قازاقستان رەسپۋبليكاسى

پرەمەر-ءمينيسترى

ك.ق. ماسىموۆكە

قۇرمەتتى كارىم قاجىمقانۇلى!

ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان  كەزەڭدەردەن بەرى ايتىلىپ تا، تالقىلانىپ تا كەلە جاتقانىمەن، كۇنى بۇگىنگە دەيىن توقتامدى، ءارى ءبىر بايلامدى شەشىمگە كەلە الماي وتىرعان  ماسەلەنىڭ ءبىرى  لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ماسەلەسى.  بۇل جايىندا جيىرما جىل بويى  تىل ماماندارىمەن قاتار قوعام قايراتكەرلەرى دە، ساياساتشىلار دا، ءتۇرلى باق وكىلدەرى دە ايتىپ تا، جازىپ تا كەلەدى.

2006 جىلى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءحىى سەسسياسىندا سويلەگەن سوزىندە ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ:-لاتىن ءالىپبيىن قارايتىن كەز كەلدى. بۇل ماسەلەنى كەزىندە كەيىنگە قالدىرعان ەدىك. قالاي بولعاندا دا، لاتىن ءالىپبيى بۇگىن دە تەلەكوممۋنيكاتسيالىق سالالاردا باسىمدىققا يە بولىپ وتىر. سوندىقتان دا، بۇرىنعى كەڭەستىك ەلدەردىڭ كوپشىلىگىنىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشۋى دە كەزدەيسوق  ەمەس. ماماندار وسى ماسەلەنى زەرتتەپ، ناقتى ۇسىنىستارىن جاساۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ بالالارىمىزدى اعىلشىن تىلىندە وقىتۋدىڭ ءوزى لاتىن الىپبيىمەن بايلانىستى. ال ءبىز قازىر بارلىق مەكتەپتەردە اعىلشىن ءتىلىن وقىتامىز. سوندىقتان مۇندا تۇرعان قورقىنىشتى ەشتەڭە جوق ،--دەگەن بولاتىن.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى

پرەمەر-ءمينيسترى

ك.ق. ماسىموۆكە

قۇرمەتتى كارىم قاجىمقانۇلى!

ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان  كەزەڭدەردەن بەرى ايتىلىپ تا، تالقىلانىپ تا كەلە جاتقانىمەن، كۇنى بۇگىنگە دەيىن توقتامدى، ءارى ءبىر بايلامدى شەشىمگە كەلە الماي وتىرعان  ماسەلەنىڭ ءبىرى  لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ماسەلەسى.  بۇل جايىندا جيىرما جىل بويى  تىل ماماندارىمەن قاتار قوعام قايراتكەرلەرى دە، ساياساتشىلار دا، ءتۇرلى باق وكىلدەرى دە ايتىپ تا، جازىپ تا كەلەدى.

2006 جىلى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءحىى سەسسياسىندا سويلەگەن سوزىندە ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ:-لاتىن ءالىپبيىن قارايتىن كەز كەلدى. بۇل ماسەلەنى كەزىندە كەيىنگە قالدىرعان ەدىك. قالاي بولعاندا دا، لاتىن ءالىپبيى بۇگىن دە تەلەكوممۋنيكاتسيالىق سالالاردا باسىمدىققا يە بولىپ وتىر. سوندىقتان دا، بۇرىنعى كەڭەستىك ەلدەردىڭ كوپشىلىگىنىڭ لاتىن الىپبيىنە كوشۋى دە كەزدەيسوق  ەمەس. ماماندار وسى ماسەلەنى زەرتتەپ، ناقتى ۇسىنىستارىن جاساۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ بالالارىمىزدى اعىلشىن تىلىندە وقىتۋدىڭ ءوزى لاتىن الىپبيىمەن بايلانىستى. ال ءبىز قازىر بارلىق مەكتەپتەردە اعىلشىن ءتىلىن وقىتامىز. سوندىقتان مۇندا تۇرعان قورقىنىشتى ەشتەڭە جوق ،--دەگەن بولاتىن.

ەلباسىنىڭ وسى تاپسىرماسى مەن لاتىن الىپبيىنە كوشۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزدىلىعىنا قاراماستان، وكىنىشكە وراي بۇل ماسەلەنى ءالى دە بولسا تەك قانا  تالقىلاۋدان، ۇسىنىس ايتۋدان ارىگە اپارا الماي وتىرمىز. ەندىگى ارادا ساياسي-ەكونوميكالىق، عىلىمي جانە حالىقارالىق ماڭىزى بار بۇل ماسەلەنى كىدىرتۋدىڭ قاجەتى جوق  قوي دەپ ويلايمىن. ويتكەنى عالامتور مەن ۇيالى بايلانىستىڭ جازارماندارى مەن پايدالانۋشىلارى اسىرەسە،بۇگىنگى جاس بۋىن وكىلدەرى لاتىن ءالىپبيىن الدەقاشان پايدالانىپ تا ءجۇر.

بىزدە لاتىن الىپبيىنە كوشۋگە قاجەتتى بارلىق العى شارتتار جاسالعان دەپ ساناۋعا بولادى. ويتكەنى، ەڭ باستىسى ءبىزدىڭ ەلىمىزدە  ءبىر الىپبيدەن ەكىنشى الىپبيگە كوشۋدىڭ  بىر ەمەس، ەكى بىردەي تاجىريبەسى بار. مىسالى، 1926 جىلى قازاقستاندا اراب  گرافيكاسىنان لاتىن الىپبيىنە كوشۋ 20 كۇننىڭ ىشىندە جۇزگە اسىرىلدى. ال، لاتىن الىپبيىنەن بۇگىنگى كيريليتساعا كوشۋ 1937 جىلى باستالىپ، ول 1940 جىلى تولىق اياقتالعان بولاتىن.

ەلباسى لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ماسەلەسىنە ءوزى قولداۋ ءبىلدىرىپ وتىرعاندا، ەندىگى ارادا بۇل ماسەلەنى سوزا بەرمەي جان-جاقتى ساراپتامادان وتكىزۋ قاجەت. احمەت بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى ءتىل ينستيتۋتى  لاتىن الىپبيىنە كوشۋدىڭ  جوباسىن  ازىرلەپ تە قويعان. بۇل ينستيتۋت ماماندارى ەڭ اۋەلى ءوز ەلىمىزدىڭ تاريحىنداعى ءالىپبي رەفورماسىنىڭ، سونىمەن قاتار ءوز تاۋەلسىزدىكتەرىن العاننان كەيىن كيريليتسادان لاتىنعا كوشكەن  وزبەكستان، تۇركمەنستان، ازەربايدجان جانە باسقا دا ەلدەردىڭ  تاجىريبەلەرىن  زەرتتەپ جانە دە وسى رەفورمانىڭ بۇلارداعى وڭ تۇستارى مەن جىبەرىلگەن كەمشىلىكتەرىنىڭ ءبارىن دە   زەردەلەپ، جيناقتاپ وتىر.

كورنەكتى قوعام جانە عىلىم قايراتكەرلەرى، زيالى قاۋىم وكىلدەرى لاتىن الىپبيىنە كوشۋدى قولداپ قانا قويماي، ولار مۇنى الەمدىك وركەنيەت  جەتىستىكتەرىنە الىپ باراتىن بىردەن - ءبىر توتە جول دەپ ەسەپتەيدى.

بۇل رەفورمانىڭ ساياسي سالماعى دا بار. ياعني، لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ارقىلى قازاقستاننىڭ تۇرىك الەمىمەن جاقىنداسۋى ودان ءارى ارتا تۇسەدى.  ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك مارتەبەسىنە زور ىقپال ەتەدى. سونىمەن بىرگە شەت ەلدەردە تۇراتىن قانداستارىمىز ءۇشىن ءوز  اتامەكەنىمەن قارىم-قاتىناس جاساۋلارىن دا جەڭىلدەتە تۇسەر ەدى.

لاتىن الىپبيىنە كوشۋدىن العاشقى كەزەڭىندە  وعان ەداۋىر قارجى جۇمسالعانىمەن، كەيىن ول ءوزىن - ءوزى اقتايتىن بولادى.  ۇنەم جاساۋ جاعىنان ەكونوميكالىق تيىمدىلىگىن دە اكەلەدى. اقپارات جانە تەلەكوممۋنيكاتسيالىق سالاداعى قولجەتىمدىلىك ارتا تۇسەدى. بۇل ارادا ەڭ باستىسى لاتىن ءالىپبيى دەگەنىمىز اعىلشىن ءالىپبيىنىڭ نەگىزى ەكەندىگىن ەسكەرگەنىمىز ابزال. ال، اعىلشىن ءتىلى بولسا، ول ەڭ ءىرى حالىقارالىق ءتىل بولىپ سانالادى. سوندىقتان دا كەلەسى وقۋ جىلىنان باستاپ ەلىمىزدىڭ بارلىق ورتا مەكتەپتەرىنىڭ 1-ءشى سىنىپتارىنان باستاپ، اعىلشىن ءتىلى مىندەتتى تۇردە وقىتىلا باستايدى.

قۇرمەتتى كارىم قاجىمقانۇلى!

لاتىن الىپبيىنە كوشۋ ءىسى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءوز شارۋاسى. سوندىقتان دا بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن جان-جاققا قارايلاۋدىڭ، بولماسا مۇنى ساياسيلاندىرۋدىڭ قاجەتى جوق قوي دەپ سانايمىز.

لاتىن الىپبيىنە كوشۋ تۋرالى قوعامدىق پىكىر ايتىلىپ بولدى،  تولىققاندى ۇسىنىستار مەن پىكىرلەر ابدەن جەتكىلىكتى. ەندىگى ارادا بۇل ماسەلەنى  قايتادان تالقىلاۋعا سالىپ، قايتادان قوعامدىق پىكىردى زەرتتەۋدىڭ ەشبىر قاجەتتىلىگى جوق دەپ بىلەمىن. بۇلاي جاسار بولساق، وندا بۇل ماسەلەنى شەشۋ تاعى دا ۇزاققا سوزىلىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن. وسىعان جول بەرمەي،قازىرگى ۋاقىتتا جاسالىپ، دايىن تۇرعان ۇسىنىستاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرىپ، لاتىن الىپبيىنە كوشۋدىڭ ارنايى باعدارلاماسىن قابىلداپ، 2013 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىنەن باستاپ ەلىمىزدە كيريليتسا مەن لاتىن ءالىپبيى كەمىندە بەس جىلداي وتپەلى كەزەڭ شەڭبەرىندە قاتار جۇرگىزىلۋىن جۇزەگە اسىرۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىن.

دەپۋتات

م. باقتيارۇلى