بۇگىنگى كۇندەرى قانىشەر رەسەي بەيبىت جاتقان ۋكراينا ەلىنە شابۋىل جاساپ جاتقان تۇستا ونىڭ اگرەسسورلىق بەينەسىنە بۇكىل الەم تۇكىرىپ جاتىر. رەسەي باسقىنشىلارىنىڭ بەتىنە ءبىز دە تۇكىرەمىز. بۇل بارىپ تۇرعان وڭباعان، ادامشىلىق قالىپتان الىس جۇرت.

قاراپ وتىرسام 1901 جىلدان 2000 جىلعا دەيىنگى ءجۇز جىلدا پاتشالىق رەسەي، سسسر ودان كەيىن رەسەي فەدەراتسياسى سياقتى اتاۋلارمەن اتالعان ورىس مەملەكەتى 44 رەت سوعىسقا قاتىسىپتى. ونىڭ 43-ءى باسقىنشىلىق سوعىس. تەك سوۆەت-گەرمان سوعىسىندا عانا نەمىستەر الدىمەن باسىپ كىرگەن. 1941-1945 جىلدارداعى سوۆەت-گەرمان سوعىسىندا ياعني شىعىس مايداندا نەمىستەر 5,5 ملن سولداتىنان ايىرىلسا، 2018 جىلى سسرو مەملەكەتتىك جوسپارلاۋ كوميتەتىنىڭ قۇپيالىلىعى جاريا بولىپ كەتكەن دەرەكتەرىندە سسسر 47 ملن (قىرىق جەتى ميلليون!) ادامىنان، ونىڭ ىشىندە 19,5 ملن سولداتى مەن وفيتسەرىنەن ايىرىلعان. ءبىر فاشيست سولداتىن ولتىرۋگە سوۆەتتىڭ 9-10 سولداتى قۇربان بولعان. اسكەري دارىنسىز، توعىشار ورىس قولباسشىلارى ادام رەسۋرستارىن اياۋسىز العى شەپكە توعىتۋ ارقىلى عانا جەڭىسكە جەتكەن.
فاشيزمگە قارسى سول سوعىستا قازاق حالقى مايداندا جانە جارالى بولىپ كەلىپ قازا بولعاندارىن قوسىپ ەسەپتەگەندە ولگەن ۇل-قىزدارىنىڭ سانى 1 ء(بىر) ملن بولسا، ورىستاردىڭ بولشەۆيكتىك بيلىگى تۇسىندا 74 جىلدا (1917-1991جج) قازاق حالقى 10 ملن ادامىنان ايىرىلدى. فاشيزمنەن گورى ءراشيزمنىڭ قازاق حالقىنا تيگىزگەن زيانى وراسان.

مەنىڭ اتام ون جىل جازىقسىز ورىستاردىڭ ايداۋىندا بولىپ، اۋرۋعا شالدىعىپ دۇنيە سالدى. اكەلەرىم ورىستار ۇرىندىرعان فين، نەمىس، جاپون سوعىستارىنا قاتىسىپ، ۋاقىتىنان بۇرىن جەر جاستاندى. مەن سوندىقتان دا يمپەريالىق استامشىلىعى باسىم رەسەي بيلىگىن، ۇلىدەرجاۆالىق ءشوۆينيزمى مۇڭكىپ تۇراتىن ورىستاردى جەك كورەمىن.

قازاق حالقى وتارشىل ورىستاردان كوپ جاپا شەكتى. قازاق حالقى بۇرىن قالماقتارعا قارسى قانشاما شايقاسسا، ءحۇش عاسىردان باستاپ ورمانداي ورىسقا قارسى ونداعان رەت ءىرى باس كوتەرۋلەر جاسادى. بودان بولعان 260 جىل ىشىندە (1731-1991جج) رەسەي وتارشىلدىعىنا قارسى 400-دەن استام كوتەرىلىس ورىن الدى. بىلمەيتىندەر ءۇشىن سولاردىڭ ەڭ ماڭىزدىلارىن اتاپ وتەيىن.
سىرىم داتۇلىنىڭ باسقارۋىمەن 1783-1797 جىلدارداعى وتارشىلدىققا قارسى كوتەرىلىس، يساتاي تايمانۇلى مەن ماحامبەت وتەمىسۇلىنىڭ 1836-1838 جىلدارداعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسى، كەڭەسارى قاسىمۇلىنىڭ 1837-1847 جىلدارداعى ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسى، جانقوجا نۇرمۇحامەدۇلىنىڭ 1856-1857 جىلدارداعى كوتەرىلىسى، ەسەت كوتىبارۇلىنىڭ 1868-1869 جىلدارداعى كوتەرىلىسى، ماڭعىستاۋداعى 1870 جىلعى دوسان-يسا كوتەرىلىسى، پاتشا وكىمەتىنە قارسى 1916 جىلعى كوتەرىلىس، ورىستار قۇرعان سوۆەت وكىمەتىنە قارسى 1930 جىلعى سوزاق كوتەرىلىسى. گولوششەكين ستالينگە جازعان حاتىندا قازاقستاندا 1931-1933 جىلدارى 15 ءىرى كوتەرىلىس ورىن العانىن ايتادى. وسى كوتەرىلىستەر كەزىندە جۇزدەگەن مىڭ قازاق ءولتىرىلىپ، 1,5 ملن قازاق شەتەلدەرگە بوسقىنشىلىققا ۇشىرادى. كەشەگى 1986 جىلعى جەلتوقسان كوتەرىلىسى مەن قاڭتار كوتەرىلىسى كەزىندە ورىس اسكەرىنىڭ قولىنان قازا بولعان قانداستار سانى الداعى ۋاقىتتا انىقتالاتىن بولادى. سوندىقتان دا قازاق «ورىسپەن جولداس بولساڭ ايبالتاڭ قاسىڭدا بولسىن» دەپ تەگىن ايتپاعان.

قازاق حالقىنىڭ قاراپايىم ورىس حالقىنا ەشقانداي پرەتەنزياسى جوق. قازاق حالقىنىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋعىزاتىن رەسەي بيلىگى. قولدان جاسالعان پريدنەستروۆە، گۇرجىستانعا شابۋىل، قول قويىلعان شارتتارعا قاراماستان قىرىمدى باسىپ الۋى، لۋگانسكى مەن دونەتسكىدە سەپاراتيستىك ۇيىمدار قۇرىپ، اقىرى ولاردى وزدەرىنە قوسىپ الۋى، ەندى مىنە ۋكرايناعا سوعىس اشۋى ونىڭ بارىپ تۇرعان سوعىسقۇمار، اگرەسسور ەل ەكەندىگىن كورسەتەدى. دۇشپان اۋزى-مۇرنى قان بولماي تىنبايدى.

ۋكراينالىق باۋىرلارىمىز قاھارماندىقپەن شايقاسىپ بىرنەشە كۇننىڭ ىشىندە دۇشپاننىڭ ونداعان ۇشاقتارىن اتىپ ءتۇسىردى. جۇزدەگەن تانكىلەرىن وتقا ورادى. ءۇش مىڭنان استام ورىس سولداتى جويىلدى. بۇكىل ۋكراين حالقى جاۋعا قارسى تىزە قوسىپ شايقاسۋدا. ەندى ءبىر ون كۇندەي شىداس بەرسە ورىس شابۋىلىنىڭ اپتىعى باسىلادى. سوعىستى ارى قاراي جالعاستىرۋعا ءپۋتيننىڭ شاماسى كەلمەيدى. ۋكراينا ءۇشىن كەلىسسوز ءتيىمسىز. ورىستار باستاعان سوعىستىڭ ورىس جەرىندە اياقتالعانى دۇرىس.

بۇكىل الەم ەلدەرىنىڭ قولداۋىمەن ۋكراينا قارۋلى كۇشتەرى لۋگانسكى مەن دونەتسكىنى جانە قىرىمدى تولىقتاي قايتارىپ الۋى كەرەك. ءتىپتى كرەملدە ۋكراين جالاۋى جەلبىرەسە بۇكىل الەم ءبىر جەڭىلدەيتىنى انىق.
بۇل قازاقستان ءۇشىن شىنايى تاۋەلسىزدىك بولادى! ءبىز ۋكراين حالقىمەن بىرگەمىز.

مارات ءبايدىلداۇلى

Abai.kz