قازاقستاندا ساياسي رەفورمالار كەڭىنەن ءجۇرىپ جاتىر. پرەزيدەنت ساياسي پارتيالاردىڭ سايلاۋداعى شەكتىك مەجەسىن ازايتتى، سونىمەن قاتار اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋ پروتسەسىنە ەنگىزدى، ەندىگى تاڭدا اۋدان اكىمدەرىن ەنگىزۋ ۇسىنىلىپ وتىر. ميتينگتەرگە قاتىستى وزگەرتۋلەر جاسالدى. اتالمىش ساياسي رەفورمالاردى ەۋروپا ەلدەرىنە ايتۋ جانە ازاماتتىق قوعام قۇرۋ جولىنداعى تالپىنىسىمىزدى كورسەتۋ ماڭىزدى. بۇل يميدج بەن رەيتينگ جانە ينۆەستيتسيا اعىمى دەگەندى بىلدىرەدى. پارلامەنت تە قۇرىلعان ساتتەن باستاپ سان وزگەردى. ساياساتتانۋشى جانار سانحاەۆا پارلامەنتتىك جۇيەنىڭ دامۋى ەرەكشە نەگىزدە بولدى دەپ جازادى.

قازاقستاندا تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ دەموكراتيالىق مودەلىنە نەگىزدەلگەن مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىن قۇرۋدىڭ بەلسەندى كەزەڭى باستالدى. 1995 جىلعى كونستيتۋتسيا شەڭبەرىندە ەلدىڭ ساياسي جۇيەسى بيلىك تارماقتارىنىڭ اتقارۋشى، زاڭ شىعارۋشى جانە سوتقا ءبولىنۋى نەگىزىندە قالىپتاستى. بيلىكتى ءبولۋ ءپرينتسيپى بيلىكتىڭ شوعىرلانۋىن بولدىرماۋعا مۇمكىندىك بەردى، سونىمەن بىرگە ءاربىر تارماق ءوز قۇزىرەتى شەگىندە جۇمىس ىستەيتىن ءبىرتۇتاس مەملەكەتتىك مەحانيزم قۇردى.

زاڭ شىعارۋ فۋنكتسياسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنتىنە جۇكتەلدى، ول ءوز كەزەگىندە وكىلەتتى بيلىكتىڭ ءبىر پالاتالى ورگانى - قازاق كسر جوعارعى كەڭەسىن الماستىردى. 90-شى جىلدار زاڭ شىعارۋشى ورگاندى قايتا قۇرۋدىڭ نەگىزى دەسەك قاتەلەسپەيمىز. ءدال وسى كەزدە قوعامدا ساياسي پليۋراليزم قۇندىلىقتارىنىڭ ەنۋىنە جانە پارتيالىق قۇرىلىمداردىڭ الەۋمەتتىك بازاسىنىڭ كەڭەيۋىنە نەگىز قالاعان الەۋمەتتىك ديففەرەنتسياتسيا پروتسەستەرى كۇشەيە ءتۇستى.

وسىلايشا، 1990 جىلعى سايلاۋعا ەكى مىڭنان استام كانديدات قاتىستى، ولاردىڭ 90-ى رەسپۋبليكالىق قوعامدىق ۇيىمداردان سايلاندى. ءوز كەزەگىندە، 1994 جىلعى سايلاۋدا 135 ءبىر مانداتتى وكرۋگكە 692 كانديدات قاتىستى. وسى سايلاۋلاردىڭ ناتيجەسىندە جوعارعى كەڭەستە 4 پارتيالىق فراكتسيا مەن 14 دەپۋتاتتىق توپ قۇرىلدى، وسىلايشا پارلامەنتتىڭ كوپپارتيالىق جۇيەسىنىڭ نەگىزىن قالادى جانە ساياسي پارتيالارعا شەشىم قابىلداۋعا اسەر ەتۋدىڭ ناقتى مۇمكىندىگىن بەردى.

بۇگىندە پارلامەنت ەكى پالاتالى بولا وتىرىپ، سەنات پەن ماجىلىستەن تۇرادى، وسىلايشا رەسپۋبليكالىق قانا ەمەس، سونىمەن قاتار ايماقتىق مۇددەلەردىڭ ۇسىنىلۋىنا كەپىلدىك بەرەدى. 1996-1997 جج. «پارلامەنتتىڭ ءبولىنۋى» دەپۋتاتتاردىڭ ءوزارا تالاپتىلىعىن جوعارىلاتۋعا، ءسويتىپ «شيكى» زاڭداردى قابىلداۋ ىقتيمالدىعىن تومەندەتۋگە «سەپتىگىن تيگىزەدى». زاڭ شىعارۋشى ورگاندى ەكى بولەك پالاتاعا ءبولۋ - جالپىعا ورتاق حالىقارالىق تاجىريبە. پارلامەنتارالىق وداقتىڭ مالىمەتى بويىنشا، 2021 جىلعا قاراي الەمنىڭ 42,2% نەمەسە 81 ۇلتتىق زاڭ شىعارۋشى ورگاندارى ەكى پالاتالى، ال 57,8% نەمەسە 111 ءبىر پالاتالى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلىندا قوس پالاتالى پارلامەنت ەلدىڭ قوعامدىق-ساياسي دامۋىنىڭ بارلىق كەزەڭدەرىندە ءوزىنىڭ بىرىزدىلىگى مەن تيىمدىلىگىن راستادى. سوڭعى التى شاقىرىلىمدا پارلامەنتتىڭ ەكى پالاتاسى 2900-دەن استام زاڭ قابىلدادى، ولاردىڭ كوپشىلىگى ەكىنشى جانە ءتورتىنشى شاقىرىلىمدارعا تيەسىلى. جالپى العاندا، پارلامەنتتىڭ وسىنداي بەلسەندى زاڭ شىعارۋ قىزمەتى الەۋمەتتىك-ساياسي، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋدا جانە ەلدەگى ازاماتتىق قوعام نەگىزدەرىن نىعايتۋدا جۇيەلى ىلگەرىلەۋدى قامتاماسىز ەتكەنىن اتاپ وتۋگە بولادى.

2017 جىلعى كونستيتۋتسيالىق رەفورما، زاڭ شىعارۋشى ورگاننىڭ وكىلەتتىكتەرىن كەڭەيتۋ، وكىلدىك ينستيتۋتىن كۇشەيتىپ قانا قويماي، سونىمەن قاتار پارلامەنتكە جاڭا مىندەتتەر قويدى. ولار 2021 جىلدىڭ قاڭتارىندا جاڭا سايلاۋ ەرەجەلەرى بويىنشا سايلاندى. ساياسي رەفورمالاردىڭ ءبىرىنشى پاكەتى ق.ك. توقاەۆ ۇسىنىسىمەن جاريالاندى. ءوز كەزەگىندە پرەزيدەنتتىڭ پارلامەنتتىك قىزمەتتى رەفورمالاۋ جونىندەگى باستامالارى شەتەلدىك ساراپشىلار مەن ساياساتكەرلەر اراسىندا وڭ جاۋاپ تاپتى. اتاپ ايتقاندا، ەۋروپارلامەنت دەپۋتاتى ۆيولا فون كرامون «ايەلدەر مەن جاستارعا 30 پايىزدىق مىندەتتى كۆوتانىڭ ەنگىزىلۋى، سونداي-اق زاڭ شىعارۋ پروتسەسىندە وپپوزيتسيانىڭ ءرولىنىڭ كۇشەيۋى كوپتەن كۇتكەن وزگەرىس» ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

Abai.kz