بۇگىن 29-قازاندا تۇرىك ەلى ءوزىنىڭ رەسپۋبليكا بولىپ قۇرىلعانىنىڭ 99 جىلدىعىن اتاپ وتۋدە. ءبىز دە باۋىرلاس ەلدى ايتۋلى مەرەكەسىمەن شىن پەيىلدەن قۇتتىقتايمىز!  كەشە انكارادا رەدجەپ تايپ ەردوعان ادىلەتتىلىك پەن دامۋ پارتياسىنىڭ قولداۋىمەن «تۇركياعا 100 جىل» باعدارلاماسىن جاريا ەتتى. بۇل ۇلكەن شارالار لەگىن قاتيتىنى انىق.  

ءوز باسىم 1991 جىلى 16 جەلتوقساندا قازاق سسر جوعارعى كەڭەسىنىڭ ءماجىلىس زالىندا «قازاق سسر-ءىنىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭ جوباسى قابىلدانىپ جاتقاندا سول زالدا بولۋدىڭ باقىتى بۇيىرعان ازعانتاي ءجۋرناليستىڭ ءبىرى ەدىم. جارتى ساعات ۇزىلىستەن كەيىن كەشكى ساعات جەتىلەرگە تامان پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تاۋەلسىزدىگىن ەڭ العاش بولىپ تۇركيا مەملەكەتى مويىنداعانىن حابارلادى. بۇل ءبىز ءۇشىن وراسان قۋانىش ەدى! دەپۋتاتتار بۇل جاڭالىقتى دۋ قول شاپالاقتاپ قارسى الدى. قازاقستان ءوز تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعاندا ونى العاش تانىعان ەلدىڭ پرەزيدەنتى تۇرعىت ءوزال بولاتىن. مەن سودان بەرى تۇركيانى ەكىنشى وتانىم دەپ سانايمىن.

ءسويتىپ ءبىز تۇركيانىڭ شىن مانىندە تۋىسقان ەل ەكەندىگىن ۇعىندىق. 1992 جىلى 2-ناۋرىزدا قازاقستان بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنا مۇشە بولىپ قابىلدانعان كۇنى قازاقستان مەن تۇركيا اراسىندا ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس ورنادى.  سول تۇستا، 1992 جىلى شارۋاسى شاتقاياقتاعان قازاقستان  ەكونوميكالىق قۇلدىراۋعا تىرەلىپ تۇرعان. سوندا «جاعدايدان شىعۋعا 1 ملرد دوللار بولسا قاتىپ كەتەر ەدى. بىراق ەشكىم تانىمايتىن قازاقستانعا ونى كىم بەرەدى؟» دەپ قينالدىق.

تاپ سول كەزدە كەپىل بولىپ شەتەلدىك بانكتەردەن سول 1 ملرد دوللار قاراجات الىپ بەرگەن تۇركيا بولاتىن. قازاقستان ول قاراجاتتى ۋادەلەسكەن مەرزىمدە قايتاردى، ءسويتىپ قازاقستان حالىقارالىق دەڭگەيدە سەنىمدى سەرىكتەس بولا الاتىنىن دالەلدەدى. قيىن شاقتا بىزگە قولعابىس جاساعان تۇركيانىڭ سول تۋىسقاندىق كومەگىن ءبىز قالاي ۇمىتايىق؟!

بۇگىندە تۇركيا مەن قازاقستان تولىققاندى ارىپتەستەر.  ەكونوميكالىق، ساۋدا، مادەني بايلانىستار جىلدان جىلعا تەرەڭدەي تۇسۋدە. ساۋدا-ساتتىق كولەمىن تاياۋ جىلداردا 10 ملرد دوللارعا جەتكىزۋ نىسانا بولىپ تۇر.

قازاقستانعا 1992 جىلى العاش كەلگەن ساپارىندا ءبىر جۋرناليست تۇرعىت وزالدان: «تۇركيادا قانشا قازاق بار؟» دەپ سۇراعان. سوندا تۇرعىت وزال:  «تۇركيادا مەنى قوسقاندا 70 ميلليون قازاق بار»، – دەگەن. بۇل تاپقىر جاۋاپ قازاقتاردىڭ كوڭىلىن  اسپانداتقان ەدى. بۇل ءسوز ءالى كۇنگە ءبىزدىڭ جادىمىزدا.

تۇرعىت وزالدىڭ سونداي-اق: «ءبىز مورال ماسەلەسىندە – كونسەرۆاتورمىز، ەكونوميكادا – ليبەرالمىز، الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتە – پروگرەسشىلمىز» دەگەنىن دە تۇركيانىڭ عاجاپ ۇستانىمى رەتىندە باعالايمىز.

ال ءوزىنىڭ فەتر قالپاعىن دەموكراتيانىڭ سيمۆولى ساناعان سۇلەيمەن دەميرەلدىڭ «مەنىڭ قالپاعىم بۇگىندە ماعان ەمەس مەنىڭ حالقىما تيەسىلى» دەيتىنى، «كەشە دەگەنىمىز – كەشە، بۇگىن دەگەنىمىز – بۇگىن» دەيتىن  قاناتتى سوزدەرى  دە قاراپايىمدىلىعىمەن، وتكىرلىگىمەن جادىڭنان وشپەيدى.

قازىرگى پرەزيدەنت رەدجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ:

«ءبىز باۋىرلاس قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگىن، تەرريتوريالىق تۇتاستىعىن، بەيبىتشىلىگى مەن تۇراقتىلىعىن ءاردايىم قولدايمىز» دەگەن قامقور ءسوزى دە جۇرەگىمىزدىڭ تورىندە.  مەنىڭ ەكىنشى وتانىم، بۇگىنگى قاستەرلى مەرەكەلەرىڭىز قۇتتى بولسىن! تۇرىك ەلى ماڭگى جاساسىن، دۇنيە تۇرعانشا تۇرسىن!

مارات توقاشباەۆ

29 قازان، 2022 جىل

Abai.kz