قانشاما زامان وتكەنىمەن, ادامدىق قاسيەت، حالىققا ادال قىزمەت، يماندىلىق جولىن ەلگە ۇلگى قىلۋ ۇستانىمى ادامزاتتىڭ جاراتىلىسىنان بەلەڭ الىپ كەلە جاتقانىمەن، ەرىكسىز مويىندايتىنىمىز بارشاعا ايان.

وسىنداي قاسيەتتى ۇستانىمداردىڭ ەل ىشىندە كەڭ تاراعانى - سوپىلىق جولى بولىپ كەلەدى. ول جولدى دۇرىس ۇستانىپ، ءوزىن تاربيەلەي وتىرىپ، بىلگەن-تۇيگەنى مەن وقىعانىن حالىقتىڭ ورتاق ماسەلەسىن شەشۋ جولىندا ورىندى پايدالانىپ، تاريحتا اتى قالعان كىسىلەر ەل اۋزىندا.

سول جولدى ءوز دارەجەسىندە دۇرىس ۇستاي الماي، وزىنەن بولەك قوعامعا اتالعان جولدى جات قىلىپ، ءوزى تەرەڭ تۇسىنبەگەن، وزدەرىنىڭ سول جولعا تەرەڭ ماعىنا بەرمەي تۇرىپ قوعامدىق ورتاعا ناسيحاتتاعىسى كەلەتىن، ايتىپ جەتكىزگىسى كەلەتىن ءدىني بەلسەندىلەر قازىرگى ۋاقىتتا جەتەرلىك.

ءدىن – عىلىم، ءدىن – يدەولوگيا. ءاربىر تەرىس تۇسىندىرىلگەن يدەولوگيا، ادامنىڭ ساناسىن ۋلايتىنى، قازىرگى قوعامدا ايتپاسا دا كورىنەتىن جاعدايعا جەتكەنىن كوزبەن كورىپ، قۇلاقپەن ءجيى ەستيتىن كەيىپكە ەندىك. كوپشىلىكتە كوپ كەزدەسەتىن سوپىلىق جولىنا، سوپىلىق سوزىنە توقتالا كەتكەنىمىز ءجون بولار.

سوپىلىق – سۋف دەگەن ءسوز، ۇلپىلدەك، نازىك دەگەن سوزدەن شىعادى. مۇحامەد پايعامبارىمىزدىڭ زامانىندا ەلدىڭ ازىپ توزۋى، ەل ىشىندەگى بەرەكەسىزدىك، مادەنيەتسىزدىكتىڭ دەڭگەيى ادامي قابىلەتتىڭ ازعىنداۋىنىڭ سەبەپتەرى حالىقتىڭ توپ-توپقا ءبولىنىپ، ماعىناسىز، جەكە ماقساتتان اسپايتىن توبىرلاردىڭ، قاتىگەزدىكتىڭ بەلگىلەرى ەل ىشىندە ۇيرەنشىكتى قالىپقا اينالعانىن ومىربايانىمەن، تاريحىمەن تانىسىپ بىلەتىنىمىز الەمگە جاسىرىن ەمەس.

پايعامبارىمىزعا جاراتۋشى قۇدايدان قۇلدارىنىڭ جەر بەتىندە بەيبىت تە ەركىن، يماندى، مادەنيەتتى، وركەنيەتتى ەل بولىپ ءومىر سۇرۋىنە قۇران ءتۇسىرىپ، مەيىرىممەن قوعام قۇرۋىنا بۇيىرۋىنىڭ ءوزى ادامزاتقا ورتاق بولعانىن قاپەرگە العانىمىز ءجون.

پايعامبارىمىزدىڭ تاريحىنا ءمان بەرەتىن بولساق، ول كىسى مەشىتتە وتىرىپ ەل باسقارىپ، حالىققا ادال دا، تازا قىزمەت كورسەتكەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. مەشىت – نەگىزى ول زاماندا حالىققا جول كورسەتەتىن، ەلدىڭ ىشكى جانە سىرتقى ماسەلەلەرىن، حالىققا قىزمەت كورسەتۋدەگى ماڭىزدى جۇمىستارىن دۇرىس تا، ءادىل شەشىمىن تاۋىپ وتىراتىن جەر بولعانىن، ونى ەلدىڭ بىرلىگىنە، بەيبىت ءومىر سۇرۋىنە، حالىققا قىزمەت كورسەتكەن ۋاقىتتا بۇل دۇنيەنىڭ ادىلدىگى اقىرعى دۇنيەدە ءاربىر پەندەنىڭ الدىنان شىعىپ، ەكى دۇنيەنىڭ ەسەبىنە كەلەتىن شەشىمدەرمەن ەسەپتەلەتىن باسقارۋ جۇمىسىنىڭ جۇيەسىن ۇيىمداستىرىپ اتقارعان.

حالىققا، ەلدىڭ مادەنيەتتى دامۋىنا، ەكونوميكاسىنىڭ، تۇرعىنداردىڭ بەيبىتتە تىنىش ءومىر ءسۇرۋىن قامتاماسىز ەتۋ جولىنداعى ادال قىزمەتتە سوپىلىق جولىنىڭ رولىنە، اتقارعان جۇمىسىنىڭ ماڭىزدىلىعىنا ءمان بەرىپ قارايتىن بولساق: پايعامبارىمىز ەل باسقارعان مەشىتتىڭ اۋلاسىندا قۇرما اعاشى بولعان، ونىڭ كولەڭكەسىندە ساكى (تاپشان), ياعني حالىق وتىرىپ دەمالاتىن ورىن بولعان. سول جەردە ەلگە تانىمال قاراپايىم حالىقتىڭ ىشىنەن شىققان سوپىلار وتىرىپ، قاجەت بولعان جاعدايدا تۇنەپ جاتىپ، بالا-شاعاسى مەن ۇيىنەن بولەك، ەلدىڭ، حالىقتىڭ دامۋىنا، وركەنيەتتى ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلۋىنا بايلانىستى وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءمان-ءجايىن، زاڭداردىڭ وسال تۇستارىن زەرتتەپ، دۇرىس شەشىم قابىلداۋىنا، پايعامبارىمىزبەن كەلىپ اقىلداسىپ، وي تۇرتكىلەرىن ۇسىنىپ، ايتارلىقتاي ەلگە ۇلكەن ۇلەسىن قوسىپ ەڭبەك ەتەتىن بولعان. ول ەڭبەكتى تازا دا، ادال، قارا قىلدى قاق جاراتىن شەشىمدەردى قابىلداۋعا، وعان ۇلەس قوسۋداعى جۇمىستى جاساپ وتىرۋ ءۇشىن نيەتىنىڭ، ماقساتىنىڭ ورنىقتى تازالىعىنا ەرەكشە ءمان بەرىپ، وزدەرىن جوعارى مادەنيەتتىلىكتەگى قالىپتاعى ۇستانىمدا وتىرۋىن قاداعالايتىن بولعان. سوپىلاردىڭ وسىنداي ادال ەڭبەكتەرىن باعالاپ وتىرعان پايعامبارىمىز ەلدىڭ زەكەتىنەن (سالىعىنان) ولارعا قاراجات ءبولىپ قامتاماسىز ەتىپ وتىرعان، ال، جۇما كۇندەرى جينالعانداردىڭ ىشىندەگى اۋقاتتى ازاماتتارعا ءوتىنىش ايتىپ سوپىلارعا بەرگەن كومەكتەرى تاريحتا  كورسەتىلگەنىن ەشكىم جوققا شىعارا قويماس.

ارينە، سوپىلىق جولىن ۇستانامىز، سول جولدا جۇرەمىز دەگەندەر دە وسى زامانىمىزدا ەل ىشىندە كوپ كەزدەسەتىنى ىقتيمال. وكىنىشكە وراي، قازاق ەلىنىڭ تەرمە جىراۋلارىنداعى ءتۇيىن سوزدەردە; «بىرەۋلەر مەن جاقسىمىن دەگەنمەنەن، جاقسىلىعى ءوز باسىنان ارتىلماعان» - دەپ بەكەرگە جىرلاماس ەدى.

جەكە باسىنا، جەكە ماقساتىنان اسا الماي جۇرگەن، سوپىلىقتىڭ ماعىناسى مەن ماقساتىن ەلدىك، قوعامدىق دەڭگەيىندە تۇسىنبەگەندىكتەن، ءوز بەتتەرىنشە توپ قۇرىپ پايداسى ءوز باسىنان ارتىلماي جۇرگەندەردى زامانىندا قوجا احمەت ياسساۋي، ىبىراي، اباي، شاكارىم، تۇرماعانبەت، ماعجان جانە دە سونداي دانىشپان اتا-بابالارىمىز اشىق سىناۋى ارقىلى وزدەرىنە قارسى قويىپ العاندارى ارقىلى وزدەرى ءزابىر كورگەنىن ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلمەۋى مۇمكىن.

ەندىگى جەردە ەل بولىپ، حالىق بولىپ الەمنىڭ دامىعان وركەنيەتتى ەلدەردىڭ قاتارىنا ىلەسەمىز دەسەك، ويىپ تۇرىپ ءوز ورنىمىزدى تابامىز دەسەك ورتاق ماقسات قويىپ ەلىمىزدىڭ بەيبىت سەنىمگە جەتەلەيتىن باعىتىمىزدى ايقىنداپ الىپ جۇمىس جاساۋىمىز ءاربىر وتاندى سۇيەتىن ادامنىڭ مىندەتى دەپ قابىلداۋىمىز نىق سەنىمگە بايلانىستى.

سوپىلىقتىڭ مىندەتىن، اتقاراتىن قىزمەتىن قازىرگى زامان تالابىن ەسكەرىپ ەل بيلەگەن، ەلدىڭ اتىنان وركەندەپ دامۋىنا، حالىقتىڭ بەيبىت قۇقىعىنىڭ قورعالۋىنا وتە ءادىل شەشىم قابىلداپ وتىرعان (پرەزيدەنت، مينيستر، پارلامەت، سەنات ت.س.ب)  كىسىلەر، اباي اتامىز ايتقانداي: «قۇدايدان قورقىپ، پەندەدەن ۇيالىپ»، قىزمەتىن ادال اتقاراتىن بولسا، الەم بويىنشا وركەنيەتتى ەلدەردىڭ قاتارىنان كورىنەتىنىمىزگە سەنىم مول بولار ەدى.

سوپىلىق جولدى قوجا احمەت ياسساۋي بابامىز دا جوعارى دەڭگەيدە كورسەتىپ، ەل باسقارعان پايعامبارىمىزدىڭ دارەجەسىندەگى زامانىنا كەلتىرىپ، حالىققا قىزمەت بيلىگىن اتقارعاندارعا تەرەڭ ماعىنادا ۇسىنا ءبىلدى.

وكىنىشكە وراي، سول زاماندا ءدىندى تار شەڭبەردە قابىلداعان، توپتىڭ كولەمىندەگى تۇسىنگەن ءدىني ادامداردىڭ ەل بيلەۋشىلەرگە ىقپالى ۇستەم بولعاندىقتان، ماقساتىنا جەتىپ تۇسىندىرمە جۇمىستارىن ىسكە اسىرۋ جولدارى جابىلىپ وتىرعان.

ەگەردە ەلىمىز رۋحاني دا، مادەني دە، عىلىمي دا تەحنيكالىق، ساياسي دا وتان سۇيگىشتىكپەن دامۋىن قولعا الاتىن بولساق، بيلىكتىڭ تۇتقاسىن ۇستاعاندار، حالىققا ادال دا تازا قىزمەتىن اتقارعان ۋاقىتتا جەتە الاتىنىمىز انىق.

ەگەر دە حالقىمىزعا ادال قىزمەتتەردىڭ شەشىمىن قابىلدايتىن جاناشىر جاندار كوبەيىپ، ولاردىڭ جۇمىسىنىڭ ناتيجەسى مەن جەمىسىن ەل كورەتىن جاعدايعا جەتەتىن بولسا، قۇران كارىمنىڭ; «ءاي ادامزات قاۋىمى مەن جىن قاۋىمى، سەندەرگە ەكى دۇنيەدە باقىتتى بولۋ ءۇشىن قۇران تۇسىردىك، جاراتۋشىلارىڭا قانداي كىنا ارتا الاسىڭدار» - دەگەن اياتى جاندانىپ، تۇجىرىمدى تۇردە موينۇسىنىپ، ورىندالعانداي كەيىپكە كەلەر ەدى.

زامانىمىزعا لايىقتى جاراتۋشىنىڭ الدىنداعى حالىق ءۇشىن اتقاراتىن  مىندەتىن ورىنداپ، بەيبىت ومىرگە دەگەن سەنىممەن(دىن) ەلگە ادال دا، تازا قىزمەتى جاساعان ادام ەرەكشەلەتىنى بەلگىلى. وسى ۇستانىممەن قابىلداعان ءدىن (سەنىم) عانا ورنىعىپ الەمدىك دەڭگەيدە دامي الادى جانە ەلگە دە، حالىققا دا، الەمگە دە پايداسىن(ساۋابىن) اكەلەتىنى كامىل سەنىمنەن تۇرادى. بۇل ماقساتتى بابالارىمىز; «سوپىلىق دەگەن اۋىر جول، ۇستانساڭ ونى ءتاۋىر جول» - دەپ بۇل جولدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ اۋىر ەكەنىن، سالماقتى جول ەكەنىن، ەرەكشە جوعارى شەشىم قابىلدايتىن كىسىنىڭ مىندەتىن مەڭزەگەن.

جاراتۋشىنىڭ ءسوزى – بۇكىل ادامزاتقا ورتاق مىندەتتەر جۇكتەپ، ونىڭ سۇراۋى دا ورتاق ەكەنىن ۇمىتپايىق اعايىن.

ماراتبەك نۇرجانوۆ،

«اقيقات نۇرى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى،

قىزىلوردا قالاسى

Abai.kz