وتكەندە قىزىلجاردا ايتا قالعانداي وقيعا بولدى. ماناش قوزىباەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتىندە «قوزىباەۆ وقۋلارى. ءبىلىم مەن عىلىمدى دامىتۋدىڭ جاڭا باعىتتارى جانە زاماناۋي كوزقاراستار» دەگەن تاقىرىپتا حالىقارالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيا بولىپ ءوتتى. وسىناۋ ۇلكەن ءارى ماڭىزدى عىلىمي جيىنعا قازاقتىڭ ادال ۇلدارىنىڭ ءبىرى، اتاقتى عالىم ءارى زور قايراتكەر ماناش قاباشۇلى قوزىباەۆتىڭ تۋعانىنا 90 جىل تولۋى ارقاۋ بولدى.

سالتاناتتى شارالار ۋنيۆەرسيتەت رەكتورى ە.ن. شولانوۆ باستاعان ۋنيۆەرسيتەت ۇجىمى مەن قوناقتاردىڭ ماناش قوزىباەۆ ەسكەرتكىشىنە گۇل قويۋ راسىمىمەن باستالدى.

بۇدان كەيىن جينالعاندار قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ ءارحيۆى ۇيىمداستىرعان «ارحيۆ جانە قوعام: تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇلعالارى:  ماناش قوزىباەۆ» اتتى كورمەنى تاماشالادى. كورمەگە  م. قوزىباەۆتىڭ جەكە قورىنداعى ماتەريالدار قويىلىپ، عۇلامانىڭ شىعارماشىلىق ءومىربايانىنان قىزىقتى دەرەكتەر ۇسىنىلعان ەكەن. سونداي-اق، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ءوز كۇشىمەن ۇيىمداستىرىلعان «اكادەميك ماناش قوزىباەۆ – 90» دەگەن كىتاپ كورمەسى تانىمدىق جاعىنان قۇندى كورىنگەنىن دە اتاپ ءوتۋ كەرەك.

بۇكىل الەمدى جايلاعان  جۇقپالى دەرتتىڭ تارالىپ كەتۋ قاۋپىنەن ساقتانىپ، بەينەكونفەرەنتسيا تۇرىندە وتكەن جيىنعا قازاقستاننىڭ كورنەكتى عالىمدارى مەن قايراتكەرلەرى، شەتەلدەگى وتانداستىرىمىز قاتىسىپ، تاۋەلسىزدىگىنە 30 جىل تولىپ   وتىرعان قازاقستانىمىزدىڭ ءبىلىمى مەن عىلىمىنداعى جاڭالىقتار جانە كەلەشەك باعىتتارى تۋرالى كەڭىنەن وي ءبولىستى. ارينە، سويلەگەندەردىڭ ءبارى مۇشەلتوي يەسى مارقۇم ماناش قوزىباەۆتىڭ ەسىمىن قۇرمەتپەن اۋىزعا الىپ، مىنا جاعدايدا ماناش قاباشۇلى بىلاي ىستەپ ەدى، مىنا ماسەلەدەگى پىكىرى مىناداي بولىپ ەدى دەگەنگە ورالىپ وتىردى.

جاپپاي ىقىلاستى، ماناش قوزىباەۆتىڭ ءوزى قاتىسىپ وتىرعانداي، كوتەرىڭكى كوڭىل سەرپىنى، مارقۇمنىڭ كىسىلىگى مەن ەڭبەگىنە دەگەن زور قۇرمەت پەن رياسىز سۇيىسپەنشىلىك سەزىمى جارقىراپ كورىنگەن كونفەرەنتسيانى قوزىباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ەرلان نۇرلىبەكۇلى شولانوۆ باستاۋ سوزبەن اشتى.

«ءبىز ماناش قوزىباەۆتىڭ اتىن يەلەنىپ وتىرعان سولتۇستىك قازاقستانداعى بىردەن-ءبىر ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ستۋدەنتتەرى، قىزمەتكەرلەرى، پروفەسسور-وقىتۋشىلارى قازاقتىڭ ماناش قوزىباەۆ سىندى ارداقتى پەرزەنتى، ۇلى عالىمى، تاۋەلسىزدىك جولىنداعى ايتۋلى كۇرەسكەرىنىڭ اتى مەن اتاعىنا، ازاماتتىعىنا لايىق بولۋعا ۇمتىلامىز، دەدى ول. - ماناش قاباشۇلىنىڭ 90 جىلدىق مەرەيتويى قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىمەن تۇستاس كەلىپ، ۋنيۆەرسيتەت دامۋىنىڭ جاڭا كەزەڭىنە كورىك بەرگەنىنە كۋا بولىپ وتىرمىز. كەزىندە وسىندا بولىپ، ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ باتاسىن بەرگەن جوعارى وقۋ ورىنى، پرەزيدەنتىمىز قاسىمجومارت كەمەلۇلى توقاەۆتىڭ قامقورلىعى ارقاسىندا مۇلدە جاڭا وزگەرىستەرگە اياق باسقان ۋنيۆەرسيتەت حالىقارالىق  دەڭگەيگە شىعىپ، تىڭ باستامالارعا سەبەپ بولىپ وتىر. بيىل امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ  وزىق وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىرى – اريزونا ۋنيۆەرسيتەتىمەن بايلانىس باستاپ، جاڭا جوسپارلار قۇردىق. ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرگەندەر ەكى ديپلوم الاتىن كۇن دە الىس ەمەس. قوزىباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جاڭا ءزاۋلىم عيماراتى، جايلى جاتاقحانالارى  سالىنىپ جاتىر. وسى زامانعى وزىق زەرتحانالار مەن اسپاپ-قۇرالدار ساتىپ الۋدامىز.

كونفەرەنتسياعا قاتىسۋشىلارعا وبلىس اكىمى قۇمار ىرگەبايۇلى اقساقالوۆتىڭ قۇتتىقتاۋىن  ورىنباسارى عاني نىعىمەتوۆ وقىپ بەردى.

بۇدان كەيىن كونفەرەنتسيا جۇمىسىن م. قوزىباەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ە.ن. شولانوۆ پەن رەكتوردىڭ كەڭەسشىسى تارنيح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پووفەسسور ا.ع. ىبىراەۆا جۇرگىزىپ وتىردى.

قازاقستان پارلامەنتى سەناتىنىڭ حالىقارالىق قاتىناستار جانە قورعانىس ىستەرى جونىندەگى كوميتەتىنىڭ توراعاسى مۇحتار ابرارۇلى قۇلمۇحاممەتتىڭ  سوزى ەرەكشە  ىقىلاسپەن تىڭدالدى. سەناتور ماناش قوزىباەۆتىڭ شاكىرتى، ونىمەن  جيىرما جىل بويى قىزمەتتەس، قاناتتاس بولعان كەزىندە عالىمنىڭ بەلسەندى ازاماتتىق ۇستانىمىنا، وتانعا دەگەن بەرىلگەندىك سەزىمىنە  سۋارىلعان قايراتكەرلىك قۋاتىنا، ازامات، باسشى، اعا رەتىندەگى عاجايىپ قاسيەتتەرىنە توقتالدى. مۇحتار ابرارۇلى كونفەرەنتسياعا قاتىسۋشىلارعا ارناعان قۇتتىقتاۋىن مىنا سوزدەرمەن اياقتادى: «...عۇلاما بىتكەن ءدۇنياۋي  تىرلىكتەن ادا، جان مەن ءتانى تەك تازالىقتان، تۇنىقتىقتان تۇراتىن جان بولمايتىن با ەدى. اكادەميك ماناش قوزىباەۆ تا سونداي كىرشىكسىز سەزىم يەسى بولىپ ءوتتى دۇنيەدەن».

فرانتسيا مەملەكەتىندەگى قازاق مادەني ورتالىعى اتىنان عالىم-زەرتتەۋشى حاليفا التايدىڭ ۇلى ءابدىساميت التاي «...الىستا جۇرسەك تە، جۇرەگىمىز، تىلەگىمىز قازاقستانمەن بىرگە، دەپ باستاعان وتانداسىمىز، م. قوزىباەۆ پەن ءوز اكەسى حاليفا التايدىڭ عىلىم جولىنداعى جەمىستى ىنتىماعىن ادەمى اڭگىمەلەپ جەتكىزدى. -اكادەميكتىڭ 90 جىلدىعى ۇستىندە باس قوسىپ وتىرعان ءبارىڭىزدى قازاقستانىمنىڭ 30 جىلدىعىمەن قۇتتىقتايمىن. گۇلدەنە بەرسىن، مەنىڭ ەلىم، قازاقتار زور باقىتقا جەتسىن!» دەدى ول.

ستامبۋلدان ءتىل قاتقان پروفەسسور ابدىۋاقاپ قارا تاريحشى رەتىندە ماناش قاباشۇلىنىڭ شاكىرتى ەكەنىن، سول ءۇشىن وقىمىستىنىڭ ارۋاعى الدىندا ارقاشان باس يەتىنىن ايتتى. «الىستا جاتسام دا، مەنىڭ قولىمنان ءبىراز نارسە كەلەدى،- دەگەن ول، - وسى كونفەرەنتسيانىڭ قازاقشا حاتتاماسىن جىبەرىڭىزدەر، مەن تۇرىكشەگە اۋدارىپ، باسپا بەتى ارقىلى تاراتايىن»، دەگەن ۇسىنىس ءبىلدىردى.

«قازاقستان ينيجينيرينگ» جشس باس ديرەكتورىنىڭ كەڭەسشىسى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، گەنەرال-لەيتەنانت ا.ب. تاسبولاتوۆ اكادەميك ماناش قوزىباەۆتىڭ  اسكەري تاريحتى وتان تاريحىنىڭ، ۇلت-ازاتتىق كۇرەستىڭ ماڭىزدى تاراۋى دەپ قاراپ، ۇلكەن قامقورلىق كورسەتكەنىن ناقتى مىسالدارمەن كەستەلەپ، تەبىرەنە سويلەدى.    سونىمەن بىرگە،   ەۋرازيالىق دامۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى، ەكونوميكا جانە ساياساتتانۋ عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ت.ا. مانسۇروۆ پەن ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ە.ب. سىدىقوۆتىڭ جازباشا تۇسكەن قۇتتىقتاۋلارىنىڭ ءماتىنى وقىلدى.

ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ز.ە. قابىلدينوۆ،  قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، م. قوزىباەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان ۋنيۆەرسيەتىنىڭ پروفەسسورى ز.س. تايشىباي، قازاق ۇلتتىق اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتى «رۋحاني جاڭعىرۋ» گۋمانيتارلىق زەرتتەۋلەر ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى، ح.م. ءابجانوۆ، قازاقستان ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى گ.ءى. كوبەنوۆا، ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى كوكشەتاۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى م.ق. سىرلىباەۆ، ەۋرازيا گۋمانيتارلىق ينستيتۋتىنىڭ پرورەكتورى ق.ءا. احمەتوۆ، ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى تاريح فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى ت.سادىقوۆ، ا. بايتۇرسىنوۆ اتىنداعى قوستاناي مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ا. كۇزەمبايۇلى، م.س. نارىكباەۆ اتىنداعى قازاق گۋمانيتارلىق زاڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ل.م. كارىموۆا، ليتۆا رەسپۋبليكاسى مۋكولاس رومەريس ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ساۋليۋس نەفاس   ماناش  قوزىباەۆ مۇراسىنىڭ عىلىمدىق، تانىمدىق، تاربيەلىك قۇنى قىمبات ەكەنىن ايتتى. سويلەۋشىلەر وسىناۋ شارانى جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىپ، وتكىزگەنى ءۇشىن ۋنيۆەرسيەت باسشىلارى -  رەكتور ەرلان شولانوۆ پەن رەكتوردىڭ كەڭەسشىسى پروفەسسور اقمارال ىبىراەۆاعا العىس سەزىمدەرىن ءبىلدىردى.

كونفەرەنتسيا جۇمىسى كەزىندە اكادەميك م. قوزىباەۆتىڭ تۋعانىنا  90 جىل تولۋىنا ارنايى شىعارىلعان كىتاپتاردىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمى وتكىزىلىپ، باسىلىمدار جۇرتقا تانىستىرىلدى. ماناش قوزىباەۆتىڭ ۇلى ءىلياس ماناشۇلى قوزىباەۆ قۇراستىرعان «تاريحشى جانە ونىڭ زامانى» دەپ اتالعان  كىتاپتى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ ءارحيۆى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى،  پروفەسسور الىمعازينوۆ قايرات شاكارىمۇلى تانىستىردى.

ال، م. قوزىباەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» الەۋمەتتىك-گۋمانيتارلىق زەرتتەۋلەر ينستيتۋتى شىعارعان  وسى مۇشەلتوي قارساڭىندا  «اكادەميك ماناش قوزىباەۆ جانە تاۋەلسىزدىك بەلەستەرى» دەگەن عىلىمي جيناق تاريحشىلارعا، ماگيسترانتتار مەن ستۋدەنتتەرگە، جالپى وتان تاريحىنا قىزىعۋشى كوپشىلىككە ارنالعان.

نۇرگۇل احمەتوۆا،

م. قوزىباەۆ اتىنداعى سقۋ جۋرناليستيكا كافەدراسىنىڭ وقىتۋشىسى، جۋرناليستيكا ماگيسترى

Abai.kz