قۇرمەتتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى!

ا.ايماعامبەتوۆتى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى قىزمەتىنە قايتا تاعايىنداۋ تۋرالى ءسىزدىڭ شەشىمىڭىزگە اتا-انالار جانە پەداگوگ قاۋىمىنىڭ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىنىڭ، ياعني ءبىزدىڭ  كوڭىلىمىز تولمايدى.

ءبىز ونى قىزمەتىنەن بوساتۋدى تالاپ ەتەمىز, سەبەبى مينيستر ءوز وكىلەتتىكتەرىن ورىنداي المايدى، عىلىمي-پەداگوگيكالىق قوعامداستىق پەن اتا-انالاردىڭ سەنىمىن جوعالتتى دەپ سانايمىز.

بعم جۇيەسىندە سىبايلاس جەمقورلىق، جۇمىستىڭ قۇلدىراۋى، بيۋروكراتيا، دەرەكتەردى بۇرمالاۋ، ەل باسشىلىعىنان جانە قوعامنان دەرەكتەردى جاسىرۋ ورىن الۋدا.

وقۋ ساپاسى تومەندەۋدە. PISA-نىڭ سوڭعى زەرتتەۋىنىڭ ناتيجەسى بويىنشا قازاقستاندىق وقۋشىلار الەمنىڭ 100 ەلىنىڭ اراسىندا 96-شى ورىندا تۇر. انگولا، كامەرۋن، كامبودجا، سۋدان رەيتينگىندە ءبىزدىڭ ەلمەن قاتارلاس. "وقۋشىلاردىڭ جەتىستىكتەرىن باعالاۋ جونىندەگى حالىقارالىق باعدارلامانىڭ" جاھاندىق رەيتينگىندە قازاقستان ليۆان مەن ميانمانىڭ اراسىنا ورنالاسىپ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم ساپاسى بويىنشا الەمنىڭ 73 ەلىنىڭ اراسىندا 70-ورىندى يەلەندى.

سونىمەن قاتار، رەسمي تابەلدەرگە جوعارى باعا قويىلۋدا، ال اتا-انالار مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ورفوگرافيالىق قاتەلىكتەرسىز 4 سويلەم جازا المايتىندىعىن جانە كارتادا 10-سىنىپتا جاقىن شەت ەلدەردى كورسەتە المايتىندىعىن بايقادى.

ال ماتەماتيكا، فيزيكا، تاريح جانە باسقا پاندەر تۋرالى ءبىلىم دەڭگەيىن ايتپاسا دا بولادى.

مينيسترلىكتىڭ نولدىك سىنىپتان باس تارتۋ جانە جەتى جاسقا دەيىنگى بالالاردى ءبىرىنشى سىنىپقا قابىلداۋى ۇلكەن قاتەلىك بولدى، بۇل بالالاردىڭ مەكتەپكە دايىندىعىن ناشارلاتتى.

وقۋلىقتار ساۋاتسىز قۇراستىرىلعان، وقۋ باعدارلامالارىنداعىداي، ولاردىڭ قاتەلەرى جەتەرلىك. تاقىرىپتارى اشىلماعان، باعدارلامالار قىسقارتىلعان جانە ءبىر-بىرىنە قايشى كەلەدى، مىسالى، ءبىرىنشى سىنىپتا گرامماتيكادا بالالار تەك وقۋدى ۇيرەنەدى، ال اعىلشىن تىلىندە ولار مۇنى ۇيرەنبەي جاتىپ وزدىگىنەن ورىنداي الۋى كەرەك. جاڭا پاندەردى ەنگىزگەننەن كەيىن بالالار ماتەريالدى مەڭگەرۋگە جەتكىلىكتى ۋاقىتتارى جوق جانە  جاسىنا سايكەس ەمەس قاجەتسىز اقپاراتتار جۇكتەلگەن.

ايقىن ساتسىزدىكتەرگە قاراماستان، مينيستر ءوزىنىڭ جاقىن ادامدارىنا 15 ميلليون تەڭگە مولشەرىندە سىياقىنى قوسا العاندا، ءىرى سىيلىقتاردى ۇلەستىرىپ بەرىپ وتىر. قوعامدىق باياندامالارىندا ول ءبىلىم بەرۋدەگى ناقتى جاعدايدى جاسىرىپ، دەرەكتەردى باسقارىپ، مۇعالىمدەردىڭ جالاقىسىن كوتەرۋدى قامتۋ ارقىلى ەلدىڭ جوعارى باسشىلىعىنىڭ ەڭبەگىن يەمدەندى. بىزگە تۇسكەن اقپارات بويىنشا مينيسترلىك بيۋدجەتىنەن ايماعامبەتوۆتىڭ تۇلعاسىن دارىپتەۋمەن، ونى مەديا جانە الەۋمەتتىك جەلىلەردە جارنامالاۋمەن اينالىساتىن بىرقاتار جارنامالىق فيرمالار قارجىلاندىرىلاتىنى بەلگىلى بولدى.

وقۋ ورىندارىندا دا قالىپسىز جاعداي تۋىنداپ وتىر، مەكتەپ باسشىلىعى باقىلاۋ مەن شەكتەۋلەردىڭ جاڭا ادىستەرىن ويلاپ تابۋعا اسا كوپ كوڭىل بولۋدە. بيومەتريا، كامەرالار، مەديتسينالىق سىناقتار، ماسكالار. وقۋشىلار جانە اتا-انالارمەن ديالوگ ورناتۋدىڭ ورنىنا ولاردى ۆاكتسيناتسيالاۋعا ماجبۇرلەۋ جانە قورقىتۋ ارقىلى وتە زياندى اتموسفەرا قۇرىپ وتىر. مەكتەپ رەجيمدىك وبەكتىگە جانە اۋرۋحاناعا اينالا باستادى، بىراق ءبىلىم الۋشىلارعا بۇل شارالار قاۋىپسىزدىكتى مۇلدەم قامتاماسىز ەتە المادى.

پو وفيتسيالنىم داننىم پو گورودۋ نۋر-سۋلتان ۆ 2021 گودۋ بىلو 97 سۋيتسيدالنىح پرويسشەستۆي سرەدي نەسوۆەرشەننولەتنيح، يز نيح 11 زاۆەرشيوننىح. ماسشتابى سۋيتسيدوۆ ۆ سترانە سكرىۆايۋتسيا وت روديتەلسكوي وبششەستۆەننوستي. ا شكولنىە پسيحولوگي نە وكازىۆايۋت پوموشش، ا «ينفورميرۋيۋت» ۋچاششيحسيا و سپوسوباح كاك سۆەستي سچەتى س جيزنيۋ.

مەكتەپ عيماراتتارى پايدالانۋعا ايتارلىقتاي نورمالاردى بۇزۋشىلىقتارمەن تاپسىرىلۋدا. قاراپايىم ورتكە قارسى نورمالار جانە سانيتارلىق نورمالار جاڭا وبەكتىلەردە قاراستىرىلىپ، پىسىقتالماعان. كوپتەگەن قالالارداعى باقىلاۋشى اتا-انالار وسى ماسەلەلەردى كوتەرىپ جاتىر. بىراق بعم ارقاشان دا ساڭىراۋ جانە سوقىر كەيىپ تانىتىپ وتىر.

مۇعالىمدەردىڭ دە جاعدايى ناشار. سوڭعى جىلدارى مۇعالىمدەر قاجەتسىز قاعازداردى تولتىرۋمەن اينالىسىپ كەلەدى. فۋنكتسيونالدىق ساۋاتتىلىق ۇعىمىن ەنگىزۋ وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن ەڭ تومەنگى دارەجەگە ءتۇسىردى. مۇعالىمدەردى اتتەستاتتاۋ، تۇراقتى كۋرستار، مۇعالىمدەردىڭ پورتفوليوسى، ەشكىمگە  قاجەتى جوق ەسسەلەر، مۇعالىمنىڭ جەتىستىكتەرى مەن تاجىريبەسىنەن جوعارى باعالاناتىن تەستتەر، جازباسا جۇمىستان ايرىلۋ  جانە ۇستاز مارتەبەسىن جوعالتۋ قورقىنىشىمەن اقىلى ماقالالاردىڭ جاريالانىمدارىن ءوز ەسەبىنەن جازۋ، مۇعالىمدەردىڭ تۇراقتى ەسەپ بەرۋى جانە كوزبوياشىلىق مۇعالىمدەر مەن وقىتۋشىلاردان بالالاردىڭ تولىقتاي ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىگىن جويدى.

ەلدەگى جوعارى ءبىلىمنىڭ جاعدايى دا مۇشكىل. قازىرگى ناقتى ماقسات - ستۋدەنتتەردىڭ ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ ەمەس، مينيسترلىك باقىلاۋدى كۇشەيتۋ. مينيستر وزىنە ىڭعايسىز جوعارى وقۋ ورىندارىمەن ارنايى كۇرەس جۇرگىزۋدە. قازىرگى تاڭدا بۇل ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ مىڭداعان ستۋدەنتتەرى كوشەدە قالدى. اسىرەسە I-II كۋرس ستۋدەنتتەرى زارداپ شەكتى. ءمينيستردىڭ بارلىق ستۋدەنتتەردىڭ باسقا وقۋ ورىندارىنا اۋىسقانى تۋرالى سوزدەرى وتىرىك! كوپتەگەن ستۋدەنتتەر ءۇشىن باسقا ۋنيۆەرسيتەتتەردەگى تولەم مولشەرى تىم اۋىر بولدى جانە ولار شاعىمدارىنان باس تارتۋعا ءماجبۇر بولدى، وسىلايشا NEET (وقىمايتىن جانە جۇمىس ىستەمەيتىن جاستار) جاستار قاتارىن تولىقتىردى.

قاڭتارداعى قايعىلى وقيعالار كەزىندە، ءبىلىمسىز جاستار كوشەلەرگە شىققانى، سونىڭ ىشىندە ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ قۇلدىراۋىنىڭ جەمىسى ەكەنىنە سەنىمدىمىز. الماتى قالاسىندا توناۋشىلار اراسىندا  جۇمىسقا ورنالاسپاعان ستۋدەنتتەر، جاستار جانە كەشەگى تۇلەكتەر كوپ بولدى (راستاۋ: جەلىلەردەگى ۆيدەو).

بارلىق وسى «رەفورمالار» وقىتۋ ساپاسىن جاقسارتپادى. ءبىزدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى تۇلەكتەرىنىڭ جارتىسى ءتىپتى دارىگەر سياقتى سۇرانىسقا يە ماماندىقتار بويىنشا وقۋىن اياقتاعاننان كەيىن جۇمىسقا ورنالاسا المايدى. كورشىلەس رەسەيدە، مىسالى، ومبىدا، مۇنداي «پروبلەمالىق» تۇلەكتەردىڭ ۇلەسى تەك 20%-دى قۇرايدى. قازاقستاندىق جاستاردىڭ شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىنا كەتۋىنىڭ ارتقانى تاڭقالارلىق ەمەس، ول تۋرالى دەرەكتەر 2019 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيانىڭ بايانداماسىنا ەندى، وندا ستۋدەنتتەردىڭ «ەكسپورتىنىڭ» جالپى كولەمىندە قازاقستاننىڭ ۇلەسى 67%-دى قۇرايدى دەپ ايتىلعان. بۇل رەسەي، قىرعىزستان، ارمەنيا جانە بەلارۋستەن كوپ.

ايماعامبەتوۆ ءبىلىم بەرۋ سالاسىن جۇيەلى تۇردە قۇلدىراتىپ كەلەدى. سوڭعى كەزەڭ - ۋنيۆەرسيتەتتەر مەن مەكتەپتەردى  جەكەشەلەندىرۋگە جانە كوممەرتسيالىق قاجەتتىلىكتەرگە قايتا بەيىندەۋگە العاشقى قادام بولىپ تابىلاتىن سىرتقى ۇيىمدارعا «باسقارۋعا» بەرۋ. پەتروپاۆل سقمۋ قازىردىڭ وزىندە جىنىستىق-ازشىلىق توپتاردى قولداۋ باعدارلامالارى مەن ناسيحاتىمەن عانا تانىمال اريزونا ۋنيۆەرسيتەتىنە تابىستالۋدا. «اريزونا» جوبالارىن قارجىلاندىرۋعا 30 ميلليارد تەڭگە بيۋدجەت قاراجاتىن جۇمساۋ جوسپارلانۋدا.

ءبىلىم ءمينيسترى ايماعامبەتوۆ سۇحباتىندا ماسكەۋدە بولعان كەزىندە كەيبىر «دوستارىمەن» گەي-پارادقا بارعانىن مويىندادى. جاستارمەن جۇمىس ىستەۋگە جاۋاپتى ءمينيستردىڭ مۇنداي بايلانىستارى مەن مورالدىق قاعيداتتارىنا جول بەرىلمەۋى ءتيىس.

ايماعامبەتوۆتىڭ مانسابى «اڭسار ليگاسى» باقىلاۋداعى قوزعالىسىنا جانە جەكە وزىنە ونداعان مىڭ دوللار بولگەن امەريكاندىق «سوروس قورىنىڭ» قولداۋىمەن كوتەرىلگەنى دە الاڭداتادى. سونىمەن قاتار، بولاشاق مينيستر مەملەكەتتىك قىزمەتشى بولا وتىرىپ، كۇماندى سىلتاۋلارمەن شەتەلدىك گرانتتار العان. ول رەسەي فەدەراتسياسىندا تىيىم سالىنعان ينواگەنتتەر مەكتەبىنىڭ («ازاماتتىق اعارتۋشىلىق مەكتەبى») تۇلەگى، وندا ءتۇرلى – ءتۇستى رەۆوليۋتسيانىڭ كوپتەگەن جەتەكشىلەرى وقىعان. وقۋ بارىسىندا ايماعامبەتوۆتى ورتالىق بارلاۋ باسقارماسىنىڭ (تسرۋ) بولاشاق ديرەكتورى ۋيليام بەرنس باسقارعانى دا بەلگىلى بولدى.

شەنەۋنىكتىڭ شەتەلدىك اقشانى الۋى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ءبىلىم سالاسىندا تومەندەگىدەي ۇزدىكسىز سىبايلاس جەمقورلىق جانجالدارى دا سۇراقتار تۋىنداتادى:

1) «كازينتەرسەرۆيس» كومپانياسى مەن ونىڭ ەنشىلەس ۇيىمدارىنا قاشىقتىقتان وقىتۋ كەزەڭىندە كومپيۋتەرلىك تەحنيكانى ساتىپ الۋعا 43 ميلليارد تەڭگە اۋدارىلدى. بەلگىلى بولعانداي، تەحنيكا جوعارى باعامەن ساتىپ الىنعان. «كازينتەرسەرۆيس» كومپانياسىنىڭ باسشىسى قازىرگى ۋاقىتتا تەرگەۋ ۇستىندە، ەلىمىزدىڭ التى وڭىرىندە قىلمىستىق ءىس قوزعالدى. «كازينتەرسەرۆيس» كىرىستەرىن ارتتىرۋعا مينيستر ا.ك. ايماعامبەتوۆتىڭ 2020 جىلعى 2 ناۋرىزدا قول قويىلعان №79 بۇيرىعى سەبەپ بولدى.

2) ءۇشتىلدى ءبىلىم بەرۋ مودەلىن ەنگىزۋ باعدارلاماسى بويىنشا ەلىمىزدىڭ پەداگوگتەرىن دايارلاۋعا جۇمسالعان قاراجاتتىڭ بارلىق كولەمى - 6,7 ميلليارد تەڭگە «ۇستاز» جشس-نە اۋكتسيونسىز بەرىلدى. شاعىن جەكە كومپانيا (بارلىعى 20-50 جۇمىس ورنى) ەلىمىزدىڭ بارلىق پەداگوگتارىن وسى باعدارلاما بويىنشا وقىتىپ شىعاردى. باعدارلامانىڭ ءوزى ءساتسىز بولىپ شىقتى.

3) «جاسمامان «تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ» باعدارلاماسى بويىنشا «Soprano Group» فين كومپانياسىنا 1,2 ميلليون دوللار اۋدارىلدى. ولار 2020 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا قازاقستاننىڭ 200 وقۋ ورنىن تەكسەرۋگە ءتيىس ەدى، دەگەنمەن ەلىمىزدە توتەنشە جاعداي رەجيمى (قاتاڭ كارانتين كەزىندە) قولدانىلعان بولاتىن. مىندەتتەمەلەر، ارينە، ورىندالمادى، اقشا قايتارىلعان جوق.

4) «بالداۋرەن» رمقك-نە 2020 جىلى پاندەميا كەزىندە دارىندى بالالارعا ارنالعان بۇقارالىق ءىس-شارالاردى وتكىزۋگە 3,3 ميلليارد تەڭگە ءبولىندى. كارانتيندى ەسكەرە وتىرىپ، قاراجات ءبولۋ سىلتاۋى اقىلعا سىيىمسىز جانە مازاق بولىپ كورىنەدى.

ءمينيستردىڭ «تازا ەمەستىگى» تۋرالى ونىڭ دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسىنىڭ جالعان ەكەندىگى تۋرالى اقپارات تا ايتادى. ءمينيستردىڭ جۇمىسىندا پلاگياتتى راستاعان شەتەلدىك ساراپشىلاردىڭ قورىتىندىلارى جاريالاندى. اقپارات جوققا شىعارىلماعان جانە عالىمداردىڭ ەشقايسىسى كۇمان تۋدىرمايدى.

وسى فاكتىلەردىڭ نەگىزىندە اتا-انالار مەن پەداگوگيكالىق قوعامداستىق ءبىلىم ءمينيسترى ايماعامبەتوۆتىڭ جەكە باسىنا سەنىمسىزدىك بىلدىرەدى.

سىزدەن ساياسي ەرىك-جىگەر تانىتۋىڭىزدى جانە مەملەكەتتىك جانە ساياسي لاۋازىمداردى اتقارۋعا تىيىم سالا وتىرىپ، قر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى ا.ايماعامبەتوۆتى تەز ارادا وتستاۆكاعا جىبەرۋدى سۇرايمىز. سونداي-اق، ونىڭ ۆەدومستۆوداعى سىبايلاس جەمقورلىق پروتسەستەرىندەگى جەكە ءرولىن جانە ونىڭ كۇماندى شەتەلدىك بايلانىستارىن تەرگەۋ قاجەت دەپ سانايمىز.

مۇنداي جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن جاڭا باسشىلىقپەن ءبىزدىڭ، اتا-انالار مەن مۇعالىمدەردىڭ، بالالارىمىزدى وقىتۋ پروتسەسىن تالقىلاۋعا جانە جوسپارلاۋعا قاتىسقىمىز كەلەدى، ۇسىنىستار ايتقىمىز كەلەدى جانە مەملەكەت تاراپىنان تىڭدالۋىمىز جانە ءبىزدىڭ پىكىر ەسكەرىلۋ قاجەت دەپ سانايمىز.

قۇرمەتتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى، ءسىز حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت قۇرىپ جاتىرسىز، ال  ەندى ءوز حالقىڭىزدى تىڭداڭىز. ءبىلىم ءمينيسترىن وتستاۆكاعا جىبەرىڭىز!

قۇرمەتپەن،

اتا-انالار جانە پەداگوگيكالىق قوعام، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى

ەسكەرتۋ: Abai.kz – ەركىن اقپارات الاڭى. مۇنداي وي جارىستىرىپ، پىكىر تالاستىرۋعا قازاقستانىڭ كەز كەلگەن ازاماتى قۇقىلى. اتالعان ماقالا رەداكتسيامىزدىڭ ەلەكتروندىق پوشتاسىنا جانۇزاق اكىمنەن كەلىپ ءتۇستى. جوعارىداعى ماقالا رەداكتسيا ۇستانىمىن بىلدىرمەيدى.

Abai.kz