كورشىمىز وزبەكستان رەسپۋبليكاسى جاڭا تولقۇجات ۇلگىسىندە «ۇلت» اتاۋىنا وزبەكستان اتاۋىن قولدانعان. وزبەكستاننىڭ جاڭا تولقۇجات ۇلگىسىن قازاقستاندا قولدانۋدى قولدايتىنتىنىن ايتقان ساياساتشى ءاليحان بايمەنوۆ Facebook-تا كەزىندە «قازاقستاندىق ۇلت» يدەياسىنا قارسى بولعان ازاماتتارعا ءوز رەنىشىن ءبىلدىرىپتى.

«پاسپورتتاعى «nationality» ەتنيكالىق نەمەسە تەكتiك ەمەس، ازاماتتىق ۇعىم ەكەنiن بiلەتiن بارلىق مەملەكەتتەر وسىلاي جازادى. ەتنيكالىق جازبانىڭ قالۋىن سول مەملەكەتتەردەگi دياسپورالار قولداۋى مۇمكiن، بiراق مەملەكەتكە اتىن بەرگەن ەتنوس əدەتتە قولدامايدى. مىسالى ، رەسەي پاسپورتىندا ەتنيكالىق تەگi جازىلۋىن تاتار، شەشەن ت.ب. قولدايدى دا ، رەسەي اتىن تۋىنداتقان ەتنيكالىق توپ، ياعني ورىستار، نەگiزiنەن قولدامايدى. تۇركيادا دا سولاي. ەلدiڭ iشكi بiرتۇتاستىعىن قامتاماسىز ەتۋدە Ɵزبەكستان جاساعان ۇلگi ماڭىزدى. بiر قىزىعى، «قازاقستاندا بiر عانا قازاق ۇلتى بار» دەپ سɵيلەيتiن ازاماتتار مəسەلەنiڭ تەرەڭiنە ۇڭiلمەگەندiكتەن بiزدە وسىنداي شەشiم قابىلداۋعا قارسى شىعىپ، توقتاتىپ تاستادى. نəتيجەسiندە، ءجۇز ءشۇرشiت بولسا، ولاردى ɵزiمiز مiندەتتەپ، ەتنيكالىق تەگiن جازعىزىپ، ەسiنە سالىپ تۇراتىن پاسپورت قالدى بiزدە. بiر ۇلت بولىپ ۇيىسۋ iسiندە باسقا دا قاپتاعان مəسەلەمەن قاتار بۇل دا تۇساۋ. «كەيدە كɵزi اشىقتىڭ كɵكiرەگi وياۋ بولماسا، كەيدە كɵكiرەگi وياۋدىڭ كɵزi اشىق بولمايدى»، - دەپ دəرiستەر مەن كەزدەسۋلەردە ايتاتىنىمنىڭ بiر كɵرiنiسi. سوندىقتان دا ازاماتتىق - حاقتىق اعارتۋ ماڭىزدى»، - دەيدى ءاليحان بايمەنوۆ.

بۇل ماسەلەگە قاتىستى قازاق ساياساتكەرلەرى نە دەيدى؟ ءبىز ءامىرجان قوسان مەن دوس كوشىم مىرزالارعا حابارلاسىپ، پىكىر سۇرادىق...

«تولقۇجات - ۇلتتىق-ساياسي ماڭىزى بار قۇجات!»

ءامىرجان قوسان، ساياساتكەر:

- جاقىندا جەكەباس كۋالىگىم مەن تولقۇجاتىمنىڭ مەرزىمى ءبىتىپ قالىپ، اۋىستىرۋعا باردىم. سوندا حقكو قىزمەتكەرى «ۇلتىڭىزدى جازاسىز با؟»، - دەپ سۇرايدى ەكەن. «ارينە، قازاق ەكەنىم تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلىپ تۇرسىن!»، - دەپ جاۋاپ بەردىم.

مەنىڭشە، «اناۋ ەل ءبۇيتىپتى، مىناۋ ەل ءسويتىپتى» دەپ، باسقاعا جالتاقتاپ، ەلىكتەي بەرۋدىڭ كەرەگى جوق. ءار ەلدىڭ، ءار ۇلتتىڭ ءوزىنىڭ دامۋ كەزەڭدەرى بولادى. سول كەزەڭنىڭ ناقتى ۇلتقا تيەسىلى ءوز تالاپتارى مەن شارتتارى بولادى.

ءبىز ءۇش عاسىرداي ورىس جانە بولشەۆيك قاناۋىندا بوپ، ءوز بولمىسىمىزدى ۇمىتا جازداعان ۇلتپىز. «ۇلتتار بولمايدى، ءبىرتۇتاس سوۆەت حالقى بولادى» دەگەن جالاڭ پرولەتارلىق ينتەرناتسيوناليزم يدەياسىنىڭ قۇربانى بولا جازداعان ۇلتپىز.

سوندىقتان «قازاقپىن» دەپ ۇلتتىق-ساياسي ماڭىزى بار تولقۇجاتقا جازۋدىڭ ءدال قازىرگى كەزەڭدە وزىندىك، مورالدىق-پسيحولوگيالىق، گەوساياسي، ساياسي ماڭىزى بار دەپ سانايمىن.

ەل ىشىندەگى ىشكى (سەپاراتيستىك) جانە سىرتقى قاۋىپتەردى دە ەسكەرۋىمىز كەرەك.

كەيبىر اعايىن «قازاقستاندىق» دەگەن ۇعىم بۇكىل ەلدى بىرىكتىرەدى، تۇتاس ءبىر جاڭا قاۋىم قالىپتاسادى، سوندىقتان دا تولقۇجاتتا ۇلتتى اتاۋدىڭ كەرەگى جوق» دەگەن ءۋاج ايتادى. امەريكانى مىسالعا كەلتىرەدى. ول ەلدىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋىنىڭ ءجونى بولەك قوي!

ءوز باسىم ونداي ۇلتتىق اڭىزدارعا سەنبەيمىن.

نەمىس - نەمىس، فرانتسۋز - فرانتسۋز بوپ قالادى. قازاق تا سولاي بولۋى كەرەك! ال ۇلتتىق بولمىسىڭنىڭ باس قۇجاتى – تولقۇجات!

ۇلت مەيلىنشە تولىسىپ، وركەنيەتتى ىشكى جانە حالىقارالىق جاعداي قالىپتاسقاندا، كەلەر ۇرپاق تولقۇجاتتاعى جازباعا قاتىستى بۇل ماسەلەنى ءوز قاجەتىنشە قايتا قارا جاتار.

دوس كوشىم، قوعام قايراتكەرى:

- كوپتەگەن ەلدەر، مىسالى، گەرمانيا، تۇركيانى الىپ قاراساق، ولار سول مەملەكەتتىڭ نەگىزىن قالاعان ۇلتتىڭ اتىن جازادى. نەگىزى بۇل ماسەلە 2009 جىلى كوتەرىلىپ سول جولى نۇكتەسى قويىلعان. قازاقستاندا تولقۇجاتتا ۇلتتى كورسەتۋ اركىمنىڭ ءوز ەركىندە. ورىس بولساڭ ورىس، نەمىس بولساڭ نەمىس دەپ جازدىرا الاسىڭ. بىراق ءبىز ەندى عانا ۇلتتىق مەملەكەت قۇرىپ كەلە جاتقان ەلمىز. سوندىقتان ۇلتتىق ماسەلەنى ۇمىتپاۋىمىز كەرەك!

ايجان تەمىرحان

Abai.kz