بۇگىن ءماجىلىس توراعاسى ەرلان قوشانوۆتىڭ توراعالىعىمەن پالاتانىڭ جالپى وتىرىسى ءوتتى. وندا بىرقاتار كونستيتۋتسيالىق زاڭ جوبالارى ماقۇلداندى. پالاتاعا 2022 جىلعى 5 ماۋسىمدا رەفەرەندۋمدا قابىلدانعان كونستيتۋتسياعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلاردى ىسكە اسىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا زاڭ جوبالارىن ءبىرىنشى وقىلىمدا تالقىلاۋ ۇسىنىلدى.

ولار – كونستيتۋتسيالىق سوت تۋرالى، ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل تۋرالى، كونستيتۋتسيالىق زاڭدار مەن  زاڭنامالىق اكتىلەرگە مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2022 جىلعى  16 ناۋرىزداعى جولداۋىن ىسكە اسىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا كونستيتۋتسيالىق زاڭ جوبالارى، سونداي-اق اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسكە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى جانە «پروكۋراتۋرا تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭ جوباسى. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيالىق سوتى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭ جوباسىنىڭ ماقساتى – مەملەكەتتىڭ قۇقىق قورعاۋ ينستيتۋتتارىن كۇشەيتۋ، ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق باقىلاۋعا قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ.

بۇل زاڭدى قابىلداۋ كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ قىزمەتى، وعان كونستيتۋتسيادا جۇكتەلگەن وكىلەتتىكتەردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن قۇقىقتىق نەگىز قالايدى. تۇپكى ناتيجەسىندە بۇل قۇقىقتىق جۇيەنى دامىتۋعا، ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىن قورعاۋ كەپىلدىكتەرىن جانە ەلدەگى زاڭدىلىق رەجيمىن نىعايتۋعا، حالىقتىڭ مەملەكەتتىك ينستيتۋتتارعا سەنىمىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى. ال «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭ جوباسى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ كونستيتۋتسيالىق مارتەبەسىن نىعايتۋعا جانە مەملەكەتتىڭ قۇقىق قورعاۋ ينستيتۋتتارىن كۇشەيتۋگە باعىتتالعان. اتالعان زاڭ جوباسى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ مارتەبەسىن كۇشەيتىپ، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر كونستيتۋتسيالىق زاڭدارىنا مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2022 جىلعى 16 ناۋرىزداعى جولداۋىن ىسكە اسىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى جولداۋدى ىسكە اسىرۋ جونىندەگى جالپىۇلتتىق ءىس-شارالار جوسپارىن جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىمەن ازىرلەندى.

وزگەرىستەر پرەزيدەنتتىڭ ساياسي پارتيالاردى تىركەۋ شەكتەرىن تومەندەتۋگە، وكىلدى بيلىك تارماعىن قايتا قۇرۋعا، سايلاۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋگە، سايلاۋ پروتسەسىن جاڭعىرتۋعا، ۇكىمەتتىڭ ۋاقىتشا اكتىلەردى قابىلداۋىنا قاتىستى مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرمالارىن ورىنداۋعا باعىتتالعان. سونىمەن قاتار «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2022 جىلعى 16 ناۋرىزداعى جولداۋىن ىسكە اسىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى قولدانىستاعى زاڭنامامەن مەملەكەت باسشىسى جاريالاعان ساياسي رەفورمانى ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە ەنگىزىلەتىن وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلارعا سايكەس كەلتىرۋ.

زاڭ جوباسى 44 زاڭنامالىق اكتىگە، سونىڭ ىشىندە 15 كودەكس پەن 29 زاڭعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋدى، اتاپ ايتقاندا، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارعا قاتىستى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جەكەلەگەن وكىلەتتىكتەرىن جويۋدى; جەرگە، ونىڭ قويناۋىنا، سۋ كوزدەرىنە، وسىمدىكتەر مەن جانۋارلار دۇنيەسىنە، باسقا دا تابيعي رەسۋرستارعا قاتىستى حالىق مەنشىگىن بەلگىلەۋدى; بيلىكتىڭ وكىلدى تارماعىن قايتا قالىپتاستىرۋدى; سايلاۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋدى جانە سايلاۋ پروتسەسىن جاڭعىرتۋدى; اكىمدەردى تاعايىنداۋ مەن سايلاۋ ءتارتىبىن وزگەرتۋدى; ساياسي پارتيالاردى تىركەۋ راسىمدەرىن وڭايلاتۋدى; زاڭ شىعارۋ ءراسىمىن وزگەرتۋدى جانە قۇقىق قورعاۋ ينستيتۋتتارىن كۇشەيتۋدى كوزدەيدى.

سونىمەن بىرگە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىمەن كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ قىزمەتىنە جانە سايلاۋ قۇقىقتارىنا قول سۇعاتىن قۇقىق بۇزۋشىلىقتار ءۇشىن اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە بايلانىستى قوعامدىق قاتىناستار رەتتەلەدى. ونىڭ ماقساتى – جولداۋدان تۋىندايتىن كونستيتۋتسيالىق سوت قۇرۋ، سايلاۋ پروتسەسىن جاڭعىرتۋ جانە سايلاۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋگە قاتىستى ساياسي رەفورمالاردى تولىققاندى ىسكە اسىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ. ال «پروكۋراتۋرا تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭ مەملەكەت باسشىسىنىڭ ازاپتاۋمەن بايلانىستى قىلمىستاردى تەرگەپ-تەكسەرۋدە جۇيەلى ءتاسىلدى ەنگىزۋ تۋرالى تاپسىرماسىن زاڭنامالىق دەڭگەيدە ىسكە اسىرادى.

وسىلايشا، پروكۋراتۋرانىڭ ەلدەگى زاڭدىلىق پەن قۇقىقتىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى ۇيلەستىرۋشى ءرولىن ارتتىرۋ، پروكۋراتۋرا ورگاندارىنىڭ، سونىڭ ىشىندە اسكەري جانە كولىك پروكۋراتۋرالارىنىڭ وكىلەتتىكتەرىن، مىندەتتەرى مەن قۇزىرەتتەرىن قايتا قاراۋ جوسپارلانۋدا. بۇدان بولەك، 2021 جىلعى 26 اقپاندا قابىلدانعان «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» تۇجىرىمداماسى پروكۋراتۋرا ورگاندارىنىڭ حالىقپەن، قۇقىق قورعاۋ ينستيتۋتتارىمەن، قوعامدىق بىرلەستىكتەرمەن جانە تاعى باسقا ۇيىمدارمەن جۇمىس ىستەۋ تاسىلدەرىن تيىسىنشە قايتا فورماتتاۋدى جانە قايتا قاراۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. سوندىقتان زاڭ جوباسىنىڭ ەرەجەلەرىندە ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلمەن ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ جانە ساقتاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ءوزارا ءىس-قيمىل جاساۋ جونىندەگى پروكۋراتۋرانىڭ قۇزىرەتىن بەكىتۋ ۇسىنىلادى.

تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە – باس پروكۋروردىڭ وكىلەتتىكتەرىن ناقتىلاۋدى كوزدەيتىن كونستيتۋتسيالىق باقىلاۋدىڭ جاڭا ينستيتۋتتارىن ەنگىزۋ. اتاپ ايتقاندا، كونستيتۋتسيالىق سوتتىڭ قۇرىلۋى باس پروكۋروردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيالىق سوتىنا نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ كونستيتۋتسياعا سايكەستىگىن تەكسەرۋ تۋرالى جانە نەگىزگى زاڭنىڭ ەرەجەلەرىنە رەسمي تۇسىندىرمە بەرۋ تۋرالى ءوتىنىشحات بەرۋ قۇقىعىمەن قامتاماسىز ەتۋدى قاجەت ەتەدى. جالپى وتىرىستا دەپۋتاتتار ءبىرىنشى وقىلىمدا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە كينەماتوگرافيا جانە مادەنيەت ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن ماقۇلدادى. ول قولدانىستاعى زاڭنامانى جەتىلدىرۋگە جانە ۇلتتىق كينوكوميسسيانى قۇرۋ، شەتەلدىك ينۆەستورلاردى تارتۋ، حالىقارالىق كينونارىقتاردا، كينوبيزنەس-الاڭداردا جانە باسقا دا ءىس-شارالاردا قازاقستاننىڭ كينويندۋسترياسىن كورسەتۋ ارقىلى كينەماتوگرافيانى دامىتۋ ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋعا باعىتتالعان.

زاڭ جوباسى سونداي-اق ەلىمىزدە جانە شەتەلدە الەۋمەتتىك ماڭىزى بار مادەني ءىس-شارالاردى ۇيىمداستىرۋ مەن وتكىزۋدى رەتتەيدى. دەپۋتاتتار كينەماتوگرافيا سالاسىنداعى كادرلاردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ، كينەماتوگرافيالىق قىزمەت سۋبەكتىلەرىنىڭ حالىقارالىق كينوفەستيۆالدەرگە قاتىسۋىنا مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتۋ، ەلدە جانە شەتەلدە قازاقستاندىق كينو كۇندەرىن ۇيىمداستىرۋعا باعىتتالعان تاعى دا باسقا بىرقاتار تۇزەتۋ ەنگىزدى. سونداي-اق ءماجىلىس دەپۋتاتتارى مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2022 جىلعى 16 ماۋسىمداعى ۇلتتىق قۇرىلتاي وتىرىسىندا بەرگەن تاپسىرماسىن ورىنداۋ ءۇشىن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەرەكەلەر تۋرالى» زاڭعا 25 قازاندى ۇلتتىق مەرەكە – رەسپۋبليكا كۇنى رەتىندە ايقىنداۋدى، 16 جەلتوقسان – تاۋەلسىزدىك كۇنىن مەملەكەتتىك مەرەكە رەتىندە بەلگىلەۋدى، بۇدان باسقا، 1 جەلتوقسان – تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنىن مەرەكەلەۋدى مەملەكەتتىك رامىزدەر كۇنى، العىس ايتۋ كۇنى جانە قوعامدىق ماڭىزى جوعارى الەۋەتى بار وزگە دە كۇندەر سياقتى، ونى مەملەكەتتىك مەرەكەلەر قاتارىنان الىپ تاستاۋ ارقىلى ايقىنداۋدى ۇسىندى.

سونداي-اق جيىندا ءماجىلىس كوميتەتتەرى كاسىبي بىلىكتىلىك تۋرالى جاڭا زاڭ جوبالارىن، سوت القابيلەردىڭ قاتىسۋىمەن قارايتىن ىستەر ساناتتارىن كەڭەيتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا قىلمىستىق-پروتسەستىك كودەكستى جانە سالىق كودەكسىنە قاتىستى زاڭ جوبالارىن  جۇمىسقا الدى. سونىمەن بىرگە ءماجىلىس كوميتەتى بىرقاتار راتيفيكاتسيالىق زاڭ جوبالارىن دا جۇمىسقا الدى.

اتاپ ايتقاندا، قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى ازاماتتىق اۋە كەمەلەرىن اۆياتسيالىق ىزدەستىرۋ جانە قۇتقارۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم، 2014 جىلعى 29 مامىرداعى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق تۋرالى شارتقا رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ازاماتتارى بولىپ تابىلاتىن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسياسىنىڭ جانە ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق سوتىنىڭ لاۋازىمدى ادامدارى مەن قىزمەتكەرلەرىن زەينەتاقىمەن قامسىزداندىرۋ بولىگىندە وزگەرىستەر ەنگىزۋ تۋرالى حاتتاما بار. وتىرىس سوڭىندا ءماجىلىس دەپۋتاتتارى مەملەكەتتىك ورگاندار باسشىلارىنا دەپۋتاتتىق ساۋالدار جولدادى. ولار: ە.بەيسەنباەۆ، ا.جامالوۆ، ز.كاماسوۆا، گ.نۇرىموۆا، ە.سايروۆ، ە.سمىشلياەۆا، د.تۇرعانوۆ، م.ماگەرراموۆ، ە.سمايلوۆ، يۋ.لي.

Abai.kz