ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋ تاجىريبەسى قازاقستاندا 2007 جىلدان باستالدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ «ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋ ەرەجەسىن بەكىتۋ تۋرالى» 2007 جىلعى 30 قاڭتارداعى №70 قاۋلىسى وسى باعىتتا قابىلدانعان العاشقى قۇجات بولاتىن. اتالعان قاۋلىعا سايكەس بۇرىن ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ، بەرتىندە مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ قاراماعىندا قىزمەت اتقارعان ءدىن ىستەرى كوميتەتى ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزىپ كەلدى.

2011 جىلدىڭ مامىر ايىندا قر ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى دەربەس مەملەكەتتىك ورگان رەتىندە قۇرىلعاننان كەيىن ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋ قۇزىرەتى اگەنتتىككە بەرىلدى. بۇل قۇزىرەتتىلىك قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلدىڭ 11 قازانىنداعى «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭىمەن بەكىتىلدى.

ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋ تاجىريبەسى قازاقستاندا 2007 جىلدان باستالدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ «ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋ ەرەجەسىن بەكىتۋ تۋرالى» 2007 جىلعى 30 قاڭتارداعى №70 قاۋلىسى وسى باعىتتا قابىلدانعان العاشقى قۇجات بولاتىن. اتالعان قاۋلىعا سايكەس بۇرىن ادىلەت مينيسترلىگىنىڭ، بەرتىندە مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ قاراماعىندا قىزمەت اتقارعان ءدىن ىستەرى كوميتەتى ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزىپ كەلدى.

2011 جىلدىڭ مامىر ايىندا قر ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى دەربەس مەملەكەتتىك ورگان رەتىندە قۇرىلعاننان كەيىن ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋ قۇزىرەتى اگەنتتىككە بەرىلدى. بۇل قۇزىرەتتىلىك قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلدىڭ 11 قازانىنداعى «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭىمەن بەكىتىلدى.

ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنىڭ زاڭ دەڭگەيىندەگى نورماتيۆتىك قۇجاتتا بەلگىلەنۋىن ونىڭ قوعام ومىرىندەگى ماڭىزىنىڭ ارتىپ وتىرعانىمەن بايلانىستىرۋعا بولادى. قازىرگى ءدىني احۋال جاعدايىندا ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە جۇرگىزۋدىڭ ماڭىزى زور. بارشاعا بەلگىلى، ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قازاقستاننىڭ كونفەسسيالىق كەڭىستىك قۇرىلىمى ايتارلىقتاي وزگەردى. جاڭا ءدىني احۋالدىڭ قالىپتاسۋ جاعدايىندا ءدىني بىرلەستىكتەر سانى كۇرت ۇلعايدى. ەل اۋماعىندا شەتەلدىك ميسسيونەرلەردىڭ ءىس-ارەكەتى قارقىن الا ءتۇستى. ءدىني سەنىم بوستاندىعىن ءوز مۇددەلەرىنە پايدالانىپ، ۇگىت-ناسيحاتىن كۇشەيتىپ وتىرعان تەرىس پيعىلدى ءدىني اعىمدار دا از ەمەس. راديكالدى اعىمدار يدەولوگياسىن ناسيحاتتايتىن جات مازمۇنداعى ادەبيەتتەر ەلىمىزدە تارالا باستادى.

وسىنىڭ بارلىعى ءدىن تۋرالى زاڭنامانىڭ جاڭا زامان تالابىنا وراي جەتىلدىرىلۋىن، كۇشەيتىلۋىن تالاپ ەتكەندىكتەن، اگەنتتىك تاراپىنان دايىندالعان «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭ قابىلدانىپ، قولدانىسقا ەنگىزىلدى. مەزگىلى جەتكەن ماسەلە رەتىندە ءدىنتانۋ ساراپتاماسى دا اتالعان زاڭدا جەكە باپ رەتىندە قامتىلدى. وسى زاڭنىڭ نەگىزىندە «ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋ قاعيدالارى» اتتى زاڭنامالىق اكتى دايىندالىپ، 2012 جىلعى 7 اقپاندا ۇكىمەت تاراپىنان بەكىتىلدى. ەندىگى كەزەكتە ءدىنتانۋ ساراپتاماسى اتالعان قاعيداعا سايكەس جۇرگىزىلەتىن بولادى.

«ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭىنىڭ نەگىزىندە وسى قاعيدادا ساراپتامانى جۇرگىزۋ نەگىزدەرى ايقىنداپ كورسەتىلدى. بۇعان دەيىن ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋگە تەك مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگاندار ارقىلى سول ورگانداردىڭ وزدەرى جانە تىركەۋ بارىسىندا ءدىني بىرلەستىكتەر عانا سۇرانىس بەرە الاتىن بولسا، ەندى جاڭا زاڭ تالابىنا سايكەس ولارمەن قاتار جەكە جانە زاڭدى تۇلعالار، مەملەكەتتىك مەكەمەلەر دە وزدەرى ۇسىنعان ماتەريالدارعا ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋ جونىندە ءوتىنىش بەرە الادى.

ال جەكە تۇلعالاردى ميسسيونەر رەتىندە تىركەۋ جانە ءدىني بىرلەستىكتەردى تىركەۋ (قايتا تىركەۋ) بارىسىندا ولاردىڭ قۇرىلتاي جانە باسقا دا قۇجاتتارى مەن پايدالاناتىن ادەبيەتتەرى مىندەتتى تۇردە ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنان وتۋگە ءتيىس. ساراپتاما قورىتىندىسى تەرىس بولعان جاعدايدا ولاردى تىركەۋدەن باس تارتىلادى.

سونداي-اق جەكە ءوزى تۇتىنۋ ءۇشىن ەمەس، باسقا ماقساتتار (ساتۋ، تاراتۋ) ءۇشىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋماعىنا اكەلىنەتىن كەز كەلگەن ءدىني مازمۇنداعى ادەبيەتتەر مەن ءدىني ماقساتتاعى زاتتار دا الدىمەن ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنا ۇسىنىلۋى قاجەت. ساراپتامانىڭ وڭ قورىتىندىسىن الماعان جاعدايدا ولاردى تاراتۋ زاڭسىز بولىپ ەسەپتەلەدى. كىتاپحانا قورلارىنا تۇسكەن ءدىني ادەبيەتتەر دە وسى نەگىزدە ساراپتاماعا جولدانۋى ءتيىس.

وسى ورايدا «ءدىني ادەبيەتتەر» دەگەن ۇعىمعا انىقتاما بەرۋ ءجون سەكىلدى. ناقتى تەرميندىك تۇرعىدان كەلسەك، «ءدىني ادەبيەت» دەگەنىمىز تەولوگيالىق، ءدىني-كانوندىق، عۇرىپتىق-ميستيكالىق، الەۋمەتتىك-تەولوگيالىق باعىتتاعى ءدىني مازمۇندى قامتيتىن ەڭبەكتەر. ولار ادەتتە تۇرعىنداردىڭ ءدىني نەمەسە دىنمەن بايلانىستى الەۋمەتتىك قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن شىعارىلادى. الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەردىڭ، جاڭا ءدىني اعىمدار مەن قوزعالىستاردىڭ قاسيەتتى كىتاپتارىنىڭ ءدىني ماتىندەرى دە اتالعان ۇعىمنىڭ اياسىندا قامتىلادى. وسى باعىتتاعى ەڭبەكتەردىڭ بارلىعى ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋدى قاجەت ەتەدى.

كۇردەلى دە اۋقىمدى مىندەتتەردى شەشۋدى كوزدەيتىن ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن  جۇرگىزۋ بىرنەشە دەڭگەيدە جۇزەگە اسىرىلادى. جەرگىلىكتى دەڭگەيدەگى سۇرانىستارعا وراي ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن اگەنتتىكتىڭ اۋماقتىق دەپارتامەنتتەرىنىڭ ءدىن سالاسىندا ارنايى ءبىلىمى بار ماماندارى جۇرگىزەدى. ولاردىڭ ساراپتاما قورىتىندىلارىنىڭ ساپاسىن اگەنتتىكتىڭ قۇرىلىمدىق بولىمشەسى - ءدىن ماسەلەلەرى جونىندەگى عىلىمي-اقپاراتتىق تالداۋ ورتالىعى  قاداعالايدى. اتالعان ورتالىق سونىمەن قاتار اگەنتتىككە مەملەكەتتىك ورگانداردان، جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردان تىكەلەي كەلىپ تۇسەتىن سۇرانىستار بويىنشا ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزەدى. قازىر اگەنتتىكتىڭ قاراماعىنداعى «مادەنيەتتەر مەن دىندەردىڭ حالىقارالىق ورتالىعى» رەسپۋبليكالىق مەملەكەتتىك مەكەمەسى دە ءدىنتانۋ ساراپتاماسىمەن تۇراقتى تۇردە اينالىسۋدا. اتالعان ورتالىقتاردا 13 ءدىنتانۋشى مامان جانە ءدىنتانۋ سالاسىنا قاتىستى زەرتتەۋلەرمەن اينالىساتىن 7 عىلىم كانديداتى جۇمىس ىستەيدى.

ساراپتاما جۇمىستارىنا سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار نەگىزىندە بىلىكتى ءدىنتانۋشىلار مەن زاڭگەرلەر، ءدىن سالاسىنداعى باسقا دا تاجىريبەلى ماماندار تارتىلۋدا. بۇل ساراپتاما جۇمىستارىن مەرزىمىندە ورىنداۋعا جانە ساپاسىن ودان ءارى ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى. قازىر مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار نەگىزىندە وتكىزىلگەن بايقاۋ ناتيجەسىندە «اقپاراتتىق رەسۋرستار ورتالىعى» قوعامدىق قورىنىڭ تاۋەلسىز ساراپشىلارى ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىنىڭ جۇرگىزىلۋىن قامتاماسىز ەتۋدە.

«ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋ قاعيدالارىنا» سايكەس اگەنتتىكتىڭ اۋماقتىق دەپارتامەنتتەرى جانىنان كەڭەسشى قۇرىلىم بولىپ تابىلاتىن ساراپتامالىق توپتار قۇرىلعان. اتالمىش قۇرىلىمداردا قازىر 18 عىلىم دوكتورى، 23 عىلىم كانديداتى، 7 عىلىم ماگيسترى جۇمىس ىستەيدى. ساراپتامالىق توپتاردىڭ قۇرامى 114 ماماننان تۇرادى، اتالعان توپتارعا كەڭەسشى رەتىندە ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ 32 وكىلى تارتىلعان. اگەنتتىك ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋ بارىسىندا قاجەت جاعدايدا كەڭەسشى رەتىندە تارتاتىن ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ وكىلدەرى ءدىن سالاسىنىڭ بىلىكتى مامانى رەتىندە تەولوگيالىق ماسەلەلەرگە انىقتاما بەرۋ ءۇشىن شاقىرىلادى. ويتكەنى ءدىني مازمۇنداعى ادەبيەتتەردە تالاستى تەولوگيالىق ماسەلەلەر ءجيى قوزعالادى. مەملەكەتتىك ورگان رەتىندە ءدىننىڭ ىشكى ماسەلەلەرىنە ارالاسپايتىندىقتان، ۋاكىلەتتى ورگان تەولوگيالىق تارتىستى ماسەلەلەردەن تۋىنداۋى مۇمكىن سالدارلاردى ەسكەرۋ ءۇشىن سالالىق ماماننىڭ پىكىرىن ءبىلۋدى نازارعا الادى. ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋ بارىسىندا باسقا ماسەلەلەرمەن قاتار ماتەريال مازمۇنىندا الەۋمەتتiك، ناسiلدiك، ۇلتارالىق، دiنارالىق ارازدىقتى قوزدىرۋعا باعىتتالعان، ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە شاقىراتىن ۇندەۋلەردىڭ بار-جوقتىعى ساراپقا سالىناتىندىقتان، ءدىني بىرلەستىك وكىلىنىڭ پىكىرى قوسىمشا مالىمەت رەتىندە پايدالانىلادى.

اگەنتتىك قۇرىلعان مەرزىمنەن باستاپ ورتالىق اپپاراتقا بارلىعى 1063 ماتەريال كەلىپ تۇسكەن. ونىڭ ىشىندە 869 ماتەريالعا ساراپتاما جۇرگىزىلىپ، سۇرانىس بەرۋشى تاراپقا جولداندى. 194 ماتەريالعا ساراپتاما جۇرگىزىلۋدە. اگەنتتىكتىڭ اۋماقتىق دەپارتامەنتتەرىنە بارلىعى 5587 ماتەريال كەلىپ تۇسكەن. ولاردىڭ 2904-ىنە ءدىنتانۋ ساراپتاماسى جۇرگىزىلگەن، 2683 نىسانعا ساراپتاما جۇرگىزىلۋدە .

اگەنتتىكتىڭ ورتالىق اپپاراتىندا جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردان ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋ جونىندە 274 ءوتىنىش كەلىپ تۇسكەن، ولاردىڭ ىشىندە 260 نىسانعا ءدىنتانۋ ساراپتاماسى جۇرگىزىلىپ، ءوز مەرزىمىندە سۇرانىس بەرۋشى تاراپقا جولدانعان. ميسسيونەر رەتىندە تىركەلۋ جونىندەگى وتىنىشپەن  56 ماتەريال كەلىپ تۇسكەن، ولاردىڭ بارلىعىنا ءدىنتانۋ ساراپتاماسى جۇرگىزىلىپ، جاۋاپ جولداندى. اگەنتتىكتىڭ اۋماقتىق دەپارتامەنتتەرىنە جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا 1189 ماتەريال ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنا كەلىپ تۇسكەن، ولاردىڭ 675-ىنە ساراپتاما جۇرگىزىلدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كىتاپحانا قورلارىنان 66 كىتاپ كەلىپ تۇسكەن، ولاردىڭ 60-ىنا ءدىنتانۋ ساراپتاماسى جۇرگىزىلگەن.

اگەنتتىككە كەلىپ تۇسكەن 1063 ماتەريالدىڭ ىشىندە 38 جارعى،                       2 وقۋ باعدارلاماسى، 950 كىتاپ، 59 ديسك، 14 ءدىني ماقساتتاعى زات قامتىلعان. اۋماقتىق دەپارتامەنتتەرگە كەلىپ تۇسكەن 5587 ماتەريالدىڭ ىشىندە 181 جارعى، 5244 كىتاپ، 159 ديسك، 3 ءدىني ماقساتتاعى زاتتار بار. ولاردىڭ ىشىندە 2904 نىسانعا ساراپتاما جۇرگىزىلگەن، 2683 نىسان ساراپتاما ۇدەرىسىندە.

اگەنتتىك تاراپىنان جۇرگىزىلگەن ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنىڭ ناتيجەسىندە مازمۇنىندا ءدىني الاۋىزدىقتى تۋدىرۋعا سەبەپ بولاتىن فاكتىلەر كەزدەسەتىنى انىقتالعان 12 ادەبيەت قورىتىندىلارىمەن بىرگە سوت ساراپتاماسىن تاعايىنداۋ جانە جۇرگىزۋ ءۇشىن ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە جولداندى. سونىمەن قاتار مازمۇنىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىنا قايشى كەلەتىن، الەۋمەتتىك ارازدىقتار تۋدىرۋى مۇمكىن ماتىندەر كەزدەسەتىن 44 ماتەريال ايقىندالعان. اتالعان ادەبيەتتەردىڭ تۇپنۇسقاسى مەن ساراپتاما قورىتىندىلارى سوت ساراپتاماسىن جۇرگىزۋ ءۇشىن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنە جولداندى.

اگەنتتىك جۇرگىزگەن ساراپتاما جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىمەن جالپى جۇرتشىلىقتىڭ تانىسۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ ءۇشىن ساراپتالعان نىسانداردىڭ ىشىندە وڭ قورىتىندى العان 402 ماتەريالدىڭ ءتىزىمى مەن مۇقابالارىنىڭ سكانەرلەنگەن كوشىرمەلەرى اگەنتتىك سايتىنا ورنالاستىرىلعان. وڭ قورىتىندى العان 112 ادەبيەت سايتقا قويۋ ءۇشىن وڭدەلۋدە. تەرىس قورىتىندى العان ادەبيەتتەر ءتىزىمى سوت ورگاندارىنىڭ ءتيىستى شەشىمى قابىلدانعاننان كەيىن سايتقا قويىلادى. ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنىڭ ناتيجەلەرى اگەنتتىك سايتىندا تۇراقتى تۇردە جاريالانىپ جانە جاڭارتىلىپ وتىراتىن بولادى. سونىمەن قاتار رەسپۋبليكا كولەمىندە سوت شەشىمىمەن تىيىم سالىنعان ءدىني ۇيىمدار ءتىزىمى مەن ولارعا قاتىستى مالىمەتتەر دە سايتتا كورىنىس تاۋىپ وتىر.

اگەنتتىك ءار جارتىجىلدىق سايىن ءدىنتانۋ ساراپتامالارىنىڭ قورىتىندىلارى جايلى جيناقتالعان مالىمەتتەردى جاريالايتىن اقپاراتتىق بيۋللەتەن شىعارۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇل باسىلىمنىڭ العاشقى سانى ۇستىمىزدەگى جىلى جارىق كورمەك. ياعني ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنىڭ ناتيجەسىنەن مەملەكەتتىك ورگان وكىلدەرىنىڭ، زيالى ورتا مەن عىلىمي قاۋىمنىڭ، ءدىن ماسەلەلەرىنە قىزىعۋشىلىق تانىتاتىندار مەن بارشا كوپشىلىكتىڭ حاباردار بولىپ وتىرۋعا تولىق مۇمكىندىگى بار.

وسى ورايدا قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ (قمدب) ساراپتاۋ كوميسسياسى جۇرگىزەتىن ءدىني ساراپتاما مەن اگەنتتىك جۇزەگە اسىراتىن ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن قولدانىلۋ اياسىن تۇسىنبەۋشىلىكتەن كوپتەگەن ماسەلەلەر تۋىنداپ جۇرگەنىن اتاپ ايتقان ءجون. قمدب جارعىسىنىڭ 12.3. تارماعىندا اتالعان بىرلەستىكتىڭ ساراپتاۋ كوميسسياسى مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ، ءدىني جانە قوعامدىق ۇيىمداردىڭ ءوتىنىشى بويىنشا رەسپۋبليكادان تىس جەرلەردەن اكەلىنگەن نەمەسە رەسپۋبليكامىزدا باسىلعان ءدىني ادەبيەتتەرگە ساراپتاما جاساپ، ولارعا جازباشا قورىتىندى بەرەتىنى كورسەتىلگەن. قمدب ءوز قۇزىرەتىنە كىرەتىن ماسەلەلەر شەگىندە ىشكى قۇرىلىمدىق رەتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ماقساتىندا ساراپتاۋ كوميسسياسىن قۇرۋعا جانە ونىڭ قىزمەتىن جولعا قويۋعا، سونىڭ ىشىندە ءدىني مازمۇنداعى ادەبيەتتەرگە قاتىستى ءوز پىكىرىن بىلدىرۋگە قۇقىلى. باسقا دا ءدىني بىرلەستىكتەردە سايكەس قۇرىلىمداردىڭ بار ەكەنىن ەسكەرگەن ءجون. مىسالى، ريم-كاتوليك شىركەۋىندە باسپا ىسىنە قاتىستى «بوگوسلوۆسكايا كوميسسيا» قىزمەت اتقارادى، ال ورىس پراۆوسلاۆ شىركەۋىنىڭ وڭىرلىك قۇرىلىمدارىنىڭ باسشىلارى ءدىني باسپا ونىمدەرىنە قاتىستى ساراپشى مىندەتىن قوسا اتقارادى.

دەگەنمەن قمدب ساراپتاۋ كوميسسياسىنىڭ ءدىني مازمۇنداعى ادەبيەتتەرگە قاتىستى قورىتىندىسى شەشۋشى پىكىر بولا المايدى جانە قمدب جارعىسىندا دا مۇنداي قۇزىرەت كورسەتىلمەگەن. ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن جۇرگىزۋگە ۋاكىلەتتى ورگان تەك اگەنتتىك بولىپ تابىلاتىنى قر «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭىنىڭ 6-بابىنىڭ 1-تارماعىندا بەكىتىلگەن. رەسپۋبليكاداعى ەڭ كوپ ساندى مۇشەلەرى بار، تاريحي ءرولى تانىلعان، ءداستۇرلى ءدىن ءىلىمىن ۇستاناتىن ءدىني بىرلەستىك رەتىندە قمدب-نىڭ ءدىني مازمۇنداعى بەلگىلى ءبىر ادەبيەتتەرگە قاتىستى پىكىرى قاجەت جاعدايدا مەملەكەتتىك مەكەمەلەر، ءدىني جانە قوعامدىق ۇيىمدار قىزمەتىندە قوسىمشا مالىمەت رەتىندە ەسكەرىلۋى مۇمكىن، بىراق نەگىزگە الىنبايدى. سونىمەن قاتار قمدب ساراپتاۋ كوميسسياسىنان وتكەن كىتاپتاردا كورسەتىلەتىن «قمدب ساراپتاۋ كوميسسياسى ماقۇلداعان» دەگەن مالىمدەمە دە اتالعان ءدىني بىرلەستىكتىڭ كوزقاراسىن بىلدىرەدى. مۇنداي ادەبيەتتەر اگەنتتىكتە ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنان ءوتىپ، وڭ قورىتىندى العاننان كەيىن عانا ەل اۋماعىندا پايدالانۋعا جانە تاراتىلۋعا ۇسىنىلادى.

رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە جولعا قويىلىپ وتىرعان ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنىڭ زاڭنامالىق جانە باسقا دا سيپاتتاعى وزىندىك ماسەلەلەرى بار. ءدىنتانۋ ماماندىعى سالىستىرمالى تۇردە العاندا جاڭا ماماندىق بولىپ تابىلاتىندىقتان، ءدىنتانۋ ساراپتاماسى سالاسىنداعى قىزمەت ليتسەنزيالاناتىن قىزمەت تۇرلەرى قاتارىنا ەنگىزىلمەگەن. بولاشاقتا اتالعان قىزمەت ءتۇرىن ليتسەنزيالاۋ جونىندە جۇمىستار جۇرگىزۋ ورىندى بولماق. مۇنىڭ ءوزى ونى ورىنداۋشىلارعا قويىلاتىن تالاپتاردى ايقىنداي تۇسۋگە جانە ءدىنتانۋ ساراپتاماسىن قۇقىقتىق تۇرعىدان قامتاماسىز ەتۋدى جەتىلدىرۋگە ىقپال ەتەدى.

ەكىنشى ماسەلە ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار نەگىزىندە بولىنگەن قارجىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگىنە بايلانىستى. قاعيدانىڭ كۇشىنە ەنۋى جانە ءدىني بىرلەستىكتەردى تىركەۋ (قايتا تىركەۋ) ۇدەرىسىنىڭ باستالۋى ساراپتاماعا تۇسەتىن نىساندار سانىنىڭ كۇرت ۇلعايۋىنا اسەر ەتتى. بۇل جاعداي اعىمداعى جىلعا عانا ءتان بولعانىمەن، ەل اۋماعىندا قولدانىستا جۇرگەن ءدىني ادەبيەتتەردىڭ نەگىزگى بولىگىن ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنان وتكىزىپ بولعانعا دەيىن كەمىندە تاياۋ ءۇش جىلدا ساراپتاما نىسانىنىڭ كولەمى ازايمايدى دەپ بولجامداۋعا بولادى. سونىمەن قاتار كەدەندىك وداق ەلدەرىنىڭ ءبىرتۇتاس ەكونوميكالىق ايماق قۇرۋى ءدىني مازمۇنداعى ادەبيەتتەردىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىنىڭ الداعى ۋاقىتتا دا كەدەرگىسىز ءوتىپ وتىرۋىنا سەپتىگىن تيگىزەتىنى انىق. مۇنداي ادەبيەتتەر دە ەل اۋماعىندا تارالۋ بارىسىندا ءدىنتانۋ ساراپتاماسى نىساندارىنىڭ سانىن ۇلعايتىپ وتىرادى. سوندىقتان ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنا بولىنەتىن قارجىنى الداعى جىلداردا بىرنەشە ەسە كوبەيتۋ قاجەتتىگى تۋىندايدى.

قورىتا ايتقاندا، قوعام سۇرانىسىنا، زامان تالابىنا ساي تۋىنداپ، جۇزەگە اسىرىلىپ وتىرعان ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنىڭ الدىندا تۇرعان مىندەتتەر اۋقىمدى، ماسەلەلەر كۇردەلى بولىپ تابىلادى. ولاردى شەشۋ بەلگىلى ۋاقىت پەن ەلەۋلى كۇش-جىگەردى تالاپ ەتەتىنى ءسوزسىز. ءدىنتانۋ ساراپتاماسىنىڭ قازىرگى قۇقىقتىق جانە رەسۋرستىق قامتاماسىز ەتىلۋ دەڭگەيى وسى باعىتتاعى جۇمىستاردى دۇرىس جولعا قويۋعا مۇمكىندىك بەرەدى دەگەن سەنىمدەمىز.

ا.ابدىراسىلقىزى

ءدىني وقۋ ورىندارىمەن بايلانىس جانە

ءدىنتانۋ ساراپتاماسى باسقارماسىنىڭ باستىعى

«Abai.kz»