وسىدان بەس-التى جىل بۇرىن اياق اتتاپ باسساڭ، ينستيتۋت، ۋنيۆەرسيتەت بىلاي تۇرسىن، اتى دارداي اكادەميالىق وقۋ ورىندارى قاپتاپ كەتكەن ەدى. ءتىپتى اۋىلداعى اعايىن بالاسىن الىسقا جىبەرمەي-اق شاعىن اۋداننان اشىلعان بەس-التى بولمەلى عيماراتتا اقىلى وقىتىپ، تاباقتاي ديپلومعا قول جەتكىزىپ جاتتى. بىرەۋگە شىنايى ءبىلىم كەرەك، ەندى بىرەۋگە «وقىدى» دەگەن اتى عانا. ال شىن مانىندە الاياقتار جەر-جەردەن ءتۇرلى وقۋ ورنىن اشىپ، سانداعان ادامدى سان سوقتىرىپ كەتكەن جوق پا؟
ارينە، بۇل جەردە حالىقتىڭ دا كىناسى بار. بالاسىن جىلىنا 200-300 مىڭ تولەپ وقىتاتىن وقۋ ورنىنىڭ ليتسەنزياسى بار ما، جوق پا؟ مۇنى تەكسەرۋگە كەلگەندە قۇلىقسىزدىق تانىتادى. ايتەۋىر وقىسا بولدى. حالىق مۇنىڭ زاردابىن شىندىقتىڭ سۋ بەتىنە شىققان كەزىندە تارتتى. وسىدان ءۇش-ءتورت جىل بۇرىن بيلىك تاراپىنان ءجىتى تەكسەرۋ بولعان كەزدە الگىندەي سانى بار، ساپاسى جوق جەكەمەنشىك وقۋ ورىندارىنىڭ ەسىگىنە قارا قۇلىپ سالىنعان بولاتىن. ماسەلەن، ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى 60 جوعارى وقۋ ورنى بولسا، 2005 جىلى ونىڭ سانى 185-كە جەتكەن. ال وقۋ ورىندارىن ەسەپكە الىپ، قىسقارتۋ قولعا الىنعان كەزدە بىردەن 148-گە ازايتىلدى.

وسىدان بەس-التى جىل بۇرىن اياق اتتاپ باسساڭ، ينستيتۋت، ۋنيۆەرسيتەت بىلاي تۇرسىن، اتى دارداي اكادەميالىق وقۋ ورىندارى قاپتاپ كەتكەن ەدى. ءتىپتى اۋىلداعى اعايىن بالاسىن الىسقا جىبەرمەي-اق شاعىن اۋداننان اشىلعان بەس-التى بولمەلى عيماراتتا اقىلى وقىتىپ، تاباقتاي ديپلومعا قول جەتكىزىپ جاتتى. بىرەۋگە شىنايى ءبىلىم كەرەك، ەندى بىرەۋگە «وقىدى» دەگەن اتى عانا. ال شىن مانىندە الاياقتار جەر-جەردەن ءتۇرلى وقۋ ورنىن اشىپ، سانداعان ادامدى سان سوقتىرىپ كەتكەن جوق پا؟
ارينە، بۇل جەردە حالىقتىڭ دا كىناسى بار. بالاسىن جىلىنا 200-300 مىڭ تولەپ وقىتاتىن وقۋ ورنىنىڭ ليتسەنزياسى بار ما، جوق پا؟ مۇنى تەكسەرۋگە كەلگەندە قۇلىقسىزدىق تانىتادى. ايتەۋىر وقىسا بولدى. حالىق مۇنىڭ زاردابىن شىندىقتىڭ سۋ بەتىنە شىققان كەزىندە تارتتى. وسىدان ءۇش-ءتورت جىل بۇرىن بيلىك تاراپىنان ءجىتى تەكسەرۋ بولعان كەزدە الگىندەي سانى بار، ساپاسى جوق جەكەمەنشىك وقۋ ورىندارىنىڭ ەسىگىنە قارا قۇلىپ سالىنعان بولاتىن. ماسەلەن، ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان جىلدارى 60 جوعارى وقۋ ورنى بولسا، 2005 جىلى ونىڭ سانى 185-كە جەتكەن. ال وقۋ ورىندارىن ەسەپكە الىپ، قىسقارتۋ قولعا الىنعان كەزدە بىردەن 148-گە ازايتىلدى.
ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى باقىتجان جۇماعۇلوۆ مىرزا بۇدان بىلاي وقۋ ورىندارىنا دەگەن تالاپتىڭ كۇشەيتىلەتىندىگىن ايتا كەلە، «قازاقستان مەملەكەتتiك ەمەس سەكتورعا دا تەڭدەي جول اشىپ، جوعارى بiلiم بەرۋدi ارتاراپتاندىرۋعا كوشكەنi ءمالiم. الەمدiك قاۋىمداستىق بۇل قادامدى جوعارى باعالادى. الايدا بۇنىڭ سوڭى جاقسىلىققا اپارمادى. جوو-داردىڭ قيساپسىز ءوسۋi بiلiم بەرۋدiڭ ساپاسىنا كەرi اسەرiن تيگiزدi. تەكسەرiس بارىسىندا ۋنيۆەرسيتەت اتىن جامىلعان بiلiم بەرۋ وشاقتارىنىڭ بiرقاتارى وعان لايىق ەمەس ەكەندiگiن كورسەتتi. سوندىقتان قاتاڭ تالاپ تەك جەكەمەنشiك جوو-دارعا عانا ەمەس، مەملەكەتتiك وقۋ ورىندارىنا دا قويىلادى»، - دەگەن بولاتىن. بۇدان سوڭ بولاشاقتا تەك ارنايى سۇرىپتاۋدان وتكەن 50 شاقتى وقۋ ورنى عانا ساپالى ءبىلىم بەرەدى دەگەن اڭگىمەنىڭ شەتى دە قىلتيعان. ءتىپتى بىلتىر مەملەكەتتىك تاپسىرىستى كونكۋرستىق نەگىزدە ورنالاستىرۋ تەتىگى ەنگىزىلىپ، گرانت بويىنشا وقىتۋ قۇقىعى قاتاڭ تالاپتارعا سايكەس كەلەتىن 85 جوعارى وقۋ ورنىنا عانا بەرىلگەندە، كەيبىر ماماندار سول 85 جوو-ىن عانا قالدىرۋ كەرەكتىگىن دە ايتىپ قالدى. بىراق مۇنىمەن كەلىسپەيتىندەر دە جەتەرلىك. قاراپايىم جۇرت گرانتقا يە الدىڭعى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الۋ اقىسىنىڭ قىمباتتىعىن ايتادى. ۇبت-دان بولەك كەشەندى تەستىلەۋ تاپسىرعاندار دا گرانتتان دامەلى. وتپەگەنى تاعى دا اقىلى وقۋ ورنىنا جول تارتادى. كەيبىر مالىمەتتەرگە قاراعاندا، جاستاردىڭ 65 پايىزى اقىلى ءبىلىم الادى ەكەن. سوراقىسى سول، بۇل باعا جىل سايىن 15 پايىزدان 30 پايىزعا ءوسىپ وتىرادى.

قازاقستاندا ماماندىق الۋ قۇنى قانشا؟

دەمەك، ەلىمىزدە اقىلى ءبىلىم الۋ ەداۋىر قىمباتتاپ بارادى. ءار ءوڭىردىڭ بەلگىلەگەن وزىندىك قۇنى دا بار. ال بالاسىنىڭ ءبىلىم الىپ، مامان يەسى اتانۋىن ماقسات ەتكەن اتا-انا نەسيە الىپ نەمەسە باسپاناسىن ساتسا دا، نارتاۋەكەلگە دايىن. بىراق ولاردى وقۋ باعاسىنىڭ جىل سايىن شارىقتاپ كەتەتىندىگى قىنجىلتادى.
الماتى - جاستاردىڭ قالاسى. مۇندا ءبىلىم العىسى كەلمەيتىن جاس جوق شىعار، ءسىرا؟! ستۋدەنتتىك ءومىردىڭ قىزىقتى ساتتەرىن اسەم قالادا وتكىزۋ قانشاما جانعا ارمان بولعانىن بىلسەڭىز عوي. ارۋ قالامىزدا جىل سايىن شامامەن 250 مىڭ ستۋدەنت ءبىلىم السا، ونىڭ كوپشىلىگى باسقا وڭىردەن كەلگەندەر. قازىر جاتاقحانا ماسەلەسى كۇيىپ تۇر. ورىن بۇيىرماعاندارى بىرىگىپ، كەم دەگەندە 40-50 مىڭ تەڭگەگە بولمە جالداۋىنا تۋرا كەلەدى. بۇعان كۇندەلىكتى تۇتىناتىن ازىقتى قوسىڭىز. ايىنا ورتاشا ەسەپپەن 30 مىڭ تەڭگە تەك تاماققا عانا كەتەدى. ال وقۋ اقىسىنا كەلسەك، زاڭگەر نەمەسە قارجىگەر بولۋعا ۇمتىلعاندار جىلىنا - 635 800 تەڭگە، ال مەديتسينالىق ماماندىقتى تاڭداعاندار - 780 600 تەڭگە تولەۋ قاجەت.
قىزىلوردا قالاسى دا باعانى وسىرۋدەن قالىسار ەمەس. قورقىت-اتا اتىنداعى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءوتىمدى ماماندىقتارىنا دەگەن سۇرانىس ارتقاندىقتان با، جاڭا وقۋ جىلىنان باستاپ وقۋ قۇنى ەكى ەسەگە قىمباتتاپتى. كۇندىزگى ءبولىم بويىنشا - 342 900 تەڭگە، سىرتتاي بولىمدە - 195 مىڭ تەڭگە تولەيدى. مۇندا اسىرەسە، پەداگوگيكالىق ماماندىقتى دايىنداۋ قىمبات ەكەن. ۇستاز دەگەن قاسيەتتى اتقا يە بولعىسى كەلگەن ستۋدەنت جىلىنا - 443 300 تەڭگە قۇيۋى كەرەك.
كەيبىر مالىمەتتەرگە قاراعاندا، وقۋ اقىسى ەلىمىزدىڭ باتىس وڭىرلەرىندە ارزان كورىنەدى. ماسەلەن اقتوبەدە پەداگوگ ماماندىعى - 350 مىڭ تەڭگە بولسا، زاڭگەر مەن قارجىگەر فاكۋلتەتى - 343 مىڭ تەڭگە. ەسەسىنە، دارىگەرلىك ماماندىقتىڭ باعاسى ۇشىپ تۇر. جىلىنا 609 مىڭ تەڭگە تەك وقۋ اقىسىنا كەتىپ وتىرادى. ءارى بۇنىڭ جىل سايىن كوتەرىلىپ تۇراتىنىن ۇمىتپاۋ كەرەك. بۇل قاراعاندى جانە استانا مەديتسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىنە ءتان جاعداي.
ارزان ءبىلىم تارازدا بار. مۇنداعى جەكەمەنشىك وقۋ ورىندارىندا 60 مىڭ تەڭگەگە دە زاڭگەر اتانۋعا بولادى ەكەن. ال ونىڭ ساپا جاعىنا كۇمان تۋدىراتىن سياقتى. مەملەكەتتىك جوعارى وقۋ ورىندارى اۋزىن ايعا بىلەپ تۇر.
ەلىمىزدە وقۋ اقىسى جانە ءومىر ءسۇرۋ جاعىنان استانا قالاسى كوش باسىندا. ەلوردادا ءبىلىم الۋعا بارعان جاستار كوپ قيىندىققا تاپ بولىپ جاتقانى ايقىن. زاڭگەر ماماندىعى - 450 مىڭ، كەدەن ءىسى - 370 مىڭ، ەكونوميكالىق ماماندىق - 390 مىڭ تەڭگەگە جەتىپ جىعىلادى. ازىرگە باس قالاداعى ەڭ قىمبات وقۋ ورنى - ل.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى. اقىلى بولىمدە وقيتىن ستۋدەنتتىڭ اتا-اناسى جىلىنا - 630-690 مىڭ تەڭگەنى تىرنەكتەپ جيناۋى ءتيىس. ودان بولەك ءدال وسى وقۋ ورنىندا جاتاقحانا تابا الماي جۇرگەن جاستار كوپ. ال استانادا پاتەر جالداپ تۇرۋعا ستۋدەنت تۇرماق، جۇمىسى بار ادامنىڭ شاماسى جەتە بەرمەيدى.
مىنە ءار ءوڭىردىڭ جاعرافيالىق ورنالاسۋى مەن تۇتىنۋ قابىلەتىنە قاراي باعاسى دا ارقالاي. سوندىقتان دا كەيبىر اتا-انا مەيلىنشە بالاسىن اقىسى ارزان وقۋ ورنىنا تۇسىرۋگە تىرىسادى. ال ونىڭ ساپاسىنا ءۇڭىلىپ جاتقان ەشكىم جوق.
بۇگىندە بىرقاتار جەكەمەنشىك وقۋ ورىندارىن بىرىكتىرىپ، تاعى دا ون شاقتى وقۋ ورنىن جابۋ كوزدەلۋدە. كەزىندە جوو-لارعا ليتسەنزيانى وڭدى-سولدى تاراتقان مينيسترلىك وسىنداي قادامعا بارىپ وتىر. وسىلايشا حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي ەمەس وقۋ ورىندارىنان جىل ساناپ بەرەكە كەتە باستاعانى بەلگىلى.

دينارا مىڭجاسارقىزى

"تۇركىستان" گازەتى