سەنبى, 23 قاراشا 2024
جاڭالىقتار 2295 0 پىكىر 8 شىلدە, 2009 ساعات 08:48

شالقار ەستەن. «ۆەنگر عاجايىبى» - لاسلو پاپپ

وسىدان 59 جىل بۇرىن ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ كەسىرىنەن بولعان ۇزاق ۇزىلىستەن سوڭ وليمپيادانى وتكىزۋ مۇمكىندىگى تۋدى. بۇل ىستە بەلسەندىلىك تانىتا بىلگەن انگليا مەملەكەتى ءتورت جىلدا ءبىر ۇيىمداستىرىلۋى ءتيىس ءدۇبىرلى دودانى لوندوندا وتكىزۋگە قول جەتكىزدى. سپورتتىق مەرەكەگە ابدەن شولىركەپ قالعان الەم ەلدەرىنىڭ بارلىعى دەرلىك وليمپياداعا قاتىسۋعا ۇمتىلدى. دەگەنمەن بۇل ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلمەدى. ماسەلەن سوعىستا مەرەيى ۇستەم بولعان كسرو حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ قۇرامىنا الىنعانىمەن، ونىڭ كوپتەگەن سپورت تۇرلەرى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن فەدەراتسيالارى حالىقارالىق سپورت فەدەراتسيالارىنا مۇشە بولماعاندىقتان جارىستان تىس قالدى.
سول سياقتى يزرايل دە لوندون وليمپياداسىنا قاتىسۋعا بارىن سالدى. دەگەنمەن اراب ەلدەرىنىڭ وعان تۇبەگەيلى قارسى بولىپ، «يزرايل وكىلدەرى وعان جىبەرىلسە - وزدەرىنىڭ قاتىسپايتىندىقتارىن» مالىمدەدى. جاعدايدىڭ ۋشىعىپ كەتۋىنەن قورىققان ۇيىمداستىرۋشىلار يزرايلدىكتەردىڭ ۇسىنىسىن قابىلداي المادى.

وسىدان 59 جىل بۇرىن ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ كەسىرىنەن بولعان ۇزاق ۇزىلىستەن سوڭ وليمپيادانى وتكىزۋ مۇمكىندىگى تۋدى. بۇل ىستە بەلسەندىلىك تانىتا بىلگەن انگليا مەملەكەتى ءتورت جىلدا ءبىر ۇيىمداستىرىلۋى ءتيىس ءدۇبىرلى دودانى لوندوندا وتكىزۋگە قول جەتكىزدى. سپورتتىق مەرەكەگە ابدەن شولىركەپ قالعان الەم ەلدەرىنىڭ بارلىعى دەرلىك وليمپياداعا قاتىسۋعا ۇمتىلدى. دەگەنمەن بۇل ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلمەدى. ماسەلەن سوعىستا مەرەيى ۇستەم بولعان كسرو حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ قۇرامىنا الىنعانىمەن، ونىڭ كوپتەگەن سپورت تۇرلەرى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن فەدەراتسيالارى حالىقارالىق سپورت فەدەراتسيالارىنا مۇشە بولماعاندىقتان جارىستان تىس قالدى.
سول سياقتى يزرايل دە لوندون وليمپياداسىنا قاتىسۋعا بارىن سالدى. دەگەنمەن اراب ەلدەرىنىڭ وعان تۇبەگەيلى قارسى بولىپ، «يزرايل وكىلدەرى وعان جىبەرىلسە - وزدەرىنىڭ قاتىسپايتىندىقتارىن» مالىمدەدى. جاعدايدىڭ ۋشىعىپ كەتۋىنەن قورىققان ۇيىمداستىرۋشىلار يزرايلدىكتەردىڭ ۇسىنىسىن قابىلداي المادى.
سوعان قاراماستان بۇل ويىندارعا الەمنىڭ 59 ەلىنەن ءتورت مىڭنان استام سپورتشى قاتىسىپ، ۇلكەن مەرەكەگە اينالدى. سوعىستان سىلەسى شىققان ەل ەڭسەسىن تىكتەپ، ءبىر سىلكىنىپ قالدى. مۇندا اقش سپورتشىلارى تولاعاي تابىسقا جەتتى. ايتسە دە دۇنيە حالقى ۆەنگريا ەلىنىڭ دە مىقتى سپورت دەرجاۆاسى ەكەنىنە وسى جولى كۋا بولدى. بوكس ونەرىندە لاسلو پاپپتاي جارىق جۇلدىزدىڭ پايدا بولعان تۇسى ەدى. لوندون تورىندە 22 جاسار ۆەنگر جىگىتى قارسىلاس شاق كەلتىرمەي، ءوز عۇمىرىنداعى العاشقى وليمپيادالىق جۇلدەگە يەلىك ەتتى. الەمدىك بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا «ۆەنگر عاجايىبى» تۋرالى ءسوز قوزعالدى. ءيا، راسىندا دا ءدال وسى جىلدارى ۆەنگريالىقتار بارشانى تاڭقالدىردى. وسى ەلدىڭ سەمسەر ۇستانعان سپورتشىلارى ەشكىم بولجاماعان جەتىستىككە جەتىپ، بەس بىردەي جۇلدەنى ەنشىلەدى. ايگىلى فەرەنتس پۋشكاش باستاعان فۋتبول قۇراماسى دا جاسىل الاڭدا جاي وتىنداي جارقىلدادى. كىشكەنتاي عانا ۆەنگريانىڭ داڭق-ابىرويى الىسقا جەتتى.
ال بىلعارى قولعاپتى لاسلو لوندونداعى جەڭىسىنەن سوڭ، شەبەرلىگىن تىپتەن شىڭداي ءتۇستى. ول 1949 جانە 1951 جىلدارى وتكىزىلگەن ەكى بىردەي ەۋروپا چەمپيوناتىندا توپ جارىپ، التىننان القا تاعىندى.
كوپتەن كۇتكەن 1952 جىل دا كەلىپ جەتتى. وليمپيادا الاۋىن لوندوننان العان فينليانديا استاناسى - حەلسينكيدەگى باسەكەلەرگە قاتىسۋشىلار قاتارى بۇرىنعىدان اناعۇرلىم كوپ-ءتىن. حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتى العا تارتقان بارلىق تالاپتاردى ورىنداپ ۇلگەرگەن كسرو دا، الەمدىك قاۋىمداستىق مويىنداعان يزرايل دە وليمپيادالىق ويىندارعا قاتىساتىن بولدى. سپورتشىلار سانى كۇرت كوبەيگەن سىندا بوكستاعى باسەكەلەستىك جۇرت نازارىن وزىنە ەرەكشە اۋدارتتى. ويتكەنى مۇندا جانكۇيەرلەردىڭ سۇيىكتىسىنە اينالعان جۇلدىزدار شوعىرى توپتاسقان ەدى. ولاردىڭ اراسىندا اسىرەسە لاسلو پاپپ پەن امەريكالىق شەبەر فلويد پاتتەرسوننىڭ ەسىمى قۇرمەتپەن اۋىزعا الىناتىن. تارتىسقا تولى بوكس سىنىن تاماشالاعان قالىڭ ەل باكەنە بويلى ۆەنگردىڭ كەرەمەت قيمىلىنا ءتانتى بولدى. بارلىق كەزدەسۋلەرىن مەرزىمىنەن بۇرىن، نوكاۋتپەن اياقتاعان لاسلوعا ءبىرىنشى ورتا سالماقتا تەڭ كەلەر ەشكىم تابىلمادى. ءسويتىپ ول ەكى دۇركىن وليمپيادا چەمپيونى اتاندى. بۇل جولى دا ۆەنگريا سپورتشىلارى عاجاپ ونەر كورسەتىپ، كوماندالىق ەسەپتە الپاۋىت مەملەكەتتەر - اقش پەن كسرو -دان كەيىنگى ءۇشىنشى ورىننان تابىلدى.
1953 جىل پاپپ ءۇشىن ءساتسىز بولدى. ول ءوزىنىڭ سپورتتىق ومىرىندە العاش رەت جەڭىلىستىڭ اششى ءدامىن تاتتى. بۇل - پولشا استاناسى ۆارشاۆادا وتكەن قۇرلىق بىرىنشىلىگى بولاتىن. ەكى دۇركىن وليمپيادا چەمپيونى، ۆەنگريا ماقتانىشى فينالعا دا جەتپەي، جارىس جولىنان شىعىپ قالدى. ونى ۇپاي سانىمەن كەڭەس بوكسشىسى بوريس تيشين ۇتىپ كەتتى. ساتسىزدىكتەر مۇنىمەن توقتامادى. ارادا ەكى جىل وتكەندە پاپپ تاعى دا جەڭىلدى. اتاقتى پولياك بوكسشىسى زبيگنەۆ پەتشيكوۆسكيگە ەسە جىبەرگەن لاسلونىڭ «عۇمىرى» اياقتالعاندىعىن ءسوز ەتۋشىلەر كوبەيدى. ونىڭ وتكىر شابۋىلدارى، شالت قيمىلدارى، كەز كەلگەن قورعانىستى بۇزىپ-جارا الاتىن تەگەۋرىندى سوققىلارى بىرتىندەپ ۇمىتىلا باستادى.
1956 جىل. وليمپيادا الاۋى مەلبۋرندە تۇتاندى. ءوزىنىڭ ءۇشىنشى وليمپياداسىنا ءۇمىتىن ۇكىلەپ كەلگەن لاسلو پاپپتى ەشكىم فاۆوريتتەر قاتارىنا قوسپادى. وتىزعا اياق باسقان داڭقتى بوكسشىنىڭ سوڭعى ساتسىزدىكتەرىن العا تارتقان ماماندار ونى قارتايىپ قالدىعا جورىدى. بۇل وليمپيادانىڭ التىن جۇلدەسى كەزىندە پاپپتى ۇتقان جانە بۇگىندە تاماشا ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىپ جۇرگەن پولياك پەتشيكوۆسكيگە بۇيىراتىندىعىن ايتقان ساۋەگەيلەر دە تابىلدى. ايتكەنمەن ءوزىنىڭ ساتسىزدىكتەرىنەن مىقتاپ ساباق العان پاپپتىڭ وسى وليمپياداعا تىڭعىلىقتى ازىرلىكپەن كەلگەنىن ەشكىم بىلە بەرمەدى.
مەلبۋرن رينگىندەگى العاشقى جەكپە-جەگىن ارگەنتينالىق سايەنسپەن وتكىزگەن ول قارسىلاسىن اۋىر سوققىلاردىڭ استىنا الدى. قارۋلى ۆەنگردىڭ ءزىل باتپان جۇدىرىعىن جاسقاي الماعان سايەنس قاباعىنىڭ جارىلۋىنا وراي، جەڭىلىپ تىندى.
اقىرى پاپپ سارىلا كۇتكەن جەكپە-جەگىنە شىقتى. ءۇش اي بۇرىن وپىق جەگىزگەن پولياكپەن قايتا بەتپە-بەت كەلدى. وزىنە سەنىمدى بولعان پەتشيكوۆسكي رينگتە ەركىن قيمىلداپ، ءبىرىنشى شابۋىلداۋعا كىرىستى. كەرىسىنشە گونگ سوعىلعاننان-اق جيناقى قالىپقا ەنگەن پاپپ اسا ساق ءجۇردى. ءبىرىنشى راۋندتىڭ سوڭىنا تامان ابدەن ەركىنسىگەن قارسىلاسىنىڭ وڭ قولىن ءسال تۇسىرگەنىن بايقاي قويعان ول ءوزىنىڭ ايگىلى سولاقايىن سىلتەپ قالدى. پولياك ەدەنگە گۇرس ەتتى. دەگەنمەن ونى ءبىرىنشى كەزەڭنىڭ اياقتالعانىن ەسكەرتكەن گونگ داۋىسى قۇتقارىپ قالدى. ەكىنشى جانە ءۇشىنشى راۋندتار دا لاسلونىڭ ايقىن باسىمدىلىعىمەن ءوتىپ، ول قاۋىپتى قارسىلاسىنان ەسە قايتاردى. كەلەسى كەزدەسۋدە امەريكالىق جوزە توررەسپەن باسەكەگە تۇسكەن پاپپ جيىرما جاسار  تالانتتى، بىراق تاجىريبەسى ءالى تولىسا قويماعان بوكسشىنى ۇتتى. جەكپە-جەك بارىسىندا توررەس ءبىر مارتە نوكاۋتقا دا ءتۇستى. وسىلايشا ءۇش رەت قاتارىنان وليمپيادانى باعىندىرعان لاسلو پاپپتىڭ اتى اڭىزعا اينالدى. بۇعان دەيىن بوكس تاريحىندا بىردە-ءبىر بىلعارى قولعاپ شەبەرى ءدال پاپپتاي ءۇش وليمپيادانى ۇتىپ كورمەگەن ەدى. تەك شيرەك عاسىردان كەيىن ونىڭ بۇل كورسەتكىشىن كۋبالىقتار - الدىمەن تەوفيليو ستيۆەنسون، ءسال سوڭىرا فەليكس ساۆون قايتالادى. مىنە وسى ءۇش ساڭلاققا باعىنعان بيىك ازىرگە وزگە بوكسشىلار ءۇشىن تەك ارمان بولىپ كەلەدى. وعان شەبەرلىكتىڭ شىڭىنا جەتكەن حاس مىقتىلار عانا قول جەتكىزەرى انىق.
1957 جىلى لاسلو پاپپ سوتسياليستىك جۇيەمەن ءومىر سۇرگەن ەلدەردىڭ وكىلدەرى اراسىندا تۇڭعىش رەت ءوز باعىن كاسىپقوي رينگتە سىناپ كورۋگە رۇقسات الدى. مۇندا دا ۇلى بوكسشى جەڭىستەن جەڭىسكە جەتتى. «اۋەسقوي بوكستان اۋىسقاندار كاسىپقوي رينگتە قوڭىز تەرىپ كەتەدى» دەگەن تۇسىنىكتى العاش وزگەرتكەندەردىڭ ءبىرى دە پاپپ ەدى. ول وسى سالادا اسىعى الشىسىنان تۇسكەن الپاۋىتتاردى تۇقىرتىپ، التى رەت ەۋروپا چەمپيونى اتاندى. جۇرتتىڭ ءبارى ونىڭ الەمدىك ءتاج ءۇشىن تالاسقانىن كورگىسى كەلدى. بىراق وسى جەكپە-جەكتىڭ قارساڭىندا ۆەنگر ۇكىمەتى كۇتپەگەن جەردەن لاسلونىڭ كاسىبي ارەنادا ونەر كورسەتۋىنە تىيىم سالدى. كاسىپقوي رينگتە بارلىعى 29 جەكپە-جەك وتكىزىپ، 27 رەت جەڭىسكە جەتكەن، ونىڭ 21 -ءىن نوكاۋتپەن اياقتاعان، ەكى كەزدەسۋدە تەڭ تۇسكەن، بىردە ءبىر جەڭىلىپ كورمەگەن داڭقتى بوكسشى كەيىنىرەك باپكەرلىكپەن اينالىستى. ونىڭ اقىل-كەڭەسىنە سۇيەنگەن ۆەنگر بوكسشىلارىمەن الەمنىڭ كۇشتىلەرى ساناسۋعا ءماجبۇر بولدى.

 

 

ۆەنگريانىڭ ۇلتتىق ماقتانىشىنا اينالعان اڭىز بوكسشى 2004 جىلى، جەتپىس سەگىز جاسىندا دۇنيەدەن ءوتتى. «ۆەنگر عاجايىبىنىڭ» نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى لاسلو پاپپتىڭ ەسىمى الەمدىك بوكس تاريحىندا التىن ارىپپەن جازۋلى تۇر.
2009 جىل.

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

سىني-ەسسە

«تالاسبەك سىيلىعى»: تالقاندالعان تالعام...

اباي ماۋقاراۇلى 1465
بىلگەنگە مارجان

«شىعىس تۇركىستان مەملەكەتى بەيبىت تۇردە جوعالدى»

ءالىمجان ءاشىمۇلى 3238
ءبىرتۋار

شوقاننىڭ ءازىل-سىقاقتارى

باعدات اقىلبەكوۆ 5377