعان ەل» اتتى ءانى تىڭداۋشىنى جىلى ءبىر سەزىمگە بѳلەيدى. وندا «تۋعان ەل، بەرەرىم كѳپ مەنىڭ ساعان» دەپ بىلەتىن ѳسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ءѳزىنىڭ حالىق الدىنداعى ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىگىن سەزۋى، ѳز ەلىن ەلجىرەي ءسۇيۋى، جاقسى كѳرۋى، جىلى ليريزم، نۇرلى شۋاق بار. ايعاي-شۋ، ديداكتيكا، ۇگىت-ناسيحات اتىمەن جوق. مەلودياداعى ءبىر ءتۇرلى جۇمساقتىق، جىلى لەپ كىسىنى ѳزىنە قاراي تارتا تۇسەدى. مۇنىڭ ءѳزى كѳڭىلگە ءبىر سەنىمدى ۇيالاتادى. سѳز جوق، «ѳزەگىمىزدى ѳرتەگەن» تۋعان ەلىمىز (مۇلدەم «سوۆەتتىك مەنىڭ ѳز ەلىم» ەمەس!), تۋىپ-ѳسكەن جەرىمىز، تۋعان اۋىلىمىز، جالپى وتانىمىز جايلى جىلى دا جاقسى، مازمۇندى دا تەرەڭ، سىرشىل دا ءليريزمى باسىم ءجاۋھارلار ءالى تالاي دۇنياعا كەلە بەرەدى. كەلمەسە دە، ولاردى اقىرى ءبىر كۇنى كەلەدى دەپ سەنەيىك.

«تۇركىستان» گازەتى