قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى مەگاپوليسى – الماتىنىڭ اكىمى اۋىسادى ەكەن دەگەن الىپ-قاشپا اڭگىمە وسىدان ءبىراز بۇرىن ايتىلا باستادى. ال «قاڭتار وقيعاسىنان» كەيىن اكىم باقىتجان ساعىنتاەۆتىڭ الماتىداعى كارەراسىنا نۇكتە قويىلاتىنى تۋرالى بولجام سوزدەر جيىلەدى.

وعان سەبەپ تە جوق ەمەس. اۋەلى قالاداعى جۇرت ءدۇر كوتەرىلىپ، بەيبىت ميتيگكە شىققاندا دا، ونىڭ ءىزىن الا جاپپاي تارتىپسىزدىكتەر مەن قاندى قاقتىعىس بولعان كەزدە دە قالا اكىمى ەل الدىنا شىققان جوق. كەشەۋىلدەپ ءجۇرىپ، ءبىرلى-جارىم بەينە ۇندەۋ جاساعان بولدى. ءبىتتى. كەيىنىرەك، ساعىنتاەۆتىڭ ءوزى سۇحبات بەرىپ، جۇرتپەن سويلەسۋگە كەلە جاتقاندا قارۋلى توپتىڭ شابۋىلىنا ۇرىنعانىن، جۇرگىزۋشىسىنە وق ءتيىپ، جارالانعانىن ايتىپ، اقتالعانداي بولدى. بىراق، بۇل ساعىنتاەۆتىڭ «كرەسلوسىن» ساقتاپ قالۋعا جەتكىلىكسىز ارگۋمەنت بولعان سەكىلدى.

كەشەلى-بەرى، الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن باق الماتى اكىمىنىڭ اۋىساتىنىن ايتىپ جاتىر. ال بۇگىن شىققان دەرەكتەرگە سەنسەك، الماتىنىڭ سۋ جاڭا اكىمى بولىپ قر ۇلتتىق بانكىنىڭ ەكس-توراعاسى ەربولات دوساەۆ تاعايىندالىپتى.

ساياساتكەر ەربول ەدىلوۆ ءوزىنىڭ Telegram-داعى پاراقشاسىندا: «الماتى قالاسىنىڭ اكىمى بولىپ ۇلتتىق بانكتىڭ ەكس-توراعاسى ەربولات دوساەۆ تاعىندالدى. كەيبىر دەرەككوزدەردىڭ مالىمەتىنشە، بۇگىن ساعات 10:30-عا بەلگىلەنگەن قالالىق ءماسليحاتتىڭ وتىرىسىندا قالانىڭ جاڭا اكىمىن تانتىستىرۋ جوسپارلانعان. نۇر-سۇلتاننان الماتىعا ۇشاتىن اۋە رەيستەرىنىڭ اۋا-رايىنىڭ قولايسىزدىعىنا بايلانىستى كەشىكتىرىلۋى سەبەپتى اتالعان جيىن كەيىنگە شەگەرىلگەن»، - دەپ جازدى.

دوساەۆ بيلىكتەگى سۋ جاڭا كادر ەمەس. 20 جىلعا جۋىق ءتۇرلى باسشىلىق قىزمەتتەردە كەلە جاتىر. ەل-جۇرتقا سۇيكىمدى دەي المايمىز. ماسكەۋدە ءبىلىم العان. قارجى سالاسىندا ءبىراز قىزمەتتەر اتقارعان. «تۇرانالەمبانك»، «اتف بانك»، «قازاقستاننىڭ دامۋ بانكى»، «ەردب»، «قازينۆەستبانك»، «دامۋ قورى»، «بايتەرەك حولدينگى» سەكىلدى جەردەردە باسشىلىق جاساعان. ءار جىلدارى پرەمەر-ءمينيستردىڭ كەڭەسشىسى دە، ورىنباسارى دا بولىپ كورگەن. ونان سوڭ، قر ەنەرگەتيكا، يندۋستريا جانە ساۋدا مينيسترلىگى مەن قر قارجى مينيسترلىكتەرىندە ۆيتسە-مينيستر بولعان. كەيىن بىرقاتار مينيسترلىكتى ءوزى باسقاردى. اتاپ ايتقاندا، قر قارجى مينيسترلىگىندە، قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىندە، قر ەكونوميكالىق دامۋ ميتنيسترلىگىندە، قر ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتى جوسپارلاۋ مينيسترلىگىندە، قر ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىندە ءبىرىنشى ادام، ياعني مينيستر بولعان.

ەربولات دوساەۆ وسى ايتىلعان قىزمەتتەردىڭ بارلىعىن ءمىنسىز اتقاردى دەي المايمىز. كەرىسىنشە، ونىڭ باسشىلىق قىزمەتتەرىنە قاتىستى اتتەگەن-ايلار كوپ بولدى. ءسوزىمىز سۇيىق بولماسىن، ءبىرلى-جارىم مىسال كەلتىرەيىك.

2006 جىل: شىمكەنتتەگى ۆيچ ينفەكتسياسى

2004-2006 جىلدار ارالىعىندا ءبىزدىڭ امبەباپ مينيستر - دوساەۆ قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىن تىزگىندەدى. 2006 جىلى تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىنداعى العاش رەت ۆيچ-ينفەكتسياسىن (اقتق) جاپپاي جۇقتىرۋ فاكتىسى تىركەلدى. بۇل ەلىشىلىك ۇلكەن داۋ بولدى. 2006 جىلعى تەكسەرۋلەردەن كەيىن شىمكەنت اۋرۋحانالارىندا 150 بالانىڭ ۆيچ جۇقتىرعانى انىقتالعان. ونعا جۋىق بالا كوز جۇمعان. ولاردىڭ اتى جامان ىندەتتى قان قۇيۋ وپەراتسياسى كەزىندە جۇقتىرعانى انىقتالعان. كەيىن وسى ءىس بويىنشا 20-عا جۋىق لاۋازىمدى تۇلعا جاۋاپقا تارتىلعان. كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا، 16 دارىگەر جەمقورلىق پەن قىزمەتىنە سالعىرت قاراعىن ءۇشىن تۇرمەگە جابىلعان.

سوت ۇكىمىندە: «بارلىق بالالار دارىگەرلەردىڭ ءتيىستى مىندەتتەرىن دۇرىس اتقارماعاندىعىنان جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ دەپارتامەنتى تاراپىنان ءتيىستى باقىلاۋ بولماعاندىقتان ىندەت جۇقتىرعانى، اۋرۋحانالاردا پاراقورلىق، زاڭسىز قان ساۋداسى جانە مەملەكەتتىڭ كەپىلدى مەديتسينالىق كومەگىنىڭ تىزىمىنە ەنگەن ءدارى-دارمەكتەردى ساۋدالاۋ كەڭ ەتەك جايعاندىعى»، تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ كورسەتىلگەن.

21 ادام سوتقا تارتىلىپ، سول كەزدەگى قر دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەربولات دوساەۆ قىزمەتىنەن الىنعان.

2016 جىل: جەر داۋى

2014 جىلدىڭ تامىزىندا سول كەزدەگى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ شەشىمىمەن ەربولات دوساەۆ قر ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى بولىپ تاعايىندالدى. ال 2015 جىلدىڭ ساۋىرىندە دوساەۆتى اتالعان قىزمەتكە قايتا تاعايىنداۋ تۋرالى بۇيرىق شىقتى.

2016 جىلدىڭ ءساۋىرى مەن مامىرى ارالىعىندا ەل تاريحىنداعى ەڭ ءىرى نارازىلىق بولدى. ەلىمىزدىڭ باتىس ايماقتارى باستاپ، بۇكىل ەل كولەمىندە نارازىلىق ميتينگتەرى ءوتتى. بۇل 2011 جىلعى جاڭاوزەن تولقۋىنان كەيىنگى ەلدە بولعان ەڭ ءىرى نارازىلىق ەدى. ماسەلە – جەر داۋى. حالىق جەر كودەكسىنە ەنگىزىلگەن وزگەرىستەرگە قارسى بولدى.

سول جىلى 30 ناۋرىزدا جاڭاعى ەربولات دوساەۆ باسقاراتىن مينيسترلىك (ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگى) 2016 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى 1,7 ميلليون گەكتار جەردى اۋكتسيون ارقىلى ساتىلىمعا شىعاراتىنىن حابارلادى. حالىقتىڭ ورە-تۇرەگەلىپ، قارسىلىق بىلدىرۋىنە باستى سەبەپ – وسى ەدى. جالپى حالىقتىق نارازىلىقتار كەزىندە ماكس بوقاەۆ، تالعات اياندار باستاعان قانشاما ادام تەمىر تورعا توعىتىلدى. تاعى قانشاسى ايىپپۇل ارقالادى. بىراق، بيلىك اقىرىندا ايتقانىنان اينىدى. اينۋعا ءماجبۇر بولدى. جەر كودەكسىنە وزگەرىس ەنگىزۋگە 5 جىلدىق موراتوري جاريالاندى. جەر كوميسسياسى قۇرىلدى. ال مينيستر ەربولات دوساەۆ وتستاۆكاعا كەتتى. دوساەۆپەن بىرگە ۆيتسە-مينيستر قايىربەك وسكەنباەۆ تا وتستاۆكاعا كەتكەن.

«قاڭتار وقيعاسىنان» كەيىن قايرەكەڭ دە قايتىپ مينيسترلىككە كەلدى. الگىندەگى اۋىس-تۇيىستەر كەزىندە قايىربەك وسكەنباەۆ ۇكىمەت قۇرامىنا قوسىلىپ، قر يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىن تىزگىندەدى. ال بۇگىن ەربولات دوساەۆ الماتى دەيتىن الىپ شاھارعا باسشى بولىپ اۋىسقانى ايتىلىپ جاتىر.

ايتا كەتەيىك، 1997 جىلدان باستاپ ىسكە ارالاسا باستاعان ەربولات دوساەۆ وسى ۋاقىتقا دەيىن بىردە-ءبىر مارتە اكىمدىك باسقارىپ كورگەن جوق. جيىرما جىلدان استام ۋاقىت بويى مينيستر دارەجەسىندەگى باسشىلىق قىزمەتتەردە ءجۇر دەسە دە، 3-3,5 ميلليون حالقى بار (رەسمي 2-2,5 ملن ادام), حالقىنىڭ دەنى ىشكى جانە سىرتقى ەڭبەك ميگرانتتارى سانالاتىن الماتىنى باسقارۋعا دوساەۆتىڭ اقىلى ءھام ءالى جەتى مە؟ كۇماندى! قازاقتا «جۇرگەن جەرىنەن ءشوپ شىقپايتىن ادام» دەگەن بار. ءبىزدىڭ دوساەۆ مىنە، تۋرا سول ساناتتاعى ادام دەسەك، قاتەلەسپەيمىز. ەكونوميكالىق ساۋاتتىلىعىنا داۋ كەلتىرە المايمىز. ال ۇلتتىق ماسەلەلەرگە كەلگەندە دوساەۆتىڭ پەرسوناجى كىسى قىزىعارلىق ەمەس. دوساەۆ دەگەن ورىسشا ايتقاندا، «دجەنتەلمەن نەۋداچي».وعان باسقا-باسقا جوعارىداعى ەكى مىسالدىڭ ءوزى-اق جەتكىلىكتى...

ايتپاقشى، اقوردانىڭ رەسمي سايتىنداعى قۇقىقتىق اكتىلەر بولىمىندە ەربولات دوساەۆتىڭ تاعايىندالۋىنا قاتىستى ەشبىر مالىمەت جاريالانعان جوق!

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz