جاھاندىق تۋربۋلەنتتىلىك جاعدايىندا كەز-كەلگەن مەملەكەتتىڭ تابىستى دامۋ تراەكتورياسى سول ەلدىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىنە بايلانىستى. بۇگىندە ەنەرگەتيكالىق سوعىستار نەگىزىنەن مۇناي مەن گاز توڭىرەگىندە ءورشىپ تۇر. بىراق بولاشاقتا يادرولىق ەنەرگەتيكانىڭ ءبىرىنشى ورىنعا شىعاتىنى انىق.

دەگەنمەن بۇل ماسەلە ستراتەگيالىق جاعىنان نەمەسە ەلدىڭ ەگەمەندىگىن ساقتاۋ تۇرعىسىنان الىپ قاراساق تا، ەلەۋسىز قالىپ كەلەدى. وسىلايشا الەمدىك كونيۋنكتۋراعا تاۋەلسىزدىگى جەتە باعالانباي وتىر. ءححى عاسىردىڭ ورتاسىندا وسى سالادا ءوز قۇزىرەتتىلىگىن دامىتۋمەن قاتار، زامان تالابىنا ساي كەلەتىن اتوم ەلەكتر ستانسالارىن سالىپ، ينجەنەر كادرلاردى جەتكىلىكتى مولشەردە دايىنداي العان مەملەكەتتەر العا شىعادى. مىسالى، وسى سالانى وزدىگىنەن ىلگەرىلەتىپ، دامىتقان فرانتسيا العا قادام باسىپ كوزگە ءتۇستى. وسى ەلدىڭ پرەزيدەنتى ە. ماكرون ۇسىنعان ەنەرگەتيكالىق سەكتوردى جاڭعىرتۋ جوسپارى ۇزاق مەرزىمدىك سيپاتتا.

ايتپاقشى، ەۋرووداقتىڭ باسقا ەلدەرىمەن سالىستىرعاندا فرانتسيا مۇناي مەن باسقا دا ءداستۇرلى ەنەرگيا كوزدەرىن جەتكىزۋگە اسا تاۋەلدى ەمەس. بۇل مەملەكەتتىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىن مودەرنيزاتسيالاۋدى كوزدەگەن بۇگىنگى باعدارلاماسىندا اتوم جانە جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىنە ەرەكشە ءمان بەرىلگەن. ال بۇل فرانتسيا ەكونوميكاسىنا جاڭا مۇمكىندىكتەر بەرىپ، ونىڭ جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋى مۇمكىن. ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزۋ ءپاريجدىڭ قاۋىپسىزدىگىن نىعايتىپ، حالىقارالىق ارەناداعى ورنىن دا ايشىقتاي تۇسەدى. بۇل سالا بويىنشا تۇركيا مەن وزبەكستاننىڭ بولاشاعى زور. قازاقستاننىڭ بۇل جاعىنان ءبىرشاما ارتتا قالعانىن مويىنداۋىمىز كەرەك. مىسالى، كورشى وزبەكستان قازىردىڭ وزىندە قۋاتتى جانە نەگىزگى اتوم ەلەكتر ستانتسيالارىن سالىپ جاتىر ءارى رەسەيدىڭ قولداۋىنا يە بولعان تاشكەنت ءوز جاعدايىن بىرتىندەپ جاقسارتا الدى. وسىلايشا رەسەي جەرگىلىكتى مامانداردى دايىنداپ، زاماناۋي تەحنولوگيالاردى ۇسىنادى.

بۇعان قوسا، مۇنداي ىنتىماقتاستىق ەكى جاققا دا وتە قولايلى. مۇمكىندىگىن ءمۇلت جىبەرمەگەن تاشكەنت بۇل سالاداعى بەلسەندىلىكتى كۇشەيتىپ، ءوزىنىڭ ەگەمەندىك، باسەكەلەستىك ارتىقشىلىقتارىن پايدالاندى دەپ ايتا الامىز. اتوم ەلەكتر ستانسالارىنان كەلەتىن ارزان ەنەرگيا ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا جول اشىپ، زامان تالابىنا ساي ءوندىرىس ورىندارىن قۇرۋعا دا سەرپىن بەرەدى. عالىمدار كۇللى ەۋرازيا قۇرلىعىندا اتوم ەنەرگياسىنا قاجەتتىلىك ارتادى دەگەن پىكىردە. دەمەك، قازاقستان دا زامان سۇرانىسىنا ساي بەيىمدەلىپ، قامدانۋى ءتيىس. البەتتە، قازاقستان كورشىلەرىنەن ارتتا قالماۋى كەرەك. ويتكەنى ايماقتىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتى ارتىپ، كوشباسشىلىققا قويىلار تالاپ كۇشەيىپ كەلەدى. بىراق بۇل جەردە ماسەلە ءوزارا باسەكەدە ەمەس، مەملەكەتتەردىڭ وزدەرىنىڭ ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىگىن نىعايتۋىندا ەكەنىن ايتا كەتۋ كەرەك.

ساراپشىلار بيىلعى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعىندا ءوز زەرتتەۋىنىڭ ناتيجەلەرى مەن بولجامدارىن جاريا ەتتى. وسىعان سۇيەنسەك، قازاقستاننىڭ ءبىرتۇتاس ەلەكتر ەنەرگەتيكالىق جۇيەسىنە تۇسەتىن ماكسيمالدى اۋىرتپالىق 2035 جىلى قازىرگى 15,8-دەن 23 گۆت-قا دەيىن ارتادى. ەلەكتر قۋاتىن تۇتىنۋ 113,9-دان 153 كۆتساع-قا دەيىن كوبەيەدى. سونىمەن قاتار، قازىر جۇمىس ىستەپ تۇرعان جىلۋ جانە سۋ ەلەكتر ستانسالارىنداعى تۋربينالىق جابدىقتاردىڭ جاعدايى ءماز ەمەس. بۇگىندە بۇل قوندىرعىلاردىڭ ابدەن توزىعى جەتكەنى انىقتالدى. 2020 جىلى 25-50 پايىزعا توزعان جابدىقتاردىڭ ۇلەسى 8 پايىزدى قۇراسا، توزۋ دەڭگەيى 75 پايىزدان اسقان قوندىرعىلاردىڭ ۇلەسى 52 پايىزعا جەتتى. دەمەك، جاعداي جىل وتكەن سايىن ناشارلاي بەرمەك. ەنەرگەتيكالىق جابدىقتاردىڭ توزۋى سالدارىنان 2035 جىلعا قاراي قۋاتتىلىعى 8,1 گۆت-قا دەيىنگى بىرقاتار قوندىرعىلاردىڭ ىستەن شىعۋى ىقتيمال.

بۇل قۋات تاپشىلىعىنىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن كەم دەگەندە ەكى بلوكتان تۇراتىن، قۋاتتىلىعى 1000-نان 1400 مۆت-قا دەيىنگى اەس سالۋ قاجەت. بىراق بۇل الداعى ون جىلدىڭ ۇلەسىندەگى جوسپار. ال ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا الىپ قاراساق، اتوم ەنەرگياسىنىڭ ماڭىزدىلىعى مەن وعان قاجەتتىلىك ودان ءارى ارتا تۇسەدى. سوندىقتان ستراتەگيالىق تۇرعىدان الىپ قاراساق، قازاقستان ءۇشىن جالعىز اتوم ەلەكتر ستانساسىنىڭ ازدىق ەتۋى ابدەن مۇمكىن. سوندىقتان، بۇل سالانى جوسپارلى تۇردە دامىتۋ كەرەك. اەس قۇرىلىسى كەزىندە يننوۆاتسيالىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋ ماسەلەسى دە ەسكەرىلۋى ءتيىس. وسىلايشا ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا ەنەرگەتيكالىق الەۋەتتى ودان ءارى ارتتىرا ءتۇسۋ قامتاماسىز ەتىلگەنى ءجون. سول سەبەپتى، ەلدىڭ قاجەتتىلىگىن قازىرگى مۇمكىندىكپەن نەمەسە الداعى ەكى-ءۇش جىل بەدەرىمەن قاراستىرۋ اعات تۇسىنىك بولادى. مۇنداي قاتەلىككە جول بەرمەس ءۇشىن، كەمىندە ونداعان جىلدى قامتيتىن جۇيەلى ستراتەگيا قۇرۋ قاجەتتىلىگى تۋىنداپ وتىر. ماسەلەگە وسى قىرىنان زەر سالساق، كومىرسۋتەگى رەسۋرستارى قانشالىقتى ءتيىمدى بولسا دا، يادرولىق ەنەرگياسىز ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى ستراتەگيالىق تۇرعىدان قامتاماسىز ەتۋ مۇمكىن ەمەستىگى انىق.

Abai.kz