رەسەي مەن ناتو اراسىندا ءوزارا سوعىسپاۋ ءۇشىن قاۋىپسىزدىك كەپىلى جاسالۋى مۇمكىن. بۇل تۋرالى باستامانى العاش بولىپ رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين بايدەنمەن 7-جەلتوقساندا سويلەسكەن بولاتىن. وندا ول رەسەي تاراپى اقش-قا ارناي ۇسىنىستار جيىنتىعىن بەرەتىنىن جانە سول ارقىلى ناتو-مەن كەلىسىمگە كەلىپ، ۋشىققان قاتىناستى توقتاتۋعا ۇسىنىس جاسادى. 

بايدەن-پۋتين ونلاين كەزدەسۋىنەن كەيىن اراعا ون كۇن سالىپ رەسەي ناتوعا ءوز ۇسىنىسىن جاسادى. ۇسىنىستارى ساۋ ادامنىڭ اقىلىنى سيماس دەڭگەيدە. ونىڭ ىشىندە ماسكەۋ قازاقستان مەن ورتالىق ازياعا قاتىستى دا ءبىرشاما ماسەلەلەردى كوتەرىپتى. قازاقتىڭ سىرتىنان قازاقستاننىڭ تاعدىرىنا قاتىستى ۇسىنىس جاسار الدىندا قازاقستان بيلىگىمەن كرەمل كەڭەستى ما ەكەن؟ قايدام...سونىمەن رەسەي تاراپى جاساعان كەلىسىمدەگى ۇسىنىستار كەلەسىدەي.

رەسەي اقش-قا بارلىق كەلەڭسىزدىكتەر مەن قاقتىعىستاردى بەيبىت، اسكەري قاقتىعىسسىز شەشۋدى ۇسىنىپ وتىر. بارلىق كيكىلجىڭ تەك قانا دوڭگەلەك ۇستەل باسىندا تالقىلانىپ، ديالوگ ارقىلى شەشىلۋى ءتيىس. وسى ارقىلى ماسكەۋ-ۆاشينگتون قاتىناسىن اقىرىنداپ قالىپقا كەلتىرۋدى ويلاۋدا.

ماسكەۋ اقش-قا ناتو-نىڭ شىعىسقا قاراي كەڭەيمەيتىنى جايلى كەپىلدىك بەرۋىن سۇراپ وتىر. سەبەبى اقش ناتو-نىڭ باسىندا تۇرعاندىقتان وزگە دە اسكەري وداقتاعى وداقتاستارىن كوندىرە الادى دەيدى كرەمل. اتاپ ايتقاندا ۋكراينانى ناتو-عا قابىلداماۋى ءتيىس. الايدا بۇل ۇسىنىسىن ۆاشينگتون قابىلداي قويۋى ەكىتالاي. ءبىر اپتا بۇرىن ناتو باسشىسى ستولتەنبەرگ رەسەيدىڭ قارسىلىعىنا قاراماستان ماكەدونيا مەن چەرنوگوريانى قابىلداعانىن ايتتى. ول ناتو كىمدى قابىلداعىسى كەلەتىنىن رەسەيمەن ەمەس، اسكەري وداقتاعى ەلدەرمەن عانا تالقىلايتىنىن انىق جەتكىزدى.

رەسەي بىزگە دە تىكەلەي قاتىسى بار ۇسىنىستار جاسادى. اتاپ ايتاتىن بولساق رەسەي ناتو مەن ماسكەۋ ءتورت ايماقتا ۇرىس جۇرگىزبەيتىن كەلىسىم جاسايىق دەيدى. ولار كاۆكاز، شىعىس ەۋروپا، ۋكراينا جانە ورتالىق ازيا ايماعى. سونداي اق ناتو ەندىگى تاڭدا پوستكەڭەستىك ەلدەردى ءوز مۇشەلىگىنە قابىلداماۋى قاجەت جانە ولارمەن قانداي دا ءبىر اسكەري ارىپتەستىك ورناتىپ، جاتتىعۋ وتكىزىپ، ولاردىڭ ايماعىندا قانداي دا ءبىر اسكەري نىسان (بازا، زەرتحانا، ۇشۋ الاڭدارىن) سالماۋى مىندەتتى. بۇل ۇسىنىسى ارينە ءبىز ءۇشىن الاڭداتارلىق. سەبەبى قازاقستان سوڭعى جىلدارى اقش-پەن بىرلەسىپ اسكەري جاتتىعۋلار جاساۋدا، مىسالى داستۇرگە اينالعان "دالا قىرانى" جاتتىعۋى.

ماسكەۋ اقش-قا يادرولىق قارۋدى قولدانۋ بويىنشا جاتتىعۋلار وتكىزبەۋدى دە ۇسىندى. وزگە ەل ايماعىن ءبىر بىرىنە شابۋىل جاساۋ ماقساتىندا قولدانباۋ تۋرالى دا ايتتى. بۇل ۇسىنىستاردىڭ بارلىعى دەرلىك ۆاشينگتونعا ۇناي قويۋى ەكىتالاي. قازىردىڭ وزىندە "اق ءۇي" اقىلعى قونىمسىز ۇسىنىستارى كوپ ەكەن دەپ وتىر، ال ناقتى جاۋاپتى كەلەر اپتادا بەرمەك.

قازىردىڭ وزىندە اقش بۇل ۇسىنىستاردى قابىلدامايتىن سىڭاي تانىتۋدا. سەبەبى اتالمىش ۇسىنىستار ۆاشينگتوننىڭ ۇلتتىق مۇددەسىنە ساي كەلمەيدى جانە ونى قابىلداۋ ۋكراينا مەن گرۋزياعا بەرگەن كەلىسىمىنەن باس تارتۋ دەگەن ءسوز. 2008 جىلى ناتو باسشىلىعى گرۋزياعا، 2015 جىلى ۋكرايناعا ناتو-عا كىرۋگە كەپىلدىك بەرگەن ەدى.

رەسەي اقشقا جاساعان ۇسىنىسىن ورتالىق ازيا ەلدەرىمەن تالقىلاماستان جىبەرگەنى انىق. قازاقتىڭ، وزبەكتىڭ، تاجىك پەن تۇركىمەننىڭ، قىرعىزدىڭ تاعدىرىن وزدەرىنە ايتپاستان شەشە بەرەتىن بولعان با؟ قاۋىپتى. ءبىزدىڭ ءسىم نە دەر ەكەن بۇل ۇسىنىسقا قاتىستى. قاي وداققا كىرىپ، قاي وداقتان شىعاتىنىن تاۋەلسىز ەلدەر ءوزى بىلمەي مە؟ سولاي ما؟..

كا مىرزا

Abai.kz