ۇقشۇ-نىڭ قازاقستان اۋماعىنا كىرۋى ءبىراز ەلدى دۇرلىكتىردى. باتىس ەلدەرى، اقش، تمد، ازيا ەلدەرى دە پىكىر بىلدىرۋدەن قالىس قالمادى.

ۋكراينالىق جۋرناليست دميتري گوردون «سي تسزينپين مەن ەردوعان پۋتينگە «قازاقستاننان كەت»، - دەدى. سوسىن ولار كەتتى»، - دەپ پىكىر بىلدىرگەن.

گوردوننىڭ ايتۋىنشا، تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ ەردوعانمەن قىتاي پتوراعاسى سي ءتسينپيننىڭ ۇقشۇ-نىڭ ەلدەن كەتۋىن رەسەي پرەزيدەنتى پۋتيننەن تالاپ ەتكەن.

7 قاڭتار كۇنى قحر ءسىم وكىلى ۆان ۆەنبين CGTN تەلەارناسىنان: «قىتاي قازاقستانعا داعدارىستىق جاعدايدى جەڭۋگە كومەكتەسۋ ءۇشىن قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساۋعا دايىن ەكەنىن»، - مالىمدەگەن بولاتىن. «بەيجىڭ «سىرتقى كۇشتەردىڭ تارتىپسىزدىكتەردى قوزدىرۋعا جانە ءتۇستى توڭكەرىس» جاساۋعا  دەگەن كەز-كەلگەن ارەكەتىن قابىلدامايدى»، - دەلىنگەن حابارلامادا. سونداي-اق، سي تسزينپين قىتاي مەن قازاقستان اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى بۇزىپ الماۋعا ۇندەگەن.

ال، تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ ەردوعاننىڭ كومەكشىسى يحسان شەنەر ۇقشۇ اسكەرىنىڭ كىرۋىن رەسەيدىڭ قازاقستانعا «باسىپ كىرۋى» رەتىندە باعا بەرگەن.

«رەسەي فەدەراتسياسى 30 جىل بويى كەڭەستىك باسقارۋدىڭ قۇرساۋىندا بولىپ، ءوزىنىڭ مادەنيەتىنە، قۇندىلىقتارىنا، بايلىعىنا ۇمتىلعان مەملەكەتتى باياعى تاياز، ماعىناسىز ومىرگە قايتارعىسى كەلەدى»، - دەگەن شەنەر ءوز مالىمدەمەسىندە. سونىمەن قاتار «تۇركى ەلدەرىنىڭ ۇيىمى قۇرىلعاننان كەيىن وعان قارسى كوپتەگەن شارالار قابىلدانعانىن» تىلگە تيەك ەتتى.

يحسان شەنەردىڭ بۇل مالىمدەمەسىن رەسەي ءسىم رەسەيگە قارسى شابۋىل رەتىندە قاراستىرىپ، ونىڭ ءتۇسىندىرىپ بەرۋىن تالاپ ەتكەن. كەيىن ەردوعاننىڭ كومەكشىسى رەسەيدىڭ تۇركياداعى ەلشىسى الەكسەي ەرحوۆپەن كەزدەسۋ بارىسىندا قازاقستانعا ۇقشۇ بىتىمگەلىك كۇشتەرىن جىبەرۋىن ايىپتاعان ءسوزىن «دۇرىس تۇسىنبەستىك»، دەپ مالىمدەگەن.

دميتري گوردون ءوزىنىڭ «gordonua.com» سايتىنا بەرگەن اۋقىمدى پىكىرىندە قازاقستانعا ۇقشۇ اسكەرىنىڭ كىرىپ، ونىڭ نەگە دەرەۋ شىعارىلعانىن بىلاي دەپ تۇسىندىرگەن: «ول جاقتا ۋكراينا ستسەناريىنىڭ قايتالانعانىن قالامايمىن. ءبىر عانا ستسەناري بولدى: رەسەي قايىعىن تەربەتىپ، سوڭىندا قازاقستاننىڭ سولتۇستىك وبلىستارىنداعى «ورىس اعايىندارىنا» كومەككە كەلەر ەدى. وسىلايشا قازاقستاننىڭ سولتۇستىك ءوڭىرى دونباسقا اينالىپ شىعا كەلۋشى ەدى، بۇل ستسەناري بولدى. ءبارى سوعان باستاپ بارا جاتتى. ۇقشۇ اسكەرى قازاقستانعا كىردى. سودان كەيىن نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ەشكىم تۇسىندىرمەگەن عاجايىپ وقيعا بولدى. نەگە رەسەي اسكەرى جىلدام كىردى جانە سونشالىقتى جىلدام شىقتى؟ جاۋابى قاراپايىم، قازاقستان باي ەل. ول جەردە پايدالى قازبالار، تابيعي رەسۋرستار وتە كوپ»، - دەدى جۋرناليست.

گوردون: «قازاقستانمەن شەكتەسىپ جاتقان قىتايدىڭ ءوز كوزدەگەن بيزنەستەرى بار»، - دەيدى. «قىتايدىڭ قازاقستانعا قىزىعۋشىلىعى وتە جوعارى. ونىمەن قوسا، ول جەردە اقش، ۇلىبريتانيا، اسىرەسە، تۇركيانىڭ پوزيتسياسى وتە كۇشتى. سەبەبى، قازاقتار مەن تۇرىكتەر – تۇركى حالىقتارى. مىنە، قۇدايعا شۇكىر، بۇگىندە باتىس ەلدەرىنىڭ ءالسىز كوشباسشىلارىمەن قاتار قىتاي مەن تۇركيانىڭ وتە مىقتى كوشباسشىلارى بار – سي تسزينپين مەن ەردوعان پۋتينگە ءوز تىلىندە: «ول جەردەن كەت»، -دەدى. ول سۇيكىمدى جانداي تۇردى دا كەتتى. سەبەبى، پۋتين ءوزى السىزدەرمەن قالاي سويلەسسە، ءتىلدىڭ كۇشىن سولاي تۇسىنەدى. ول – بۇل جاعدايدا ءالسىز. قىتاي مەن تۇركيا بار جەردە، رەسەيدىڭ ىستەيتىن ءىسى قالمايدى. وعان «بۇل جەردەن تەزىرەك كەت» دەدى، ول كەتتى. سونىمەن ۇقشۇ ميسسياسى اياقتالدى، قازاقستاندا رەسەيلىك كۇشتەر جوق. مىنە، قىتاي مەن تۇركيانىڭ باتىلدىعى نەنى بىلدىرەدى، ال، ۋكرايناعا قاتىستى باتىس ەلدەرىنىڭ باتىلسىزدىعى نەنى بىلدىرەتىنىن كوردىك»، - دەيدى.

ول قازاقستانعا كوپ كەلگەنىن جانە قازاقتاردى جاقسى كورەتىنىن ايتتى. جۋرناليست ءبىرىنشى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ۆيدەوۇندەۋىنە قاتىستى دا پىكىر ءبىلدىردى.

«نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ – ەليتا دەپ ايتۋعا ابدەن لايىقتى ادام. سەبەبى (كەڭەس وداعىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى) ميحايل سەرگەەۆيچ گورباچەۆ 91-ءشى جىلى نازارباەۆقا كەڭەس وداعى مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى لاۋازىمىن ۇسىنعانىن ءبىر كەزدەرى ماعان ايتقان. نازارباەۆ – ۇلكەن مەكتەپتەن (شارۋاشىلىق، پارتيالىق-كەڭەستىك) وتكەن دايىندالعان ساياساتكەر. ول ۋكراينانى جاقسى بىلەدى، وسىندا وقىدى.

ونى وسى ۋاقىتقا دەيىن لەونيد دانيلوۆيچ كۋچمامەن (ۋكراينانىڭ ەكىنشى پرەزيدەنتى) بايلانىستىرادى. وعان لەونيد دانيلوۆيچ كۋچمامەن جاقسى قارىم-قاتىناسى سەبەپ بولعان دەپ ويلايمىن. لەونيد دانيلوۆيچ ول تۋرالى جىلى ەسكە الادى.

ارينە، «نازارباەۆ - بۇل پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتىڭ تىرەكتەرىنىڭ ءبىرى، ول ومىرگە، الەمگە، گەوساياساتقا اۋقىمدى كوزقاراسپەن قاراي الاتىن ادام»، - دەپ اتاپ ءوتتى گوردون.

ايجان تەمىرحان

Abai.kz