اياز بي تۋرالى اڭىز ەسىڭىزدە مە؟
قۇستىڭ جامانى، ءشوپتىڭ جامانى، ادامنىڭ جامانى شە؟ ادامنىڭ جامانى دەگەن اياز بي كەيىن ءادىل بيلىك قۇرعان حان بولماي ما؟ سول اياز بي «قۇستىڭ جامانى قايسى؟» دەگەندە ساۋىسقاندى اتايدى.

اياز بي تۋرالى اڭىز ەسىڭىزدە مە؟
قۇستىڭ جامانى، ءشوپتىڭ جامانى، ادامنىڭ جامانى شە؟ ادامنىڭ جامانى دەگەن اياز بي كەيىن ءادىل بيلىك قۇرعان حان بولماي ما؟ سول اياز بي «قۇستىڭ جامانى قايسى؟» دەگەندە ساۋىسقاندى اتايدى.

- ساۋىسقاننىڭ جامان ەكەنىن قايدان ءبىلدىڭ؟ - دەگەن حان سۇراعىنا اياز بي:
- ساۋىسقاننىڭ ءجۇنى الا بولعانى سياقتى، ءوزى دە الا، بىرلىگى جوق. ەكەۋى ءبىرى­گىپ ۇشپاعان، ەكەۋى بىرىگىپ قونباعان، ادام پايداسىنا اسپايتىن ارام قۇس ەدى. سون­دىقتان قۇس جامانى ساۋىسقان دەيمىن، - دەپ جاۋاپ بەرەتىن ەدى عوي.
سول قۇستىڭ جامانى ساۋىسقاندى كوردىم جاقىندا. بىرەۋ ەمەس. ەكەۋ ەمەس. جەتەۋ. «ەكەۋى بىرىگىپ ۇشپاعان، ەكەۋى بىرىگىپ قونباعان» دەپ اياز بي جامان­دىعىن ايتقان ساۋىسقاننىڭ جەتەۋى بىردەي ۇشىپ، جەتەۋى بىردەي قونىپ ءجۇر. جەتەۋىنىڭ بىرلىگىنە قايران قالدىم.
قۇستىڭ جامانى - ساۋىسقان بىرىگىپ جاتقاندا، ءبىزدىڭ قازاق نەگە بىرىكپەيدى؟
اياز بي ءوزىنىڭ جاماندىعىن سۇراعاندا حانعا: «ۋا، تاقسىر! مەنىڭ جاسىم ەلۋگە كەلدى. مەن قاتارلىلار ايەل الىپ، بالا كوردى، كەلىن جۇمساپ قىزىق كورىپ وتىر. مەن قايدا بولسا سوندا، ءالى كۇنگە دەيىن اركىمنىڭ ارتىنا مىنگەسىپ، باسقا بىرەۋدىڭ قۇلشىلىعىندا ءجۇرمىن. ەندى مەن جامان ەمەي، جاقسىمىن با؟»، - دەپ جاۋاپ بەر­مەۋشى مە ەدى.
قىرىقتان اسقانشا قاتىن الماي، قۋ تىزەسىن قۇشاقتاپ جۇرگەن قازاق كوپ. اركىمگە جاۋتاڭداپ، جالباقتاپ، قال­باقتاپ كۇن كەشىپ وتىرعان اعايىندار جەتەرلىك. باسقا بىرەۋدىڭ قۇلشىلىعىندا جۇرگەن­دەردە ەسەپ جوق. سوندا نە بول­دىق؟
ەرتە زاماندا اياز بي ءتارىزدى «ادامنىڭ جامانى» اتانعان ادامدى اتپەن iزدەپ ازەر تاباتىن. بۇگىندە ونداي ادامداردىڭ قاتارى جۇزدەپ، مىڭداپ سانالادى. اياز ءبيدىڭ اقى­لىنداي اقىل بىتسە، ارمان جوق. كوبىمىزدىڭ ءجۇرىسىمىز - قۇر دالباق، قۇر ساندالۋ. كىسى ەسىگىندە قۇلشىلىقتا جۇرگەندەر قاتارى قازىر كەز كەلگەن قالادا كەزدەسەدى. الىسقا بارماي-اق، الماتىداعى سەيفۋللين كوشە­سىنە كوز سالىڭىز. الەكەدەي جالان­عان جىگىتتەر كەز كەلگەن قارا جۇمىسقا تىلەنىپ، كو­شەدە تۇر...
«جەتىم بۇرىش» جاعالاپ، پاتەر ىزدەپ «اعالاپ» جۇرگەن دە ءبىزدىڭ قاراكوزدەر.
تۇرمەگە توعىتىلىپ جاتقاندار دا ءبىز­دىڭ ءبىر تۋعاندار...
تىرلىگىمىز - شالا، تىلەگىمىز - الا.
ال الا ساۋىسقاننىڭ ءوزى اناۋ! بىرىگىپ ۇشادى. بىرىگىپ قونادى.
ساۋىسقان قۇرلى ساقتىعىمىز جوق، اسىققانىمىزبەن اپتىعىمىز كوپ، بىردە اراز، بىردە ءدۇرداراز، ويلاعانىمىز - قاستىق پەن قىساستىق، جاساعانىمىز - كەسىرلىك، جۇرگەنىمىز - ەسىرلىك، جەتكەنى­مىز - جەسىرلىك; قازاقتى قازاق قورلايتىن، نامىسىن تاپتاپ زورلايتىن، ءبىر-بىرىنە بولىسپايتىن، بولمايتىن، بار تىرلىگى وڭ­بايتىن وسىنداي قالىپقا قالاي تۇستىك؟!.
بىرەۋ قاراسا - بەتىنەن الاتىن، ءزارلى ءسوزدى ايتا سالاتىن، وكپەلەسە - وڭەشكە پىشاق سالاتىن، وشىكسە - ولتىرە سالا­تىن كەر زامانعا قالايشا كەز بولدىق؟
باسقاعا كەلگەندە - بالاداي تاتۋ، قا­زاققا كەلگەندە - قاباعى قاتۋ قوعام تۇر...
قۇستىڭ جامانى ازايىپ، قازاقتىڭ جا­مانى كوبەيگەنى مە راسىندا؟

نۇرتورە ءجۇسىپ

"ايقىن" گازەتى