كەرىمبەك نيازباەۆ: "قازاقتىڭ داستانى مەن اڭىزى – دايىن مۋلتفيلم"
«جەبە» كينوكومپانياسىنىڭ پرەزيدەنتى كەرىمبەك نيازباەۆ (سۋرەتتە) الداعى كۇندەرى «قوبىلاندى باتىر» مەن «قىز جىبەك» تۋرالى مۋلتفيلم تۇسىرمەكشى. «كەز كەلگەن رەجيسسەردىڭ جۇلدىزدى جوباسى بولادى. ەندى مەن ويعا الىپ جۇرگەن ەكى ۇلكەن دۇنيە بار. ءبىرى - ەرلىك، باتىرلىق ۇرانىن دارىپتەيتىن «قوبىلاندى باتىر» بولسا، ەكىنشىسى پاك سەزىمدى، ۇلكەن عاشىقتىق عالاماتىن ايشىقتايتىن «قىز جىبەكتى» انيماتسيا تۇرىندە كىشكەنتاي كورەرمەندەرگە ۇسىنۋ» دەدى Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا كەرىمبەك مىرزا. سۇحبات بارىسىندا اتالعان كينوكوماپنيانىڭ پرەزيدەنتى قازاق بالالارى كورمەۋگە ءتيىس مۋلتفيلمدەردى دە اتادى، سونىڭ ءبىرى «الدار كوسە» دەيدى ول.
- «جەبە» كينوستۋدياسى قاشان قۇرىلىپ ەدى؟ ەلدىڭ ءبارى «قازاقتار مۋلتفيلم تۇسىرە المايدى» دەپ جۇرگەندە ءسىز بۇل ىسكە قالاي تاۋەكەل ەتتىڭىز؟
«جەبە» كينوكومپانياسىنىڭ پرەزيدەنتى كەرىمبەك نيازباەۆ (سۋرەتتە) الداعى كۇندەرى «قوبىلاندى باتىر» مەن «قىز جىبەك» تۋرالى مۋلتفيلم تۇسىرمەكشى. «كەز كەلگەن رەجيسسەردىڭ جۇلدىزدى جوباسى بولادى. ەندى مەن ويعا الىپ جۇرگەن ەكى ۇلكەن دۇنيە بار. ءبىرى - ەرلىك، باتىرلىق ۇرانىن دارىپتەيتىن «قوبىلاندى باتىر» بولسا، ەكىنشىسى پاك سەزىمدى، ۇلكەن عاشىقتىق عالاماتىن ايشىقتايتىن «قىز جىبەكتى» انيماتسيا تۇرىندە كىشكەنتاي كورەرمەندەرگە ۇسىنۋ» دەدى Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا كەرىمبەك مىرزا. سۇحبات بارىسىندا اتالعان كينوكوماپنيانىڭ پرەزيدەنتى قازاق بالالارى كورمەۋگە ءتيىس مۋلتفيلمدەردى دە اتادى، سونىڭ ءبىرى «الدار كوسە» دەيدى ول.
- «جەبە» كينوستۋدياسى قاشان قۇرىلىپ ەدى؟ ەلدىڭ ءبارى «قازاقتار مۋلتفيلم تۇسىرە المايدى» دەپ جۇرگەندە ءسىز بۇل ىسكە قالاي تاۋەكەل ەتتىڭىز؟
- «ۇلتتىق انيماتسيامىز، مۋلتفيلم سالاسى نەگە كەنجەلەپ قالدى؟» دەگەن سۇراق بالا كەزىمنەن ويىمدا جۇرەتىن. قازاقى وتباسىندا قازاقى تاربيە كورگەن بالامىن. اتام «اتانىڭ بالاسى ەمەس، ادامنىڭ بالاسى بول» دەگەندى اۋىزىنان تاستامايتىن. «قوبىلاندى»، «الپامىس» سياقتى باتىرلار جىرىن، «قىزجىبەك» سىندى قيسسا-داستانداردى وقىپ بەرىپ، بىزدەن قايتادان سۇراپ وتىراتىن. كىشكەنتاي بالامىز عوي، كورگەنىڭە ەلىكتەيسىڭ... ول كەزدە ءبىر عانا تەلەارنا بار. سوندا يليا مۋرومەتس دەيتىن مۋلتفيلم بولاتىن. ول ءبىر كەرەمەت باتىر. بىزدە سونداي باتىر بولساق دەيتىنبىز. كەيىن ەسەيە كەلە ءوزىمىز ەلىكتەپ، تۇلعا ساناعان مۋلتفيلمدەگى باتىردىڭ قىرىپ جۇرگەن جاۋلارى ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز ەكەنىن بىلدىك قوي... سوندا مەن ءوز-وزىمنەن ۇيالىپ، رۋحاني كۇيزەلىسكە ۇشىرادىم. سودان باستاپ، قازاقتىڭ ءمۋلتفيلمىنىڭ بولاشاعى تۋرالى شىنداپ ويلانا باستادىم. ءوز باتىرلارىمىزدى انيماتسيا سالاسىندا ءبىر جاڭعىرتسام دەگەن وي تۋدى.1985 جىلى شىمكەنت قالاسىنداعى كوركەم سۋرەت كوللەدجىنە وقۋعا ءتۇستىم. كەيىن الماتىعا كەلىپ، ونەر اكەدەمياسىندا وقىعىم كەلگەنمەن، ءساتى بولماي اباي اتىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتە وقىدىم. وقۋىم اياقتالعان سوڭ، ەلگە بارىپ، ءبىراز جۇمىس جاساپ، اقىر سوڭىندا شىمكەنتكە قايتتىم. ويتكەنى شىم قالادا مەنىڭ وزىندىك ورتام قالىپتاستى. سپورتتان جەتىستىكتەرگە جەتىپ، وبلىستىق جارىستاردا چەمپيون اتاندىم. ول كەز قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن جاڭادان الىپ جاتقان كەز. مۋلتفيلم بىلاي تۇرسىن، اركىم قاراباسىن ارەڭ اسىراعان زامان بولدى. سونداي قيىن كەزەڭدەردەن امان-ەسەن ءوتىپ، ەس جيا باستاعاندا بىرگە ءبىلىم العان، ءوز ىستەرىنىڭ شەبەرى بولا بىلگەن جىگىتتەردى قاسىما جيناپ، 1999 جىلى «جەبەنىڭ» تۇساۋىن كەستىك. قۇرىلتايشىلار ەسەبىندە باقىتجان اۋدانباەۆ دەيتىن اقىن جىگىتىمىز، باتىرقان داۋرەنبەكوۆ سۋرەتشى رەتىندە، قازىرگى مىقتى جۋرناليستەردىڭ ءبىرى دانيار ەسەن جانە باقىتجان قۇلجاباي سىندى بەسەۋمىز قول بىرىكتىردىك. كەيىن دانيار ەسەننىڭ باسقا جۇمىسقا اۋىسۋىنا بايلانىستى ورنىنا جارقىنبەك تورتەباي دەيتىن ازاماتىمىزدى الدىق. ەڭ الدىمەن بەگىم قالامۇلى دەگەن دارىندى سۋرەتشىنى شاقىرىپ الدىق تا، كومپيۋتەر ساتىپ الىپ، كومپيۋتەرلىك گرافيكانى ۇيرەندىك. ارنايى مۋلتفيلم جاساۋدىڭ مامانى بولماعاندىقتان، كوپ ىزدەنۋگە تۋرا كەلدى. ءتيىستى وقۋلىقتار پايدالانىپ، شەتەلدەن كەلىپ جاتقان مۋلتفيلمدەرگە تالداۋ جاسادىق. ون جىلدان ارتىق ىزدەنىستىڭ ارقاسىندا وسى كۇنگە جەتتىك. الى دە زەرتتەۋ ۇستىندەمىز. قازىر شىمكەنت قالاسىندا ءۇش انيماتسيالىق ستۋديا بار. العاشقىسى وسى «جەبە»، كەيىن 2006 جىلى بىزدەن «انيماستەر» دەگەن ستۋديا ءبولىنىپ شىقسا، 2008 جىلى «ساق» ستۋدياسى بولەك وتاۋ تىكتى. قازىر ءبارى دە تابىستى ەڭبەك ەتۋدە.
«جەبە» دەگەن اتتى ءوزىمىز تاڭدادىق. ءاۋ باستا قارجىلىق جاعى ءبىراز قيىندىقتار تۋدىردى. سونىڭ سالدارىنان بىردەن مۋلتفيلمگە كىرىسە المادىق. ونىڭ ۇستىنە تاجىريبە جيناۋ كەرەك بولدى. سوندىقتان باستاپقىدا جارنامالىق روليكتەر جاساپ جۇردىك. 2001 جىلى استانا قالاسىندا «جاڭا عاسىر جارناماسى» دەگەن بايقاۋ ءوتتى. سوندا ءبىز جارنامالىق روليكتەرىمىزدى، ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان ۇلتتىق بوياۋى قانىق سىيقاعازدارىمىزدى اپارىپ، ءىى ورىن الدىق. بىز ونىمدەرىمىزدى «جەبە ستۋدياسى» اتىنان ۇسىنساق، بايقاۋدى ۇيىمداسترۋشىلار ءبىزدى «جەبە تەلەستۋدياسى» دەپ باعالادى. وسى جولعى جۇلدەدەن ايتارلىقتاي قاناتتانىپ قايتتىق.
- «قازاق ءمۋلتفيلمىنىڭ اتاسى» اتانعان امەن حايداروۆ اقساقالمەن بايلانىسىڭىز بار ما؟ ادەتتە مۋلتيپليكاتورلار سول كىسىنىڭ باتاسىن الىپ جاتادى عوي...
- ەڭ العاش «الداركوسە مەن شايتاندى» جاساپ شىعاردىق. ءمۋلتفيلمنىڭ ىشىنە ۇيالى تەلەفون، موتوتسيكل، شاريك- ماريك دەگەن سياقتى زاماناۋي دۇنيەلەردى پايدالاندىق. دەگەنمەن بۇل جەتىستىگىمىزدى بىردەن كورەرمەن نازارىنا ۇسىنا قويعان جوقپىز. ەڭ الدىمەن قازاق انيماتسياسىنىڭ اتاسى امەن قايداردىڭ باتاسىن الۋ كەرەك دەپ شەشتىك. سودان نوۋتبۋگىمدى ارقالاپ، الماتىعا تارتتىم. ول كىسىنى 3 رەت ىزدەپ كەلگەنىمدە عانا جولىعۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. كافەدراسىنا بارسام، شاكىرتى ەكەۋى اڭگىمەلەسىپ وتىر ەكەن. اۋىلدان كەلگەن بالامىن. «اسسالاۋماعالەيكۋم» دەپ اڭقالاڭداپ كىرىپ باردىم. ول كىسى «باسا كوكتەپ كىرىپ كەلگەن بۇل كىم؟» دەگەندەي اسا جاقتىرمادى. «كەشىرىڭىز، اتا» دەدىم دە سىرتتا كۇتتىم. ءبىر ۋاقىتتا سىرتقا شىعىپ، «بالام، نە بۇيىمتايمەن كەلدىڭ؟» دەپ سۇرادى. مەن اۋىز جاپپاي ايتىپ جاتىرمىن... «وسىلاي دا، وسىلاي مۋلتفيلم جاسادىق» دەپ. «قانداي مۋلتفيلم؟» دەپ كوزىنەن وت شاشا قارادى دا، «ەندى ونى قالاي كورەمىز؟» دەدى. «نوۋتبۋگىم بار» دەدىم. «وندا دايىندالا بەر» دەدى دە، امەن اقساقال كافەدرا توڭىرەگىندەگى جيىرما شاقتى ستۋدەنتتى جينادى. 4-5 وقىتۋشى كەلىپ وتىردى. مەن ەكراندى سولارعا قاراتتىم دا، ءوزىم نوۋتبۋكتىڭ ارتىندا وتىردىم. «اناۋ-مىناۋ ەمەس، ناعىز ماماندار... قالاي قابىلدار ەكەن، ءا؟». بار ويىم وسى. ءفيلمنىڭ ورتاسىنا كەلگەندە ستۋدەنتتەر كۇلە باستادى. ال امەن اتامىز سىر بەرمەيدى. ءفيلمنىڭ سوڭىنا تاياعاندا عانا كوزىنە جاس الدى. ءوزىمدى ءوزىم كىنالاي باستادىم. امەن اتامىز كاسىبي ءبىلىمى جوق ادامدار قازاق انيماتسياسىن قۇرتتى-اۋ دەپ نالىپ وتىرعان شىعار دەپ ويلادىم... سويتسەم ول كىسى تاياعىنا سۇيەنىپ، قۇراق ۇشىپ كەلىپ ماڭدايىمنان ءسۇيىپ جاتىر. «وي اينالايىندار، مەنىمەن بىرگە قازاقتىڭ انيماتسياسى قۇرىپ كەتەمە دەۋشى ەم، بار ەكەن ءىز باسارلارىم»، - دەپ باتاسىن بەردى. سول كەزدەن باستاپ امەن اتامىزبەن تانىستىعىمىز جالعاسىن تاپتى.
- مۋلتفيلم ءتۇسىرۋ بارىسىندا كورەرمەن تابا الاتىنىڭىزعا سەنىمدى بولدىڭىز با؟ ويتكەنى، قازىرگى جاس ۇرپاق ۋولت ديسنەيدىڭ، ت.ب. «ونىمدەرىن» تۇتىناتىن اۋديتورياعا اينالىپ كەتتى ەمەس پە؟
- ءبىز ءىس باستار الدىندا ابدەن ويلانىپ-تولعانىپ الدىق. الدىمەن تابىس تاباتىن سالانى قولعا الدىق، «جەبە» كينو كومپانياسىنىڭ اياسىندا باسپاحانامىز بولدى، سوزجۇمباقتار شىعاراتىن گازەتىمىز بولدى. العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ءسوز جۇمباقتى دامىتتىق. وسىلاردان تۇسكەن تابىستى مۋلتفيلمگە سالدىق. ال ءمۋلتفيلمنىڭ تابىسى - شىندىعىن ايتقاندا ۇلتتىڭ نامىسى بولدى. ەگەر ءبىز تەك اقشانى عانا ويلاساق، وندا ەشتەڭە جاسالماس ەدى. ويتكەنى بۇگىنگى كۇنى مۋلتفيلم جاساپ، شاش ەتەكتەن پايدا تابام دەۋ مۇمكىن ەمەس. سەبەبى بىزدە «كينو زاڭى» جوق. ياعني وسى سالادا ەڭبەك ەتكەن ادامداردىڭ قۇقىعىن قورعايتىن زاڭ جوق. ال دۇنيەجۇزىنىڭ كەيبىر ەلدەرىندە انيماتسيا سالاسى ۇكىمەتكە قوسىمشا تابىس الىپ كەلەتىن سالا بولىپ تابىلادى. مىسالى، اقش-تا انيماتسيا سالاسىنىڭ تابىسى قارۋ- جاراق ساتۋدان كەيىنگى ەكىنشى ورىندا. ال بىزدە كەرىسىنشە ەڭ بەيشارا كۇيدى كينو سالاسى كەشىرىپ وتىر. شىندىعىنا كەلسەك، ورتا ازيا بويىنشا باي ادامداردىڭ كوبى قازاقستاندىقتار. ءبىزدىڭ ەلىمىز 120-عا جۋىق ميلليونەرى بار مەملەكەت. ولاردىڭ ارقايسىسىنىڭ ەسەپشوتىندا ەڭ كەمىندە 200 ميلليون دوللار بار. مەنىڭ ويىمشا، بىزدە كينو تۋرالى زاڭ بولسا، سول بايلارىمىز ءبىراز اقشاسىن وسى كينو سالاسىنا سالار ەدى... زاڭ جوق بولعاندىقتان، كاسىپكەر ءوز اقشاسىنىڭ قايتپايتىندىعىن بىلەدى دە، ونداي قادامعا بارمايدى.
ال قازاق مۋلتفيلمىنە دەگەن كورەرمەننىڭ كوزقاراسىنا كەلسەك، قۇدايعا شۇكىر، ءبىزدىڭ قارادومالاقتاردىڭ ىقىلاسى ايرىقشا. ويتكەنى ءبىز كەز كەلگەن دۇنيەنى جاسار الدىندا ونىڭ بالالارعا بەرەر ۇلەسى قانشالىق بولاتىنىن زەردەلەيمىز. كوركەمدىك-تاربيەلىك ءمانى جوعارى، كورەرمەنگە قىزىقتى بولۋى ءۇشىن ولار ءسۇيىپ كورىپ جۇرگەن شەتەلدىك دۇنيەلەردىڭ ءادىس-تاسىلدەرىن قاراپ، سونى ۇلتتىق انيماتسياعا سىڭىرەمىز. ءبىزدىڭ ونىمدەرىمىز شىعا سالىسىمەن ەڭ الدىمەن بالا باقشادا كورسەتىلىپ ءجۇر. قۇدايعا شۇكىر، ولار وتە جاقسى قابىلدايدى. جاقىندا عانا «قۇتقارۋشى اقىلبەك» دەگەن ءۇش سەريالى مۋلتفيلم جاساعان ەدىك. سونى ۇيالى تەلەفونىمدا كورۋگە بولاتىن ەتىپ ءتۇسىرىپ العانمىن. ءبىر كۇنى ۇيگە كەلسەم بالالار ويناپ ءجۇرىپ كەلىسە الماي قالعان ەكەن... بايقاسام ءۇش جاسار جيەنىم قاتتى وكپەلى كورىنەدى. سونى جۇباتپاق بولىپ، «سەنى كىم رەنجىتتى، كەل مۋلتفيلم كورشى» دەپ ۇستاتا قويىپ ەم، ۇيالى تەلەفونىمنان ايىرىلماي ەكى ساعات بويى كوردى.
- ءوزىڭىز باس بولىپ وتكىزگەن «التىن جەبە» حالىقارالىق انيماتسيالىق كينوفەستيۆالى جايىندا توقتالا كەتسەڭىز...
- 2004 جىلى بەلورۋسسيادا انيماتسيالىق فيلمدەر فەستيۆالى بولدى. سوندا مەن تاڭ قالدىم. كىشكەنتاي عانا مەملەكەت ءبىر ەمەس ەكى انيماتسيالىق فەستيۆال وتكىزىپ وتىر. ال مۇنداي فەستيۆالداردىڭ بەرەرى كوپ. ماماندار ءبىر-بىرىمەن تاجىريبەلەر الماسۋعا مۇمكىندىك الادى. سونداي يگىلىكتى شارانى نەگە قازاقستاندا وتكىزبەسكە؟ الەمنىڭ ءار تۇكپىرىنەن كەلگەن مامانداردان «ەگەر وسىنداي فەستيۆالدى قازاقستاندا وتكىزسەك كەلەسىزدەر مە؟» دەپ سۇراپ كورىپ ەم... ولار كەلىسىمىن بەردى. تيىستى ادامداردىڭ بايلانىس تەلەفوندارىن جازىپ الدىم. ەلگە كەلگەن سوڭ بۇل ويىم بىردەن قولداۋ تابا قويعان جوق. بىردە سول كەزدەگى وبلىس اكىمى ومىرزاق شۇكەەۆ ونەر سالاسىنداعى ادامداردى جيناپ، جينالىس اشتى. شىمكەنتتىڭ جاقسى ءيميدجىن قالىپتاستىرۋ تۋراسىندا وي قوزعادى. ءوز كەزەگىمدە ول كىسىگە ويىمدى ايتىپ ەدىم، ونداي فەستيۆالدى كىم جاۋاپتى بولىپ وتكىزە الادى دەدى. مەن وتكىزەم دەدىم. قانشا اقشا كەتەتىنىن سۇرادى. «ورتا دەڭگەيدە وتكىزۋ ءۇشىن 30 ميلليون». وندا بۇل اقشانىڭ جارتىسىن ءبىز بەرەيىك، قالعانىن دەمەۋشىلەردەن تابارسىڭ، دەمەۋشىلەر تابۋعا ءوزىم كومەكتەسەم دەدى. العاشقى قارجى رەتىندە 6 ميلليون ءبولىنىپ، قالعانى فەستيۆال جاقىنداعاندا بەرىلەتىن بولدى. دەگەنمەن ومىرزاق شۇكەەۆ ورنىندا كوپ وتىرعان جوق. وڭتۇستىكتىڭ اكىمى بولىپ ونەرگە جاقىن نۇرعالي ءاشىموۆ كەلدى. ول كىسى دە قولداۋ ءبىلدىرىپ، بيۋدجەتتى 10 ميلليونعا جەتكىزدى. كوپ كۇتكەن فەستيۆالدى وتكىزدىك. ەكىنشى فەستيۆالدى وتكىزەردە ءبىز، قازاقستاندى الەم انيماتسياسىن دامىتۋعا ۇلەس قوسىپ جاتقان ەل رەتىندە كورسەتۋدى ماقسات تۇتتىق. ءبىزدىڭ فەستيۆالدىڭ ءبىر ەرەكشەلىگى قاتىسۋشىلارعا ارنايى جۇلدە تاعايىندالعان جوق. سەبەبى باسەكە بولعان جەردە اشىقتىق بولمايدى دا ءار جەردەن كەلگەن انيماتورلار بىلگەندەرىن جاسىرادى. ال بايقاۋ جوق فەستيۆالگە ولار ءبىر عانا ماقساتپەن، بىلگەنىمدى ورتاعا سالامىن، بىلمەگەنىمدى ۇيرەنەم دەپ كەلەدى. ەكىنشى فەستيۆالگە 20 مەملەكەتتەن ماماندار شاقىردىق. «ۋولت ديسنەيدى» جيىرما جىل باسقارعان ۋيليام بيل دەننيس تە كەلدى.
ۋيليامدى قازاقتىڭ الەم انيماتسياسىنىڭ ورتالىعىنا اينالعىسى كەلەتىن اق پەيىلى تاڭعالدىردى. مەن وعان بۇل فەستيۆالعا 20 مەملەكەتتىڭ ادامى كەلگەنىن جانە قازاقستاننان 50 مامان قاتىسقانىن، سونداي-اق الەم انيماتسياسىنىڭ بەتكە ۇستار ەكى مامانى ارناۋلى شەبەرلىك كلاستارىن وتكىزەتىنىن ايتتىم. دەمەك 20 مەملەكەتتىڭ ادامى كەلىپ، وزدەرىنىڭ ءبىلىم دەڭگەيلەرىن قازاقستاندا جەتىلدىرگەن جوق پا، قازاقستاننىڭ انيماتسيا ونەرىنىڭ دامۋ ورتالىعىنا اينالعانى وسى ەمەس پە دەدىم. ول كىسى بۇل سوزىمە قاتتى ريزا بولدى. «التىن جەبە» فەستيۆالى نەگىزى ەكى جىلدا ءبىر ءوتۋى كەرەك بولاتىن. بۇل فەستيۆالدى 3-رەت وتكىزەيىن دەسەم الدەقانداي ءوزىم تۇسىنبەيتىن جاعدايلار كەدەرگى كەلتىرۋدە.. مەن نەگىزى قوستانايدىڭ تۋماسىمىن. مۇمكىن باسقا توپىراقتىڭ ۇلى دەپ كورە المايتىندار دا بار شىعار. بىراق ولارعا وكپەلەپ تونىمدى وتقا جاعار جايىم جوق. فەستيۆالدى كەزەكتى رەت وتكىزۋگە قاجەتتى شارالاردى جاساپ جاتىرمىن.
- «جەبە» ستۋدياسى قازىر ءوزىنىڭ شىعارمالارىن «بالاپان» ارناسىنا بەرىپ جاتىر. سولاي ەمەس پە؟ ارنا تاراپىنان قانشالىقتى كومەك-قولداۋ بار؟ ەندى وسى جايتكە توقتالىپ وتسەڭىز.
- وسى كۇنگە دەيىن قازاقستاندا بالالارعا ارنالعان انيماتسيالىق ارنا بولسا ەكەن دەپ ارمانداپ كەلدىك. قۇدايعا شۇكىر، «بالاپان» تەلەارناسى اشىلدى. تەلەارنا 2012 جىلدان باستاپ، ەفيرگە وتاندىق ونىمدەردى شىعارۋعا قارجى بولە باستادى، ياعني وسى سالامەن اينالىساتىن ستۋديالاردى شاقىرىپ، بالالارعا قىزىقتى جوبالار جاساۋعا كەلىسىم جاساپ جاتىر. بۇل، ارينە، قۇپتارلىق جاعداي.
مىسالى، «بالاپان» تەلەارناسىنىڭ ءبىزدىڭ مۋلتفيلمگە تولەگەن اقشاسى ءتيىستى شىعىنداردى جاپتى. وسى كۇنگە دەيىن جاساعان دۇنيەلەرىمىز ەشقانداي تابىس اكەلگەن جوق بولاتىن. بۇل جولى كەرەمەتتەي تابىس اكەلمەسە دە، شىعىندارىمىزدى وتەدى. مىنە، جەتىستىك دەگەن وسى. كوش جۇرە تۇزەلەدى. ءبىز بار، «بالاپان» تەلەارناسى بار، باسقالار بار.. جاقسى جەتىستىكتەرگە جەتەمىز، قۇداي قالاسا. ايتالىق الماتى قالاسىنىڭ اكىمشىلىگى مۋلتفيلمگە قارجى جاعىنان ۇلكەن قولداۋ كورسەتىپ جاتىر. ءبىر عانا «الداركوسە» فيلمىنە 60 ميلليون تەڭگە قارجى ءبولدى. بۇل قۋانتاتىن جاعداي، بىراق قىنجىلاتىن تۇستارى دا بار. وكىنىشتىسى، وسىنداي كولەمدى اقشا بولىنگەن دۇنيەگە الەم ەرتەگىلەرى كەلىپ كىرىپ كەتتى. نەگىزى مەملەكەتتىڭ قارجىسىنا تۇسىرىلگەن مۋلتفيلمدە ۇلتىمىزدىڭ سالت-ءداستۇرىن ەنگىزىپ، سونى دارىپتەۋ كەرەك ەدى. ياعني ءتيىستى اقشا ءبولىپ وتىرعاننان كەيىن وزەكتى يدەياسىنا جاۋاپ بەرەتىن قانداي دا ءبىر كوركەمدىك كەڭەس كەرەك ەدى. مىسالى، ەشقاشان كاسىپكەر بولماعان «الدار كوسەنى» كاسىپكەر ەتىپ قويدى، تاقيا تىككىزىپ، كەمپىر مەن شالدى ازاننان كەشكە دەيىن ۇرسىستىرىپ قويدى. ال قازاق ءۇشىن ۇلكەن كىسىلەر تاربيەنىڭ وشاعى.
- ءسىز ايتقانداي كەيبىر ەلدەردە بالالاردىڭ ساناسىنا كەرى اسەر ەتەتىن، مىنەز تۇرپاتىن وزگەرتەتىن، تابيعاتىن بۇلدىرەتىن، مىسالى سپانچ بوبتىڭ «حيكايالارىن» كورسەتپەۋگە تىيىم سالىپ تاستاعان كورىنەدى. بىزدە دە سولاي ەتۋگە بولا ما؟
- بالالارعا ۇسىنىلاتىن دۇنيەلەرگە ساراپتاما جاساۋ كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ مىندەتى. ويتكەنى ءار ۇلتتىڭ ءوزى ارداقتايتىن قۇندىلىعى بولادى. ايتالىق، قازاقتىڭ وسىعان دەيىن قالىپتاسقان قۇندىلىقتارىنا قول سۇعاتىن دۇنيەلەرگە مىندەتتى تۇردە تىيىم كەرەك. «بالاپان» تەلەارناسى وسى تۇرعىدان جۇيەلى جۇمىستار جاساپ جاتىر. ولاردىڭ ءوز تاقىرىپتارى، شەكتەمەسى بار، بۇل قۋانتاتىن جاعداي. بىراق اقپاراتتىق زاماندا بارلىق ادامدارعا «مىنانى كور، مىنانى كورمە» دەپ ايتا المايسىڭ. سپۋتنيكتىك تەلەارنا نەمەسە ينتەرنەتتىك كورسەتىلىمدەرگە قۇزىرىمىز جۇرە بەرمەيدى.
- قازاق بالالارى كورمەۋى كەرەك دەگەن مۋلتفيلمدەردى اتاپ ايتا الاسىز با؟
- ەڭ ءبىرىنشى الماتى قالاسى اكىمشىلىگىنىڭ قارجىسىمەن تۇسىرىلگەن «الدار كوسە» ءمۋلتفيلمىن اتار ەدىم. ول ءبىزدىڭ وتاندىق ءونىم بولعانىمەن قازاقتىڭ دۇنيەتانىمىنا، دانالىق ۇستانىمدارىنا كەلە بەرمەيدى. ونى وسى الماتىدا «Azia animation» دەيتىن ستۋديا جاسادى، 3D تەحنولوگياسىن پايدالاندى. بىراق تاربيەلىك ءمانى جوق. نەگە قازاق زيالىلارىنىڭ تالقىسىنا سالماعان؟ نەنى ايتۋ كەرەك ەكەنىن، نەنى كورسەتۋ كەرەك ەكەنىن قالايشا دۇرىس ساراپتاي الماعان؟ زيالى قاۋىم بار عوي بىزدە، مىنانى ايتۋعا بولادى، مىنانى ايتۋعا بولمايدى دەپ سولاردان كەڭەس الۋ كەرەك ەدى. ويتكەنى بالا تاربيەسى قازىرگى تاڭداعى وتە وزەكتى ماسەلە. ونسىزدا شەتەلدىڭ ءارتۇرلى تەلەرارنالارى مەن ينتەرنەت يىرىمدەرىنەن نە قالاسا سونى كورىپ جۇرگەن بالالارعا تىم قۇرىسا ءوزىمىز دۇرىس تاربيە بەرەيىك. جوعارىدا ءوزىڭىز اتاعان سپانچ بوبتىڭ «حيكايالارىن» دا كورسەتۋگە تىيىم سالۋ كەرەك.
- «الداركوسەنى» جاساۋعا 60 ميلليون تەڭگە ءبولدى دەدىڭىز... وسى جوباعا نە ءۇشىن قاتىسپادىڭىزدار؟
- ءبىز بۇل جوبانى «جاسالىپ جاتىر» دەگەندە عانا ءبىر-اق ەستىدىك. ول كەزدە مەن «قازاقفيلمنەن» ءبىر تاپسىرىس الىپ جۇمىس جاساپ جۇرگەنمىن. سولاردان ەستىدىم. «قازاقفيلمنىڭ» ماماندارىن ءبىتىپ قويعان دۇنيەگە، قابىلدايتىن كوميسسيا ەسەبىندە شاقىرىپتى. ولار «بولارى بولىپ، بوياۋى سىڭگەن دۇنيەگە نەگە شاقىراسىڭدار» دەپ رەنجىگەن كورىنەدى. وسىنداي ۇلكەن قارجى ءبولىنىپ وتىرعان جوبانى نەگە ۇلتقا پايداسىن تيگىزەتىن ستۋديالارعا بەرمەسكە؟! الماتى قالالىق اكىمشىلىگىندە ۇلتقا جانى اشيتىن ادامنىڭ بولماعانى ما سوندا؟
- «قازاقفيلممەن» سەلبەسىپ تۇراسىزدار ما؟
- وسىعان دەيىن ەكى جوبانى «قازاقفيلممەن» بىرگە جاسادىق، «قازاقفيلم» قارا شاڭىراق قوي. ولار سوڭعى ءۇش جىلدا باسشىلىعى اۋىسقالى بەرى باسقا ستۋديالاردى وزدەرىنە شاقىرىپ، بىرگە جۇمىس ىستەپ جاتىر. دەگەنمەن ءتيىستى دەڭگەيدە ەمەس. ولاردا جاقسى جابدىقتالعان ستۋديا بار، بۇدان دا جاقسى دەڭگەيگە جەتۋگە تولىق قۋاتتى. بىراق ولار ءوز ميسسيالارىن جەتكىلىكتى دەڭگەيدە ورىنداي الماي وتىر. «قازاقفيلم» تەك بىزبەن عانا ەمەس، وسى سالانىڭ اينالاسىندا جۇرگەن بارلىق ونەر يەلەرىمەن تىعىز جۇمىس ىستەۋ كەرەك. «قازاقفيلم» جاقىندا تولىق مەتراجدى «ەرتوستىك» ءمۋلتفيلمىن ءبىتىردى. ول قازاقتىڭ حالىق ەرتەگىسى، بىلاي ايتقاندا تاريحي وقيعا. ءبىزدىڭ شە، ول دا «جاۋ جۇرەك مىڭ بالا» سياقتى جارنامالانۋى كەرەك ەدى. ونىڭ رەجيسسەرى قازاقتىڭ بەتكە ۇستار رەجيسسەرى جاكەن دانياروۆ اعامىز. ول كىسى رەجيسسەر رەتىندە مىقتى بولعانىمەن قازاقفيلمنىڭ مۋلتفيلم بىرلەستىگى جەتەكشىسى رەتىندە جاقسى ۇيىمداستىرۋ جۇمىسىن جاساي الماي ءجۇر.
- «ەر توستىكتى» ايتىپ قالدىڭىز عوي، قازاقتىڭ ەرتەگىلەرى قانشالىقتى سۇرانىپ تۇر مۋلتفيلمگە؟
- قازاقتىڭ كەز كەلگەن داستانى بولسىن، اڭىزى بولسىن ءبارى دە دايىن مۋلتفيلم. تەك ستسەناريگە بەيىمدەپ انيماتسياعا اينالدىرۋ كەرەك.
- كومپانياڭىزدا قانشا ادام جۇمىس جاسايدى؟
- «جەبە» كينوكومپانياسى وركەندەگەن تۇستا 120-داي ادام جۇمىس ىستەگەن بولاتىن. مەن ەشقاشان اقشا قۋعان ادام ەمەسپىن، وسى جۇمىستى باستاعان بەس جىگىت 20 پايىزدان ۇلەسىمىزدى العان بولاتىنبىز. قازىر ستۋديامىز بار، باسپاحانامىز بار 30-داي ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرمىن.
- شىمكەنتتەگى ءۇش مۋلتستۋديانىڭ اراسىندا باسەكەلەستىك بار ما؟
- ارينە، بار. بار بولعاندا قىزعانىشتان ەمەس، ونەردى دامىتۋ باعىتىندا، سالىستىرۋ ماقساتىندا، ءبىر-بىرىمىزگە وي تۋعىزۋ ماقساتىندا باسەكەلەسە، بىرىگە جۇمىس ىستەپ كەلەمىز.
- الداعى كۇنگە ويعا العان قانداي جوبالارىڭىز بار؟
- 2008 جىلى ءبىز «جەبە كىتاپحاناسى» دەگەن جاڭا باستاما باستادىق. بالالارعا ارنالعان بوياما كىتاپشالار، ەرتەگىلەر جيناعىن شىعارامىز. بىز سول كىتاپتاردى 50 تەڭگەدەن ساتىلىمعا جىبەرسەك، شىمكەنتتىڭ وزىندە 200 تەڭگەدەن ساتىلىپ ءجۇر ەكەن. وسىنى قولجەتىمدى باعادا تۇتىنۋشىلارعا جەتكىزسەم دەگەن ويىم بار. كەز كەلگەن رەجيسسەردىڭ جۇلدىزدى جوباسى بولادى. ەندى مەن ويعا الىپ جۇرگەن ەكى ۇلكەن دۇنيە بار. بىرى - ەرلىك، باتىرلىق ۇرانىن دارىپتەيتىن «قوبىلاندى باتىر» بولسا، ەكىنشىسى پاك سەزىمدى، ۇلكەن عاشىقتىق عالاماتىن ايشىقتايتىن «قىز جىبەكتى» انيماتسيا تۇرىندە كىشكەنتاي كورەرمەندەرگە ۇسىنۋ
