وتكەن اپتا قوستانايلىقتار ءۇشىن اسپاننان شۇعا جاۋعان كۇن دەسە دە بولعانداي. تۇپ-تۋرا ون جىل بويعى جان الىپ، جان بەرگىسىز فۋتبول تايتالاسىنا كەيىن ايتەۋىر، قۇدايدىڭ وڭ كوزى ءتۇسىپ، «توبول» فۋتبول كلۋبى (مۇندا ءدال وسىلاي ايتىلىپ، ءدال وسىلاي جازىلادى) ەل چەمپيونى اتاندى.

وسىنداعى جانكۇيەرلەردىڭ قۋانىشتارىندا شەك جوق، توبەسى كوككە ءبىر ەلى جەتپەي، الاقايلاپ ءجۇر. ءبىز اسىرەسە، وبلىس اكىمى ارحيمەد مۇحامبەتوۆ مىرزانىڭ شاتتىقتان جۇرەگى جارىلىپ كەتە مە دەپ قاتتى قورقىپ ەدىك. ويتكەنى وسى ءوڭىردىڭ تىزگىنىن ۇستاعان جەتى جىل بويى اڭساعان ارمانى ورىندالىپ، جۇلدىزى وڭىنان تۋىپتى. ايتەۋىر ءساتىن سالعاندا، ءالى دە كورەر جارىعى، ياعني وبلىستى ءالى دا تالاي جىل باسقاراتىن ءحالى بار ەكەن. امان قالىپ، ءبارىمىزدى تاعى ءبىر قۋانتىپ تاستادى. ارحيمەدتىڭ قولىنان جەم جەپ جۇرگەن تالاي جاعىمپازدار بۇل تاقىرىپقا ءالى دە تالاي ماقتاۋ مەن ماراپاتىن ارنايتىن شىعار.

ءبىز بۇل جەردە «ونىڭ اڭساعان ارمانى ورىندالدى» دەگەندى بەكەردەن-بەكەر، قىزىل سوزگە سالىنىپ ايتىپ وتىرعانىمىز جوق. ونى اكىمنىڭ ءوزى جانكۇيەرلەر جينالعان ۇلكەن جاستار سارايىندا وسى سالتاناتقا ارنايى شاقىرىلعان بەركۋت پەن ايشا سەكىلدى «ەشقاشان سونبەيتىن ءانشى-جۇلدىزدار» شاقىرىلعان «توبولدى» رەسمي ماراپاتتاۋ كەزىندە بۇل ويىن ەش بۇكپەسىز ەل الدىنا جايىپ سالدى.

- بۇگىن تەك قوستاناي قالاسىندا عانا ەمەس، بۇكىل وبلىستا ۇلكەن مەرەكە، - دەپ باستادى ول ءسوزىن. - مەن كەزىندە وسى قوستانايعا كەلگەن كەزىمدە وزىمە بىرنەشە ماقسات قويىپ ەدىم. سونىڭ ءبىرى - «توبولدى» چەمپيون ەتۋ ەدى. بۇگىن مىنە سول ارمانىم ورىندالدى، - دەدى.

مىنەكەي بىرنەشە ماقساتىنىڭ ءبىرى ويداعىداي ورىندالىپ، اكىمنىڭ كوڭىلى بىرلەنىپتى. الايدا ارحيمەد بەكەجانۇلىنىڭ ءوزىنىڭ العا قويعان باسقا دا ماقساتتارى جايلى ءتىس جارماعانى تۇسىنىكسىزدەۋ. سوندا ءبىز ول قانداي ماقساتتار، ولار ورىندالسا حالىققا قانداي پايدا اكەلەر ەدى، جالپى سول ماقساتتاردىڭ بولاشاعى بار ما دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ تا تابار ەدىك. وسىدان كەيىن ءبىز الگى ماقساتتار مىنا «توبولدىڭ» 11 جىل بويعى بەل شەشپەي كۇرەسىنىڭ ناتيجەسىمەن سالىستىرعاندا ونشا ماڭىزدى ەمەس-اۋ دەگەن وي كەلەدى. ءسىرا، چەمپيون دەگەن اتاقتىڭ قاسىندا وسىنداعى حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى سەكىلدى وتە وزەكتى ماسەلەلەر ءتىپتى، اۋىزعا الۋعا بولمايتىن ۇساق-تۇيەك دۇنيەلەردىڭ قاتارىنا جاتاتىن سەكىلدى. سوندىقتان ونداي جايتتارعا ونشا باس اۋىرتپاۋعا دا بولاتىن دا شىعار.

ءبىر عانا فاكتى. قوستاناي قالاسىندا «ەكىنشى قوستاناي» دەگەن وسى قالانىڭ ۇلكەن ءبىر بولىگى بار. مىنە وسىنداعى تۇرعىندار قاشان وزدەرىنە گاز تارتىلادى ەكەن، ءسويتىپ تەرىستىكتىڭ ساقىرلاعان سارى ايازىندا پەش جاعىپ، اۋرە بولۋدان قۇتىلار ەكەنبىز دەگەنىنە اتتاي ەكى جىل بولدى. ەندى ول جاقىندا عانا قولعا الىنىپ جاتىر. دەمەك، چەمپيوندىق تۇرعاندا سۋىقتان جاۋراۋ دەگەنىڭ ءتىپتى، اڭگىمە دەۋگە دە بولمايتىن شارۋا شىعار. ال ەندى مەملەكەتتىك تاپسىرىسپەن سالىنعان ۇيلەردىڭ ساپاسىزدىعى، ونى العان كەيبىر تۇرعىنداردىڭ پاتەرلەرىنىڭ سۋىقتىعىنان تۋعان-تۋىستارىنا پانالاپ، امالداپ جۇرگەندىگى جايلى دەر كەزىندە ءباسپاسوز بەتىندە جازىلدى دا. ءبىر قىزىعى، قىستىڭ قاقاعان ايازىندا قىزىل كىلەم ۇستىندە تۇرىپ، سول پاتەرلەردىڭ كىلتىن تاپسىرعان دا اكىمنىڭ ءوزى ەدى.

جالپى بىزدەگى قالىپتاسقان ءداستۇر بويىنشا مۇنداي كەمشىلىكتەرگە ارحيمەد ەش ۋاقىتتا كىنالى بولمايدى. ول ۇنەمى نە ءوزىنىڭ ورىنباسارىنا، بولماسا قالا اكىمىنە، ودان قالسا، سول قۇرىلىستى سالعان فيرمانىڭ باسشىلىعىنا اۋدارا سالادى. تاماشا ءادىس ەمەس پە؟

ال سالىنعان جولداردىڭ ساپاسىزدىعى جايلى ايتىلا-ايتىلا جاۋىر بولعان تاقىرىپ. الىس اۋىلداردىڭ اۋىز سۋ تاپشىلىعىنان كورىپ وتىرعان قورلىعى - ءوز الدىنا ۇلكەن ءبىر اڭگىمە. تالاي جىلداردان بەرى ءتۇيىنى تارقاتىلماي كەلە جاتقان مۇنداي پروبلەمالاردى شەشۋگە، ارينە، قاشاندا قارجى جەتپەيدى. سويتە تۇرا، جالپى ارقايسىسىنىڭ قۇنى 4 ميلليارد تەڭگەدەن استام، بۇكىل ەلىمىزدە جوق تاڭعاجايىپ جابىق ستاديون سالۋعا كولەمدى اقشا تابىلا كەتەدى. ويتكەنى بۇلار قايتسە دە «توبولدى» چەمپيون ەتۋگە باعىتتالعان، ەشكىمنىڭ دە وعان قول سۇعۋعا بولمايتىن «قاسيەتتى» دۇنيە. سونداي-اق جىلىنا وسى كوماندا ءۇشىن بيۋدجەتتەن 3 ميللياردقا جۋىق تەڭگە بولىنەتىندىگى تۋرالى ايتۋعا دا، جازۋعا دا بولمايدى. «باتىرعا دا جان كەرەك» دەگەندەي، وتكەندە ەل پرەزيدەنتىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىنان سوڭ ول بيۋدجەتتى ەپتەپ ازايتۋعا تۋرا كەلدى. سوندا دا «توبول» ونشا قاتتى زارداپ شەگە قويعان جوق. ماسەلەن، ونىڭ بيۋدجەتى 2020 جىلى 3,25 ميلليارد تەڭگە قۇراسا، بيىلعى جىلعا ول 2,25 ميللياردقا عانا ازايدى. نەگىزىنەن بيۋدجەتى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن مول سۋبسيديا الاتىن ياعني شىعىندارىنىڭ باسىم بولىگىن جاباتىن اسا مول قارجىنى جوعارىدان الاتىن وبلىس ءۇشىن بۇل از اقشا ەمەس. سويتە تۇرا، ءبىزدىڭ ارحيمەد مۇنى ونشا دۇرىس دۇنيە دەپ سانامايدى. «توبولدىڭ» قورجىنىڭ ءسال دە بولسا قوڭىلتاقسىپ قالعانى جانىنا قاتتى باتاتىن كورىنەدى. مۇنى ول سول القالى جيىندا بۇل ويىن ەش ساسپاستان اشىق ايتتى.

- «مۇنداي فۋتبولعا ەش نەگىزسىز كوپ شىعىن كەتەدى» دەگەن پىكىر قالىپتاسقان، - دەيدى ول. - مەن مۇنىمەن كەلىسپەيمىن. كوكتەمدە ءبىز سۋپەركۋبوكتى جەڭىپ الدىق، ال قازىر، مىنە، چەمپيونبىز. ءبىزدىڭ بۇل جەڭىسىمىز جايلى بارلىق جەردە جازىپ جاتىر. ەندى جۇرت قوستانايدى جاقسى بىلەدى دە، ينۆەستيتسياعا جول اشىلادى، - دەيدى.

وسى جەردە ەكى جايتقا توقتالا كەتەلىك. بىرىنشىدەن، ارحيمەدكە پرەزيدەنت توقاەۆتىڭ تىكەلەي تاپسىرماسى قايداعى ءبىر جاي پىكىردىڭ دەگەيىندەگى اڭگىمە سەكىلدى. ەكىنشىدەن، وتكەندە وسىنداعى رۋدنىي قالاسىنا 320 ميلليون تەڭگەگە ينۆەستيتسيا ەسەبىنەن اينالمالى دوڭگەلەكتەر سالىنىپ، ونىڭ اقىر-اياعى جارامسىز بولىپ تانىلىپ، ۇلكەن داۋعا اينالعان. اقىرى جىلعا جۋىق ايتىس-تارتىستان كەيىن، اۋدان اكىمى قىزمەتىنەن كەتۋگە ءماجبۇر بولدى. ەندى سول جۇمسالعان مول قارجىنى كىم قايتاراتىندىعى - ءالى شەشىلمەي جاتقان دۇنيە. ينۆەستيتسيامىز وسىنداي بولسا، وندا بارىنان-جوعى جاقسى شىعار.

«توبول» سەكىلدى ءىرى كومانداداعى ويىنشىلار اناۋ-مىناۋ ايلىققا بولا ماڭدايىن تەرلەتپەيتىندىگى بەلگىلى. بۇل تسيفر، ارينە، اشىق ايتلمايدى. الايدا ونىڭ اسا قوماقتى ەكەندىگىن ەشكىم دە جوققا شىعارا قويماس. ال ەندى مۇنداي مول دۇنيەنى ءوزىمىزدىڭ قاراكوزدەر الىپ جاتسا، ءبىز ءتىپتى اڭگىمە دە ەتپەس ەدىك. قىزىعىن نەگىزىنەن وزگەلەر دە، ياعني كەلىمسەك-لەگيونەرلەر دە كورىپ جاتىر. مىنەكەي كوماندا قۇرامىنا كوز سالىڭىز. وندا توني سيلۆا، ەلگۋدجا لوبجانيدزە، زوران توچيچ، جەرەمي مانزوررو، دۋشان يوۆانچيچ، م.Tsoy سەكىلدى «سايىپقىرانداردى» كەزدەستىرەرىڭىز ءسوزسىز. قورتىتىندىسىن وزدەرىڭىز شىرارا بەرەرسىزدەر. «ءتىسى شىققان بالاعا شايناپ بەرگەن اس بولماس» دەگەن دانا قازاعىمىز.

مۇنى از دەسەڭىز، كورونوۆيرۋسپەن كۇرەستەگى «اسقان تابىسىمىزدى» قوسا سالالىق. ءبىز بىردە «قىزىل ايماققا» كىرىپ، بىردە ودان امالداپ شىعىپ ءجۇر ەدىك. جاقىندا اناۋ نۇر-سۇلتان مەن الماتى قالالارىنا كەيىن ءۇشىنشى بولىپ بۇل ايماققا ءبىرجولاتا قونجيدىق. مۇنىڭ ءوزى بۇل ىندەتپەن كۇرەستىڭ تىم ماردىمسىز ەكەندىگىن كورسەتسە كەرەك. ول قايدان ماردىمدى بولسىن، ەگەر وسى كۇرەسكە تىكلەلەي باسشىلىق جاسايتىن دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ باستىعىنىڭ ورنى ءبىر جىلعا جۋىق بوس تۇرسا. مىنە، كۇنى كەشە عانا ءوز جۇمىسىن تاستاپ كەتكەن دۋدنيك دەگەننىڭ ورنىنا سونىڭ ورىنباسارى رۇستەم ايتباەۆ تاعايىندادى. ال مۇنى دەر كەزىندە ىستەۋگە نە كەدەرگى ەدى؟ ءيا، ايتپاقشى، «توبولدى» چەمپيون ەتۋدەگى قاربالاستا بۇل كىسىنىڭ ونداي-وندايعا قولى تيمەي قالعان شىعار. «ونداي-ونداي حان قىزىندا دا بولادى» دەگەن اتامىز قازاق.

جالپى، جۇرتتان جاسىرا المايتىن ءبىر جايت بار. ول وبلىستاعى كاسىبي فۋتبول سول ءوڭىردىڭ قوجايىنى - اكىمدەر اراسىندا «قايتسەم بارىنەن دە اسىپ تۇسەمىن» دەگەن تىراشتانۋدان تۋعان باقتالاستىق. بۇل ولاردىڭ ويىنشا رەيتينگىلەرىن كوتەرىپ، ەلىمىزگە بەلگىلى ەتەدى ەكەن. ال الەۋمەتتىك ماسەلەلەرمەن اينالىسۋ وتە قيىن، ونىڭ ۇستىنە كۇندىز-ءتۇنى جۇمىس ىستەۋگە، اقىل مەن جىگەردى اياماي جۇمساۋدى تالاپ ەتەدى. بۇل ەندى وبلىس اكىمدەرى سەكىلدى «جارتى پاتشاعا» لايىقتى ءىس پە؟

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz