(«پەدرو پارامو» رومانى جايلى بايان)

حۋان رۋلفونىڭ «پەدرو پاراما» رومانى لاتىنامەريكاندىق جازۋشىلاردىڭ قولتاڭباسىنا ءتان «ماگيالىق» رومان اتالادى. روماندا اكەسىن ىزدەپ جولعا شىققان ۇل اناسى سيپاتتاعان مەكەننىڭ ولىلەر مەكەنىنە، ياعني بارزاق دۇنيەسىنە اينالعانىن تۇسىنەدى. ءسويتىپ ول باقيداعى ادامدارمەن كەزدەسىپ، اكەسى تۋرالى ۇزاق حيكاياتتى تىڭدايدى.

«قازاق ادەبيتىندە» كەيىنگى ەكى-ءۇش جىلدان بەرى الەم ادەبيەتىندەگى ۇزدىك شىعارمالار تۋرالى ساراپتامالىق، تانىمدىق ماقالالار جاريالاۋ داستۇرگە اينالعان. سول ءداستۇرىمىز بويىنشا وقىرمان نازارىنا ءمينار نۇرلازاتقىزىنىڭ «پەدرو پارامو» رومانى جايلى بايانىن ۇسىنامىز.

قازاق ادەبيەتى گازەتى.

حح عاسىردىڭ 60 جىلدارىندا لاتىن امەريكاسى ادەبيەتىندە جارىلىس سيپاتتى جاڭالىقتار پايدا بولدى، سول تۇستا الەم ادەبيەتىندە بەس جازۋشى اتالۋعا ءتيىس بولسا، قازىرگە دەيىن دە وسى ءۇدىرىستى ەشقانداي مەملەكەت، كونتينەنت بۇزا العان جوق. اتاپ ايتساق ولار: ارگەنتينالىق حورحە لۋيس بورحەس، گۋاتەمالالىق ميگەل انحەل استۋرياس روcالەس، كۋبالىق الەەحو كارپەنتەەر-ي-ۆالمونت، كولۋمبيالىق گارسيا ماركەس، مەكسيكالىق حۋان رۋلفو. بۇل بەسەۋى ادەبيەتتى ادەتتەگى ۇعىمداعى ادەبيەت اياسىندا نەمەسە قوعامدىق ءومىردىڭ قالىبى تۋراسىندا قاراستىرمادى، كەرىسىنشە ادەبيەتكە «عاجايىپ» دەگەن ۇعىمدى ەنگىزدى، ادەبيەتتىڭ وزگە دە زور مۇمكىندىكتەرىنىڭ اشىلۋىنا سەبەپكەر بولىپ، الەم ادەبيەتىنىڭ دەڭگەيىن تىپتەن بيىكتەتە ءتۇستى.

«ءجۇز جىلدىق جالعىزدىقتى» بىلمەيتىن وقىرمان كەمدە كەم، ال بۇل ماقالاعا ارقاۋ بولىپ وتىرعان «پەدرو پارامو» – وسى «ءجۇز جىلدىق جالعىزدىقتىڭ» جولىن اشقان شىعارما، ياعني گارسيا ماركەستىڭ تۇيىققا تىرەلگەن شىعارماشىلىعىنا جول نۇسقاعان باعدار شام. «پەدرو پارامونىڭ» اۆتورى حۋان رۋلفو 1918 جىلى مەكسيكانىڭ حاريس شتاتىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1986 جىلى ومىردەن وتكەن. ول – حح  عاسىرداعى لاتىن امەريكاسى ادەبيەتىندە، ءتىپتى، الەم ادەبيەتىندە ەڭ ىقپالدى جازۋشى مارتەبەسىنە قولى جەتكەن قالامگەر. كوپشىلىك وقىرمان ونىڭ «لاۋلاعان دالا»، «پەدرو پارامو»، «التىن تاۋىق جانە باسقا شىعارمالار» اتتى ادەبي مۇرالارىمەن جاقسى تانىس. سول تۇستاعى ادەبيەتتانۋشىلار حۋان رۋلفونى «لاتىن امەريكاسى  پروزاسىنىڭ اتاسى»، «ماگيالىق رەاليزمنىڭ ۇستازى» اتاندىردى. ۇلى بورحەس: «پەدور پارامو› يسپان ءتىلدى ەلدەر ادەبيەتىندەگى ەڭ ۇزدىك تۋىندى ءارى جالپى ادەبيەتتەگى ەڭ ۇلى شىعارمالاردىڭ ءبىرى»، — دەپ جوعارى باعا بەرەدى.

حۋان رۋلفونىڭ ەڭ ۇلكەن تابىسى – اتالعان رومانىندا ادەبي كوركەم تۋىندىنىڭ جاڭا مۇمكىندىگىن اشىپ، الەم ادەبيەتىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋگە تۇرتكى بولدى. جەرگىلىكتى مادەنيەتتى زەرتتەۋ ورتالىعىندا جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ، مەكسيكانىڭ بار ايماعىن ارالاعان اۆتوردىڭ ساناسىندا ازتەكتى ادامداردىڭ ءولىم تۋرالى تۇسىنىگى مەن تانىمى وسى شىعارماسىنىڭ تاقىرىبىنا ارقاۋ بولىپ، ونىڭ قۇرىلىمى مەن تاسىلدىك جاڭالىعىنا دا تىكەلەي سەپتىگىن تيگىزدى. مەكسيكا اڭعارىنداعى الۋان مادەنيەتتىڭ نارىنەن سۋسىنداپ، داستۇرگە باي دالانىڭ قاسيەتى مەن جاڭا ءداۋىردىڭ ءبىلىم-عىلىمىن وي-ساناسىنا توقىعان حۋان رۋلفونىڭ شەبەرلىگى ونىڭ مايا مادەنيەتىنەن، ياعني ءتۇپ توركىن مادەنيەتىنەن جالعاسقان سىرلى، ميفتىك دۇنيەلەردى رومانىنا ەنگىزۋىندە عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە كوركەم ادەبيەتكە كينو ونەرىنىڭ قاسيەتتەرى سياقتى ەرەكشەلىكتەرىن ءسىڭىرىپ، شىعارمانى فورما، ءتاسىل جانە مازمۇن جاعىنان ەش مۇلتىكسىز جىمداستىرىپ، ۇلى تۋىندى جازا الۋىندا. مايالاردىڭ ءولىمدى سوڭعى تىنىس دەپ ەمەس، جاڭا ءبىر ءومىردىڭ باستالۋى دەپ بىلەتىن ماڭگىلىك تۋراسىنداعى ۇعىمى «پەدرو پاراموعا» ومىرشەڭدىك كۇش سىيلادى.

لاتىن امەريكا دالاسىنىڭ عاجايىپقا، ميفكە، اڭىزعا بايلىعى جانە ەشكىم دە ءتۇسىندىرىپ بەرە الماس سىرلىلىعى رۋلفو باستاعان قالامگەرلەردىڭ شىعارمالارىنا جاڭا لەپ قوستى، ال ولاردىڭ وسىنداي سىرلى مادەنيەتىنىڭ، عاجايىپ پەن ميفكە تولى تۇرمىس-تىرشىلىگىنىڭ قاينار كوزى ازتەكتەردە. ازتەكتەر (اۋەلدە مەشيكاح اتالعان) جاڭا ەرانىڭ 1100-جىلدارى اتا مەكەنى ازتلاننان (تاريح عىلىمىندا بۇگىندە ناقتىلى قاي جەر ەكەنى دالەلدەنبەگەن) قونىس اۋدارىپ، عاسىرعا جۋىق كوشىپ-قونىپ، 1195 جىلدارى مەكسيكا اڭعارىنا تابان تىرەپ، سول جەردە كوپتەگەن قاۋىپ-قاتەردى باستان كەشە ءجۇرىپ، تىرشىلىك ەتەدى. ودان حۇيتزلوپوچتل ءتاڭىرىنىڭ (ازتەك ميفتەرىندەگى جاۋىنگەر ءتاڭىرى، كۇن ءتاڭىرى، كۇن مەن وتتىڭ يەسى) تاساتتىقتى باسقارۋشىعا تۇسىندە كورسەتكەن جولى بويىنشا جىلان تىستەپ، كاكتۋسقا قونىپ تۇرعان قىراندى كورگەن جەر – مەكسيكانىڭ  ورتا بولىگىنە ىرگە تەۋىپ، سول جەردە ءوسىپ وركەندەيدى. ولار سول بارىستا تولتەك پەن تيۋتيحۋاكان سەكىلدى كوپتەگەن مادەنيەتتەردى قابىلدايدى، جاڭا تىرشىلىك جولدارىن تاۋىپ، تاڭىرىنە سىيىنىپ، تاساتتىق بەرىپ، توڭىرەگىندەگى رۋ-تايپالاردى باعىندىرىپ، (كوبىندە تاساتتىققا بەرەتىن تۇتقىن ءۇشىن سوعىس اشاتىن بولعان) ىقپالىن كەڭەيتىپ، ىرگەلەنىپ، ازتەك يمپەرياسىن قۇرادى. وسى مادەنيەتتىڭ مايەگى كەيىن يسپانيانىڭ نەشە عاسىرلىق وتارشىلدىق ارەكەتتەرىنە ءدوپ كەلگەنىمەن، تۇبەگەيلى جويىلىپ كەتپەدى، كەيبىر افسانالىق ۇعىمدار، تاڭىرشىلدىك – ءبارى-ءبارى حريستان ءدىنىنىڭ ىقپالىنا ۇشىراسا دا،  سارقىتى ساقتالىپ قالدى. ولار تاڭىرگە سەندى، ءارتۇرلى تۇرمىستىڭ، تىرشىلىكتىڭ قاجەتىنە قاراي ءارتۇرلى تاڭىرلەرى دە بولدى. ال وسى سان قىرلى ازتەك مادەنيەتى كەيىنگى لاتىن امەريكاسى الابىندا تۋعان شىعارمالاردا ءار قىرىنان بوي كورسەتتى، ونىڭ سان عاسىرلىق ساناعا سىڭگەن، سۇيەككە بىتكەن ۇعىمدارى مەن نانىمدارى دالا تۋرالى تۋىندىلاردا كورىنىس بەرىپ وتىردى. جازۋشىلار دا مۇنداي عاجايىپتاردى ءولى كوشىرە سالمادى، كەرىسىنشە مازمۇنعا قاراي وزگەشە ءادىس تاۋىپ، شەبەرلىك تانىتتى، سوندىقتان دا ولاردىڭ ادەبيەتى وزگە وڭىرلەردىكىنەن وق بويى وزىق بولىپ، ەرەكشەلەنىپ، تىلسىمدىك پەن سىرلىلىققا تولى بولدى، ولاردىڭ تۋىندىلارىنان وزگەشە تىنىس، بولەك بوگەنايلى بولمىس بىردەن سەزىلىپ تۇردى.

ال حۋان رۋلفونىڭ شىعارمالارىنا دا وسى ازتەكتىڭ ءولىم تۋرالى، ءتاڭىر تۋرالى تانىمدارى مۇمكىندىگىنشە دارىعان، جوق، ول سول ۇعىمداردى شىعارماعا ءسىڭىرىپ، دارىتىپ قانا قويعان جوق، تۋىندىلارى سونى نەگىزگى نىسان ەتىپ، قايتا جانداندى. ول اتالعان شىعارمانى كادىمگى تۇسىنىگىمىزدەگى ءتىرى پەندەلەر اراسىنداعى اڭگىمەگە قۇرمايدى، جازۋشى شىعارماسىنا ولىلەردى كەيىپكەر ەتىپ، ءولى مەن ءتىرىنىڭ اراسىنداعى ديالوگ ارقىلى شىعارمانى وربىتەدى.

وكتايۆ پاز وسى تۋراسىندا، «ەرتەدەگى مەكسيكالىقتار جونىنەن العاندا، ءتىرى مەن ءولىنىڭ اراسىنداعى قاراما-قايشىلىق بىزدىكىندەي ابسوليۋتتى ەمەس. ءومىر ولىممەن جالعاسىن تابادى، كەرىسىنشە دە سولاي. ءولىم ءومىردىڭ تابيعي توقىراۋى دا ەمەس، قايتا ۇزدىكسىز اينالىستىڭ ءبىر كەزەڭى عانا. تۋ، ءولىم، قايتا تۋ ءبارى الەم اينالىسىنىڭ ءبىر كەزەڭى، ول ۇدايى قوزعالىستا، ماڭگى تولاستامايدى»- دەپ جازادى. ازتەك، ءۇندى جونىنەن العاندا، ءتىرى مەن ءولىنىڭ ورتاسىندا انىق شەكارالىق ايىرماشىلىق جوق، سەبەبى ولمەكتىڭ ءوزى قايتا تىرىلۋدەن دەرەك بەرەدى، ياعني باسقا الەمدە جانە ءبىر تىرلىكتى قايتا باستاۋ بولماق.

شىعارما بالا مەن انا اراسىنداعى ديالوگتان باستالادى. شەشەسى ۇلىنا كەزىندە ءوزى كەتىپ قالعان اۋىلىن، سول الىستا قالعان اۋىلعا اكەسىن ىزدەپ بارۋىن ءارى ۇلىنىڭ اكەسىنەن كەزىندە وتەۋگە ءتيىستى، بىراق وتەلمەگەن قارىزىن سۇراۋىن تالاپ ەتەدى. شىندىعىندا، شەشەسى كوزى تىرىسىندە كومالانى كەرەمەتتەي جەرۇيىق، اۋاسىنان كومەش ناننىڭ ءيىسى اڭقىپ تۇراتىن جايلى مەكەن رەتىندە سۋرەتتەيتىن. شەشەسىنىڭ اڭگىمەسى قۇلاعىنا ءسىڭىستى بولعان ۇلى حۋان ول جەرگە سونشاما ءۇمىت ارقالاپ جەتەدى، بىراق، وسىناۋ مەكەنگە اياق باسقاندا عانا ونىڭ قاپىرىق باسقان تاقىر دالا ەكەنىن بىلەدى. كەڭىستىكتەن بال تامىپ تۇرعانداي ادەمى ءيىس اڭقىمايدى، جايقالعان جاسىل جەلەك، شات-شادىمان تىرلىكتىڭ نىشانى دا كورىنبەيدى، ادام ءيا ادام ەمەسى بەلگىسىز جاندار بىرىنە-ءبىرى سىلتەپ ءجۇرىپ، ونى كومالانىڭ توزاعىنا، ياعني ولىلەر مەكەنىنە باستاپ بارادى. وقىرمان شىعارمانىڭ وزەكتى تۇسىنا كەلگەندە بارىپ، اكەسىن ىزدەپ كەلگەن جىگىتتىڭ دە قارا جەردىڭ قوينىنا تۇسكەنىن، ەندىگى اڭگىمەنىڭ ولىلەردىڭ اۋزىنان ايتىلاتىنىن سەزەدى. ولار كومالا جايلى، شەشەسى تۋرالى، پەدرو پارامو حاقىندا حيكايا شەرتەدى. پەدرونىڭ بالا كۇنىندە جوقشىلىق كورگەنىن، بالا قىزعا عاشىق بولعانىن، قىزدىڭ اۋىلدان الىسقا كەتكەنىن، سۇيگەن قىزى جوق بولعان سوڭ، ماحاببات پەن وتباسىنان باز كەشكەن پەدرونىڭ بارلىق مۇمكىندىگىن تەك مال تاۋىپ، اتاماندىق (كاسيك) قۇرۋعا عانا جۇمساعانىن باياندايدى. ول ءۇشىن جەكە باسىن دا قۇرباندىققا شالادى، ياعني قارىزدان قۇتىلۋ ءۇشىن سۇيمەسە دە باردام جەردىڭ قىزىنا، اكەدەن قالعان مۇلىكتىڭ مۇراگەرى، وزىنە قارىز بەرگەن قۇنىكەرى – كەيىپكەرىمىزدىڭ شەشەسىنە ۇيلەنەدى، سونىڭ قازىنا- مۇلكىمەن قولدان كەلەتىن بارلىق جامانشىلىق پەن قاستاندىقتى جاساي ءجۇرىپ، الپاۋىتقا اينالادى. كومالا جونىنەن العاندا، پەدرو بارىنە قول جەتكىزدى، اقشا دا، ايەل دە، بيلىك تە ءبارى سونىڭ ۋىسىندا بولدى، بىراق، ويىنا العان نارسەسى وعان كولەڭكەسىن دە كورسەتپەدى، تەك ەلەس ءراۋىشى عانا كوز الدىندا ءجۇردى. بالا عاشىق وتىز جىل ارمانداتتىرىپ، ابدەن ازىپ، اۋرۋ بولعاندا قىستاققا قايتىپ بارادى، ەسسىز كۇيدە ورالسا دا، پەدرو ونى قۇزىرىنا الىپ، باعىپ-قاقتى، بىراق ايەلدىڭ ءتانى عانا ونىڭ قۇجىراسىندا بولدى، ال جان الەمى، سانا سەزىمى باسقا الەمدە، ءتىپتى، پەدرونىڭ بار ەكەنىن ءبىر ساتكە سەزىنگەن دە جوق ەدى. ءسويتىپ، پەدرو بايقۇستىڭ ۇزاق تۇندەرى ءبىر كەزدە سۇيگەن عاشىعىن قاسىندا وتىرىپ كۇزەتۋمەن بولسا دا، ونىڭ جان دۇنيەسىنە ەش بويلاي الماي، رۋحاني دۇنيەسىنىڭ ەسىگىن اتتاي دا الماي، باياعىدا وتكەن كۇندەرىنىڭ تاپ-تازا، ءلازاتتى شاعىن عانا ازىق ەتىپ، قۇر تۇلىپقا تەلمىرگەندەي، ايەلدىڭ الاسۇرىپ ازاپ شەككەن تانىنە ەسىك كوزىندە تەسىلە قاراۋمەن عانا ءوتتى. ايەلدىڭ جانىن ءوزى تۇسىنە الماعانى سەكىلدى، ءوزى جايلى دا ايەلگە ەشتەڭە اڭداتتىرا المادى. پەدرو سۋساناعا ەمەس، وسى كۇيگە قالعان وزىنە جانە دۇنيەگە كەكتەندى، ەشتەڭەدەن قايمىقپاس، سەلت ەتپەس پەدرونىڭ وسال تۇسى وسى ايەل-تۇعىن. اقىرى سۋسانا سوقپاقتىڭ ەكى جاعالاۋىنداعى اعاشتاردىڭ جاپىراعىن تەربەتىپ ۇجىماققا بەت العان ساتتە، پەدرونىڭ قاڭىراعان جان الەمى قۇردىمعا قۇلايدى، ءتانى دە كۇيرەيدى. سول ءۇشىن دە پەدرو اكەسى ولگەندە سونى سىلتاۋراتىپ، ءبىر ايماققا قاندى قاساپ قىرعىن سالسا، ەندى بىردە سۋسانا ولگەندە، ءوز تىرلىگىنىڭ ءمانى كەتكەنى ءۇشىن باسقانىڭ دا تىرلىگىن قاپەرىنە المايدى. كۇندە ءتان ازابىن شەككەن سۋسانانىڭ ءولىمى باسقالار ءۇشىن ونىڭ ارىلۋى بوپ سەزىلۋى عاجاپ ەمەس، اسىرەسە قاسيەتتى كۇنگە قاراعان ءتۇنى كوز جۇمعانى ءۇشىن ول تىپتەن سولاي بولماق كەرەك-ءتى، ەندەشە ءولىمنىڭ ارتىن دۇبىرگە اينالدىرىپ جىبەرگەنىن تۇسىنۋگە بولار دا ەدى، بىراق پەدرو ولاي ەتپەيدى. ول ومىرلىك وكىنىشىنىڭ اشۋىن باسقادان الدى، ول ءۇشىن تەك ءوزى جەڭدى مە، جەڭىلدى مە، سول ناتيجە عانا ماڭىزدى ەدى. سوندىقتان سۋسانانىڭ ءولىمىن ەل قادىرلەمەدى دەپ، كوزسىز وشپەندىلىكپەن كوپە-كورنەۋ دارگەيىنە باس ۇرعان جۇرتتىڭ اشتان قىرىلۋىنا سەبەپكەر بولادى. سوڭىندا پەدرونىڭ وبا تاس قۇساپ قۇردىمعا كەتۋىمەن شىعارما اياقتالادى. پەدرو شىعارمادا قولىنان ءبارى كەلەتىن ءارى قولىنان كەلەتىن ءىس ءۇشىن ەشتەڭەسىن ايانبايتىن قانپەزەر رەتىندە سۋرەتتەلەدى، ياعني ءوز سوزىمەن ايتقاندا: «زاڭ ەكەش زاڭ دا سونىڭ ءوزى». بىراق، سوندا دا پەدرونىڭ قولى سۇيگەنىنە، رۋحى ولىلەر مەكەنىنە جەتە المايدى. ونىڭ ءولىمى كادىمگى ادامداردىڭ قايتۋى سياقتى رۋحتىڭ بويدان كوشۋى ەمەس، قايتا ءبۇتىن دۇنيەنىڭ جارىلىپ قۇلاۋى بولىپ سۋرەتتەلەدى، بەينە ءبىر ناقتى نارسەنىڭ اۋەلگى قۇرىلىمىنىڭ بولەك-بولەك بولىپ اجىراپ، ءبىر-بىرلەپ سولىپ، ەڭ سوڭىندا قيراپ قالعانى سىندى.

شىعارمانىڭ جالپى مازمۇنىندا كىسىنى ەلەڭ ەتكىزەرلىك، تىم كۇردەلى وقيعا نەمەسە شيەلەنىس جوق. بىراق، شىعارمانىڭ قۇنى سوندا، شىم-شىتىرىق، ءوزارا بايلانىسسىز اڭگىمەلەر مەن كورىنىستەر ەستەتيكالىق وي ارقىلى وقىرمانعا كومالانىڭ انا اۋزىنداعى باقىتتى شاعى مەن ۇلىنىڭ ساپارعا اتتانىپ بارا جاتقانداعى سۋرەتىن ەلەستەتەدى، پەدرونىڭ حيكاياسىن بىلۋگە دىلگىر ەتەدى. ءبارى دە ءبىر سىدىرعى وقيعا تىزبەگى ارقىلى بەرىلمەيدى، ءاربىر كورىنىس پەن ديالوگ تابيعي ءارى شەبەر قيىسادى، ءارى وقىرماننىڭ ءىز قۋىپ، اسا ساقتىقپەن وقۋىن قاجەت ەتەدى. وتكەندەگى كومالا مەن بۇگىنگى ولىلەر الەمىندەگى كومالا سىندى ەكى كەڭىستىككە بايلانىستى قۇرىلعان ەكى ۋاقىت بار، ۋاقىتتىڭ اعىسى ەكى ءتۇرلى كەڭىستىكتە تەڭ جۇرگىزىلەدى، شىعارماداعى ۋاقىت كەشە مەن بۇگىن عانا، ال سول بۇگىننىڭ ماڭگى شەكسىزدىكتىڭ قۇشاعىندا تۇنشىعىپ قالا بەرەتىنى اشىق اڭعارىلادى. وتكەن مەن بۇگىن، جەرۇيىق كومالا مەن ولىلەر الەمىنە قۇرىلعان كومالا ەكەۋى پارەللەل بەرىلىپ، ساباقتاسا ءجۇرىپ وتىرادى.

اۆتور شىعارمانى بايانداۋدا، اسىرەسە شىعارماداعى كەيىپكەرلەردىڭ جاندۇنيەسىن اشۋدا، كوبىندە مەزەتتىك سەزىم-تۇيسىكتەردى سول قالىبىندا قاعازعا تۇسىرگەن. ول ادەبيەتتەگى ادەپكى بەينەلەۋ مەن جەتكىزۋدىڭ وقىرمانعا تۇسىنىكتى قالىبىن وزگەرتىپ، ادامنىڭ جان دۇنيەسىندەگى بايلانىسسىز نەمەسە ۇزىك-ۇزىك وي الەمىن سول اۋەلگى كەيپىندە بەينەلەي العان. مىسالى، پەدرونىڭ ماحابباتىن سۋسانا ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى بەلگىلى تارتىپپەن ورنالاستىرىلعان ديالوگ الدە وقيعالارمەن ەمەس، پەدرونىڭ جان الەمىندەگى ءبىر ساتتىك ساعىنىش سەزىمدەرى مەن قيالدارىن بەينەلەۋ ارقىلى سۋرەتتەيدى. اتالعان روماندا كەيىپكەردىڭ اتى بولسىن، جەر اتى بولسىن، جەل، سۋ نەمەسە توپىراق بولسىن، بارىنە سيمۆولدىق ءمان بەرىلگەن. ماسەلەنكي، اكەسى ءبىر، شەشەسى بولەك، ءبىر-بىرىنە بەيتانىس ەكى اعايىندى لوس ينكيۋەنتروس دەگەن جەردە ۇشىراسادى، «وسى جەردىڭ اتىنىڭ ءوزى يسپان تىلىندە «جولىعىسار جەر» دەگەن ماعىنا بەرەدى» دەيدى سىنشىلار، ال سوعان ۇقساس، مەديا لۋنا دا «سىنىق ايلى اۋىل» ماعىناسىندا، ياعني جارتىكەش سىنىق ايلى اۋىل دەۋ ارقىلى پەدرونىڭ كورەر كوزگە ءتورت تۇرمانى ساي بولعانىمەن، شىن مانىندە باقىتسىز ەكەنىن ەمەكسىتەدى. شەشەسىنىڭ بەيباق عۇمىرىن، اسىرەسە ماحابباتتان تاياق جەگەن جارالى جۇرەگىن بىلاي جەتكىزەدى: «فوتوسۋرەتتى قۇشىناشتىقتىڭ قۇرالى دەپ بىلەتىن، راسىندا، سولاي دا سياقتى، ويتكەنى، ونىڭ سۋرەتى شۇرق-شۇرق تەسىك ەكەن، اسىرەسە جۇرەك تۇسىنداعى تەسىكتەن ورتاڭعى ساۋساعىڭ ءوتىپ كەتەتىندەي». ال پەدرونىڭ ەڭ سوڭىندا وبا تاس قۇساپ قۇلاعانى ونىڭ ولىلەر مەكەنىنە بارا المايتىنىن عانا ەمەس، جان دۇنيەسىنىڭ تاستان بىتكەندەي قاتتىلىعىن، كاسيك سەكىلدى قوعامدىق ءتۇزىمنىڭ دە قۇردىمعا بەت العانىن بىلدىرەدى. «ءجۇز جىلدىق جالعىزدىقتا» سۇلۋ رەمەديوس اتتى كەيىپكەر بار ەدى عوي، سۇلۋلىعى سونداي اۋرەليانو بۋەنديانىڭ ەسىل-دەرتىن الىپ، ەشكىمگە دەس بەرمەس ونى قالاي قۇنداقتايدى. سول سۇلۋ وقىس جاعدايمەن جانى دا، ارى دا تاپ-تازا كۇيىندە اسپانعا ۇشقان كۇنى بارىنەن جۇرداي بولعان اۋرەليانو بۋەنديا ەندى توڭكەرىس جولىنا تۇسەدى، جولىنداعىنىڭ ءبارىن جايپايدى، ماڭايىنا تاياعان ايەل بىتكەندى قۇتقارمايدى، ون جەتى ۇلدى بولادى، ءبارى ءبىر جاتىردان ەمەس، ارينە. ال «پەدرو پارامودا» دا سونداي ءبىر كەيىپكەر بار، ول – پەدرو، ەڭگەزەردەي الىپ، توڭىرەگىندەگى ايەل بىتكەننىڭ توسەگىن بىلعاۋدان تانبايدى، بىراق شىن سۇيگەنى سۋساناعا عانا قولى جەتپەيدى، ەلەسى دە، ءتۇسى دە، ەسى دە تەك سۋسانا عانا، قىرشىن قىزدى قۇشاعىنا الىپ جاتىپ تا ونى سۋساناعا بالايدى. تالاي ايەلدىڭ قۇرساعىنا پەدرونىڭ بەلىنەن تامعان قان ۇرپاق بولىپ جەتىلەدى، ومىرگە كەلەدى، بىراق، رەنتەريا رۋحاني اكەي تابىستاعان ۇلدان باسقاسىن ول ۇلىم دەپ تانىمايدى. ال سۋسانا ەسى اۋىسىپ، كوتەرىلىپ اۋىرعانىمەن، كىرشىكسىز، تازا كۇيىندە ومىردەن وتەدى. ال ونىڭ ومىردەن كوشۋى پەدرونى قىرعىنعا يتەرمەلەيدى.   سۋسانا ولگەن سوڭ شىركەۋدىڭ قوڭىراۋى ۇزىلمەي سوعىلادى، اقىرى اياعىندا قالىڭ قوڭىراۋ جارىسىپ ۇزاققا سوزىلعان شۋىلعا اينالادى، كىسى بىتكەن كەرەڭ بوپ، ەل بىتكەن ايعايلاپ سويلەسەتىن بولادى. «ءجۇز جىلدىق جالعىزدىقتا» دا وسىنداي ءبىر اۋرۋ تارالىپ، ەل بىتكەن ەسىنەن جاڭىلىپ، ۇمىتشاق بولادى. شىعارماداعى وسىناۋ وقيعالاردىڭ قوعامدىق، الەۋمەتتىك بايلانىستا تۋعانى زەردەلى ادامعا تۇسىنىكتى ەكەنى ايقىن.

ءمينار نۇرلازاتقىزى،

بەيجىڭ قالاسىنان شىعاتىن «ۇلتتار ادەبيەتى» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى

Abai.kz