بىرەر كۇننىڭ اۋماعىندا سەناتور اقىلبەك كۇرىشباەۆ ءوزىنىڭ ۇكىمەتكە جولداعان دەپۋتاتتىق ساۋالىندا اۋىل ماسەلەسىن كوتەرىپ، بۇل باعىتتا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستاردى سىنعا الدى. سونداي-اق، ۇكىمەت باسشىسىن اۋىلدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنە نازار اۋدارۋعا شاقىردى. ونىڭ ايتۋىنشا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ الەۋمەتتىك احۋالى جىل ارتقان سايىن وتە تومەن دەڭگەيگە قۇلدىراپ كەتتى.

«ستاتيستيكا دەرەكتەرى بويىنشا اۋىلداعى جۇمىسسىزدار سانى - 181 مىڭ ادام نەمەسە 4,7 پايىزعا جاتكەنىن اشىنا باياندادى دەپۋتات. جۇمىسسىزدىق اۋىل حالقىنىڭ باعىن اشپاي وتىرعانىن ايتا كەلە  ەلىمىزدىڭ بارلىق اۋداندارىندا اۋىل تۇرعىندارى اراسىندا ارنايى الەۋمەتتىك ساۋالناما جۇرگىزگەندىگىن باسا ايتتى. ساۋالناما بويىنشا اۋىل تۇرعىندارىنىڭ  باسىم كوپشىلىگىندە جۇمىستىڭ جوقتىعى «باستى ماسەلە» دەپ اتادى. «وسى ساۋالنامادا كورسەتكەندەي، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ناقتى تابىسى ايىنا 35 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. مۇنداي اقشاعا قالاي كۇن كورۋگە بولادى؟»، – دەدى اقىلبەك كۇرىشباەۆ سەناتتىڭ جالپى وتىرىسىندا.

راس قازىرگىدەي قىسىلتاياڭ زاماندا اۋىل حالقىن قانداي دا ءبىر جولمەن قۇتقارىپ قالۋدىڭ ءميحانيزىمىن تاپپاساق اۋىلدان ءبىر جولا ايىرىلىپ قالۋىمىز ابدەن مۇمكىن. ال اۋىلدان قول ءۇزۋ ەل ەكونوميكاسىنىڭ قۇردىمعا كەتۋى ەكەنىن ايتپاسادا تۇسىنۋگە بولادى.

سەناتور جۇمىسسىزدىق سالدارى تاعى ءبىر پروبلەمانى تۋعىزىپ وتىرعانىن ايتىپ، بۇگىندە اۋىل حالقىنىڭ قالالارعا كەتۋ ديناميكاسىنىڭ ارتىپ وتىرعانىن تىلگە تيەك ەتتى.

«ءبىز جۇرگىزگەن الەۋمەتتىك ساۋالناما ناتيجەلەرى كورسەتكەندەي، ەڭبەككە قابىلەتتى حالىقتىڭ 41 پايىزى اۋىلداردان قالاعا كوشۋدى قالايدى. ارينە، ۋربانيزاتسيانىڭ الەمدىك ءۇردىس ەكەنى تۇسىنىكتى، بىراق ونى باسقارۋ كەرەك قوي. جاقىن ماڭداعى اۋىلداردان ءبىر ساتتە حالىقتىڭ جاپپاي كوشى-قونى باستالسا، ءبىزدىڭ قالالارىمىزدا نە بولماق؟ ەگەر اۋىل شارۋاشىلىعىندا جۇمىس ىستەيتىن ەشكىم قالماسا، ەلدىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قالاي قامتاماسىز ەتەمىز؟ شەكارالاس اۋداندار قالاي قورعالماق؟»، – دەدى ول.

دەپۋتات بۇل ماسەلە ەلىمىز ءۇشىن تەك ەكونوميكالىق قانا ەمەس، سونىمەن قاتار ساياسي جانە ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سوندىقتان اقىلبەك كۇرىشباەۆ ۇكىمەتتىڭ اۋىلداردى دامىتۋعا نەگە ءتيىستى كوڭىل بولمەي كەلە جاتقانىن سىنعا الا وتىرىپ سەناتورلاردىڭ وسىعان دەيىن پارلامەنتتىك تىڭداۋدا بەرگەن ۇسىنىستارىنىڭ نەگىزگى تارماقتارىنىڭ ءالى دە ورىنداماعانىنا نازار اۋداردى. سونىمەن قاتار قازاقستاندىق اۋىلدى دامىتۋعا ءىرى اۋىل شارۋاشىلىعى كومپانيالارى بەلسەندى ۇلەس قوسۋى ءتيىس ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

ىقپالدى پارلامەنتتى ۇكىمەت وسىلاي تىڭداۋ كەرەك پە؟! نەگە ۇكىمەت سەناتقا قۇلاق اسپايدى؟- دەگەن ساۋالدى شەگەندەپ تۇرىپ ايتقان سەناتور اقىلبەك كۇرىشباەۆ ۇكىمەتكە ارنايى جول كورسەتىپ، اۋىلدى دامىتۋدىڭ باعدارىن تومەندەگى ساۋالدار توڭىرەگىندە  نۇسقادى.

بىرىنشىدەن، اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋ باعدارلاماسىنا، ياعني «اۋىل - ەل بەسىگى» جوباسىنا جەكە ۇلتتىق جوبا مارتەبەسى بەرىلمەگەن. ەگەر بىزدە وسى ستراتەگيالىق ماڭىزدى ماسەلە بويىنشا دەربەس باعدارلامالىق قۇجات بولماسا، اۋىلدى باسىمدىقپەن قالاي دامىتامىز؟

ەكىنشىدەن، اۋىلدىق اۋماقتاردى دامىتۋ ماسەلەلەرىن ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ قاراماعىنان اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنە بەرۋ ۇسىنىلدى، ويتكەنى ءوندىرىستى دامىتۋ جانە اۋىلدا جۇمىس ىستەيتىندەر ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋ تارازىنىڭ ەكى جاعىنداي ىشكى بايلانىستاعى ماسەلەلەر بولىپ تابىلادى، ناقتىراق ايتساق، كەز كەلگەن اۋىلدى دامىتۋدىڭ نەگىزىندە اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسى جاتىر. اۋىلدا بولىپ جاتقان جاعدايدىڭ ءمانىن تۇسىنبەگەندىكتەن، ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ اۋىلدىق ەلدى-مەكەندەردى دامىتۋ الەۋەتىن ايقىنداۋ كەزىندە ەكونوميكانى ەمەس، حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەسىن ەمەس، دەموگرافيانى ءبىرىنشى ورىنعا قويۋىنا الىپ كەلدى.

ۇشىنشىدەن، اۋىلدىق جەردەگى جانە اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى باستى پروبلەمالاردىڭ ءبىرى – كادرلاردىڭ تاپشىلىعى. اشىعىن ايتۋ كەرەك، «ديپلوممەن اۋىلعا!» باعدارلاماسى ءتيىستى تۇردە جۇمىس ىستەمەيدى جانە وندا كوزدەلگەن مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى قايتا قاراۋدى تالاپ ەتەدى.

سەناتورلار اۋىل جاستارى ءۇشىن جوعارى ءبىلىمنىڭ قول جەتىمسىزدىگىن ۇكىمەتتىڭ نازارىنا بىرنەشە رەت جەتكىزدى.

سونىمەن قاتار سەناتور اۋىل جاستارىن وقىتۋدىڭ ارنايى تەتىكتەرىنە دە وزگەرىستەر ەنگىزۋ كەرەكتىگىن ايتتى.

«ءبىز مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ گرانتتارىن جانە ستەپەنديالاردى تاعايىنداۋ تەتىكتەرىن وزگەرتۋدى، ولاردى تەك ۇبت ناتيجەلەرىنىڭ نەگىزىندە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، مەملەكەتتىك قولداۋسىز وقي المايتىندارعا الەۋمەتتىك قولداۋ رەتىندە ءبولۋدى ۇسىندىق. بىراق، وكىنىشكە وراي، بۇل دەپۋتاتتىق ساۋالىمىزعا كەڭسە ادەتى بويىنشا سىرعىتپا جاۋاپ الدىق.

سونداي-اق، ەكى پارلامەنتتىك تىڭداۋدىڭ ۇسىنىمدارى مەن دەپۋتاتتىق ساۋالىمىزدا قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە اگرارلىق ماماندىقتارعا تۇسۋشىلەر ءۇشىن اۋىلدىق كۆوتانى 30%-دان 50%-عا دەيىن ۇلعايتۋ ۇسىنىلدى. نەگىزدەمە ايقىن، بۇل اۋىل مەكتەپتەرىنىڭ تۇلەكتەرىنە جوعارى وقۋ ورنىنا ءتۇسۋ مۇمكىندىگىن كوتەرىپ قانا قويماي، ديپلوم العاننان كەيىن ولاردى اۋىلدا جۇمىسقا ورنالاستىرۋ مۇمكىندىگىن دە ارتتىرادى. بىراق بۇل دەپۋتاتتىق ساۋالىمىزعا «سوڭعى 3 جىلدا اگرارلىق ماماندىقتار بويىنشا يگەرىلمەگەن ءبىلىم بەرۋ گرانتتارىنىڭ سانى 3778 بىرلىكتى قۇرادى» دەگەن جاۋاپ كەلىپ ءتۇستى. بىراق تالداۋ كورسەتكەندەي، بۇل مالىمەت شىندىققا سايكەس كەلمەيدى. سىزدەن قر پارلامەنتى سەناتىنا وسىنداي جاۋاپ جىبەرە سالاتىن ورىنداۋشىلاردى انىقتاپ، جازالاۋدى سۇرايمىن»، - دەدى.

راسىمەن دە اۋىلدى دامىتۋ بۇل اۋىلشارۋاشىلىعىن دامىتۋ دەگەن ءسوز. ەلدىڭ ەكونوميكاسىنىڭ نەگىزگى سالاسى اۋىل دەيتىن بولساق سول اۋىلعا، اۋىلجاستارىنا جانە اۋىل تۇرعىندارىنا ءتيىستى جاعداي جاسامايىنشا ونداعى شارۋانىڭ شايقالىپ كەتە بەرەتىندىگى بەلگىلى. سەناتور ايتقانداي اۋىلعا جاعداي جاسايمىز دەپ بەلگىلى ءبىر اۋىل اتىن جامىلعان ادامداردىڭ قالتاسىن قامپايتا بەرۋ ول ەلگە دەگەن وپاسىزدىق ەكەنىن بىلگەنىمىز ابزال.

Abai.kz