(«شابىت» فەستيۆالi جانە جاستار پوەزياسى جونiندە)

"شابىت" فەستيۆالi ماعان قازاق جىرىنىڭ شالكودە جايلاۋى سەكiلدi. وسى كوكوراي دۇنيەدەن جاڭا تۋعان قۇلىنداي مۇقاعاليلار كەۋدەسiنە جۇرەگiن ۇستاپ، الاش-اناسىنا قۇسشا ۇشىپ كەلە جاتىر. "شابىتتان" شىققان شاباندوزدارعا بiر ءسات كوز سالىپ قاراڭىز. كۇنi ەرتەڭ قازاقتىڭ قارا ولەڭiنiڭ اۋىر جۇگiن ارقالايتىن ارقالى اقىندار، مiنە، وسىلار:

"قايداسىڭ، مىرزا كوڭiل، ءمارت كۇندەرiم؟! سەرت قىلىپ ات قۇيرىعىن شارت تۇيگەنiم. ەگەسiپ ەكi كەشتiڭ اراسىندا، سۇرگiنگە سۇرەڭ سالىپ تارتتىم دەدiم. كiرەۋكە كiربiڭ كiلكiپ كiرپiگiمدە، قوسىپ بiر قۇماي كۇندi تۇلكi iڭiرگە.تۇتiگiپ تەبiنگiمدi تەر شiرiتiپ، كۇڭiرەنiپ كۇندە جورتتىم كۇن تۇبiندە. جىرا-جار، تۇما باستاۋ، قۇبا قىردان، ساعىم بوپ سارناي كوشتiم سىلاڭ ۇرعان. قوناقتاپ قورقىت-تاعدىر تار ماڭدايعا، جىن قۋىپ جىلىستادىم جۇماعىمنان. قىرقىپ بiر قوس قاناتىن قارعا ءتۇننiڭ،تايپىلماي، تايعاق كەشiپ، تاڭدى اتىردىم. سەرە دە سەرە مۇزبەن ءشول قاندىرىپ، قار قارپىپ، قۇسالانىپ قان قاقىردىم. كۇرسiندi ول وسىنى ايتىپ اقىرعى رەت، سودان سوڭ سوقپاي قالدى باتىر جۇرەك. تۇرتكiلەپ ەردiڭ ءتانiن ارعىماق تۇر، جاپان­عا ىمىرت-تاريح جاتىر تۇنەر. تارتپا بوس، تەبiنگi ساۋ، تەرلiك امان، تەك ەندi تiل قاتپايدى شەرلi بابام. كۇڭiرەنiپ كۇن تۇبiندە مەن دە قالدىم، ەي، جالعان، نە iستە دەيسiڭ ەندi ماعان؟!" (سەرiك ساعىنتاي، "قازاق").

(«شابىت» فەستيۆالi جانە جاستار پوەزياسى جونiندە)

"شابىت" فەستيۆالi ماعان قازاق جىرىنىڭ شالكودە جايلاۋى سەكiلدi. وسى كوكوراي دۇنيەدەن جاڭا تۋعان قۇلىنداي مۇقاعاليلار كەۋدەسiنە جۇرەگiن ۇستاپ، الاش-اناسىنا قۇسشا ۇشىپ كەلە جاتىر. "شابىتتان" شىققان شاباندوزدارعا بiر ءسات كوز سالىپ قاراڭىز. كۇنi ەرتەڭ قازاقتىڭ قارا ولەڭiنiڭ اۋىر جۇگiن ارقالايتىن ارقالى اقىندار، مiنە، وسىلار:

"قايداسىڭ، مىرزا كوڭiل، ءمارت كۇندەرiم؟! سەرت قىلىپ ات قۇيرىعىن شارت تۇيگەنiم. ەگەسiپ ەكi كەشتiڭ اراسىندا، سۇرگiنگە سۇرەڭ سالىپ تارتتىم دەدiم. كiرەۋكە كiربiڭ كiلكiپ كiرپiگiمدە، قوسىپ بiر قۇماي كۇندi تۇلكi iڭiرگە.تۇتiگiپ تەبiنگiمدi تەر شiرiتiپ، كۇڭiرەنiپ كۇندە جورتتىم كۇن تۇبiندە. جىرا-جار، تۇما باستاۋ، قۇبا قىردان، ساعىم بوپ سارناي كوشتiم سىلاڭ ۇرعان. قوناقتاپ قورقىت-تاعدىر تار ماڭدايعا، جىن قۋىپ جىلىستادىم جۇماعىمنان. قىرقىپ بiر قوس قاناتىن قارعا ءتۇننiڭ،تايپىلماي، تايعاق كەشiپ، تاڭدى اتىردىم. سەرە دە سەرە مۇزبەن ءشول قاندىرىپ، قار قارپىپ، قۇسالانىپ قان قاقىردىم. كۇرسiندi ول وسىنى ايتىپ اقىرعى رەت، سودان سوڭ سوقپاي قالدى باتىر جۇرەك. تۇرتكiلەپ ەردiڭ ءتانiن ارعىماق تۇر، جاپان­عا ىمىرت-تاريح جاتىر تۇنەر. تارتپا بوس، تەبiنگi ساۋ، تەرلiك امان، تەك ەندi تiل قاتپايدى شەرلi بابام. كۇڭiرەنiپ كۇن تۇبiندە مەن دە قالدىم، ەي، جالعان، نە iستە دەيسiڭ ەندi ماعان؟!" (سەرiك ساعىنتاي، "قازاق").

"اسسالاۋماعالاەكۋم، بۇ دۇنيەنiڭ قوناعى ءھام قايىرسىز قوعامى! قان جى­لا­تىپ سانانى، ساۋدالاڭىز بiرiڭiزدi بiرiڭiز، جالىقتىڭىز قۇر جىلاۋىق اقىلدان. جەرiڭ - كورiڭ، قۇنداقتاۋلى ءسابيiڭ... بارلىعى دا ءوز قولىڭمەن ساتىلعان! اقشا - پاتشا. قالتاڭىزدا - پاتشاڭىز، قولقاڭىزدا جان الەمi لاستاندى....مەن ءوزiمدi سiزگە تەگiن بەرەيiن، وتiنەمiن، ساتپاڭىزشى اسپاندى...".

(باۋىرجان قاراعىزۇلى).

داۋلەتكەرەي كاپۇلىنىڭ "بۇلدiرگەن اعىپ تۇسكەنشە" اتتى كiتابىن بiر دەمدە وقىپ شىقتىم. ونىڭ ءاربiر جىرىنان قارا ولەڭنiڭ بۇگiنگi بiر تەگەۋرiندi تۇلعاسى تىنىشتىقبەك ابدiكاكiموۆ ايتقانداي: "جۇپار پاتشا ويدىڭ الاشقا عانا ءتان اڭقىماسى" ەسiپ تۇر! ال التايدىڭ ازامات تاسقاراسى بiردە-بiر اقىنعا ۇقسامايدى. بiر-بiرiنە ۇقسامايتىن مىقتى اقىندار شەرۋ تارتقان سايىن ۇلتتىق جىردىڭ كوكجيەگi كەڭەيiپ، كوسەگەسi كوگەرە بەرەدi. ولەڭنiڭ تۇبiنە بiرەۋiنەن بiرەۋi اۋمايتىن، بiر داۋىسپەن سايرايتىن "بۇلبۇلدار" جەتەدi!

حV حالىقارالىق "شابىت" فەستيۆا­لiندە بوتاكوز مۇحيدەننiڭ ولەڭدەرi كوز ارباپ، كوڭiل كونشiتتi. ونى وقىعاندا، قازاق جىرىنىڭ مەترi فاريزا وڭعارسىنوۆا اپاي ورنىنان تۇرەگەپ كەتتi... بۇل ولەڭدi تالداپ، زەرتتەۋدiڭ قاجەتi جوق. زاماننىڭ قاسiرەتi, ادامنىڭ قاسiرەتi - بۇل! ءومiردiڭ اششى اقيقاتى! كوز جاسىنداي تابيعي دۇنيە:

انام مەنi الدىرۋدى ويلاعان،

اكەمدە دە مەيiرiم جوق اكەلiك.

دۇنيەگە ءالi كەلە قويماعان

ءسابي ەدiم...

مەنiڭ اتىم - قاتەلiك.

ءالدي ايتار الەمگە بۇل شىعا الماي،

بۇلقىنۋمەن تار قۇرساقتا تۇنشىقتىم.

مەن جىلاۋدى بiلمەسەم دە ۋانباي،

تۋماي جاتىپ قارعىس العان قىرسىقپىن.

اكەم ءۇشiن ءالi ەرتەمiن، دەرت ەدiم،

الدىمدا اجال، جان-جاعىمدا بەكiنiس.

ال شەشەمنiڭ شەرلi وزەگiن ورتەدiم،

شيكi وكپەمiن...

مەنiڭ اتىم - وكiنiش.

جارىپ شىعىپ جان انامنىڭ جاتىرىن،

جارىق جالعان، سەنi كورسەم بiر شىعىپ.

جانتالاسقان بiر جەتiمگە جاسىرىن،

ءتورiڭدi بەر، ەي، تاكاپپار تiرشiلiك!

ءالسiز اكە، اقىلسىزداۋ اناما،

تiلiم دە جوق ايتار سىرتقا تەپپە دەپ.

ءسونiپ باراد بiر شاراسىز شارانا،

وگەيسiتكەن ومiرiنە وكپەلەپ.

كەلمەي جاتىپ كەڭ دۇنيەگە سىيماعان،

بiر انانىڭ قۇرساعىنا سىيسا دا.

مەن - بارiنە مۇڭ مەن قايعى سىيلاعان،

جاقىندارى جاتىرقاعان بەيشارا!

باۋىر ەتi بولشەكتەگەن، بەزiنگەن،

"ەكەۋiنە" ەل وسەگi جوعارى.

سەلكiلدەگەن بiر-اق ساتتiك سەزiمدەر -

بiر بەيكۇنا جەتiمەكتiڭ وبالى.

ەستiمەگەن تiرi پەندە، بiر ادام

Iڭگالاماي iشتەن تىنعان شەرلiمiن.

مەن انامنىڭ كوز جاسى بوپ قۇلاعام،

ال اكەمنiڭ كۇرسiنiسi مەندiك ءۇن.

ەسiك كورمەي انام اشقان ەتەگiن،

ماڭدايىمنىڭ سورى بولدى سول مەنiڭ.

مەشiت كورمەي مەنمەنسiگەن اكەنiڭ،

بالاسى بوپ، مەن دە بەسiك كورمەدiم.

ۋىن تاتتىم ءوزiم بiلمەس عالامنىڭ،

ماعان جابىق بۇل الەمگە بوتەنمiن.

مەندiك ءومiر - اششى وكسiگi انامنىڭ،

ال قابiرiم - قاتەلiگi اكەمنiڭ.

("قاتەلiك").

بوتاكوزدi ايتىستىڭ الامانىنان كورiپ قالعانىم بار ەدi. بۇل بالا بۇدان كەيiن قولىنا دومبىرا ۇستاي ما، قالام ۇستاي ما؟ دومبىرا ۇستاسا، جاعدايىن جاقسارتىپ الۋى مۇمكiن. قالام ۇستاسا، قازاق جىرىن بiر قىرقاعا كوتەرiپ تاستايتىنداي قابiلەت-قارىمى كورiنiپ تۇر. مەن ونىڭ جىرىنان يۋننا موريتستiڭ اۋەن-ىرعاقتارىن ەستiگەندەي بولدىم. بۇل - قازاق قۇلاعىنا ءالi شالىنا قويماعان دىبىس-اۋەندەر. بiزدە ولەڭنەن ولەڭ جاسايتىندار كوبەيiپ بارادى! بوتاگوز ومiردەن ولەڭ تۋدىرعان. وكiنiشكە قاراي، وسى جولى بايگەگە تۇسكەندەردiڭ اراسىنان بوتاگوزشە قارا ءۇزiپ شىققاندار نەكەن-ساياق.

ون التى جاستاعى قارلىعا تەمiرعالي­دىڭ العاشقى ادىمى ارشىندى بولاتىنداي. "شابىتتان" شي شىقتى..." دەپ ءجۇر­گەندەر ونى اتىراۋدا تۋعان سوڭ بايگەگە ف.وڭعارسىنوۆا قوستى دەپ ءجۇر. بۇل بالانىڭ ولەڭدەرiن عالامتوردان تالاي وقىعام، ۇمiتكەرلەردiڭ اراسىنان كورگەندە، قۋانىپ كەتiپ، جۇلدەگەرلەر ساپىنا قوسقان مەن ەدiم. تالانتتى تاۋىپ الىپ، "قويشىعا - ءسوز، جىلقىشىعا - جىر" بولىپ شىعا كەل­دiك...

وسى جاس بۋىننىڭ ديدارىنا قاراسام، كوزiمە ءوزiمنiڭ پەرiشتەدەي بالاۋسا بالا كۇنiم، كەۋدەمدە جىر تۋلاعان، قايران، جيىر­ما بەسiم ەلەستەيدi. ءالi ەسiمدە، رەسەيدە، پەنزا قالاسىندا اسكەري بورىشىمدى وتەپ جۇرگەن كەزiم. بiر كۇنi شەشەمنەن قالىڭ حات كەلدi. اشىپ قالسام، التىنمەن اپتالعانداي ءاپ-ادەمi كiتاپ - "كوكتەم تىنىسى"! "جازۋشى" باسپاسىنان جارىق كورiپتi. كولەمi ون باسپا تاباقتاي! ول كەزدە بۇل بiزدiڭ تۇسiمiزگە دە كiرمەيتiن دۇنيە. قىرىق شاقتى اقىننىڭ جىرى. بەينە بiر انتولوگيا سەكiلدi! نەسiپبەك ايتۇلى، يسرا­يىل ساپارباي، جۇماتاي جاقىپباەۆ، زايدا ەلعونديەۆا، يران عايىپ العاش رەت وقىرماندارىمەن وسى كiتاپ ارقىلى جۇزدەستi. ءداۋiت اعام ء(داۋiتالi ستامبەكوۆ) كiتاپ قۇراستىرۋشىلارعا جىلىنىپ-جالبارىنىپ ءجۇرiپ، مەنi ازەر قوسىپتى. بەتاشارىن قازاق ادەبيەتiنiڭ كلاسسيگi تۇماعام (مولداعاليەۆ) جازعان. ەكi-ءۇش اقىنمەن قوسا مەنiڭ دە اتى-ءجونiمدi اتاعان ەكەن. جۇرەگiم لۇپiلدەپ، جۇرەلەپ وتىرا قالعانىم ەسiمدە. بۇل - 1975 جىل. مەن جيىرما بەس جاستا ەدiم.

بiرiنشi كiتابىمدى شىعارۋ مەن ءۇشiن ازاپ بولدى. "حح عاسىردىڭ جيىرما ءساتiن" التى جىل ارپالىسىپ ءجۇرiپ، وتىز ءتورت جاسىمدا، جالعاننىڭ جارىعىنا ازەر شىعاردىم. كولەمi بiر باسپا تاباقتاي. تسەنزۋرانىڭ قاتال تەزiنەن وتكەن. رەداكتور شيمايلاعان... ولەڭدەرiمنiڭ نوبايى بار دا، ءوزi جوق!

قازiرگi جاس اقىنداردىڭ العاشقى كiتابى - مۇقاعاليدىڭ تۇڭعىش تاڭدامالىسى ء"ومiر وزەندەي" بiر توم! ءتاڭiرi جارىل­قاعان تاۋەلسiزدiكتiڭ ارقاسى بۇل!

ءداۋiتالiنiڭ ەسiمiن ەستiگەن سايىن ءالi كۇنگە دەيiن ەگiلiپ وتىرامىن مەن. الماتىدا تۋعان-تۋىسىم، ارقاسۇيەر كوكەم، ات باسىن تiرەپ تۇسەتiن ءۇيiم جوق. ءداۋiتالiنiڭ ءۇيi - سارىارقانىڭ التىن بەكەتiندەي. الاشتىڭ بۇگiنگi ايتۋلى اقىندارى ابزال بوكەن، عالىم جايلىبايلار وسى ۇيدەن شىعىپ، كوممۋنيستەر داڭعىلىنداعى 105-شi ءۇي - قازاقستان جازۋشىلار وداعىنا يمەنە كiرگەن-دi...

ول قاسىم مەن پۋشكيندi ولە-ولگەنشە پiر تۇتىپ كەتتi.

ءداۋiتالi ستامبەكوۆتiڭ مىنا جارىق دۇنيەگە اقىن بولىپ كەلمەۋi اقىلعا سىيمايتىن دۇنيە دەسە بولادى. كiندiك قانى تام­عان توپىراققا قاراڭىز: الاشوردانىڭ ءۇش بiردەي ارىسى ءاليحان بوكەيحان، اقپايدىڭ جاقىبى، ءالiمحان ەرمەكوۆتiڭ تۋعان جەرi.

"- سوۆەت وكiمەتi اقتوعايدى نەگە جەك كورەدi?! بiلەسiڭدەر مە؟ - دەۋشi ەدi كەيدە داۋكەڭ اشۋىنا مiنگەن بiر كەزiڭدە، - سوۆەت وكiمەتiن يتتiڭ ەتiنەن دە جەك كورگەن قازاقتىڭ ءۇش بوزداعى وسىندا تۋعان!".

"اسسالاۋماعالەيكۋم، اقىرزامان!" - دەپ جازدى ول سول كەزدە.

بiرەۋلەر زاماننىڭ بالىن جالاپ جات­قاندا، ول ۋىن عانا iشiپ ءجۇردi...

"دوستارىم مەنiڭ - ۇرىلار!

دوستارىم مەنiڭ - بانديتتەر!" - دەپ جازدى ول 70-جىلدارى. كەڭەس وكiمەتiنە ەرەگiسiپ ايتقانى!

"الاش" سىيلىعىنا ۇسىنعاندا، ول ءولiم اۋزىندا جاتقان. لاۋرەات بولعانىن ەستi­مەي كەتتi مارقۇم. سوڭعى كiتابى - "جۇماعىم مەن تامۇعىمدى" قولىنا ۇستاي الماي دا كەتتi.

ول ماعان بiر ءوزi بiر ادەبي ورتاداي بول­عان تۇلعا ەدi. الماتىعا كەلسەم، ات باسىن داۋiتالiگە تiرەيمiن. بۋىرقانىپ قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ ۇيiنە كەلەمiز.

- قاشان كەلiپ ەدiڭ؟ - دەيدi قاداعام (قادىر مىرزاليەۆ).

- كەلگەنiمە 2-3 كۇن بولدى، - دەيمiن كۇمiلجiپ.

- ەندەشە، وزiڭە-ءوزiڭ كەلiپ ال...سونان سوڭ ماعان كەلەسiڭ عوي!

ادەبي ورتاعا الىسقانمەن الىسىپ، جۇلىسقانمەن جۇلىسىپ ءجۇرiپ، مەنi سۇيرەپ اكەلگەن - سول! "مەنiڭ پiرiم - ءسۇيiمباي" دەگەن جامبىل جارىقتىق. مەنiڭ پiرiم - ءداۋiتالi! الدىندا داۋiتالiدەيiن ادۋىندى ازامات اعاسى بولماسا، مىنا دۇنيەدە مەندەي سەرiك اقسۇڭقار دەگەن باسى جۇمىر پەندە بولار ەدi. بiراق اقىن بولماس ەدi! الماتىعا كەلسەم، كوزiمە ءداۋiتالi ەلەس­تەيدi. ءبارi بار. ءداۋiتالi جوق...

اقىننىڭ الدىندا اللا، ارقاسىندا ارۋاق بولۋى كەرەك! ەكەۋiنiڭ ورتاسىندا - الاش! باسقا ەشكiم بولماۋى كەرەك!

مەن مۇقاعالي جارىقتىقتىڭ "الدىمدا كوز توقتاتار قارا جوق، ارتىمدا سەندەر بولماساڭدار..." دەگەنiن ءوز قۇلاعىمەن ەستiپ ەدiم. كەيiنگi تولقىنعا دەگەن كەرەمەت سەنiم عوي بۇل! زامانداستارىنان كوڭiلi قالىپ ايتقانى. بۇعان قاراپ، جاس اقىننىڭ ءبارi جاسىن بولادى، قاسىم بولادى دەگەن ۇعىم تۋمايدى! اقىنعا اللا بەرگەن دارىن ازدىق ەتەدi. گومەردەن باستاپ، تاناكوزگە دەيiن تۇك قويماي، وقىپ شىعۋ كەرەك! ۇلتتىق ەپوس پەن الەمدiك فيلوسوفيا - ءوز الدىنا. سوندا عانا "ەڭ جاس اقىن - ۇلى اقىنعا " (ۇلىقبەك ەسداۋلەت) اينالۋى مۇمكiن. قازiر بiزدە ءجونi ءتۇزۋ ادەبي سىن جوق. جاستاردىڭ ءبارi دەرلiك ولەڭ تەحنيكاسىن ابدەن مەڭگەرiپ العان. مۇنىڭ دا كۇنگەيiنەن گورi كولەڭكەسi كوپ بولادى. ماماندانىپ، ماشىقتانۋدىڭ سوڭى اقىندى حالتۋراعا سۇيرەپ اپاراتىنىن الەكساندر بلوك تا ايتقان. بۇل ولەڭدەرگە قاراساڭ، سارت-سۇرت ۇيقاس، جىلتىراعان ءسوز، دىبىس قۋالاپ دىرىلداۋ، قىزىل-جاسىل بوياۋ دەيسiڭ بە، پوەزياعا كەرەكتiڭ ءبارi بار. بiر-اق نارسە جوق... پوەزيا!

جۇلدە الۋ - باستى مۇرات ەمەس. بايگەگە قاتىسىپ، ونى ءوز كوزiڭمەن كورگەندە، سودان ارقاڭ قىزسا، اقىنعا اللانىڭ بەرگەن نەسiبەسi سول بولادى. 1979 جىلى، 29 جاسىمدا شىعارماشىل جاستاردىڭ رەسپۋبليكالىق "جiگەر" فەستيۆالiنە قاتىستىم. لاۋرەات دەگەن ماراپاتتاۋ قاعازىن بەردi. ول كەزدە، قازiرگiدەي، اقشا بەرمەيدi! بiز سوعان ءماز-ءمايرام بولعان ەدiك.

كiمنiڭ "بiرiنشi" ەكەنiن ماڭايىڭدا قيقۋلاپ جۇرگەن قارا توبىر بiلمەيدi. ۋاقىت پەن ۇرپاق بiلەدi! زامانىندا سەنكوۆسكي دەگەن ساراي اقىنى پۋشكيندi مەنسiنبەگەن! دەميان بەدنىي بولەنگەن iلتيپات-قۇرمەتكە بوريس پاستەرناك بولەنگەن جوق!

پوەزيا - قۇدايدىڭ قۇپياسى. پۋشكين­نiڭ: "ۋ جيزني ەست ليۋبيمتسى. منە كاجەتسيا، مى نە يز يح چيسلا" دەگەنi بار عوي. كوشەدەگi كورiنگەننiڭ سۇيiكتiسi بولۋ ابايدىڭ دا، ماعجان، قاسىم، مۇقاعاليدىڭ دا ماڭدايىنا جازىلماعان نارسە. اقىن ەلدiڭ بارiنە ۇناۋعا تيiس ەمەس. "ۆسەم نراۆياتسيا تولكو ستيرالنىي پوروشوك "نوۆوست" يلي دۋبلەنكي. كاجدومۋ - سۆوە" (ا.ۆوزنەسەنسكي). وسى اقىنعا وزiمەن تۇستاس بiر ادەبيەت سىنشىسى روبەرت روجدەستۆەنسكيدi تۇسiنۋگە جەتi جىلداي ۋاقىتى كەتكەنiن ايتىپتى. "ەندi ون شاقتى جىلدان كەيiن، - دەپ جازدى ا. ۆوزنەسەنسكي، - ونىڭ باسقامىزدى دا تۇسiنۋگە ورەسi جەتiپ قالار..."

تەمiرحان مەدەتبەكتi تۇسiنۋگە قازاقتىڭ تاعى بiر ءجۇز جىلى كەتە مە دەپ قورقامىن! قانداي اقىننىڭ بولسىن، اقىندىق ارىنىنىڭ ولشەمi - ازاماتتىق ليريكا. قۋ قاراقان باسىن كۇيتتەگەن پەندەدەن اقىن تۇگiلi, ءجونi ءتۇزۋ ازامات تا شىقپايدى. ادەبيەتتi پەرiشتەدەن ءسال تومەن، پەندە اتاۋلىدان الدەقايدا بيiكتە تۇرعان، ءتاڭiرiنiڭ تiزەسiنەن كەلەتiن تۇلعالار جاسايدى! ورىس پوەزياسىندا افاناسي فەتتiڭ ءداۋiرi دەگەن جوق. پۋشكين ءداۋiرi بولدى! قازاقتا دا - سولاي: ەپوس ءداۋiرi, جىراۋلار ءداۋiرi, اباي ءداۋiرi, قاسىم ءداۋiرi, مۇقاعالي ءداۋiرi!

ماعجاننىڭ ءداۋiرi ەندi باستالايىن دەپ تۇر!

ەسەنين ينتيمدiك ليريكاسىن - ازاماتتىق ليريكاداي، ازاماتتىق ليريكاسىن - ينتيمدiك ليريكاداي جازعان! مىقتى اقىننىڭ "مەنiنەن" وشاعى - وتانىنداي، وتانى - وشاعىنداي بولىپ، ايقۇلاقتانا كورiنiپ تۇرۋعا تيiس! ابايعا قاراڭىز: "قايران، ەلiم، قازاعىم، قالىڭ جۇرتىم...". ماعجان: "ۇزىن ورال - كۇن مەن ءتۇن شەكاراسى، بiر جاعى - كۇن، بiر جاعى - ءتۇن بالاسى. ارعى جاعى - كوك كوزدi جىن ۇياسى، بەرگi جاعى - تۇرiكتiڭ ساردالاسى... ۇزىن ورال - كۇن مەن ءتۇن شەكاراسى، ءولiم - ءتۇن، ءومiر - گۇلدi عۇن دالاسى. ءومiر مەنەن ءولiمنiڭ شەكاراسىن، ۇيىقتاپ وزباق ەجەلدەن جەر بالاسى. ەكi دۇنيە: كۇن مەن ءتۇن - ءومiر - ءولiم، بiرi - بەسiك، بiرەۋi - دايار كورiڭ، بالا بولىپ جاتا بەر بەسiگiڭدە، ساردالانىڭ ەركەسi - قازاق ەلiم!". قۋاندىق (شاڭعىتباەۆ) اتىراۋدان التايعا دەيiنگi دالاسىن قالاي جىرلايدى: "سول دالانىڭ سىزى ەمەس پە، ارقاعا العاش تيگەنi? سول دالانىڭ قىزى ەمەس پە، جۇرەك العاش سۇيگەنi!".

كورiنگەنگە كوز تۇرتكi بولعان، قايران، وتەجان نۇرعاليەۆ نە دەيدi: "بەس بالاسىن جۇرەگiنە بولەگەن، بۇل ارادان ءجۇرiپ ءوتتi تولەگەن... بولدىرماستان، قينالماستان قارتايىپ، جاسىنمەن بiر جارق ەتە عاپ جونەگەن!..".

"بۇگiنگە دەيiنگi قازاق جىرى تۇككە دە تۇرمايدى، جاڭا جىردى جاسايتىن - بiز!" دەپ، كەۋدە كەرەتiن جاستار دا بار دەپ ەستيمiز. اقتامبەردi, قازتۋعان، ماحامبەت، اباي، ماعجان، قاسىم، قادىر، مۇقاعالي، فاريزا، كەڭشiلiكتەردi اتتاپ ءوتiپ، الاش رۋحانياتىنا ات شالدىرعىسى كەلەتiن بۇلار كiم؟! كوكتەن تۇسكەن بە؟! مۇنداي كوكەتانتىقتىقپەن كوسەگەسi كوگەرسە بiر ءسارi? كوكتەي سولىپ جۇرمەسە!

الاشقا ايتارى بولماسا دا، جازۋشىلار وداعىنىڭ ەسiگiن جۇلقىپ اشىپ، ادەبيەتتiڭ تورiنە شىققىسى كەلەتiندەردiڭ قاراسى كوبەيiپ بارادى. ۇلتىنىڭ ۇلى، ۇياتى بولماي جاتىپ، "ۇلى" بولعىسى كەلەتiن سورلى پەندە قولىنا قالام الىپ، الا قاعازدى شيمايلايتىن بولسا، الاشتىڭ كوزiنە اق، كوڭiلiنە كiربiڭ، جۇرەگiنە دەرت تۇسەدi!

جاس اقىن داۋرەن بەرiكقاجىۇلى "التىن قىران" حالىقارالىق قايىرىمدىلىق قورىندا (پرەزيدەنتi يسلامبەك سالجانوۆ) جۇمىس iستەيدi. ءوزiنiڭ توم-توم دۇنيەسiن شىعارام دەسە، قولىنان ەشكiم قاقپايدى. بيىلدىڭ وزiندە التى جاس اقىن-جازۋشىنىڭ كiتاپتارىن شىعارىپ بەردi. قازاق رۋحانياتىنىڭ وسىنداي قىزعىش قۇستارى كوبەيە بەرسە، قازاق مەملەكەتiنiڭ عالامداعى ورنى ەلدەن ەرەكشە بولار ەدi! وسى فەستيۆالدا لاۋرەات بولعان Iلياس مۇقاي بالقاشتا بiر ءوزi بiر ادەبي ورتا جاساپ وتىر. ادەبيەتكە قىزمەت ەتۋ - قاسيەتتi iس. ەگەر جاس قالامگەردiڭ جان دۇنيەسiن ادەبيەت ماعان قىزمەت ەتسiن دەيتiن پەندەلiك پاسىق وي جاۋلاپ السا، ونىڭ الاشقا ايتار ءسوزi, اعىتار سىرى دا بولمايدى! حالتۋرششيكتەر وسىنداي تيپتەردەن كۇشiكتەيدi!

اقىندىق - رۋح. اللادان كەلiپ، جۇدىرىقتاي جۇرەككە ۇيا سالادى. وعان قىلاۋ تۇسسە، بiتتi, دۇنيەنi ازامات بولماي جاتىپ، اقىن بولعىسى كەلەتiندەر بۇلدiرەدi! قۇداي سولاردان ساقتاسىن بiزدi!

شىعارماشىلىق جاستاردىڭ حV حالىقارالىق "شابىت" فەستيۆالi جۇلدەگەرلەرiنە بولiنگەن قاراجات قارىن اشتىرادى. تالانت - كوپ، بايگە - از. قازاق ەكونوميكاسىمەن ەلدiڭ الدىنا تۇسكەن جوق. بiراق قارا ولەڭiمەن باسەكەگە قابiلەتتi ەلۋ ەلدi قارا ءۇزدiرiپ تۇر عوي! يننوۆاتسيانى، مiنە، قايدا سالۋ كەرەك؟ قازاقتىڭ قاڭقۋ سوزiندە ايتاتىنىنداي: "ونى بiلەتiن بالا قايدا؟!"

قۇلاناياڭ قۇلمامبەت حIح عاسىردىڭ باسىندا "ەكەيدە ەلۋ باقسى، سەكسەن اقىن، جىن سوققانداي گۋلەيدi كەشكە جاقىن" دەگەن ەدi. سودان بەرi بiر عاسىر ءوتiپ، ەكiنشi ءجۇز جىلدىقتىڭ ءجۇزi كورiندi. باسىمىزعا ويران سالىپ، قازان توڭكەرiسi كەتتi. ەكi وكپەنi قىسىپ، نارىق زامانى كەلدi. قازاق ءالi ولەڭ جازىپ جاتىر!

مۇنداي توپىراعى تەكتi, رۋحى قۋاتتى ەلدiڭ جەر بەتiنەن iز-ءتۇزسiز جوعالىپ كەتۋi مۇمكiن ەمەس. ماسەلە وسىندا عوي! عالامتورداعى وسەك-اياڭ، قاڭقۋ-ساڭقۋدا ەمەس...

«جاس الاش» گازەتى