شىعىس كۇنتىزبەسىنە سايكەس جىلان جىلى اقپاننىڭ 10-ىنا قاراعان ءتۇنى كىرەدى ەكەن. قازاق حالقىندا: «جىلان جىلى جىلىس بولدى»،  - دەگەن ءسوز بار. جىلان جىلدارعى ۇلى وقيعالار:

شىڭعىس حان 1221 جىلى وتىراردى العان

قازان رەۆوليۋتسياسى (1917-18) جىلان جىلىمەن تۇستاس كەلدى

1928-29 جىلدارى قازاق حالقىنا اشارشىلىق اكەلگەن كامپەسكە بولدى

1941 جىلعى نەمىس-فاشيست باسقىنشىلىعى باستالدى

اباي جىلان جىلى تۋىپ، ۇلۋ جىلى ومىردەن ءوتتى (1845-1904).

قاقاعان قىس ايىنىڭ ورتاسىندا كىرەتىن جىلان جىلى وزىمەن بىرگە تالاي سىناقتى الا كەلۋى مۇمكىن دەسەدى جۇلدىزشىلار. الايدا قازاقتاردىڭ ۇعىمىندا ءار جىلدارى قانداي قيىندىق كورسە دە، جىلدىڭ جامانى جوق. سوندىقتان:

تىشقان جىلى - تىنىشتىق

سيىر جىلى - سىيلىق

بارىس جىلى - بىرلىك

قويان جىلى - قامبالى

ۇلۋ جىلى - ۇلگىلى

جىلان جىلى - جايلى

جىلقى جىلى - جۇتسىز

قوي جىلى - قۇتتى

مەشىن جىلى - مەرەيلى

تاۋىق جىلى - تابىستى

يت جىلى - يگىلىك

دوڭىز جىلى - دۇنيەلى -

دەپ، قازاقى قالىپپەن باعا بەرگەن. ءار جىلدىڭ قادىر-قاسيەتىن ۇلىقتاپ ءتۇسىندىرىپ وتىرعان. بۇل ادامداردىڭ جاندۇنيەسىندە ەشبىر جىلدان قورىقپاۋ كەرەكتىگى تۋرالى سەنىمدى ۇيالاتادى.

شىعىس كۇنتىزبەسىنە سايكەس جىلان جىلى اقپاننىڭ 10-ىنا قاراعان ءتۇنى كىرەدى ەكەن. قازاق حالقىندا: «جىلان جىلى جىلىس بولدى»،  - دەگەن ءسوز بار. جىلان جىلدارعى ۇلى وقيعالار:

شىڭعىس حان 1221 جىلى وتىراردى العان

قازان رەۆوليۋتسياسى (1917-18) جىلان جىلىمەن تۇستاس كەلدى

1928-29 جىلدارى قازاق حالقىنا اشارشىلىق اكەلگەن كامپەسكە بولدى

1941 جىلعى نەمىس-فاشيست باسقىنشىلىعى باستالدى

اباي جىلان جىلى تۋىپ، ۇلۋ جىلى ومىردەن ءوتتى (1845-1904).

قاقاعان قىس ايىنىڭ ورتاسىندا كىرەتىن جىلان جىلى وزىمەن بىرگە تالاي سىناقتى الا كەلۋى مۇمكىن دەسەدى جۇلدىزشىلار. الايدا قازاقتاردىڭ ۇعىمىندا ءار جىلدارى قانداي قيىندىق كورسە دە، جىلدىڭ جامانى جوق. سوندىقتان:

تىشقان جىلى - تىنىشتىق

سيىر جىلى - سىيلىق

بارىس جىلى - بىرلىك

قويان جىلى - قامبالى

ۇلۋ جىلى - ۇلگىلى

جىلان جىلى - جايلى

جىلقى جىلى - جۇتسىز

قوي جىلى - قۇتتى

مەشىن جىلى - مەرەيلى

تاۋىق جىلى - تابىستى

يت جىلى - يگىلىك

دوڭىز جىلى - دۇنيەلى -

دەپ، قازاقى قالىپپەن باعا بەرگەن. ءار جىلدىڭ قادىر-قاسيەتىن ۇلىقتاپ ءتۇسىندىرىپ وتىرعان. بۇل ادامداردىڭ جاندۇنيەسىندە ەشبىر جىلدان قورىقپاۋ كەرەكتىگى تۋرالى سەنىمدى ۇيالاتادى.

ال باۋىرىمەن جەر سيپاپ كىرەتىن جىلان جىلى ءوزىنىڭ ون ەكى «ارىپتەسىنە» نە اكەلە جاتىر؟ ءبىزدىڭ گازەتتىڭ تاپسىرىسى بويىنشا جاسالعان جۇلدىزناماعا كوڭىل اۋدارىڭىز.

 

جىل رەتىن جاتتاپ ال

تۇيە (تىشقان) سەنىپ (سيىر) بويىنا (بارىس),

قالعان (قويان) ۇمىت (ۇلۋ) جىلداردان (جىلان).

جاتپا (جىلقى) قاراپ (قوي), مويىما (مەشىن),

تايما (تاۋىق), يمەنىپ (يت) ءدىلماردان (دوڭىز).

تىشقان

ۆلاديمير كوزلوۆ، تاگير سەيسەنباەۆ، باقتىلى تۇمەنوۆا، قازيس توعىزباەۆ، نۇرلان ەرىمبەتوۆ

تىنباي ەڭبەكتەنسە، تىشقان جىلىندا تۋعاندارعا بارماقتاي باق بۇيىرعالى تۇر. كەز كەلگەن تىعىرىقتان جول تاۋىپ، «سۇتتەن اق، سۋدان تازا» بوپ شىعا كەلەتىن داعدىسىنان جاڭىلمايدى. قاۋىپتەن قاشىق جۇرەدى. وزگەنى الداپ سوعىپ، وڭاي پايدا تابامىن دەۋ - دالباسا تىرلىك. ساۋ باسىڭىزعا ساقينا تىلەپ قايتەسىز؟! جىلان جىلىنىڭ العاشقى جارتىسىندا جەكە باستىڭ قامىن كۇيتتەۋگە شاما بولمايدى. بۇكىل ۋاقىتىڭىزدى جۇمىس «جەپ» قويادى. جىل باسىن يەمدەنىپ العان «قۋ تىشقاندار» ءۇشىن ءبىراز قيىندىقتارعا توزۋگە تۋرا كەلەدى. ۇساق-تۇيەك «تىشقان تىرلىكتىڭ» ءوزى ۇلكەن ماسەلەگە اينالىپ كەتپەسىن دەسەڭىز، كۇيگەلەكتەنە كورمەڭىز.

بويىنا قاراماي، بيىلعى تىشقاندار شىدامدى دا، جىگەرلى بولادى. تاعدىردىڭ قانداي تاۋقىمەتىن تارتسا دا، تۋعان-تۋىستارىنا سالماق تۇسىرمەيدى، بارلىق اۋىرتپالىقتى ءوزى كوتەرەدى. جىلان جىلى تىشقاندار قوعامدا بەلسەندى بولادى. اسا قولايسىز ايلار - اقپان جانە ناۋرىز. قىزمەت بابىندا ءسىزدى دوستارىڭىز قولدايدى. سوعان قاراماستان، مانساپ جولىندا ءبىراز كيكىلجىڭدەر ورىن الۋى مۇمكىن. شىعىس جۇلدىزناماسىندا جىلان دەگەن سۇستى اتى بار تىرشىلىك يەسىنىڭ سىناعى كوپ. جەتىستىككە تەك اسقان شىدامدىلىق پەن توزىمدىلىكتىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزە الاسىز. باسى بوس ادامدار ءۇشىن ماحابباتتىڭ جولى اشىلعالى تۇر، باعىڭىزدى بايلاماڭىز!

 

سيىر

تولەگەن جۇكەەۆ، وراز جاندوسوۆ، زاۋرەش باتتالوۆا، تالعات كەڭەسباەۆ، سەرعازى مۇحتاربەك

تىشقان جىلىنان كەيىن كىرەتىن زەڭگى باباڭ - وسى. سيىر جىلىندا داۋ-جانجال، قيىندىقتار مەن اۋىرتپالىقتار كوپ بولعان.

جۇمىستىڭ اۋىر-جەڭىلى جوق دەگەن قاعيداعا بەرىك سيىر جىلىنىڭ يەلەرى بيىل دا سول تاباندىلىعىمەن تابىسقا كەنەلەدى. ءسىز ءۇشىن يننوۆاتسيالىق ماڭىزدى جوبا باستاۋدىڭ ءساتى ءتۇسىپ تۇر. جۇمىس اۋىستىرعان جاعدايدا دا ودان قول ۇزبەگەن دۇرىس. وتباسىنداعى كيكىلجىڭ ادەتتە ءسىزدىڭ اشۋعا ەرىك بەرىپ، ءوز-ءوزىڭىزدى باسقارا الماۋىڭىزدان تۋىندايدى.

جىلان جىلى مىنەزى «سۇزەگەن سيىرلاردى» قىزمەت بابىندا كوپتەگەن وزگەرىستەر كۇتىپ تۇر. ەرىنبەي ەڭبەك ەتكەننىڭ ارقاسىندا كوپتەن كۇتكەن ءىس وڭ شەشىمىن تابادى. بيىل جاڭا دوستار تاۋىپ، ولاردىڭ كومەگىنە سەنە الاسىز. داراقىلىقتان ساق بولىڭىز، جيعان قاراجاتىڭىز الداعى ءىرى ءىستى تىندىرۋدا قاجەت بولادى. تاۋەكەلمەن تابىس تابامىن دەپ تە ويلاماڭىز. اقىلمەن ولشەنگەن ادال ءىس تۇبىندە وڭ ناتيجەسىن بەرەدى. ءمۇيىزىم مىقتى دەپ، كۇيىس قايىرىپ جاتا بەرمەڭىز، ايتپەسە «توقال» سيىردىڭ كەبىن كيەسىز. ەڭبەكقورلىق قاسيەت قيىندىقتان شىعارار جولعا باستايدى. جاقىن-جۋىق، جورا-جولداس جاقسىلىعىڭىزدى تەز ۇمىتادى، الايدا قيىس باسسا، وعان دا تۇسىنىستىكپەن قارايدى. ءسىزدىڭ تانىمدىق جوبالارىڭىزدىڭ جولى اشىلىپ، ءىسىڭىزدىڭ ىلگەرى باسۋىنا اسەر ەتەدى.

 

بارىس

تولەن توقتاسىنوۆ، ءاليحان رامازانوۆ، ساپۋرا ءجۇسىپوۆا، قالدىباي ابەن، باقىتگۇل ماكىمباي

وتكەن جىل بارىس بەلگىسىندەگىلەر ءۇشىن قيىن ءتيدى. بيىل دا جۇگىڭىزدىڭ جەڭىلدەي قويۋى ەكىتالاي. اۋەلى مىقتى جوسپار جاساپ، سونى باعىتقا الىڭىز. جۇمىستىڭ اۋرە-سارساڭى جەكە ومىرىڭىزگە مويىن بۇرۋعا مۇمكىندىك بەرە قويمايتىن سياقتى. «جالعىزدىڭ ءۇنى شىقپاس» دەگەندى استە ەستەن شىعارماعايسىز. ءسىزدىڭ بويىڭىزدا باسقارۋشىلىق جانە ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتتىڭ ۇشقىنى بار. الايدا سونى قالاي كادەگە جاراتۋدى بىلمەي جۇرگەن سياقتىسىز. كوكتەمگە قاراي كاسىپكەرلىك كوكجيەگىن كەڭەيتۋگە كۇش جۇمساپ، كوپ ۇزاماي ەڭبەگىڭىزدىڭ يگىلىگىن كورەتىن بولاسىز. بارىس جولىندا جولىقتارعان جىلاندى تاپتاپ وتەمىن دەپ، اسىعىستىق جاساسا، اداسادى.

ۇنجىرعاڭىزدى تۇسىرمەۋگە تىرىسىڭىز. جاڭا جوبالاردان جاقسى ناتيجە كۇتۋگە ءالى ەرتە. جىل ورتاسىندا قاراجاتقا قاتىستى تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر ورىن الىپ، از-كەم قولايسىزدىققا تاپ بولاسىز. ال جىل سوڭىندا مول تابىسقا كەنەلگەلى تۇرسىز. الايدا وسى جولدا ءسال سابىرلىق تانىتقانىڭىز ابزال، ايتپەگەندە تيەسىلى ۇلەسىڭىزدەن ايىرىلىپ قالۋىڭىز عاجاپ ەمەس.

بارىستار وزىنەن دە، وزگەدەن دە بار جاقسىلىعىن ايامايدى. ماڭايىنداعىلاردىڭ قۋانىشى مەن رەنىشىن بىرگە ءبولىسىپ، مەيلىنشە قامقور بولۋعا تىرىسادى. بۇرىنعى كەدەرگى بولعان ماسەلەلەردى جەڭىپ، ويىنا العان ىسكە تاۋەكەل ەتەدى. بويىندا بايقالماي جۇرگەن تالانتى اشىلىپ، ەلدى اۋزىنا قاراتادى.

 

قويان

عالىمجان جاقيانوۆ، مۇحتار ءابىلازوۆ، گۇلجان ەرعاليەۆا، قاجىتاي ءىلياسۇلى، سەرىك ءابدىراحمانوۆ

قويان بەلگىسىندەگىلەرگە دە باسقالار سياقتى تەرلەپ-تەپشىپ جۇمىس ىستەۋ قاجەتتىلىگى تۋىپ تۇر. ەسەسىنە قول جەتكىزەر تابىسىڭىزدا ەسەپ بولمايدى. وتكەن جولعى كەمشىلىكتەرىڭىزدى قايتالاماۋعا تىرىسىڭىز. كەسە-كولدەنەڭ قيىندىقتى ەڭسەرۋ - ءوز قولىڭىزدا. قىسىلعاندا ارقاڭىزدان قاعىپ، قول ۇشىن سوزۋعا دايىن دوسقا ءزارۋسىز. ادامدارمەن تەز ءتىل تابىسىپ، ارالاس-قۇرالاس بوپ كەتەتىن قاسيەتىڭىز بارىنا قاراماستان، سىرى ورتاق، مۇڭى ءبىر دوسقا كەندە سياقتىسىز.

جىلان جىلى قوياندار قوعامدا بەلسەندىلىگىمەن ەرەكشەلەنەدى. دوستارى مەن جاقسى تانىستارىنىڭ ارقاسىندا قىزمەت بابىندا دا ىلگەرىلەۋشىلىك بايقالادى. وتباسىمەن بىرگە دەمالۋدا شەتەلگە جول ءتۇسىپ تۇر. بۇل ساپار اسىرەسە دەنساۋلىعىڭىز ءۇشىن پايدالى.

سىرت كوزگە قورقاق قويان بولعانىمەن، ءسوز بەن ءىسى مىعىم بولىپ، وڭايلىقپەن الدەكىمنىڭ وڭاي ولجاسى بولىپ، قانجىعادا كەتپەيدى. جاسقانشاق قوياندار جالتاقتاعاننان جالىعىپ، ەندى باتىل ىسكە كوشۋگە ۇمتىلالدى. بىراق اباي بولعان ءجون، ءابجىلان قىلعىتا جۇتىپ قويۋى مۇمكىن. ءبىراز ۋاقىتقا دەيىن ارىپتەستەرىڭىزبەن اراداعى ءۇزىلىپ قالعان قارىم- قاتىناستى جوندەۋ وڭايعا تۇسپەيدى. جىلدىڭ العاشقى شيرەگى جاڭا تانىستىققا تولى بولادى. بىراق ولارعا اسا ۇلكەن ءۇمىت ارتپاعانىڭىز ءجون، شىنايى سەزىمنىڭ شارىقتاۋ كەزەڭى قىركۇيەك ايىنا كەلىپ تۇر.

 

ۇلۋ

اكەجان قاجىگەلدين، بولات اتاباەۆ، ماقپال ءجۇنىسوۆا، ەرلان كارين، جۇماباي دوسپانوۆ

جىلان جىلى - ۇلۋ بەلگىسىندە دۇنيەگە كەلگەندەردەن ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى تالاپ ەتەدى. قوسىمشا جۇمىس ىستەپ، پايدا تابۋ ارقىلى عانا ماتەريالدىق قاجەتتىلىگىڭىزدى قاناعاتتاندىرا الاسىز. دەگەنمەن، دەنساۋلىققا مۇقيات بولۋ كەرەك. اقىل تارازىسىنا سالىپ شەشۋگە ءتيىس ىسكە جۇرەكتىڭ ءامىرىن جۇرگىزىپ قايتەسىز؟! ال سەزىمنىڭ جەتەگىندە ادامنىڭ ويلانىپ سويلەۋگە دە مۇرشاسى بولمايدى. وتباسىلى جاندار ءۇي جاڭالاۋعا نەمەسە ونى اۋىستىرىپ، وزىنە جايلى جاعداي جاساۋعا اسىعىپ ءجۇر. وسى جىلى ارمانىڭىز ورىندالادى. بىرەۋدىڭ الا ءجىبىن اتتاماڭىز.

بۇل جىلى باتىل باستامالاردىڭ بەل ورتاسىنان تابىلىپ، جىل باسىندا-اق سونىڭ جەمىسىن تاتۋىڭىز مۇمكىن. الايدا موينىڭىزعا ارتىق سالماق ارتۋدىڭ قاجەتى جوق. ومىردەگى كەز كەلگەن ءبىر وزگەرىستەرگە دايىن بولىڭىز.

الايدا بۇل جىل ىشىندە كەلەڭسىزدىكتەر دە ءسىزدى اينالىپ وتپەيدى، اسىرەسە ماحاببات تاقىرىبىندا. ونىڭ ويداعىداي شەشىلۋى تەك وزىڭىزگە بايلانىستى. سونداي-اق بۇرىن باسىڭىزدان وتكەن الدەبىر جايتتار تاعى دا قايتالانۋى مۇمكىن. جەكە ومىرىڭىزدە وڭ وزگەرىستەر ورىن الادى. جىل باسىنداعى كەيبىر تۇسىنىسپەۋشىلىكتەردى ەسەپكە الماعاندا، بيىلعى جىلان جىلى ءسىز ءۇشىن بىرقالىپتى وتەدى. جىل بويى شىدامدىلىق تانىتقاندار عانا شىڭ باسىنا شىعا الدى.

 

جىلان

سەرگەي دۋۆانوۆ، مۇحتار شاحانوۆ، ءۋاليحان قايساروۆ، مارجان اسپاندياروۆا، يسرايل ساپارباي

«جىلى-جىلى سويلەسەڭ، جىلان ىنىنەن شىعادى» دەۋشى ەدى. بىراق جىلان جىلى تۋىلعانداردى سۇلۋ سوزبەن سيقىرلاپ، قاقپانعا تۇسىرەمىن دەپ ويلاۋدىڭ ءوزى ابەستىك. ولار كەز كەلگەن جاعدايدىڭ تۇبىنە تەرەڭ بويلاماي، شەشىم قابىلدامايتىنداردىڭ قاتارىنان.

جىلان جىلى تۋىلعاندار سىرت كوزگە ۇياڭ، ماڭىزدى ىستەردەن قاشقاقتاپ جۇرەدى. باسىنا پالە بولىپ جابىساتىن نارسە - ءتىلى. بويداعى بار كۇش-جىگەردى سارقۋعا تىرىسپاڭىز. قولدا باردىڭ قادىرىن باعالاعان ءجون. وزگەنىڭ پىكىرىنە ءمان بەرىپ، كۇماندانا بەرگەندى قويۋ كەرەك. ءوزىم بىلەمگە سالىپ، وزگەلەردى ىعىر قىلماڭىز.

ءسىز ءۇشىن بۇل جىلدىڭ ماڭىزى زور. وتباسىندا ونى-مۇنى جاعدايلار ورىن السا، اسا كوپ ۋايىمداۋدىڭ قاجەتى جوق. قاي ىسكە كىرىسسەڭىز دە، تۇبىندە ودان جەڭىمپاز بولىپ شىعاسىز. الايدا شارۋا دەپ ورىنسىز شارشاي بەرۋدىڭ دە پايداسى شامالى. كۇشىڭىزدى باعالاماي، ءاربىر ىسكە كىرىسە بەرۋدىڭ قاجەتى جوق. سەزىم ماسەلەسىندە جارقىن وزگەرىستەر سەزىلمەيدى. سونداي-اق اقشا جاعىنان دا «الاقايلايتىن» ساتتەر از. ال شىعارماشىلىق جولىنداعى جاندار ءۇشىن بۇل جىلدى ءساتتى دەپ ساناۋعا بولادى. جىل اياعىندا اسىعىڭىز الشىسىنان ءتۇسىپ، ءبىر جاقسىلىققا كەڭەلۋىڭىز مۇمكىن.

 

جىلقى

دۋلات يسابەكوۆ، سەيتقازى ماتاەۆ، ءادىل تويعانباەۆ، تالعات ايتبايۇلى، جولداسبەك نۇسەنوۆ

قوناق كۇتۋدەن جالىقپايتىن جىلقى جىلعىلاردىڭ ءومىرى بيىل قىزىقتى وتەدى. جۇرگەن جەرىن دۋمانعا اينالدىرۋ - ولاردىڭ تابيعاتىندا بار قاسيەت. شىعارماشىلىقپەن اينالىساتىندار ءۇشىن ءونىمدى جىل. اسىرەسە كوكتەم مەن كۇز - ناعىز شابىتقا بولەنەتىن شاق.

جەر تارپىعان تۇلپار ءۇشىن بوس شابىستىڭ پايداسى شامالى. جاي جەلىسپەن دە العا وزا شابۋعا بولادى. جىل سوڭىندا سول جەلىستىڭ جەڭىسىن كورەسىز.

جىلقى جىلى تۋىلعاندار - «ارباعا جەگىلگەن ات» سياقتى. جۇمىستان ەشقاشان دا جالىقپاي، تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن ءبىر تىنىم تاپپايدى.

ناعىز تۇلپارمىن دەپ جۇرگەندەردىڭ جۇمىسقا دەگەن ىنتاسى السىرەۋى مۇمكىن. قازان ايى قىزىقتى، اياقاستى تانىسۋلارمەن ەرەكشەلەنەتىن بولادى. قارجى جاعىنان جىلان جىلى تابىستى بولادى. دەگەنمەن، كەيبىر ادامدار ءسىزدىڭ قارجىلىق جۇمىستارىڭىزعا كىرىسۋى مۇمكىن، سوندىقتان سىرىڭىزدى كىم-كورىنگەنگە اشا بەرمەڭىز. ماحاببات مايدانى ماشاقاتقا تولى بولادى.

بەيتانىس ادامدارمەن دوستىق قارىم-قاتىناس ورناتۋ قيىندىق الىپ كەلۋى مۇمكىن. ءسىزدىڭ دوس-جاراندارىڭىزدىڭ قاتارى سيرەۋى مۇمكىن. دەنساۋلىعىڭىز سىر بەرە قويمايدى. جىلدىڭ باسىندا ءوز كۇشىڭىزگە سەنىپ، ءبىراز ءىس تىندىرىپ الۋعا اسىعىڭىز.

 

قوي

امانگەلدى كەرىمتاەۆ، ەۆگەني جوۆتيس، مۇرات اۋەزوۆ، باۋىرجان جاقىپ، قۋاندىق تۇمەنباي

قوي بەلگىسىن يەلەنگەندەر وزىمشىلدىگى مەن ءومىردىڭ قالتارىس-بۇلتارىسىندا سابىرسىزدىق تانىتۋىنان ءجيى جاپا شەگەدى. قازىرگى ىستەپ جۇرگەن جۇمىسىڭىزعا كوڭىلىڭىز تولا ما؟ «جوق» دەۋىڭىز مۇمكىن. ەندەشە ونى وزگەرتە الاسىز. بار ماسەلەنى اقشاعا تىرەپ قويۋىڭىز دۇرىس ەمەس.

دەگەنمەن، جىلان جىلى «جۋاس قويلار» ءۇشىن توسىن سىيعا تولى. ولاردىڭ جاعىمدىسىمەن قاتار جاعىمسىزى دا بار. ماسەلەن، جاقىنىم دەپ، جارقىلداپ جۇرگەن جاندارىڭىز كۇتپەگەن جەردەن سان سوقتىرىپ كەتۋى مۇمكىن مانساپ ساتىسىمەن كوتەرىلۋ ءۇشىن جىلان جىلى وتە ءساتتى بولماق. تابىس پەن ساتتىلىك ءسىزدىڭ سەنىمدى سەرىگىڭىز بولادى. سونداي-اق سەرىكتەستىكتى بيلىككە جاقىن ادامدارمەن دە ورناتا الاسىز. بۇل ءساتتى بارىنشا قولدانىپ قالۋعا تىرىسىڭىز. جىلدىڭ باسى جاڭا تانىستىققا تولى. بىراق ولارعا اسا ۇلكەن ءۇمىت ارتپاعانىڭىز ءجون، شىنايى سەزىمنىڭ شارىقتاۋ كەزەڭى قىركۇيەك ايىنا كەلىپ تۇر. قوي جىلى تۋىلعاندار ءسال نارسەگە اشۋلانادى، قيسايعان بەتىنەن قايتپايدى. سونداي ساتتەر وزىڭە دە، جانىندا جۇرگەندەرگە دە قاۋىپتى. ءوزىن جارعا جىعاتىن مىنەزى - شەشىمدى تىم اسىعىس قابىلدايتىندىعى.

 

مەشىن

ساعات ءجۇسىپ، باۋىرجان قارابەك، ءامىرحان مەڭدەكە، امانگەلدى كەڭشىلىكۇلى، يمانعالي تاسماعامبەتوۆ

مەشىن جىلى تۋىلعاندار - وزىنە-ءوزى عاشىق جاندار. سانقوي، ىردۋ-دىردۋى، كوپ كوڭىلدى باس قوسۋلاردى ۇناتادى. ءوزىن وزگەلەردەن ارتىق سانايدى.

مەشىن بەلگىسىندەگىلەرگە قيىندىقتىڭ قاي-قايسىسى دا شىبىن شاققان قۇرلى اسەر ەتپەيدى. سىزگە وپتيميستىك كوڭىل-كۇي ءتان. ءبىلىم الۋعا، جاڭا ماماندىق يگەرۋگە بيىلعى جىل وتە قولايلى. ءبىر مەزەتتە بارلىق شارۋانى قاتار الىپ جۇرۋگە دەگەن ۇمتىلىس بيزنەستە جولىڭىزعا بوگەت بولۋى مۇمكىن. مازالاپ جۇرگەن قارجى ماسەلەسىن جىل باسىندا رەتتەپ العانىڭىز ءجون. جۇمىستا جەتىستىكتەرگە جەتۋ ءۇشىن كوپ ەڭبەكتەنگەنىڭىز ءجون. سونىڭ ارقاسىندا قازىناڭىز ءبىراز مايلانىپ قالادى. جىل ورتاسىندا شارۋالارىڭىز شەشىلىپ، دوستارىڭىزبەن باس قوساسىز. ۋايىمداماڭىز، جاقىندارىڭىز جاساماعان قولداۋدى دوستارىڭىزدان كورەسiز. جەكە باسىڭىزدا ءومiرiڭiزدi وزگەرتەتiن جاڭالىق بارشىلىق. وتكەن جىلداعى جاعىمدى جاڭالىق سiزدiڭ جۇمىسقا دەگەن قۇشتارلىعىڭىزدى ارتتىرادى. سونىڭ ارقاسىندا شارۋالارىڭىزدى ۋاقىتىنان بۇرىن ورىنداپ تاستايسىز. الايدا بiر iستi باستاماس بۇرىن اقىلعا سالىپ، ويلانىپ العانىڭىز ءجون. شەشۋشى كەزەڭگە اياق باستىڭىز. شىنايى سەنىمىڭىز بەن رۋحاني كۇش-جىگەرىڭىزدىڭ ارقاسىندا كوزدەگەن ماقساتقا جەتۋگە مۇمكىندىك الاسىز. الايدا سول ماقساتىڭىز ەل يگىلىگىن كوزدەگەن بولسا، شىندىقتى جاقتاپ، قايىرىمدىلىقتى قولداعان بولسا، وندا مۇلدەم جاقسى بولار ەدى. ءوز جاۋاپكەرشىلىگىڭىز ءۇشىن جاۋاپ بەرەتىندىگىڭىزدى ەسىڭىزدە ۇستاڭىز.

 

تاۋىق

بولات ءابىلوۆ، تەمىرحان مەدەتبەك، توقتار راحمەتوۆا، تىنىمباي نۇرماعامبەتوۆ، اسەل قاراۋىلوۆا

بيىل جولىنداعى ءارتۇرلى قيىندىقتى تولىق ەڭسەرىپ، ەڭسەسىن تىك ۇستاپ شىعاتىن بىردەن-ءبىر بەلگى يەلەرى - تاۋىق جىلى تۋعاندار. وتباسىندا اشىق-جارقىن، ال قىزمەتتە تالاپشىلسىز. بۇل قاسيەتىڭىزبەن ءبىراز جەرگە باراتىنىڭىز داۋسىز. كورە المايتىندار سىرتىڭىزدان ءسوز تاسىپ، اتاق-ابىرويىڭىزعا داق تۇسىرۋگە تىرىسىپ باعادى. «يت - ۇرەدى، كەرۋەن - كوشەدى». ءوزىڭىزدىڭ تازا، ادال ەكەنىڭىزدى دالەلدەيمىن دەپ، شىج-بىج بولۋدىڭ قاجەتى شامالى. جاقىن-جۋىقتارىڭىزدىڭ ومىرىنە ورىنسىز ارالاسىپ، ولار ءۇشىن شەشىم قابىلداماعانىڭىز دۇرىس. بۇل قارىم-قاتىناستارىڭىزعا تەك سىزات تۇسىرەدى. «تاعدىردىڭ باسقا سالعانى» دەپ، بولاشاعىڭىزعا بەي-جاي قاراۋدى قويساڭىز بولار ەدى. قىس سوڭىنان جاز كەلەتىنىن قاپەرگە سالعىمىز كەلەدى.

ارينە، قورقاق، سەكەمشىل تىرشىلىك يەسى ءۇشىن جىلان جىلى سىنعا تولى بولماق. سول سەبەپتى كەيبىر جاعدايعا ءماجبۇر بولساڭىز دا، تاۋەكەلگە بارۋدان اۋلاق جۇرگەن ابزال. ماماندىق پەن مانساپ سالاسىندا ايتارلىقتاي وزگەرىس بولا قويمايدى. قاراجات جاعى دا بۇل جىلى اسا جارقىن جاڭالىعىمەن قۋانتپايدى. جىل اياعىندا اسىعىڭىز الشىسىنان ءتۇسىپ، ءبىر جاقسىلىققا كەڭەلۋىڭىز مۇمكىن. ءبىر قاراعاندا جاڭا جىل ءسىزدىڭ ىرقىڭىزعا باعىناتىنداي كورىنۋى مۇمكىن، بىراق ءسىز وت تيسە تۇتانعالى تۇرعان ماي سەكىلدىسىز.

 

يت

اسىلبەك قوجاحمەتوۆ، يرينا ساۆوستينا، سەيداحمەت قۇتتىقادام، مارات ۋاتقان، گەرولد بەلگەر

ال مىناۋ جارىق دۇنيەگە يت جىلى كەلسەڭىز، ەسەپسىز ءال-قۋات پەن شىعىندى تالاپ ەتەتىن جۇمىسقا دايىندالا بەرىڭىز. الەۋمەتتىك جەڭىلدىكتەر الىپ، سونى پايداعا جاراتاسىز. بويداقتار ءۇشىن جەكە ومىرىندە ەكى جارتى، ءبىر ءبۇتىن بولۋدىڭ قامىن ويلاستىرۋعا قولايلى مۇكىندىك تۋىپ تۇر. اركەز ءوز-وزىڭىزگە «مەن بۇگىن نە ءبىتىردىم؟»، «كىمدى رەنجىتتىم؟»، «نەگە قول جەتكىزدىم؟» دەگەندەي سۇراقتار قويىپ، سوعان جاۋاپ بەرۋ ارقىلى الداعى ومىرىڭىزگە جوسپار قۇرا الاسىز. رۋحاني ازىق سىيلايتىن ورىندارعا ءجيى بارىپ تۇرۋ قاجەت.

الايدا جىلان جىلى يتتەر قوردالانىپ قالعان ماسەلەلەرىن بىرلەسە شەشۋدە ەشكىمگە سەنبەگەندەرى ءجون. جاڭا جۇمىس تۋرالى پايدالى ۇسىنىستار العاشقى جارتى جىلدىقتا كەلىپ تۇسەدى. ال جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسى ءتيىمدى سەرىكتەستىك ورناتۋعا قولايلى. الايدا ءبىرىنشى كەزىككەن اداممەن ورتاق ءىس اشۋعا اسىقپاڭىز. شىدامدىلىق پەن ەڭبەكقورلىقتىڭ ناتيجەسىندە ەڭبەگىڭىز جانىپ، مول تابىسقا كەڭەلەسىز. جىل سوڭىنا قاراي جەكەباس ماسەلەلەرى دە وڭتايلى شەشىلەدى دەپ كۇتىلۋدە.

يت جىلى تۋعاندار مىنەزى سوزشەڭ، تالاس-تارتىس، داۋ-دامايعا لەزدە ارالاسىپ كەتەدى. ونى ءوزى دە بىلمەي قالادى. زاھار شاشقان جىلان شاعىپ الۋى مۇمكىن. باردى قاناعات ەتىڭىز.

 

دوڭىز

عازيز الدامجاروۆ، عابباس قابىشۇلى، بەرىك ابدىعاليەۆ، جارماحان تۇياقباي، اشىربەك سىعاي

«اشا تۇياقتىلار» ءۇشىن جىلان جىلىنىڭ ماڭىزى زور. ارىپتەستەردى تاڭداۋ ەركى وزىڭىزگە بۇيىرادى جانە ودان قاتەلەسپەيسىز. وتباسىندا ونى-مۇنى جاعدايلار ورىن السا، اسا كوپ ۋايىمداۋدىڭ قاجەتى جوق. قاي ىسكە كىرىسسەڭىز دە، تۇبىندە ودان جەڭىمپاز بولىپ شىعاسىز. الايدا شارۋا دەپ ورىنسىز شارشاي بەرۋدىڭ دە پايداسى شامالى. دەمالىس جاعىن دا اندا-ساندا ويلاپ قويعانىڭىز ءجون. كۇشىڭىزدى باعالاماي، ءاربىر ىسكە كىرىسە بەرۋدىڭ قاجەتى جوق. سەزىم ماسەلەسىندە جارقىن وزگەرىستەر سەزىلمەيدى. سونداي-اق اقشا جاعىنان دا «الاقايلايتىن» ساتتەر از.

ال شىعارماشىلىق جولىنداعى جاندار ءۇشىن بۇل جىلدى ءساتتى دەپ ساناۋعا بولادى. جىل اياعىندا اسىعىڭىز الشىسىنان ءتۇسىپ، ءبىر جاقسىلىققا كەڭەلۋىڭىز مۇمكىن.

ۇستىنە بار جاقسىنى ءىلىپ، سىرت كوزگە سۇلۋ كورىنگىسى كەلەتىن دوڭىزدارعا مەيىرىم مەن جان جىلۋى جەتىسپەيتىنى وكىنىشتى-اق. بازار مەن دۇكەنگە كىرسە، تاپقانىن تاۋىسپاي شىقپايتىن ادەتتەن ارىلاتىن كەز جەتتى. اقشانى ىسىراپ ەتپەي، كىرىس-شىعىس جوسپارىن وتباسى قاجەتتىلىكتەرىنە وراي قۇرۋعا كەڭەس بەرەمىز. ءسىز اۋزىن اشسا، ارعى جاعى كورىنەتىن اقكوڭىل ادامداردىڭ قاتارىنانسىز. وسى قاسيەتىڭىز ورعا جىعۋى دا مۇمكىن. جەكە ومىرىڭىزدە جاقسى جاڭالىقتار كۇتۋدە. قوڭىر كۇزدە قارجىڭىز مولايىپ، جار ىزدەپ جۇرگەندەر قوساعىن تاۋىپ، وتباسىنىڭ باقىتىنا بولەنەدى.

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» № 48 (176) 25 جەلتوقسان 2012 جىل