باسى: ويدان تويعا دەيىن

جالعاسى: تۇڭعىشتىڭ قىزىعى مەن قيىندىعى

جالعاسى: ساياساتتىڭ سالقىنى: ءىى چەمپيونات. 1934 جىل. يتاليا

جالعاسى: پوتستسونىڭ قايتالانباس قولتاڭباسى

جالعاسى: تۇتاس ۇلتتى قايعىرتقان گول

V چەمپيونات. 1954 جىل. شۆەيتساريا

چەمپيون – گەرمانيا
كۇمىس جۇلدەگەر – ۆەنگريا
قولا جۇلدەگەر – اۆستريا

ۆەنگريا بارىنەن كۇشتى ەدى

بۇل ءتۋرنيردىڭ 1950 جىلعى دوداعا ءبىر ۇقساستىعى بولدى: تاعى دا ءبىر كوماندا ويىن جاعىنان باسقالاردان ايقىن باسىمدىق بايقاتتى، بىراق ءبارىبىر التىن جۇلدەگە قول جەتكىزە المادى. الدىڭعى فۋتبول فورۋمىندا برازيليا عالامات ويىنىمەن كوزگە تۇسكەن بولسا، بۇل جولى ونىڭ ورنىن باسقان – 1952 جىلعى وليمپيادا جەڭىمپازى ۆەنگريا قۇراماسى ەدى. شۆەيتسارياعا كەلمەس بۇرىن ۆەنگرلەر 31 ماتچ وتكىزىپ، ونىڭ 27-سىندە جەڭىپ، 4-ءۋىن عانا تەڭ اياقتاعان ەكەن. كونەكوز ماماندار ءالى كۇنگە تامسانىپ ەسكە الاتىن عاجايىپ ۇجىمنان تاياق جەگەندەردىڭ قاتارىندا انگليا دا بار. باس باپكەر گۋستاۆ شەبەش جىگىتتەرىنىڭ حەلسينكي وليمپياداسىنداعى كەرەمەت ويىنىنا ريزا بولعان فيفا-نىڭ بولاشاق جەتەكشىسى، ول كەزدە اعىلشىن فۋتبول فەدەراتسياسىن باسقاراتىن ستەنلي روۋز ولاردى لوندونعا جولداستىق كەزدەسۋگە شاقىرسا كەرەك. مۇنىڭ ارتى قانداي ماسقاراعا اپارىپ سوعاتىنىن بىلگەندە ول ەشقاشان ونداي ءوتىنىش جاساماس ەدى. ۆەنگرلەر اعىلشىنداردى سىرت الاڭدا 6:3 (بۇل – الاڭ يەلەرىنىڭ «ۋەمبليدەگى» تۇڭعىش جەڭىلىسى بولاتىن), ال بۋداپەشتتە، الەم چەمپيوناتى باستالاردان ءبىر اي بۇرىن 7:1 ەسەبىمەن ويسىراتا ۇتىپ، جۇرت كوزىنە كورىنبەستەي ەتتى.

ويىن جاعىنان ءبىر كوماندانىڭ باسقالاردان الدەقايدا بيىك تۇرۋى فۋتبولدا كەزدەسىپ جاتاتىنى راس بولسا-داعى، تاريحتا ءدال 50-جىلدارداعى ۆەنگرلەردەي قارسىلاسىن قايمىقتىرعان ۇجىم بولا قويعان جوق شىعار. راس، ول كەزدەگى فۋتبولدىڭ جالپى دەڭگەيى بۇگىنگى ولشەممەن قاراعاندا ەداۋىر ءالسىز ەدى، دەگەنمەن بۇل دا 50-جىلدارداعى ۆەنگريانىڭ عالامات ويىنىنا ەش كولەڭكە تۇسىرە المايدى. جىلناماشىلاردىڭ پىكىرى «ناعىز ۇلگىسىن 1958 جىلى برازيليا قۇراماسى كورسەتتى دەلىنەتىن 4-2-4 تاكتيكالىق جۇيەسىنىڭ العاشقى ەلەمەنتتەرىن تۇڭعىش رەت الىپ شىققان وسى ۆەنگرلەر ەدى» دەگەنگە سايادى. گۋستاۆ شەبەش بىلاي قاراعاندا شابۋىلشىلارىنىڭ ورنالاسۋى W ارپىنە ۇقسايتىن (ۇشەۋى الدا، ەكەۋى ءسال ارتتا) «دۋبل-ۆە» جۇيەسىن M ارپىنە ۇقساس كەيىپكە ءتۇسىرىپ، تاكتيكالىق تۇرعىدان تۇرلەندىرگەن. ياعني ەندى قارسىلاستىڭ ايىپ الاڭىن تورۋىلداپ ءۇش ەمەس، ەكى شابۋىلشى (شاندور كوچيش پەن فەرەنتس پۋشكاش) جۇرەتىن بولدى، ال ولارعا ەكىنشى لەكپەن قوسىلاتىن ءۇش شابۋىلشى ءسال ارتتا ورنالاستى (ورتادا ناندور حيدەگكۋتي، وڭ قاپتالدا يوجەف توت، سول جاقتا زولتان تسيبور). قارسى جاق قورعاۋشىلارى الدىڭعىلاردان تونگەن قاۋىپتى سەيىلتەم دەگەنشە، كەيىنگى لەك ۇستىنەن ءشۇيىلىپ كەپ قالاتىندى شىعاردى دا، ۆەنگرلەر قاقپا الدىندا قالاعانىنشا ويقاستاۋعا مۇمكىندىك الدى. ولاردى سول زامانعى جۋرناليستەردىڭ «گول شىعاراتىن ماشينا» دەپ اتاۋى دا تەگىن بولماسا كەرەك.

وسى چەمپيوناتتىڭ ەڭ جارىق جۇلدىزدارىنىڭ ءبىرى فەرەنتس پۋشكاش كەيىننەن سول ۆەنگر قۇراماسىنىڭ ويىنىن «بۇل – 70-جىلدارى گوللانديا جانداندىرعان زاماناۋي فۋتبولدىڭ ءپروتوتيپى ەدى» دەپتى. ۆەنگرلەرگە ەكى رەت قارسى ويناپ، ۇزىن-ىرعاسى 4:13 ەسەبىمەن ماسقارا بولعان انگليا قۇراماسىنىڭ شابۋىلشىسى توماس فينني: «بۇل ماتچتاردا مەن ءوزىمدى ناعىز بايگە ءۇشىن جارالعان قاناتتى سايگۇلىكتەرمەن جارىسا شوقىراقتاپ شاۋىپ جۇرگەن ءشوپ تاسيتىن ماستەكشە سەزىندىم»، – دەپ تۋراسىن ايتىپتى.

پايدالانىلماعان جالعىز مۇمكىندىك

ۆەنگريا فۋتبولىنىڭ قازىرگى ورتاقول دەڭگەيىنە قاراپ وتىرىپ، فۋتبول قۇدايى بۇل ەلدىڭ ۇلتتىق قۇراماسىنا الەم چەمپيوناتىنىڭ التىن ءتاجىن جەڭىپ الۋعا جالعىز عانا مۇمكىندىك بەرگەن ەكەن-اۋ دەپ ويلاۋعا ءماجبۇرسىز. راسىندا دا، 1950 جىلعى چەمپيوناتقا سوتسياليستىك لاگەردەگى باسقا دا كورشىلەرى سەكىلدى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان سوڭ ەسىن ارەڭ جيىپ، جاراسىن جالاپ جازىپ جاتقان ەلدىڭ كومانداسى باس كوتەرىپ بارا العان جوق. ال 1956 جىلى بۋداپەشت بۇلىگى بۇرق ەتە ءتۇستى. ەلگە كەڭەس وداعىنىڭ اسكەرى كەلىپ كىرىپ، كوتەرىلىستى كۇشپەن باسىپ-جانشىعان سوڭ، بوداندىقتىڭ بۇعاۋىن كيگىسى كەلمەگەن جۇزدەگەن ۆەنگر ازاماتى شەتەلگە اۋىپ كەتتى. ونىڭ ىشىندە پۋشكاش پەن كوچيش، تسيبور مەن زاكارياش، توت پەن لانتوش باستاعان تاماشا فۋتبولشىلار دا بار ەدى... بۇل – تالايلار تامسانىپ ەسكە الاتىن «ارمان-كوماندانىڭ» اقىرى-تۇعىن. ءسويتىپ، 1958 جىلعى چەمپيوناتقا مۇلدە باسقا قۇراما باردى. ايتپاقشى پۋشكاش (84 گول) پەن كوچيش (75) كۇنى كەشەگە دەيىن ەۋروپالىق فۋتبولشىلاردىڭ ىشىندە ۇلتتىق قۇراما ساپىندا ەڭ كوپ دوپ سوققان ويىنشىلار سانالىپ كەلدى (ولاردى تەك پورتۋگالدىق گول-ماشينا كريشتيانۋ رونالدۋ عانا باسىپ وزا الدى). اتتەڭ، ورىس تانكىلەرى بولماعاندا... بۇل ەكى ماجاردىڭ تاعى قانشا گول سوعارى ءبىر قۇدايدىڭ وزىنە عانا ءمالىم ەدى.

1954 جىلى تۇڭعىش رەت الەمدىك دوپ دوداسى ويىندارىنان ءىشىنارا تەلەترانسلياتسيا جۇرگىزىلدى جانە وسى چەمپيوناتتان باستاپ فۋتبولشىلاردىڭ جەيدەسىنە ءنومىر جازىلاتىن بولدى. تاعى ءبىر جاڭالىق – دوپ دوداسىن بارىنشا قارقىندى وتكىزۋ ماقساتىندا بىرىنشىلىكتىڭ فورمۋلاسى دا وزگەرىسكە ۇشىرادى: ءتورت توپقا بولىنگەن كوماندالار ەندى ءوز توبىندا ءۇش ەمەس، ەكى ويىننان وينادى. ول ءۇشىن جەرەبە الدىندا فيفا سەگىز ۇزدىكتى (برازيليا، فرانتسيا، ۋرۋگۆاي، اۆستريا، ۆەنگريا، تۇركيا، يتاليا جانە انگليا) بولەك سۇرىپتاپ الدى دا، ولاردى ءوزارا كەزدەستىرمەۋگە شەشىم قابىلدادى. كەلەسى كەزەڭگە شىعۋدان ۇمىتكەر كوماندالاردىڭ ۇپايلارى تەڭ بولىپ قالعان جاعدايدا قوسىمشا ماتچ وتكىزىلدى. ءتىپتى توپتىق كەزەڭنىڭ وزىندە كوماندالار يتجىعىس تۇسسە، قوسىمشا جارتى ساعات بەلگىلەندى. وسى ۋاقىت ىشىندە دە قارسىلاستار ءبىر-ءبىرىن جەڭىسە الماسا، تەڭ ناتيجە تىركەلدى.

«الداعى جەڭىس ءۇشىن ۋاقىتشا كەرى شەگىنۋ»

التىن جۇلدەدەن بىردەن-ءبىر ۇمىتكەر سانالعان ۆەنگريا قۇراماسى («ۆ» توبى) فينالدىق ءتۋرنيردى تاماشا جەڭىسپەن باستادى: وڭتۇستىك كورەيلەرىنىڭ الىستان كورمەيتىن... كوزىلدىرىكتى قاقپاشىسى حون دۋك يون توردان 9 دوپ الۋعا ءماجبۇر بولدى. بۇل – كۇنى بۇگىنگە دەيىن سوزىلىپ كەلە جاتقان «رەكورد»: مۇنى تەك 1974 جىلى يۋگوسلاۆتاردان ۇتىلعان (0:9) زاير مەن 1982 جىلى ۆەنگرلەردەن جەڭىلگەن (1:10) سالۆادور فۋتبولشىلارى عانا «قايتالاي» الدى. سوعىستان سوڭ مۇنداي دۇرمەككە العاش رەت كەلگەن گەرمانيا تۇرىكتەردى ۇتتى. سوسىن، مامانداردىڭ پىكىرىنشە، وسى بىرىنشىلىكتەگى ەڭ ماڭىزدى ماتچ وينالدى: نەمىستەردىڭ باس باپكەرى، ايلاكەر «كارى تۇلكى» زەپپ گەربەرگەر بىرنەشە نەگىزگى ويىنشىلاردى الاڭعا شىعارماي، ۆەنگرلەردەن ادەيى 3:8 بوپ ۇتىلدى. بۇل – اسكەريلەردىڭ تىلىمەن ايتقاندا، «الداعى جەڭىس ءۇشىن ۋاقىتشا كەرى شەگىنۋ» ەدى. ايتپەسە الەم چەمپيونى اتاناتىن كوماندانىڭ ءبىر ويىندا 8 دوپ جىبەرىپ الۋى مۇمكىن بە؟ گەربەرگەر بۇل ويىندا ۇتىلعانمەن، قوسىمشا ماتچتا تۇرىكتەردى تاعى دا تالقانداۋعا مۇمكىندىك بارىن ءبىلدى، ءسويتتى دە، قاساقانا قۋلىققا باردى. بۇل ماتچتىڭ ۆەنگرلەرگە تيگىزگەن تاعى ءبىر زيانى – نەمىس قورعاۋشىسى ۆەرنەر ليبريح (ابايسىزدا ما، الدە ادەيى مە، كىم ءبىلسىن) فەرەنتس پۋشكاشتىڭ اياعىن جاراقاتتاپ، ويىننان شىعارىپ تاستادى. سول كەتكەننەن سۇرمەرگەن الاڭعا فينالدا ءبىر-اق شىقتى.

وزگە توپتاعى وقيعالاردان «س» توبىندا الەم چەمپيونى – ۋرۋگۆايدىڭ جەڭىمپاز اتانعانىن ايتا كەتۋگە بولادى. ءتورت جىل بۇرىن «ماراكانادا» التىننان القا تاققانداردان شۆەيتسارياعا تەك بەس ويىنشى – قاقپاشى روكە ماسپولي، جارتىلاي قورعاۋشىلار وبدۋليو ۆارەلا مەن حوسە اندرادە، شابۋىلشىلار حۋان سكياففينو مەن وسكار ميگەس قانا كەلگەن بولاتىن. بىراق سوندا دا لاتىنامەريكالىقتار ءالى بابىندا ەدى. مۇنى اسىرەسە ۋرۋگۆايلىقتاردان تاس-تالقان بوپ ۇتىلعان شوتلانديا مەن چەحوسلوۆاكيا فۋتبولشىلارى قاتتى اڭعاردى.

«D» توبىندا ءتاپ-ءتاۋىر ونەر كورسەتكەن يتاليا قۇراماسىنىڭ جولى بولمادى. بىرىنشىدەن، «سكۋادرا ادزۋررا» تاريحىنداعى ءبىرىنشى جانە ازىرگە سوڭعى شەتەلدىك باپكەر – ۆەنگر لايوش تسەيزلەر نەگىزىنەن «ينتەر»، «فيورەنتينا» جانە «يۋۆەنتۋس» ويىنشىلارىنان ۇيىمشىل ۇجىم قۇرا المادى. كوماندا ءۇش توپقا ءبولىنىپ الىپ، ءوزارا باستارى بىرىكپەدى. ەكىنشىدەن، 30-جىلدارى تورەشىلەردىڭ كومەگىنە كوپ سۇيەنگەن كوماندا بۇل جولى، كەرىسىنشە، كورەسىنى سول «قارا كيىمدىلەردەن» كوردى. العاشقى ويىندا ولار الاڭ يەلەرىن ەمىن-ەركىن ۇتۋى قاجەت ەدى. بىراق برازيليالىق تورەشى ۆيانا يتاليان شابۋىلشىسى بەنيتو لورەنتسيدىڭ تازا گولىن ەسەپتەمەي قويدى. «سكۋادرا ادزۋررانىڭ» تاعى ءبىر ويىنشىسى كارلو گالليدىڭ ەكى سوققىسىنىڭ ءبىرى باعاناعا ءتيىپ كەرى قايتسا، ەكىنشىسى ماڭدايشاعا سوعىلىپ، قاقپا سىزىعىنىڭ ءدال ۇستىنە ءتۇستى. ەسەسىنە، ۆيانا شۆەيتساريا ويىنشىلارىنىڭ دورەكىلىگىن بارىنشا ەلەمەۋگە تىرىستى. ۇتىلۋعا اينالعان يتاليالىقتار اشۋعا ءمىنىپ، تورەشىگە تاپ-تاپ بەردى. تاياق جەگەن ۆيانا ويىندى توقتاتۋعا ءماجبۇر بولدى. بۇل كورىنىس چەمپيوناتتىڭ تارتىپتىك كەڭەسىندە ارنايى قارالدى. تورەشىنىڭ تىرلىگى دۇرىس ەمەس دەلىندى، ول ءارى قاراي تۋرنير ويىندارىنا قازىلىق ەتە المايتىن بولدى، بىراق ماتچ ناتيجەسى سول كۇيى قالدىرىلدى. بۇدان كەيىن تسەيزلەر بەلگياعا قارسى مۇلدە باسقا قۇرام شىعاردى. تىڭ ويىنشىلار ول ويىندا جەڭىسكە جەتكەنىمەن، ەكىنشى ورىن ءۇشىن بولعان قوسىمشا كەزدەسۋدە شۆەيتساريادان تاعى جەڭىلدى. ال ءبىرىنشى ورىندى انگليا الدى.

بەرندەگى شايقاس

جالپى 1954 جىلى الەمدىك دوپ دوداسى بولعانىن بىلمەيتىن بەيساۋات ادام ءجاي ويىن ناتيجەلەرىنە عانا كوز جۇگىرتسە، چەمپيونات فۋتبولدان ەمەس، حوككەيدەن وتكەن ەكەن دەپ ويلاپ قالعانداي ەدى: كىلەڭ 8:3, 7:2, 7:0, 6:1, 4:4... «دوپ قارشا بورادى» دەپ، ءسىرا، وسىندايدا ايتىلاتىن بولار...

دەگەنمەن قارشا بوراعاننىڭ كوكەسى شيرەك فينالدا باستالدى. شۆەيتساريا مەن اۆستريا قاقپانى اشىق-شاشىق تاستاعانداي بوپ، ءوزىمىزدىڭ اۋلا فۋتبولىن ەسكە تۇسىرەتىندەي بەيعام ويىن كورسەتتى. 20-مينۋتتا بىرىنشىلىك قوجالارى 3:0 ەسەبىمەن ۇتىپ جاتتى. بىراق ارادا 7 مينۋت وتكەن سوڭ-اق ەسەپ 3:3 بوپ قالدى، ال شوتلاند تورەشىسى فولتلەستىڭ سوڭعى ىسقىرىعى ەستىلگەندە تابلوداعى ەسەپ 7:5 ەدى (اۆستريالىقتاردىڭ پايداسىنا). بۇل – الەم چەمپيوناتتارى تاريحىنداعى ەڭ كوپ دوپ سوعىلعان ويىن (12 گول).

ۆەنگريا – برازيليا شيرەكفينالدىق ماتچى الەمدىك چەمپيوناتتار تاريحىندا «بەرندەگى شايقاس» دەگەن اتپەن قالدى. سوڭعى 20 مينۋتى فۋتبولدان گورى بوكس جەكپە-جەگىن كوزگە ەلەستەتكەن كەزدەسۋدە اعىلشىن تورەشىسى ەلليس اۋەلى ءوزارا شەكىسىپ قالعان ۆەنگر بوجيك پەن برازيليالىق نيلتون سانتوستى الاڭنان قۋىپ شىعۋعا ءماجبۇر بولدى، اراعا التى مينۋت سالىپ ولاردىڭ سوڭىنان سانتوستىڭ ارىپتەسى ۋمبەرتو دا كەتتى. تورەشىنىڭ ءوزى ويىن بىتكەندە پوليتسەيلەردىڭ كومەگىمەن الاڭدى ارەڭ تاستاپ شىقتى. ناعىز قىرعىن توبەلەس تە وسى كەزدە باستالدى. جاراقاتى جازىلماي، ارىپتەستەرىن الاڭ جيەگىندە جىگەرلەندىرىپ وتىرعان پۋشكاش اياق استىنان اشۋعا بۋلىعىپ، جۋىناتىن بولمەگە كەتىپ بارا جاتقان برازيليالىق پينەيرونى باسىنان بوتەلكەمەن جىبەرىپ ۇرعان. سول-اق ەكەن، ويىنشىلار، باپكەرلەر، ماسساجشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن ناعىز شايقاس باستالدى دا كەتتى. «ەرەجەسىز توبەلەس» اقىرى پوليتسيانىڭ كومەگىمەن ارەڭ باسىلدى.

ۋرۋگۆايلىقتار وتە قىزىقتى ويىندا اعىلشىنداردان باسىم ءتۇستى. بۇل كەزدەسۋگە الەم چەمپيوندارىنىڭ ءۇش بىردەي جەتەكشى ويىنشىسى – ۆارەلا، ميگەس جانە اببادي جاراقاتىنا بايلانىستى قاتىسا المادى. سوعان قاراماستان لاتىنامەريكالىقتار اعىلشىنداردان الدەقايدا باسىم وينادى. دەگەنمەن، ءادىلىن ايتۋ كەرەك، ولاردىڭ ەكى گولى انگليا قۇراماسىنىڭ قاقپاشىسى دجيلبەرت مەرريكتىڭ قاتەلىكتەرىنەن سوڭ سوعىلدى.

زەپپ گەربەرگەر ءوز جىگىتتەرىنىڭ كۇشىن كەيىنگە بەكەر ساقتاماعان ەكەن، جارتىلاي فينالدا ولار اۆستريانىڭ اياعىن اسپاننان كەلتىردى (6:1). كوماندا كاپيتانى فريتس ۆالتەر ەكى دوپتى ءوزى سوعىپ قانا قويماي، قالعان تورتەۋىنە دە پاس بەرۋشى رەتىندە قاتىستى. ال ۆەنگريا – ۋرۋگۆاي ماتچىن جۋرناليستەر «فينال الدىنداعى فينال» دەپ باعالادى. تارتىستى، بىراق، قۇدايعا شۇكىر، توبەلەسسىز وتكەن كەزدەسۋدە 4:2 ەسەبىمەن ۆەنگرلەر باسىم ءتۇستى. اۋەلى ولار 2:0 ەسەبىمەن ەمىن-ەركىن العا شىققان بولاتىن. الايدا وسىعان دەيىن الاڭ جيەگىندە وتىرىپ، الا دوپتى ابدەن ساعىنسا كەرەك، ۋرۋگۆايلىق شابۋىلشى حۋان ەدۋاردو حوبەرگ اينالدىرعان ون شاقتى مينۋتتىڭ ىشىندە تارازى باسىن تەڭەستىرىپ ۇلگەردى. ءتىپتى 90-مينۋتتا ول ەرلىك جاساي جازدادى: ونىڭ باسپەن باعىتتاعان دوبى قاقپادان ساناۋلى سانتيمەتر عانا قيىس كەتتى. فينالعا شىعۋ ءۇشىن قوسىمشا ۋاقىتتا بىرىنشىلىكتىڭ باس مەرگەنى كوچيشكە ءبىراز ەڭبەكتەنۋگە تۋرا كەلدى. بۇل – ۋرۋگۆاي قۇراماسىنىڭ الەم چەمپيوناتتارىنداعى تۇڭعىش جەڭىلىسى ەدى. ونىڭ سوڭعى ەمەس ەكەنى ءۇش كۇننەن كەيىن وتكەن 3-ورىن ءۇشىن ماتچتا بەلگىلى بولدى (الەمنىڭ ەكس-چەمپيوندارى اۆستريادان ۇتىلىپ قالدى). ايتپاقشى، بۇل – فينالدىق تۋرنيرلەر تاريحىنداعى 100-ماتچ ەدى.

پسيحولوگيالىق جەڭىلىس

ۆەنگريا قۇراماسى فينالدىق كەزدەسۋدە دە ىسكە بىردەن كىرىستى: 8-مينۋتتا-اق ولار 2:0 ەسەبىمەن العا شىقتى. الدىڭعى ويىنداردا ولار وسى باسىمدىعىن 90 مينۋت بويى بايقاتىپ، قارسىلاسىنىڭ ساعىن سىندىرعان-دى. بىراق باتىس نەمىستەرى قىڭعان جوق، ون مينۋتتىڭ ىشىندە و باستاعى تەڭ دارەجەنى قايتا قالپىنا كەلتىردى. ءبارىن ۇيىمداستىرعان حەلمۋت ران ەدى. اۋەلى ول وڭ قاناتتان ايىپ الاڭىنا پاس اسىردى: جول-جونەكەي قارسىلاستاردىڭ بىرىنە ءتيىپ، ءسال باعىتىن وزگەرتكەن دوپ ماكس مورلوكتىڭ الدىنا كەلدى – بارىن سالا ۇمتىلعان ول جامباستاي جاتىپ تەۋىپ ۇلگەردى. سوسىن ف.ۆالتەر ورىنداعان بۇرىشتامانى ءساتتى پايدالانعان حەلمۋتتىڭ ءوزى تارازى باسىن تەڭەستىردى. ودان كەيىنگى ارەكەتتىڭ باسىم بولىگى گەرمانيا قۇراماسىنىڭ ايىپ الاڭىنىڭ توڭىرەگىندە ءوتتى. اياعىن اۋىرسىنا ويناعان پۋشكاش ەكىنشى تايمدا جانە ءبىر گول سوعىپ ەدى، تورەشى «وفسايد بولدى» دەپ، ونى ەسەپتەمەي تاستادى. تسيبوردىڭ ەكى سوققىسى دا قاقپا باعاناسىنا ءتيدى. ۆەنگرلەردە بۇدان باسقا دا كوپتەگەن ۇرىمتال ساتتەر بولدى، بىراق، امال قانشا، دوپ تورعا ەش تۇسپەي-اق قويدى. كەرىسىنشە، نەمىستەردىڭ سوڭعى مينۋتتارداعى قارسى شابۋىلى ناتيجەلى اياقتالدى. ۆەنگرلەردىڭ اياعىنداعى دوپتى اسقان جانكەشتىلىكپەن تارتىپ الا بىلگەن ح.شەفەر ونى دەرەۋ العا اسىردى. اۋەلەپ كەلگەن پاسقا شابۋىلشىلاردىڭ ەشقايسىسى جەتە المادى، ورتالارىنا توپ ەتىپ، شورشىپ تۇسكەن دوپتى تەزىرەك تەۋىپ جىبەرمەك بوپ اسىققان ەكى ۆەنگر قورعاۋشىسى ءبىر-بىرىنە كەدەرگى جاسادى. وسى كەزدە ءسال ساتكە يەسىز قالعان دوپقا قۇيىنداي جۇيتكىپ ران دا جەتتى. ونىڭ جەلدەي ەسكەن قارقىنىنا قاراپ «قاقپاعا قاراي قاتتى تەبەدى» دەپ ويلاعان قورعاۋشىلار دوپتىڭ جولىنا كەسە-كولدەنەڭ جاتتى. الايدا شابۋىلشى وقىس كىدىرىپ، دوپتى سول اياعىنا وڭتايلاپ الدى دا، قۇلاعان قورعاۋشىلاردان اسىرىپ، تۋرا قاقپا بۇرىشىنا باعىتتادى – 3:2.

1950 جىلى برازيليا ءۇشىن حيگگيانىڭ دوبى قانشالىقتى قايعى بوپ تيسە، ۆەنگريا ءۇشىن دە بۇل گول ەستەن تاندىرار سوققى بولدى.

عاجايىپ كومانداسىنىڭ جەڭىلۋ سەبەپتەرىن گۋستاۆ شەبەش ءوز كىتابىندا كەيىن بىلاي ءتۇسىندىردى: «فينال الدىندا ويىنشىلاردىڭ يىعىنا ارتىلعان جاۋاپكەرشىلىكتىڭ اۋىر جۇگى ءوز زيانىن تيگىزدى-اۋ دەپ ويلايمىن. ماتچ سايىن جىگىتتەردىڭ جۇيكەسىنىڭ شارشاي باستاعانىن اڭعارىپ ءجۇردىم. ءبىز ەڭ اۋەلى پسيحولوگيالىق تۇرعىدان جەڭىلدىك. گول سوعاتىن كوپ مۇمكىندىكتەردى پايدانالا الماعانىمىز – سونىڭ سالدارى. مەنى جۇرت پۋشكاشتى الاڭعا شىعارعانىم ءۇشىن جازعىرادى، ونىڭ ورنىنا دەنى ساۋ ويىنشىنى قويۋىڭ كەرەك ەدى دەيدى. بىراق ول فينالداعى ەڭ ۇزدىك ويىنشىلاردىڭ ءبىرى بولدى عوي». ال يتاليا قۇراماسىمەن بىرگە ەكى رەت الەم چەمپيونى اتانعان ايگىلى باپكەر ۆيتتوريو پوتستسونىڭ پىكىرىنشە، «ۆەنگرلەردىڭ شارشاعانى قاتتى ءبىلىنىپ قالدى، بالكىم، پۋشكاش بابىندا بولعاندا، ولار ۇتىپ تا كەتەر مە ەدى... دەگەنمەن نەمىستەردىڭ دە بۇل ويىنعا كەرەمەت دايىندالعانى كورىنىپ تۇردى. ولار جەڭىس ءۇشىن بارىن سالدى، وزگەنى دە، وزدەرىن دە اياعان جوق. ويىن جاعىنان ۆەنگرلەر باسىم بولعانىمەن، ەرىك-جىگەر، قۇلشىنىس جاعىنان گەربەرگەردىڭ شاكىرتتەرى جەڭىسكە لايىق ەدى»...

ويىن ناتيجەلەرى

فينالدىق تۋرنيرگە 16 كوماندا قاتىستى.

26 ويىن وتكىزىلدى، 140 دوپ سوعىلدى (ورتا ەسەپپەن 5,38 گول). 

«ا» توبى

يۋگوسلاۆيا – فرانتسيا – 1:0, برازيليا – مەكسيكا – 5:0, فرانتسيا – مەكسيكا – 3:2, برازيليا – يۋگوسلاۆيا – 1:1 (قوسىمشا ۋاقىتتا)

«ۆ» توبى

ۆەنگريا – وڭت.كورەيا – 9:0, گەرمانيا – تۇركيا – 4:1, ۆەنگريا – گەرمانيا – 8:3, تۇركيا – وڭت.كورەيا – 7:0. 2-ورىن ءۇشىن قوسىمشا ماتچ. گەرمانيا – تۇركيا – 7:2

«س» توبى

اۆستريا – شوتلانديا – 1:0, ۋرۋگۆاي – چەحوسلوۆاكيا – 2:0, اۆستريا – چەحوسلوۆاكيا – 5:0, ۋرۋگۆاي – شوتلانديا – 7:0

«D» توبى

انگليا – بەلگيا – 4:4 (قوسىمشا ۋاقىتتا), شۆەيتساريا – يتاليا – 2:1, شۆەيتساريا – انگليا – 0:2, يتاليا – بەلگيا – 4:1. 2-ورىن ءۇءشىن قوسىمشا ماتچ. شۆەيتساريا – يتاليا – 4:1

شيرەك فينال

شۆەيتساريا – اۆستريا – 5:7, ۋرۋگۆاي – انگليا – 4:2, گەرمانيا – يۋگوسلاۆيا – 2:0, ۆەنگريا – برازيليا – 4:2

جارتىلاي فينال

گەرمانيا – اۆستريا – 6:1, ۆەنگريا – ۋرۋگۆاي – 4:2 (قوسىمشا ۋاقىتتا)

3-ورىن ءۇشىن ماتچ

اۆستريا – ۋرۋگۆاي – 3:1

فينال

گەرمانيا – ۆەنگريا – 3:2

4 شىلدە. بەرن. «ۆانكدورف» ستاديونى. 62 500 كورەرمەن. تءورەشى لينگ (انگليا).

گەرمانيا: تۋرەك، پوسيپال، كولمايەر، ليبريح، ماي، ەككەل، مورلوك، ف.ۆالتەر، ران، و.ۆالتەر، شەفەر.

ۆەنگريا: گروشيچ، بۋزانسكي، لورانت، لانتوش، بوجيك، زاكارياش، كوچيش، حيدەگكۋتي، پۋشكاش، م.توت، تسيبور.

گولدار: پۋشكاش، 6 (0:1), تسيبور، 8 (0:2), مورلوك، 10 (1:2), ران، 18 (2:2), ران، 84 (3:2).

سۇرمەرگەن: كوچيش (ۆەنگريا) – 11 دوپ.

ساكەن سىبانباي

Abai.kz