وسىدان ەكى ءۇش اپتا بۇرىن الەۋمەتتىك جەلىدە «مەستو ناۋكي ۆ ميرە» دەگەن اقپارات جاريالاندى. وعان سايكەس, تالدانعان 180 ەلدىڭ اراسىندا تەحنيكالىق دامۋ دارەجەسى بويىنشا قازاقستان 36 ورىندا، عىلىمي ىزدەنىستەر مەن كونسترۋكتورلىق جۇمىستارعا جۇمسالاتىن شىعىندار جونىنەن 125, پەتەنتتىك بەلسەندىلىگى بويىنشا 145 ورىندا، حيرش يندەكسىنىڭ تالابىنا ساي جاريالانعان ماقالار جونىنەن 103 ورىندا، ۋنيۆەرسيتەتتەر اراسىندا ءال فارابي اتىنداعى ۇۋ 757 ورىندا، نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتى 983 ورىندا ەكەن.

دەمەك ەلىمىزدىڭ تەحنيكالىق دامۋى باتىس ەۋروپا، اقش، جاپونيا، قىتاي، وڭتۇستىك ازيا جانە ت.ب. دامىعان ەلدەردىڭ تەحنيكالارى، قۇرال-سايماندارى مەن تەحنولوگيالارى ارقىلى ىسكە اسىرىلىپ وتىرعانى جايلى قورىتىندى جاساۋعا بولادى. مەديتسينالىق ءدارى-دارمەكتەر مەن ەگىن شارۋاشىلىعىندا كەڭىنەن قولدانىلاتىن پەستيتسيدتەر تۋرالى دا جاعداي شامامەن وسىلاي.

2021 جىلى قازاقستاندا ءبىلىم سالاسىن قارجىلاندىرۋعا 3,7 تريللليون تەڭگە، دەمەك، جالپى ىشكى ونىمگە ء(جىو) شاققاندا 5 پايىزعا جۋىق قارجى جۇمسالسا، ناميبيادا بۇل كورسەتكىش 9,41, وار 6,84%-دى قۇرايدى ەكەن. وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا، 2023 جىلى ءبىلىم سالاسىن قارجىلاندىرۋ 1,2 تريلليونعا ارتپاق. قارجىنىڭ ءبىرازى جاڭا مەكتەپتەر سالۋعا جۇمسالاتىن بولۋ كەرەك. ءىرى مەگاپوليستەردە، اسىرەسە، استانادا وقۋشىلار سانى جىل سايىن ارتۋىنا بايلانىستى ءۇش اۋسىمدا وقىتۋعا ءماجبۇر بولىپ وتىر. ءبىراز ەلدى مەكەندەردە، اسىرەسە، وڭتۇستىك وڭىردە، توزىعى جەتىپ، سوڭعى وتىز جىلدا دۇرىس جوندەۋ كورمەگەن مەكتەپتەر دە ءجيى كەزدەسەتىن كورىنەدى.

ۇلتتىق ستاتيستيكا مەكەمەسىنىڭ مالىمەتىنە سايكەس، 2022 جىلى  عىلىمدى قارجىلاندىرۋعا 84 ملرد   جۇمسالىپ، ء(جىو ونىمگە شاققاندا  0,13 %), عالىمدار مەن زەرتتەۋشى قىزمەتكەرلەردىڭ جالپى سانى 21600  بولىپتى. بۇل 2020 جىلمەن سالىستىرعاندا 5 پايىزعا كەم. ۇستىمىزدەگى جىلى 6 ءىرى ۇلتتىق جوبالارعا ورىنداۋعا قاتىسقان 1136 عالىم قىزمەتتەن كەتكەن، ولاردىڭ ىشىندە 717 عىلىم كانديداتتارى مەن دوكتورلارى بار. بۇنىڭ باستى سەبەبى ەلىمىزدە عىلىمعا جەتە كوڭىل بولىنبەۋى، عىلىمي قىزمەتكەرلەردىڭ جالاقىسىنىڭ تومەن بولۋى، ماتەريالدىق تەحنيكالىق جاعداي جاسالىنباۋى. وتكەن جىلى جوو-دا ىستەيتىن عالىمداردىڭ ورتاشا جالاقىسى 253 مىڭ تەڭگەنى قۇراپتى.  سالىستىرىپ كورىڭىز، استانا مەن الماتى جانە تاعى باسقا ءىرى قالالاردا مەكتەپتە ساباق بەرەتىن جوعارعى ساناتتاعى ۇستازداردىڭ جالاقىسى 400-500 مىڭ تەڭگەگە جەتەدى، دارىگەرلەر دە شامامەن وسىنداي تابىس تابادى. ودان ۇستازداردىڭ بىلىكتىلىگى ارتىپ، ءبىلىمنىڭ ساپاسى كوتەرىلە قويسا دۇرىس بولار ەدى. فيلوسوف يوسيف برودسكي: «ەگەر ءبىر ادام كىتاپ وقىماسا، ول ونىڭ ءوز قاسىرەتى، ال ميلليونداعان ادام كىتاپ وقىماسا تۇتاس ءبىر ۇلتتىڭ قاسىرەتى»، - دەگەن ەكەن.

وكىنىشكە وراي، ەگەمەن ەلىمىزدە تازا ەڭبەكپەن ەمەس، نەشە ءتۇرلى كولەڭكەلى جولمەن، مۇقتاج حالىقتى الداپ-ارباۋمەن تابىس تابۋشىلار، جەمقورلار مەن پاراقورلار كوبەيمەسە، ازايار ەمەس. بانك جۇيەلەرىنەن نەسيە الىپ، مەزگىلىندە قارىزىن قايتارا الماي وتىرعاندار سانى ءبىر جارىم ەكى ميلليونعا جەتەتىن كورىنەدى. جازبامدى دانىشپان ءال ءفارابيدىڭ: «تاربيەسىز بەرىلگەن ءبىلىم ۇلتقا ەلگە اپات اكەلەدى». ۇلى ابايدىڭ ۇلتىمىز جايلى: «تەرەڭ وي، تەرەڭ عىلىم ىزدەمەيدى. وتىرىك پەن وسەكتى جۇندەي ءتۇتىپ: «وسەك وتىرىك، ماقتانشاق، ەرىنشەك، بەكەر مال شاشپاق - بەس دۇشپانىڭ بىلسەڭىز. تالاپ، ەڭبەك، تەرەڭ وي، قاناعات، راحىم ويلاپ قوي. بەس اسىل ءىس كونسەڭىز» دەگەن ولەڭ جولدارىمەن اياقتاعاندا ءجون كوردىم.

مۇرات قويشىباەۆ

Abai.kz