ورىس بيلىگىنىڭ ساياسي جۇرىسكە ابدەن ماشىقتانعان اككىلىگى ءپۋتيننىڭ ۋكرايناعا باسقىنشىلىق ارەكەتىنەن دە كورىندى. قان قاساپ سوعىستى «ارنايى وپەراتسيا» دەپ بۇركەمەلەدى. جەرىنە ءبىر وق اتىلماستان، ءبىر ۋكراين ساربازى باسا كوكتەپ كىرمەستەن موبيليزاتسيا جاريالادى. لۋگانسك، دونەتسك، زاپوروجسك، حەرسون قاتارلى ءتورت وبلىستى الەم مويىنداماعان زاڭسىز رەفەرەندۋم ارقىلى رەسەي جەرى دەپ تانىپ، ەندى مىنە سوعىس باستاۋشى ەلدەن زارداپ شەگۋشى ەلگە اينالىپ، ءمۇساپىر كۇيگە ەنبەك. اسكەرگە بارۋدان قاشقان بوپ، شەتەلگە اعىلعان حالىق ءنوپىرىن بايقاماعان، شاراسىزدىق تانىتقان بولىپ وتىر. اسكەر قاتارىنا الىنعاندارعا پاتشا زامانىنداعى قارا مىلتىقتى ۇلەستىرىپ، ساپقا تۇرعىزعانى دا كۇماندى.

ەلتسين كەزىندە شىعىس ەۋروپانى شىنجىرلاعان «ۆارشاۆو شارتى ۇيىمىنىڭ» ورنىنا «ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك شارتى ۇيىمى» قۇرىلدى. ءپۋتيننىڭ تۇسىندا «ەۋرازيا ەكونوميكالىق وداعى» ىسكە كىرىستى. ءبىرى – اسكەري، ەندى ءبىرى – ەكونوميكالىق، ەكى وداق رەسەيدىڭ بۇرىنعى كەڭەستىك رەسپۋبليكالارعا ىقپالىن جۇرگىزۋ قۇرالىنا اينالدى. ونى ىشكى-سىرتقى كوشى-قوندى رەتتەي الماي وتىرعان قازاق بيلىگىنىڭ رەسەيدەن اعىلعان ورىس كوشىنە ۇستانعان پوزيتسياسىنان-اق اڭعارۋعا بولادى.

جەڭىلگەندى دە، شەگىنگەندى دە بىلەتىن، قۋلىعىنا قۇرىق بويلامايتىن پۋتين بيلىگى ەڭ جامان ستسەناريگە دە دايىن وتىر. ناقتىلاپ ايتقاندا وزدەرى قايتالاۋدان جالىقپايتىن «ناتو-نىڭ شىعىسقا كەڭەيۋىن» توسا الماسىنا كوزى جەتىپ، تاعى ءبىر ايماقتى – ورتالىق ازيانى قولدان بەرمەۋدىڭ قامىن جاساپ جاتىر. كوروناۆيرۋس تاراعالى بەرى كرەمل ساياساتكەرلەرىنىڭ قازاقستاننىڭ تەرريتورياسىنا شەك كەلتىرەتىن مالىمدەمەلەرىنىڭ قارشا بوراعانى بەلگىلى. كەزىندە قىتايمەن شەكاراداعى از ۇلتتاردىڭ ازاتتىق كوتەرىلىسىنە دەم بەرىپ (شىعىس تۇركىستان، مانجۋريا، موڭعوليا، تيبەت) ارالىق مەملەكەت قۇرۋدى ستالين باستاعان. قازىر ءپۋتيندى اۋزىنا قاراتقان دۋگين سونى قايتا ءتىرىلتىپ ءجۇر. كرەملدىڭ ەسەبىنشە ءوز الدىنا ەگەمەن ەل بولعان ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىندە ورىس ءتىلى، حالقى باسىم ورىنعا شىققاندا عانا «ارالىق» ءرولىن ءساتتى اتقارماق. كەڭەس وداعى ىدىراعاندا ورىس ورمانىنا قوتارىلا كوشكەن وكتەم حالىقتىڭ قايتادان سۋىت جۇرىسپەن كەرى كەلىپ جاتقان سەبەبى سول. ءپۋتيننىڭ «كەڭەس وداعىن قالپىنا كەلتىرۋ»، «رۋسكي مير» يدەياسىنىڭ ناسيحاتتالعانىنا شيرەك عاسىرعا جۋىقتادى. كەڭەستىڭ قالدىقتارىن ايتپاعاندا يمپەراليستىك پيعىلمەن اۋىزدىقتانعان جاڭا بۋىن ءوسىپ جەتىلدى. ولاردى باتىستىڭ دەموكراتياسى دا، قازاقتىڭ قوناقجايلىعى دا وزگەرتە الماق ەمەس.

وكىنىشتىسى «ۇلتىمىزدىڭ سانى ەسەلەپ ارتىپ، جەرىمىزدە باسىم ۇلەسكە يە بولعاندا ءتىل ماسەلەسى ءوز-وزىنەن شەشىلەدى» دەگەن ەرتەگى ويلاپ تاپقان ءارى سوعان يمانداي سەنگەن، ورىس كوشىن اسا مەيماندوستىقپەن قارسى الىپ جاتقان قازاق بيلىگى مەن بۇگىنشىل حالقى وزدەرىنىڭ «رۋسكي ءميردىڭ» ايىرىلماس بولشەگىنە اينالىپ كەتكەنىن سەزىنبەي جاتىر. كرەملدىڭ كەزەكتى ساياسي تاكتيكاسىنىڭ كوزدەگەنى دە سول. ۋكراينانى قارۋمەن الا الماسا دا، قازاقتى جۇمساق كۇشىمەن قالپاقتاي ۇرىپ الارىنا بەك سەنىمدى. ءبىزدىڭ بوس بايبالامنان ارى اسپاعان دارمەنسىز كۇيىمىز سونىڭ ايعاعى.

ەسبول ۇسەنۇلى

Abai.kz