كەشەدەن بەرى ەلدى دۇرلىكتىرىپ, قازاقتىڭ سوڭعى حانى – كەنەسارى قاسىمۇلىنىڭ (1802- 1847) باسىن ءاليحان بوكەيحان (1866- 1937) تىعۋعا كومەكتەستى دەگەن ساندىراق جەلىنىڭ نازاسىن كەلتىردى.

كەنەسارى حان 1847 جىلى قازا بولىپ، حاننىڭ باسى ومبى گۋبەرناتورى گەنەرال گورچاكوۆكە جەتكىزىلگەن.

كەنەسارى حاننىڭ 1836 جىلدان باستاپ سوزىلعان 10 جىلعى ۇلت ازاتتىق سوعىسىنىڭ سوڭعى ەكى 1845-1847 جج. وقيعالارى ارحيۆ دەرەكتەر نەگىزىندە ايعاقتالعان. ءاليحان بوكەيحاننىڭ ستەپنياك بۇركەنشىك ەسىمىمەن 1923 جىلى جارىق كورگەن

ماتەريالى ك يستوري سۋلتانا كەنەسارى كاسىموۆا. ۆوسپومينانيا كارا-كيرگيزا كاليگۋلى اليبەكوۆا و پوسلەدنيح دنياح كەنەسارى. پود رەداكتسيەي پروف. پوليۆانوۆا ي دوكتورا دوسمۋحامەدوۆا. تۋركەستانسكوە گوس. يزداتەلستۆو تاشكەنت، 1923. ەڭبەگىندە كەنەسارى حاندى كىمدەر نە ءۇشىن ساتتى; كىمدەر قاسىندا بولدى; ماناپتار حاندى قالاي جازالاعانى تۋرالى ناقتى: وسى وقيعاعا قاتىسۋشىلاردىڭ دونوستارى ارقىلى باياندالعان.

كىتاپقا سول كەزدەگى ماسكەۋ مويىنداعان رەسەيدىڭ اتاقتى تۇركولوگى پوليۆانوۆ پەن پروفەسسور ح.دوسمۇحاممەدۇلى جاۋاپتى رەداكتورلىق ەتكەن.

كىتاپتى الەكەڭ اكەسىنە ارناعان.

مەن كورسەتكەن باسىلىم تاۋەلسىزدىك كەزىندەگى تۇڭعىش بولعاندىقتان، بۇل ءماتىن كەيىنگى باسىلىمداردا وزگەرتىلۋى ابدەن مۇمكىن. قازىر مەكەمە باسشىلارى الاش مۇراسىن مامان عالىمدار ەمەس، ءوز ۇيعارۋىنشا قالاي بولسا سولاي شىعارۋدا.

بۇل شاعىن ەڭبەكتە تومدارعا سياتىڭ تاريحي شىندىق تۇر!

رەسەي بيلىگىنىڭ عاسىرلار بويى ەزگىسى مەن وتارلاۋىنا قارسى شىققان قازاقتىڭ سوڭعى حانى كەنەسارىنى ساتقان، ونىڭ باسى سۇيەگىن قورلاعان پەندەلەردىڭ ىستەگەندەرى ءوز سوزدەرىنەن الىنعان!

وسىنشاما تاريحي ماعلۇماتتى بىزگە امانات ەتكەن ءاليحان بوكەيحاندى وسىنشاما قورلاپ كورسەتۋ بارىپ تۇرعان ارانداتۋشىلىق!

وقىڭىزدار! ارۋاقتى قورلاماڭىزدار!

الاش وردا ۇكىمەتىن قۇرىپ قازىرگى مەملەكەت شەكاراسىنا دەيىن بەكىتىپ بەرگەن الاش ساياسي ەليتاسىنىڭ كوشباسشىسى بولا بىلگەن، وتانىم دەپ وتكەن ءاليحاندى ءبىز ەمەس ءبىر اللا تاعالا قورعايدى!

قازىرگى ەلدىڭ ءتۇرلى تىرلىگىنەن ءبىزدىڭ نازارىمىزدى باسقا جاققا اۋدارىپ جاتقانداردارىڭ بۇل ارەكەتىن ءبىر قۇداي بىلەدى.

بىراق بۇل ءۇشىن ءاليحان بوكەيحان باستاعان الاش ساياسي ەليتاسىن قورلاي المايسىزدار!

سولارداي بولىپ الايىقشى!

ءبىر قاتىن ارۋاقپەن سويلەسىپتى مىس دەگەن ساندىراققا سەنەتىن قازاققا ءبىر اللا تاعالانىڭ قورعانى بولسىن.

الدەرىڭىز كەلسە بۇگىنگى كۇنگە يە بولىڭىزدار!

ءسىز بەن ءبىز ءوز زامانىمىز ءۇشىن جاۋاپ بەرەمىز!

ءاليحان بوكەيحان باستاعان الاشتىقتار وتان الدىنداعى پارىزدارىن تەڭىزدەي ەتىپ وتەپ كەتكەندەر.

قازاقتى ارانداتىپ وتىرعانداردى دا ءبىر اللاعا كورىپ تۇر.

بۇل ناۋرىز ەلگە باق داۋلەت بەرەكە بىرلىك اكەلسىن!

ەل امان بولسىن! وتانشىل جاستاردىڭ كۇنى تۋسىن!

كەرەي مەن جانىبەك كوتەرگەن قازاق مەملەكەتىنىڭ شاڭىراعى بيىك بولسىن; ابىلاي حان جوڭعاردان قورعاپ قالدىرعان قاسيەتتى اتا بابا جەرى ۇرپاقتارىمىزعا بەرەكەسىن بەرسىن.

بابالاردىڭ وسىنشاما قانىمەن قورعالعان مەملەكەتىمىزدىڭ شەكاراسىنا دەيىن بەكىتىپ بەرگەن الاشتىقتارداي ءىس تىندىرىپ الايىقشى!

قازاق دەگەن ۇلت اتاۋىن وتارلاۋ كەزىندە (1913) قايتارعان الاش ارىستارى بىزگە امانات ەتكەن ۇلتتىڭ قۇلاعى، كوزى، ءۇنى بولۋدى ۇرپاقتارعا بۇيىرتسىن;

ادامزات دەگەن ماتريتساعا ءبىز ءاليحان بوكەيحان باستاعان وتانشىلدىق، احاڭ سياقتى ادامدىق ديقانشىسى بولىپ، ويان، قازاق! دەگەن مىرجاقىپ، مەن جاستارعا سەنەمىن! دەگەن ماعجان، «قازاق جەرىن كومىردەي باسىپ اقتار ءوتتى» دەگەن جۇسىپبەك، ەل ىشىندە الاماندىق بولماسىنشى دەگەن حالەل باستاعان الاششىل ساياسي، عىلىمي ەليتانىڭ ادامزاتتىق زاماناۋي اقىلىمەن عانا تانىلامىز!

ناۋرىز قۇتتى بولسىن!

بابالار اڭساعان تاۋەلسىزدىكتىڭ مەرەيى ۇستەم بولسىن!

ايگۇل ىسماقوۆا

Abai.kz