رەسەيدە دەموگرافيالىق داعدارىس 90 جىلداردان باستاپ جالعاسىپ كەلەدى. كسرو كەزەڭىندە 15 ەلدىڭ ادامي رەسۋرسىن اياۋسىز پايدالانعان كرەمل، قازىرگى ۋاقىتتا ءتىپتى ىشكى قاجەتتىلىكتەردى تولىق قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ەڭبەك ميگرانتتارىنا ءزارۋ جاعدايدا. بۇل دەموگرافيالىق جاعدايدىڭ دا اشىق سيپاتىن كورسەتەدى.

رەسەيدەگى 85 ايماق، رەسپۋبليكا مەن ولكەدە ادام سانىنىڭ كەمۋ پروتسەسى قارقىندى تۇردە ىسكە اسۋدا. ءىرى قالالارعا اۋىلدان قونىس اۋدارۋشىلار سانى مەن كولەمى ارتىپ، ۋربانيزاتسيا قارقىنى جىلدامداعان. ول ەكونوميكالىق داعدارىسقا دا تىكەلەي بايلانىستى. اۋىلدا جۇمىس جوق، وركەنيەتتى الەمنىڭ كورىنىسىن تاپپايسىز. بۇل تەك قانا رەسەيگە ەمەس، جالپى پوستكەڭەستىك ەلدەرگە ءتان قۇبىلىس.

2021 جىلى رەسەي حالقىنىڭ سانى رەكوردتىق دەڭگەيدە ازايدى. وعان كوروناۆيرۋستىق داعدارىس تا تىكەلەي ءوز اسەرىن تيگىزدى. ساراپشىلار 2021 جىلدى رەسەيدىڭ بەيبىت تاريحىنداعى ەڭ اۋىر دەموگرافيالىق داعدارىس كەزەڭى دەپ اتاۋدا.

بريتاندىق The Guardian دەموگراف الەكسەي راكشيدىڭ زەرتتەۋىنە سۇيەنە وتىرىپ رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ حالقى 2020 جىلدىڭ قازانى مەن 2021 جىلدىڭ قىركۇيەگى ارالىعىندا 997 مىڭ ادامعا ازايعانىن ايتادى. بۇل سانداردى دەموگراف «وتە كوپ» دەپ اتادى. بۇل كوروناداعدارىس تۋىنداتقان كريزيستىڭ سالدارىنان مەديتسينانىڭ وزگە اۋرۋلاردى ەمدەۋ قابىلەتىنىڭ تومەندەگەنىنەن دە بولعان جاعداي.

رەسەيدەگى دەموگرافيالىق جاعداي ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا ناشارلاي بەرەدى جانە وعان بىرنەشە فاكتور تىكەلەي اسەر ەتپەك. ءبىرىنشىسى ول ءار 20 جىل سايىن بولاتىن دەموگرافيالىق ءتۇسىم. رەسەيدە ول 1960-1970-جىلدارى، ەكىنشى تولقىنى 1990-2000-جىلدارى بولعان. ال ءۇشىنشى تولقىن 2020-2030-جىلدار ارالىعىندا بولماق، وعان ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ ناشارلاۋى دا سەبەپكەر بولماق. ال «انا كاپيتالى» دەموگرافيالىق جاعدايدى قۇتقارا المايدى.

كسرو-نىڭ ىدىراۋى رەسەي ءۇشىن ۇزاق پەرسپەكتيۆادا ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ سالدارىنان دا اۋىر بولعان. وعان توقسانىنشى جىلعى توقىراۋ، ۇزاققا سوزىلعان ەكونوميكالىق داعدارىس پەن ومىرگە ۇرپاق اكەلۋگە قابىلەتتى جاستاردىڭ ازدىعى اسەر ەتۋدە.

مىسالى 11 قازان كۇنى رەسەي پرەمەر-ءمينيسترى ميحايل ميشۋستين رەسەيدىڭ دامۋىنا قاتىستى ۇلتتىق جوسپاردى بەكىتتى. جوسپار الداعى 10 جىلعا ارنالعان. وندا دەموگرافيالىق ماسەلە دە قاراستىرىلعان. قۇجاتتا پاندەميا اسەرىنەن رەسەي حالقىنىڭ سانى 2021 جىلى 535 500 ادامعا، ال 2022 جىلى تاعى 533 400 ادامعا ازاياتىنى ايتىلعان. ياعني ەكى جىلدا رەسەي حالقى ميلليون ادامعا ازايادى دەگەن ءسوز. 2022 جىلدان باستاپ رەسەي حالقىنىڭ ازايۋى باسەڭدەپ، جىلىنا 300 مىڭعا كەميتىنى ايتىلعان.

8 ايدا رەسەي حالقىنىڭ ازايۋى 18,5%-عا ارتقان. ەگەر كوروناداعدارىس توقتاماسا، وندا رەسەي حالقىنىڭ سانى جىل سايىن 1 ميلليون ادامعا دەيىن كەميتىنى تۋرالى بولجام بار.

رەسەي دەموگرافيا، كوشى -قون جانە ايماقتىق دامۋ ينستيتۋتىنىڭ قاداعالاۋ كەڭەسىنىڭ توراعاسى يۋري كرۋپنوۆتىڭ بولجامى بويىنشا، ەگەر ۇكىمەت بالا تۋدى ىنتالاندىرۋ بويىنشا شۇعىل شارالار قابىلداماسا، وندا 2050 جىلعا قاراي ەل حالقىنىڭ سانى ەكى ەسە ازايادى، ياعني قازىرگى ۋاقىتتا 146 ميلليون ادامنان 70-80 ميلليونعا دەيىن تومەندەيدى.

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz