قورعانسىزدىڭ كۇنى كۇن ەمەس
ەگەر الدەقانداي جاعداي بولىپ، ەل باسىنا ۋلى بۇلت ۇيىرىلە قالسا، قازاقستاندىقتاردىڭ ءبارىن قورعاپ قالۋ مۇمكىن بولماي قالۋى عاجاپ ەمەس. سوندىقتان كەشە پارلامەنت ۇكىمەتكە ءاربىر قازاقستاندىقتى «پروتيۆوگازبەن» قامتاماسىز ەتۋدىڭ جولدارىن ىزدەستىرۋدى ۇسىندى. ايتكەنمەن اتقارۋشى بيلىك بۇل ۇسىنىستى ءاۋ باستان-اق ءارى ىسىرىپ تاستاعانعا ۇقسايدى.
«ۇكىمەت ساعاتى» اياسىندا دەپۋتاتتار الدىندا ەسەپ بەرۋ ءۇشىن كەشە پارلامەنت تابالدىرىعىنان توتەنشە جاعدايلار مينيسترى ۆ.بوجكو مىرزا ىشكە اتتاعان بولاتىن. وسىنى پايدالانىپ، دەپۋتات مايرا ايسينا كوكەيىن تەسكەن ساۋالىن توتەسىنەن قويدى. قازىرگىدەي الماعايىپ زاماندا قورعانسىزدىڭ كۇنى كۇن ەمەس. ال دەپۋتات حانىمنىڭ ايتۋىنشا، كەيبىر ەلدەردە زاڭ بويىنشا ازاماتتار وزدەرىن جەكە قورعانىش زاتتارىمەن وزدەرى قامتاماسىز ەتۋگە مىندەتتى ەكەن. «ءتىپتى وسى تالاپتى ورىنداماعاندار اكىمشىلىك جازاعا تارتىلادى» دەدى م.ايسينا. مۇنى ەستىپ، تجم باسشىسى قولدى ءبىر-اق سىلتەدى: «ءبىزدىڭ ازاماتتاردى «پروتيۆوگازدار» ساتىپ الۋعا ماجبۇرلەۋ دەيسىز بە؟! ءبىز ولاردى ءوز مۇلىكتەرىن ساقتاندىرۋعا ماجبۇرلەي الماي ءجۇرمىز، ال «پروتيۆوگازعا» قاتىستى بۇلاي ىستەۋ ەكى ەسە قيىنعا اينالادى!» ياعني بۇل - «مۇمكىن ەمەس» دەگەندى بىلدىرسە كەرەك. ايتكەنمەن ءبىر امالىن قىلۋ قاجەتتەي، ويتكەنى كەشە ۆلاديمير بوجكونىڭ ءوزى قازاقستاندىقتاردى جاپپاي جەكە قورعانىش زاتتارىمەن قامتۋ ماسەلەسىنىڭ شەشىلمەگەن كۇيى قالىپ وتىرعاندىعىن اشىق ايتتى.
ەگەر الدەقانداي جاعداي بولىپ، ەل باسىنا ۋلى بۇلت ۇيىرىلە قالسا، قازاقستاندىقتاردىڭ ءبارىن قورعاپ قالۋ مۇمكىن بولماي قالۋى عاجاپ ەمەس. سوندىقتان كەشە پارلامەنت ۇكىمەتكە ءاربىر قازاقستاندىقتى «پروتيۆوگازبەن» قامتاماسىز ەتۋدىڭ جولدارىن ىزدەستىرۋدى ۇسىندى. ايتكەنمەن اتقارۋشى بيلىك بۇل ۇسىنىستى ءاۋ باستان-اق ءارى ىسىرىپ تاستاعانعا ۇقسايدى.
«ۇكىمەت ساعاتى» اياسىندا دەپۋتاتتار الدىندا ەسەپ بەرۋ ءۇشىن كەشە پارلامەنت تابالدىرىعىنان توتەنشە جاعدايلار مينيسترى ۆ.بوجكو مىرزا ىشكە اتتاعان بولاتىن. وسىنى پايدالانىپ، دەپۋتات مايرا ايسينا كوكەيىن تەسكەن ساۋالىن توتەسىنەن قويدى. قازىرگىدەي الماعايىپ زاماندا قورعانسىزدىڭ كۇنى كۇن ەمەس. ال دەپۋتات حانىمنىڭ ايتۋىنشا، كەيبىر ەلدەردە زاڭ بويىنشا ازاماتتار وزدەرىن جەكە قورعانىش زاتتارىمەن وزدەرى قامتاماسىز ەتۋگە مىندەتتى ەكەن. «ءتىپتى وسى تالاپتى ورىنداماعاندار اكىمشىلىك جازاعا تارتىلادى» دەدى م.ايسينا. مۇنى ەستىپ، تجم باسشىسى قولدى ءبىر-اق سىلتەدى: «ءبىزدىڭ ازاماتتاردى «پروتيۆوگازدار» ساتىپ الۋعا ماجبۇرلەۋ دەيسىز بە؟! ءبىز ولاردى ءوز مۇلىكتەرىن ساقتاندىرۋعا ماجبۇرلەي الماي ءجۇرمىز، ال «پروتيۆوگازعا» قاتىستى بۇلاي ىستەۋ ەكى ەسە قيىنعا اينالادى!» ياعني بۇل - «مۇمكىن ەمەس» دەگەندى بىلدىرسە كەرەك. ايتكەنمەن ءبىر امالىن قىلۋ قاجەتتەي، ويتكەنى كەشە ۆلاديمير بوجكونىڭ ءوزى قازاقستاندىقتاردى جاپپاي جەكە قورعانىش زاتتارىمەن قامتۋ ماسەلەسىنىڭ شەشىلمەگەن كۇيى قالىپ وتىرعاندىعىن اشىق ايتتى.
- قازاقستاندا بۇل سالاداعى جاعداي مۇلدەم كوڭىل قۋانتپايدى - دەپ كۇرسىندى تجم باسشىسى. - ەڭ كوڭىلسىزى سول، ەلدە وسى جەكە قورعانىش زاتتارىن شىعاراتىن ءبىر دە ءبىر كاسىپورىن جوق. ءبىز جاڭىلماسام، اسكەري دوكترينامىز بويىنشا، اتوم سوعىسىنا قاتىسپايمىز، ەشكىمگە دە باسقىنشىلىق جاساۋدى كوزدەپ وتىرعان جوقپىز. الايدا بۇل - شەشۋدى قاجەت ەتەتىن پروبلەما، - دەگەن مينيستر شقو-دا «پروتيۆوگازدار» شىعاراتىن زاۋىت سالۋ ماسەلەسى ەندىگى تالقىلانىپ جاتقاندىعىن قوستى. ايتقانداي، بۇگىندە اكىمدىكتەر ءوز وڭىرلەرىندەگى وسى قورعانىش زاتتارىن تۇگەندەپ، ولارعا ساناق جۇرگىزۋدە ەكەن. «پايدالانىلۋ مەرزىمى ءوتىپ كەتكەن «پروتيۆوگازدار» وتە كوپ» دەدى ۆ.بوجكو. ونىڭ بۇلايشا باس قاتىرۋىنىڭ ءجونى بار: ەگەر توتەنشە جاعداي ورىن الا قالسا، ايىپتىلار سونىڭ مينيسترلىگىنەن ىزدەلمەك. ونىڭ ۇستىنە وسىعان شاقىراتىن ۇندەۋلەر قازىردەن شىعۋدا: دەپۋتات م.تىنىكەەۆ بوجكونىڭ جۇمىسىنا جوعارى باعا بەرگەنىمەن، قاراعاندى قالاسىنداعى كوپقاباتتى ءۇيدىڭ قۇلاعانى ءۇشىن تجم قىزمەتكەرلەرى دە جاۋاپتى ەكەندىگىن مەڭزەدى. «قاراعاندىداعى «بەسوبا» بويىنشا جاۋاپكەرشىلىك وسى وڭىردەگى ءسىزدىڭ قىزمەتىڭىزگە دە جۇكتەلۋگە ءتيىس دەپ سانايمىن! - دەدى مينيسترگە قالاۋلى. - كىم جازا تارتتى؟»
- «بەسوبا» بويىنشا ءوزىمنىڭ دە، مەنىڭ قىزمەتكەرلەرىمنىڭ دە كىنامىز جوق دەپ سانايمىن! - دەپ شورت كەستى ۆ.بوجكو. - قۇرىلىس ساپاسىنا ءبىز جاۋاپ بەرمەيمىز. ءبىز قولدان كەلگەندى جاسادىق: وسى ىقشاماۋداندا قالىپتاسىپ جاتقان جاعدايعا ءۇش تاۋلىك ىشىندە قاتاڭ ءۇن قاتتىق، ءسويتىپ، ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىمەن بىرگە ءپاتەرلەرىنەن كەتۋدەن قورىققان، قالاماعان جەكەلەگەن تۇرعىنداردى، ءتىپتى كۇشتەپ دەرلىك سىرتقا شىعاردىق.
«ۇكىمەت ساعاتىندا» دەپۋتاتتار تمج-نىڭ وراسان زور قارجىنى يگەرمەي تاستاعانىن بەتىنە سالىق قىلعان بولاتىن. ەڭ قىزىعى سول، بۇعان جاۋاپ رەتىندە بوجكو مىرزا بۇل ءۇشىن وزىنە ءتىپتى العىس جاريالانۋى كەرەكتىگىن ەسكەرتتى. «يگەرىلمەگەن 6 ميللياردتان استام قارجىنىڭ 1 ميلليارد 300 ميلليونى ءۇشىن ماعان العىس جازىلۋى قاجەت! - دەدى تجم باسشىسى. - سەبەبى ءبىز كوكساراي قۇرىلىسىندا وسىنشا قارجى ۇنەمدەدىك. مەن مۇنى يگەرمەۋ دەپ سانامايمىن، بۇل - بولىنگەن قارجىعا شارۋاقورلىقپەن قاراۋ». ال قالعان قارجى ىشكى نارىقتاعى مۇناي ونىمدەرى قۇنىنىڭ تۇراقسىزدىعى كەسىرىنەن «مەمماترەزەرۆكە» ججم ساتىپ الىنباۋى كەسىرىنەن يگەرىلمەگەن كورىنەدى: ءتىپتى تەندەردى ۇتىپ العان كومپانيالار دا باعانىڭ كوتەرىلۋىنە وراي ءونىم جەتكىزۋدەن باس تارتىپتى.
جالپى العاندا، وتكەن جىلى تجم جەدەل دەن قويۋ كۇشتەرى 8662 ادامدى قۇتقارعان، توتەنشە جاعداي ايماعىنان 10184 ادامدى ەۆاكۋاتسيالاعان، 15 مىڭ ءورتتى سوندىرگەن.
ايحان ءشارىپ
«ايقىن» گازەتى
