ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت ۇيىمداستىرىلعان رەسپۋبليكالىق جۇمىسپەن قامتۋ فورۋمى شىعىس قازاقستان وبلىسى كوكپەكتى اۋدانى كوكجايىق تىرەك ەلدى مەكەنىندە ءوتتى. جوعارى دەڭگەيدەگى شاراعا پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ەربول ورىنباەۆ باستاعان سالاعا قاتىستى ءتۇرلى مينيسترلىكتەردىڭ وكىلدەرى، وڭىرلەردەگى وبلىس اكىمدەرىنىڭ ورىنباسارلارى، جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالاردى ۇيلەستىرۋ باسقارمالارىنىڭ باسشىلارى جانە باسقا دا جاۋاپتى لاۋازىم يەلەرى قاتىستى.

استانادان كەلگەن رەسمي دەلەگاتتاردى وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ قارسى الىپ، وسكەمەندەگى بىرقاتار نىسانداردى ارالاتىپ، كورسەتتى. ۆيتسە-پرەمەر ەربول ورىنباەۆ ات باسىن بۇرعان العاشقى نىسان قالاداعى 110 ميلليون تەڭگە قارجىعا قايتا جوندەۋدەن وتكەن بالالاردىڭ شىعارماشىلىق سارايى. ءىشى-سىرتى كوزدىڭ جاۋىن الارلىقتاي زاماناۋي ۇلگىدە جوندەلگەن، ەڭ باستىسى ۇلتتىق ناقىشتاعى ويۋ-ورنەكتەرمەن اسەم بەزەندىرىلگەن ساراي قۇرمەتتى قوناقتاردىڭ شىنايى تاڭدانىسىن تۋعىزدى. اسىرەسە، قابىرعالارعا جاعالاي ىلىنگەن بالالاردىڭ وزدەرى سالعان تاماشا تۋىندىلارى، كورمەگە قويىلعان قولونەر بۇيىمدارى كوپشىلىكتى قىزىقتىردى.

ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت ۇيىمداستىرىلعان رەسپۋبليكالىق جۇمىسپەن قامتۋ فورۋمى شىعىس قازاقستان وبلىسى كوكپەكتى اۋدانى كوكجايىق تىرەك ەلدى مەكەنىندە ءوتتى. جوعارى دەڭگەيدەگى شاراعا پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ەربول ورىنباەۆ باستاعان سالاعا قاتىستى ءتۇرلى مينيسترلىكتەردىڭ وكىلدەرى، وڭىرلەردەگى وبلىس اكىمدەرىنىڭ ورىنباسارلارى، جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالاردى ۇيلەستىرۋ باسقارمالارىنىڭ باسشىلارى جانە باسقا دا جاۋاپتى لاۋازىم يەلەرى قاتىستى.

استانادان كەلگەن رەسمي دەلەگاتتاردى وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ قارسى الىپ، وسكەمەندەگى بىرقاتار نىسانداردى ارالاتىپ، كورسەتتى. ۆيتسە-پرەمەر ەربول ورىنباەۆ ات باسىن بۇرعان العاشقى نىسان قالاداعى 110 ميلليون تەڭگە قارجىعا قايتا جوندەۋدەن وتكەن بالالاردىڭ شىعارماشىلىق سارايى. ءىشى-سىرتى كوزدىڭ جاۋىن الارلىقتاي زاماناۋي ۇلگىدە جوندەلگەن، ەڭ باستىسى ۇلتتىق ناقىشتاعى ويۋ-ورنەكتەرمەن اسەم بەزەندىرىلگەن ساراي قۇرمەتتى قوناقتاردىڭ شىنايى تاڭدانىسىن تۋعىزدى. اسىرەسە، قابىرعالارعا جاعالاي ىلىنگەن بالالاردىڭ وزدەرى سالعان تاماشا تۋىندىلارى، كورمەگە قويىلعان قولونەر بۇيىمدارى كوپشىلىكتى قىزىقتىردى.

بۇل ساراي جالپى سانى 2 مىڭنان استام وقۋشىنى قامتىسا، ءبىر مەزەتتە جەتى جۇزدەن استام بالا ءتۇرلى ۇيىرمەلەرگە قاتىسا الادى. مەكەمە ديرەكتورى گالينا استاشكينانىڭ ايتۋىنشا، كۇزدەن باستاپ مۇندا جۇزگە جۋىق ءتۇرلى ۇيىرمەلەرگە وقۋشىلار قابىلدايدى. قازىردىڭ وزىندە حورەوگرافيا، قولونەر شەبەرلىگى، پىكىرتالاس كلۋبى، ءىت سىنىبى، ءباسپاسوز ورتالىعى، فوتوستۋديا، ەكوورتالىق سياقتى كوپتەگەن سىنىپتاردىڭ جۇمىسى قىزىپ تۇر.

وسىدان سوڭ مارتەبەلى مەيماندار ەرتىستىڭ سول جاعالاۋىندا ورىن تەپكەن «قالياقپاروۆ» جەكە كاسىپكەرلىگىنىڭ مالعا ارنالعان نىعىزدالعان شاقپاق تۇز شىعاراتىن شاعىن تسەحىنىڭ جۇمىسىمەن تانىستى.

– «جۇمىسپەن قامتۋ – 2020» باعدارلاماسى اياسىندا ءبىز توعىز ادام بىرىگىپ، «ۋكاست» نەسيە سەرىكتەستىگىن قۇردىق. سول ارقىلى «ەرتىس اكك-دان» 27 ميلليون تەڭگە نەسيە الدىق. بۇگىندە وسى قارجىنىڭ 20 ميلليون تەڭگەسىنە قىتايدان قاجەتتى قوندىرعىلار ساتىپ اكەلىپ، مالدى ازىقتاندىراتىن تۇزداردى شىعارىپ جاتىرمىز، - دەپ ءتۇسىندىردى سەرىكتەستىك جەتەكشىسى ءۋالحان قالياقپاروۆ.

بۇگىندە ول جەردە بارلىعى 12 ادام ەكى اۋىسىممەن ەڭبەك ەتۋدە. جۇمىسكەرلەردىڭ الاتىن جالاقىلارى تۇسەتىن تابىستىڭ كولەمىنە بايلانىستى. ەڭ كەمى 50 مىڭ تەڭگەدەن تومەن ەمەس. دايىن ءونىمدى ساتىپ الۋشىلار دا جەتىپ ارتىلادى ەكەن. كاسىپتىڭ ۇرشىعىن شىر اينالدىرىپ وتىرعان ۋالحانمەن اڭگىمە اراسىندا دەلەگاتسيا مۇشەلەرى وزدەرىن قىزىقتىرعان سۇراقتارعا جاۋاپ الىپ، مەملەكەت تاراپىنان قانداي دا كومەك-قولداۋ كورسەتىلىپ جاتىر ما، جوق پا ءبىلدى. ءوز كەزەگىندە جەكە كاسىپكەر بارلىق ماسەلەلەر جەرگىلىكتى باسشىلاردىڭ كومەگىمەن شەشىلىپ، قولداۋدان دا قۇر الاقان ەمەستىگىن جەتكىزدى. ءتىپتى كەلەشەكتە ول ۆەتەرينار ماماندارمەن بىرلەسىپ تۇزداردىڭ قۇرامىنا مالدىڭ اعزاسىنا قاجەتتى مينەرالدى قوسپالار قوسىپ ءوندىرۋدى جولعا قويماق. ول ءۇشىن شاعىن تسەحتىڭ جانىنان قوسىمشا اكىمشىلىك عيمارات تۇرعىزىپ، وندا زەرتحانالىق بولمەلەر اشپاق ويى بار. مينەرالدى قوسپالارعا باي تۇزدار قازىر ءبىزدىڭ وڭىرگە رەسەيدەن تاسىمالدانۋدا. باعاسى قىمبات، بەس كەلىلىك ءبىر شاقپاعىنىڭ ءوزى 2 مىڭ تەڭگەنىڭ ۇستىندە تۇرادى. ەگەر مۇنداي تۇزدار وزىمىزدە وندىرىلسە قۇنى الدەقايدا ارزانعا تۇسەتىنىن ايتادى ماماندار. 

سونىمەن قاتار دەلەگاتسيا وكىلدەرى مەنوۆنوە اۋىلىنداعى بال وندىرۋمەن اينالىساتىن «اپيمونديا» جشس-نىڭ دۇكەنىن ارالاپ كورىپ، تسەح جۇمىسىمەن تانىستى.

«جۇمىسپەن قامتۋ – 2020» باعدارلاماسى بويىنشا 2011 جىلى مەملەكەتتەن جەڭىلدىكپەن العاشقى نەسيەلەرىن الىپ ومارتا شارۋاشىلىعىن جۇرگىزىپ باستاعان اتالمىش سەرىكتەستىك بىلتىر تاعى دا 21 ميلليون تەڭگە كولەمىندە ەكىنشى نەسيەلەرىن الىپ كاسىپتەرىن دامىتۋ ۇستىندە. بۇگىنگى تاڭدا شارۋاشىلىقتا وتىزدىڭ ۇستىندە ادام جۇمىس ىستەپ، تۇراقتى ەڭبەك اقىلارىن الىپ وتىر. ال وندىرىلگەن بال وبلىستى بىلاي قويعاندا بۇكىل رەسپۋبليكاعا، ءتىپتى شەت مەملەكەتتەرگە تاسىمالدانۋدا. اسىرەسە، التاي بالىنا تمد مەملەكەتتەرىنەن باسقا ىرگەدەگى كورشىمىز قىتايدىڭ دا تانىتىپ وتىرعان قىزىعۋشىلىعى جوعارى. اسپان استى ەلىمەن اراداعى جاسالعان كەلىسىمگە سايكەس 1 مىڭ توننا بال ميللياردتار مەكەنىنە جونەلتىلمەك.

– «جۇمىسپەن قامتۋ» باعدارلاماسى كاسىپكەرلىكپەن اينالىسۋعا بەل بۋعان ادامدار ءۇشىن وتە ماڭىزدى. ويتكەنى بيزنەستى باستاۋ ءۇشىن اۋەلى بەلگىلى ءبىر مولشەردە قاراجات كەرەك قوي. وسى قاراجاتتى باعدارلاما ارقىلى الۋعا بولادى. ارى قاراي تۇسكەن تابىسىڭىزعا قاراي كاسىبىڭىزدى دامىتا بەرەسىز، - دەپ سويلەگەن «اپيمونديا» نەسيە سەرىكتەستىگىنىڭ توراعاسى الەكسەي  قاسىمباەۆ وبلىستىق بيۋدجەتتەن اسىل تۇقىمدى ارا شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا قاجەتتى مولشەردە سۋبسيديا الىپ وتىرعانىن دا تىلگە تيەك ەتتى. 

ال شارۋاشىلىققا قاجەتتى ومارتاشىلار ۇلان اۋدانى ساراتوۆ اۋىلىنداعى شىعىس قازاقستان اۋىل شارۋاشىلىق كوللەدجىندە، وبلىستىق عىلىمي زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا (وپىتنوە پولە) وقىتىلۋدا.

وسى ارادا وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ اۋىل شارۋاشىلىق مينيسترلىگى تاراپىنان شىعىس قازاقستاننىڭ برەندى دەپ تانىلعان مارال جانە ومارتا شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋگە مەيىلىنشە كوڭىل بولىنبەي جاتقانىن جاسىرمادى.  

– مەملەكەت باسشىسىنىڭ ارا جانە مارال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ جونىندە تىكەلەي بەرگەن تاپسىرماسى بار. اۋىل شارۋاشىلىق ءمينيسترى اسىلبەك مامىتبەكوۆپەن دە وسى تاقىرىپتا اڭگىمە بولعان. ءبىز ارنايى باعدارلاما ازىرلەدىك. وبلىس بيۋدجەتىنەن قاراجات تاۋىپ، اسىل تۇقىمدى ارا وسىرەتىن پاسىكتەردى قولداۋعا سۋبسيديا بولدىك. وسىنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ وبلىستىڭ عانا ەمەس ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى ءۇشىن قاجەتتى ىستەر. سوندىقتان اتالعان ەكى شارۋاشىلىققا دۇرىستاپ كوڭىل ءبولۋىمىز كەرەك، - دەپ ءتۇيدى ايماق باسشىسى.

«اپيموندياداعى» اڭگىمە بارىسىندا وتكەن عاسىردا اتى الەمگە جايىلعان التاي بالىنىڭ اتاعىن قايتا جاڭعىرتۋ ماسەلەسى دە ءسوز بولدى. وبلىس اكىمىنىڭ كەلتىرگەن دەرەگىنە سۇيەنسەك، كەڭەس داۋىرىندە شىعىس قازاقستان وبلىسى 20 مىڭ تونناعا دەيىن بال ءوندىرىپتى. وداق ىدىراعاننان كەيىن ول كورسەتكىش مۇلدەم ازايىپ كەتكەن. جەرگىلىكتى بيلىك كەلەشەكتە وسى مەجەنى باعىندىرۋدى ماقسات ساناۋدا. ولاي ايتۋعا نەگىز بار. ماسەلەن، 2009 جىلى وبلىستا 700 توننا بال جينالسا، بىلتىر بۇل 3 مىڭ تونناعا جەتىپ جىعىلعان. ال بيىلعى جوسپار كورسەتكىشتى 4 مىڭ تونناعا جەتكىزۋ جانە ونى جىل سايىن ەسەلەي ءتۇسۋ. ءوڭىر باسشىسىنىڭ بۇل جوسپارىن ۆيتسە-پرەمەر مەن وزگە دەلەگاتتار قىزۋ قولداپ، ىسكە ساتتىلىك تىلەدى.    

تىرەك اۋىلدارىندا قايناعان تىرشىلىك

بۇدان سوڭ قوناقتار كوكپەكتى اۋدانىنداعى بىرقاتار نىسانداردى ارالاپ، ولاردىڭ جۇمىسىمەن جەتە تانىستى. اتاپ ايتساق، ولار سامار اۋىلىنداعى جەكە كاسىپكەر قايرات تۇڭعىشپاەۆتىڭ ومارتا شارۋاشىلىعىندا، جاڭادان اشىلعان جيھاز تسەحى مەن «رىبپروم» سەرىكتەستىگىندە جانە وزگە دە نىسانداردا بولدى. ولاردىڭ دەنى «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارلاماسى اياسىندا قۇرىلعان.

ماسەلەن، «رىبپروم» كاسىپورنى 120-دان استام ادامعا جۇمىس بەرىپ وتىر. مۇنداعى بالىقتان جاسالعان جارتىلاي فابريكاتتار نەگىزىنەن ەۋروپا ەلدەرىنە ساتىلادى ەكەن. قارقىندى وركەندەپ كەلە جاتقان اتالمىش سەرىكتەستىك بۇگىنگى تاڭدا مەملەكەتتىڭ قولداۋىنا اسا مۇقتاج ەمەس، ولار كەرىسىنشە تىرەك اۋىلعا قولدان كەلگەنشە دەمەۋ كورسەتۋگە ءازىر.

ۆيتسە-پرەمەر ەربول ورىنباەۆ سامار اۋىلىندا جاڭادان سالىنعان سپورت ءمودۋلىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا قاتىستى. عيماراتتىڭ ىرگەسىنەن بالالارعا ارنالعان ويىن الاڭى، فۋتبول ستاديونى، حوككەي قوراپشاسى ورىن تەۋىپتى. نىساندى سالعان مەردىگەر ۇيىم – «Nadal Trade» ءوز ەسەبىنەن كەشەننىڭ اينالاسىن اباتتاندىرىپ، ياعني 300 شارشى مەتر اۋماققا اسفالت توسەپ، قورشاۋ ورناتىپ، جارىقتاندىرىپ شىققان. ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىنەن كەلگەن مارتەبەلى مەيماندار ءوز تاڭدانىستارىن جاسىرعان جوق. ولاردىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي زاماناۋي سپورت ءمودۋلىن اۋىل تۇرماق، اۋدان ورتالىقتارىنان كەزدەستىرۋ قيىن. 

– ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆ جاستار ساياساتىنا ءاردايىم ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ وتىرادى. سول سەبەپتى ءبىز وبلىس جاستارىنىڭ ساپالى ءبىلىم الىپ، لايىقتى جۇمىسپەن قامتىلۋى ءۇشىن، ياعني ءوز-وزدەرىن شىڭداپ، ءوسىپ-وركەندەۋى ءۇشىن قولىمىزدان كەلگەن بارلىق مۇمكىندىكتى جاساۋعا تىرىسۋدامىز. ال، جاس ۇرپاقتىڭ مىندەتى – ەلىمىزدىڭ ءبىلىمدى دە بىلىكتى، دەنى ساۋ، وتانسۇيگىش ازاماتتارى بولۋ، – دەدى ايماق باسشىسى سپورت ءمودۋلىنىڭ اشىلۋ راسىمىندە.

رەسمي دەلەگاتسيا وكىلدەرى سامار اۋىلىنداعى بالالار شىعارماشىلىعىنىڭ ۇيىندە دە بولدى. مەكەمەنىڭ مەڭگەرۋشىسى گالينا شتۋكەرت قوناقتاردى ءتۇرلى ۇيىرمەلەردىڭ جۇمىسى جايىندا، وقۋشىلاردىڭ جەتكەن جەتىستىكتەرى تۋرالى حاباردار ەتتى. بۇدان سوڭ فورۋمعا قاتىسۋشىلار ەكى جىل بۇرىن «جول كارتاسى» باعدارلاماسى اياسىندا كۇردەلى جوندەۋدەن وتكەن مادەنيەت ءۇيىن تاماشالادى.

اۋدانداعى كەلەسى تىرەك ەلدىمەكەن – پرەوبراجەنكادا جەرگىلىكتى كاسىپكەرلەر شىعارعان ونىمدەردىڭ كورمەسى ۇيىمداستىرىلدى. ايتالىق، كاسىپكەر تىلەبالدى قۇسايىنوۆ كورمەگە ءوزى جاساعان پيمالارىن قويىپتى. ول شاعىن بيزنەستى نەسيەلەندىرۋ باعدارلاماسىنىڭ ارقاسىندا پيما باسۋ تسەحىن اشقان ەكەن. سونداي-اق، دەلەگاتتار اۋدانداعى ىرگەلى شارۋاشىلىقتىڭ ءبىرى – «ورنەك» سەرىكتەستىگىنىڭ جۇمىسىمەن تانىسىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكالارىن كوردى. ونىڭ باسشىسى ەرجان قويگەلدين مەملەكەتتىك «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارلاماسى جانە كاسىپكەرلىكتى قولداۋعا باعىتتالعان باسقا دا ءىس-شارالار شارۋاشىلىقتار ءۇشىن اسا پايدالى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

– «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارلاماسى كاسىپكەرلەر ءۇشىن وتە ءتيىمدى. اسىرەسە، ونىڭ ءۇشىنشى باعىتى، ياعني ماماندارعا ارناپ تۇرعىن ءۇي سالۋ ءبىزدى قىزىقتىرىپ وتىر. سەبەبى، اۋىلداعى شارۋاشىلىقتارعا قازىرگى كەزدە ەڭ الدىمەن بىلىكتى ماماندار قاجەت، – دەيدى ول.

تىرەك اۋىلداعى بالالارعا ارنالعان ويىن الاڭقايلارى، سپورت الاڭدارى، ءتىپتى ۇيلەردىڭ ءبىر تۇسكە بويالعان ادەمى قاشالارى دا فورۋمعا قاتىسۋشىلاردىڭ نازارىنان تىس قالماعانىن اتاپ وتكىمىز كەلەدى. 

 «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ بويىنشا تۇڭعىش رەسپۋبليكالىق فورۋم كوكپەكتى اۋدانىنىڭ كوكجايىق تىرەك اۋىلىندا بولىپ ءوتتى. بۇل كەلەلى باسقوسۋدىڭ باستى ەرەكشەلىگى سول، –العاشقى رەت وسىنداي اۋقىمدى شارا وبلىس نە بولماسا اۋدان ورتالىعىندا ەمەس، اۋىلدا ۇيىمداستىرىلدى. ونىڭ شىعىستا وتكىزىلۋىنىڭ دە ءوز سەبەبى بار، ويتكەنى «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» جانە تىرەك ەلدى مەكەندەردى دامىتۋ مەملەكەتتىك باعدارلامالارىن جۇزەگە اسىرۋ جونەنىنەن ايماعىمىز رەسپۋبليكا بويىنشا كوش باستاپ كەلەدى.

فورۋمعا ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى تامارا دۇيسەنوۆا، ءماجىلىس دەپۋتاتتارى گۇلميرا يسيمباەۆا مەن سۆەتلانا فەرحو، بۇۇ دامۋ باعدارلاماسىنىڭ قازاقستانداعى رەسمي وكىلى ستيۆەن تۋلل،وبلىس اكىمدەرىنىڭ ورىنباسارلارى جانە جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالاردى ۇيلەستىرۋ باسقارمالارىنىڭ باسشىلارى، بىرقاتار مينيسترلىكتەردىڭ وكىلدەرى قاتىستى. 

ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىنەن جينالعان مارتەبەلى قوناقتار الدىمەن اۋىلدىڭ ساياباعىن ارالادى. بۇرىندارى قاراۋسىز جاتقان بۇل جەر بۇگىندە كوكجايىقتىڭ كوركىن كەلتىرىپ تۇر. ساياباق وبلىسىمىزدا بەلسەندى تۇردە ىسكە اسىرىلىپ جاتقان مەملەكەتتىك-جەكە مەنشىك سەرىكتەستىك باعدارلاماسى اياسىندا جوندەلگەن. اتاپ ايتقاندا، ونىڭ اۋماعى تۇگەلدەي قورشالىپ، جارىقتاندىرىلىپتى، سونىمەن بىرگە مۇندا جازعى ساحنا الاڭى دا ورناتىلعان ەكەن.

بۇدان كەيىن ساياباق ماڭىندا ۇكىمەت دەلەگاتسياسى ءبىر توپ مال دارىگەرلەرىنە سۋ جاڭا «نيۆا» اۆتوكولىكتەرىنىڭ كىلتتەرىن تابىس ەتتى. سالتاناتتى شارادان سوڭ ۆيتسە-پرەمەرگە «ەلىم-اي-كوكپەكتى» جوباسى تانىستىرىلدى. اتالمىش شارۋاشىلىق اسىل تۇقىمدى سيىرلاردى وسىرۋمەن اينالىسادى. سەرىكتەستىك جەتەكشىسى سەرىكبول ءايتمولديننىڭ ايتۋى بويىنشا، ولار نەسيەلەندىرۋ باعدارلاماسىنا قاتىسا وتىرىپ ءوز الەۋەتتەرىن كۇشەيتۋدە. ماسەلەن، نەسيە قارجىسىنا اسىل تۇقىمدى مال، زاماناۋي اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى ساتىپ العان. شارۋاشىلىق جەم-ءشوپ بازاسىن نىعايتۋدى دا قولعا الىپتى. اتاپ ايتساق، ولار وبلىستا ىسكە اسىرىلىپ جاتقان ارنايى باعدارلامانىڭ ارقاسىندا سۋارمالى جەرلەردىڭ اۋماعىن كەڭەيتىپ جاتىر. «ەتتىڭ باعاسىن ارزانداتۋ ءۇشىن الدىمەن جەم مەن ءشوپتىڭ قورىن كوبەيتۋ قاجەت» دەپ سانايدى شارۋاشىلىق باسشىلىعى.

اۋىلداعى اكىمشىلىك-مادەني ورتالىق تا جينالعانداردىڭ ايىرىقشا قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزدى. جەرگىلىكتى بارلىق مەملەكەتتىك مەكەمەلەر تۇرعىندارعا ىڭعايلى بولۋى ءۇشىن وسى ەكى قاباتتى عيماراتتا ورنالاسقان. قوناقتار ورتالىقتى ارالاپ، وسى جەردە ءوتىپ جاتقان بوس ورىندار جارمەڭكەسىن دە كوردى. 

باعدارلامانىڭ ماڭىزىن بارشا جۇرت سەزىنىپ وتىر

«جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارلاماسى 1-شىلدەدەن باستاپ جاڭا فورماتتا جۇمىس ىستەي باستايدى. ونىڭ تولىقتىرىلىپ، وزگەرتىلگەن نۇسقاسى «جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى-2020» دەپ اتالماق.

فورۋمنىڭ پلەنارلىق وتىرىسىندا وسى جاڭاشىلدىقتار جان-جاقتى ءتۇسىندىرىلىپ، باعدارلامانىڭ ارالىق قورىتىندىسى شىعارىلدى.

– مەملەكەت باسشىسى تۇرعىنداردى جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەسىن ەشقاشان ەسكەرۋسىز قالدىرعان ەمەس. قارجىلىق داعدارىس كەزىندە «جول كارتاسى» باعدارلاماسى ءبىزدى جاپپاي جۇمىسسىزدىقتان قۇتقارىپ قالعانىن جاقسى بىلەسىزدەر، ال 2011 جىلى ىسكە قوسىلعان «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارلاماسىنا بۇگىنگە دەيىن 60 مىڭنان استام ادام قاتىسىپ ۇلگەرگەن. «جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى-2020» جوعارىدا اتالعان ەكى باعدارلامانى دا قامتيدى. ەلباسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسى بويىنشا ازىرلەنگەن جاڭا باعدارلاما ءارى جەدەل اتقارىلاتىن، ءارى جۇيەلەنگەن ءىس-شارالاردان تۇرادى، – دەدى فورۋم بارىسىندا ەربول ورىنباەۆ.

ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى جينالعاندارعا جاڭا باعدارلامانىڭ ەرەكشەلىكتەرى جايىندا بارىنشا مول ماعلۇمات بەرۋگە تىرىستى، ونىڭ ايتۋىنشا، باعدارلامانىڭ ىسكە اسىرىلۋ بارىسى ۇكىمەتتىڭ ۇدايى باقىلاۋىندا بولادى. سونداي-اق، پرەمەر-مينيستر ءاربىر وڭىردەگى جۇمىستىڭ ناتيجەسىن ءوزى جەكە-جەكە قاراستىرماق.   

– «جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى-2020» باعدارلاماسىنىڭ جۇزەگە اسۋى بارىنشا اشىق جانە ايقىن بولۋى ءتيىس، – دەپ اتاپ ءوتتى ۆيتسە-پرەمەر. – تۇرعىندار اقشانىڭ قايدان كەلگەنىن، قاي ماقساتتارعا جۇمسالعانىن جانە ەڭ باستىسى وسى جۇمىستاردىڭ بارلىعى نە ءۇشىن اتقارىلىپ جاتقانىن ءبىلىپ وتىرۋى كەرەك. بۇل رەتتە جەرگىلىكتى بيلىك ورگاندارىنا جاۋاپكەرشىلىكتىڭ اۋىر جۇگى ارتىلىپ وتىر. ەگەر ولاردىڭ قازىنا قارجىسىنىڭ ءتيىمسىز پايدالانعانى انىقتالسا، قايتا ەسەپتەۋلەر جۇرگىزىپ، اقشانى تابىستى جۇمىس ىستەپ جاتقان وزگە وڭىرلەرگە اۋداراتىن بولامىز.   

جيىنا بارىسىندا ايماق باسشىسى بەردىبەك ساپارباەۆ مەملەكەتتىك باعدارلامانىڭ ءبىزدىڭ وبلىستا قالاي ىسكە اسىرىلىپ جاتقانى تۋرالى ايتتى.

– «جول كارتاسى» باعدارلاماسىنىڭ ارقاسىندا ءوڭىر تۇرعىندارى 2009-2010 جىلعى داعدارىستىڭ سالقىنىن سەزىنگەن جوق. اتالمىش باعدارلامانى ءبىز وبلىستا ارى قاراي دا جالعاستىردىق. اتاپ ايتساق، جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 7 ميلليارد تەڭگەدەن استام قارجى ءبولىنىپ، شامامەن التى مىڭداي جاڭا جۇمىس ورنى قۇرىلدى، – دەدى ول.

«جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارلاماسى ىسكە اسىرىلىپ جاتقان ءۇش جىلدىڭ ىشىندە شىعىس قازاقستانعا 25 ميلليارد تەڭگە قارجى ءبولىنىپ، 25 مىڭنىن استام ادام جۇمىسپەن قامتىلعان. ناتيجەسىندە وڭىردەگى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى كۇرت قىسقارىپ، از قامتىلعان ازاماتتار سانى 20 پايىزعا كەمىپتى.

– كەز كەلگەن جۇمىستان ناقتى ناتيجە شىعۋى ءتيىس. ءبىز باعدارلامانىڭ جۇزەگە اسىرىلۋ بارىسىن ءجىتى قاداعالاپ وتىرامىز. سول سەبەپتەن بولار، وڭىردە قارىزدى ۋاقىتىندا تولەمەۋ سىندى ماسەلە جوق. بۇل باعدارلاما نەگىزىنەن اۋىلدىق جەرلەردەگى كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا باعىتتالعان. وسى ورايدا وبلىستا 183 نەسيە سەرىكتەستىگى قۇرىلىپ، تابىستى جۇمىس ىستەپ جاتىر، – دەپ اتاپ ءوتتى ايماق باسشىسى.

شىعىس قازاقستان باعدارلاما اياسىندا 9 ميلليارد تەڭگەگە ءوتىنىم بەرگەن، الايدا وسى سومانىڭ تەك ۇشتەن ەكى بولىگىن عانا الا الدى. وبلىس اكىمى بيۋدجەتتى قايتا قاراستىرۋ بارىسىندا جەتپەي تۇرعان قارجىنىڭ ءبولىنۋىن سۇرادى. 

– «جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى-2020» – دەر كەزىندە قولعا الىنىپ وتىرعان باعدارلاما. ول اۋىل ازاماتتارىن جۇمىسپەن قامتۋعا كومەكتەسىپ، كاسىپكەرلىكتىڭ دامۋىنا سەرپىن بەرەدى، – دەپ تۇيىندەدى ءوز بايانداماسىن ايماق باسشىسى.

وزگە وڭىرلەردەن كەلگەن وكىلدەر اتالمىش باعدارلامانى ىسكە اسىرۋ جونىنەن شىعىسقا تەك باتىس قازاقستان وبلىسى عانا ىلەسە الاتىنىن العا تارتتى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، ءبىزدىڭ وبلىستىڭ كوش باستاۋى كەزدەيسوق ەمەس، تابىستىڭ قۇپياسى ايماق باسشىلىعىنىڭ العا ناقتى ماقسات قويىپ، جاعدايدى دۇرىس باعامداي بىلۋىندە.

– بىزدە ءالى كۇنگە شەيىن بىردە-ءبىر نەسيە سەركتەستىگى قۇرىلماعان، – دەدى قوستاناي وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى سەرىك بەكتۇرعانوۆ. – بۇگىن مەن وسى باعىتتا قالاي جۇمىس ىستەۋ كەرەكتىگىن ءوز كوزىممەن كوردىم. شاعىن نەسيەلەندىرۋ سالاسى ءۇشىن قوستاناي وبلىسىنا نەبارى 400 ميلليون تەڭگە بولىنگەن. بىراق، ءبىز سول قاراجاتتىڭ ءوزىن پايدالانا الماي كەلەمىز. ال شىعىس قازاقستان ءۇش ميلليارد تەڭگەنى يگەرىپ تاستاپ، تاعى قارجى سۇراپ وتىر! سىزدەردەن ۇيرەنەرىمىز كوپ.

ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى تامارا دۇيسەنوۆا ءوز سوزىندە باعدارلاماعا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەرگە كەڭىنەن توقتالدى. «جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى-2020» باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى مىندەتى – ايماقتارداعى جۇمىس كۇشىنىڭ ديسبالانسىن جويۋ.

– جاڭا جوبادا «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارلاماسىنىڭ بارلىق ارتىقشىلىقتارى ساقتالعان، سونىمەن قاتار وعان بىرقاتار تولىقتىرۋلار ەنگىزىلىپ وتىر. اتاپ ايتار بولساق، ەندى باعدارلاماعا قاتىسۋشى جۇمىس بەرۋشىلەرگە جانە وقۋ ورىندارىنا دەگەن تالاپ كۇشەيتىلمەك. بۇل رەتتە شىعىس قازاقستاننىڭ تاجىريبەسىن ۇلگى ەتىپ الۋعا بولادى، – دەدى تامارا دۇيسەنوۆا.

وتىرىستا جاستار ۇيىمدارىنىڭ وكىلدەرى ءسوز الىپ، ءوز ويلارىمەن ءبولىستى. ماسەلەن، ولار كاسىپكەرلەر الدىنا تىم قۇرىعاندا ءبىر جاس ماماندى جۇمىسقا الۋ سياقتى مىندەت قويۋ قاجەتتىگىن العا تارتتى. بۇل يدەيا ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى تاراپىنان قولداۋ تاپتى.

– قازاقستاننىڭ شىعىسىنداعى اۋىلدارعا العاش رەت كەلىپ وتىرمىن. بايقاعانىم، «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارلاماسى بويىنشا مەملەكەت تاراپىنان بولىنگەن قارجىعا قىرۋار شارۋا اتقارىلىپتى. كاسىپكەرلىك سالاسى وركەندەپ، اۋىل شارۋاشىلىعى قارقىندى دامىپ كەلەدى ەكەن. اتاپ وتەرلىك ءبىر جايت، ءدال وسىنداي باعدارلاما وتكەن عاسىردىڭ 30-شى جىلدارى اقش-تا قابىلدانعان بولاتىن. قۇراما شتاتتارداعى قازىرگى كۇرە جولدار مەن كوپىرلەردىڭ، ساياباقتاردىڭ كوبى سو كەزدە سالىنىپ، ەل اسا اۋىر قارجىلىق داعدارىستى ەڭسەرىپ شىققان ەدى. سىزدەردە دە سونداي اۋقىمدى جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر، – دەدى بۇۇ دامۋ باعدارلاماسىنىڭ قازاقستانداعى رەسمي وكىلى ستيۆەن تۋلل.

باسقوسۋ سوڭىندا پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ەربول ورىنباەۆ جيىندى قورىتىندىلاپ، اتقارۋشى بيلىك ورگاندارىنا بىرقاتار ماڭىزدى تاپسىرمالار جۇكتەدى.

– بۇل باعدارلاماعا نەمقۇرايلى قاراۋعا بولمايدى، تەك ەسەپ بەرۋ ءۇشىن عانا جۇمىس ورىندارىن اشۋدىڭ دا قاجەتى شامالى. مامانداردىڭ سانىنا ەمەس، ساپاسىنا كوڭىل ءبولۋ كەرەك. جاساپ جاتقان جۇمىستان تۇپكى ناتيجە شىعۋى ءتيىس. باعدارلامانىڭ ماقساتى «اقشا تاراتۋ» دەپ ويلاپ قالماڭىزدار، ءاربىر تيىننىڭ جۇمسالۋىن ۇكىمەت مۇقيات قاداعالايتىن بولادى. سونىمەن قاتار، تۇرعىندار اراسىندا ساپالى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدىڭ دە ماڭىزى زور. قاراپايىم حالىق وسى باعدارلامانىڭ تيىمدىلىگىن ۇعىنباي، ءىسىمىز العا باسپايدى. اتقارۋشى بيلىك وكىلدەرىن باعدارلاما اياسىندا قىرۋار شارۋا كۇتىپ تۇر، اتالمىش جۇمىستىڭ بارلىق جاۋاپكەرشىلىگى دە سىزدەردىڭ مويىندارىڭىزدا ەكەنىن ەسكەرتكىم كەلەدى، – دەپ قاداپ ايتتى ەربول ورىنباەۆ.

فورۋمنىڭ پلەنارلىق وتىرىسىنان سوڭ ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى جۋرناليستەرگە ارناپ سۇحبات بەردى. ول «جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى-2020» داعدارىسقا قارسى كەشەندى ءارى ۇزاقمەرزىمدى باعدارلاما ەكەنىن تاعى ءبىر مارتە قايتالادى، ونىڭ باستى ماقساتى – تۇرعىنداردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋ، اسىرەسە اۋىلدىق جەردەگى جانە ەلىمىزدەگى جۇمىس كۇشتەرىن ۇتىمدى ورنالاستىرۋ.

قازاقستاندا ءىرى يندۋستريالدى جوبالار قولعا الىنىپ وتىر. ولاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن جۇمىس كۇشى نەگىزىنەن اۋىلدى ەلدىمەكەندەردەن تارتىلادى. وسىلايشا ۇكىمەت ءبىر جاعىنان جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىن ازايتىپ، ەكىنشى جاعىنان شەتەلدىك جۇمىسشىلارعا دەگەن مۇقتاجدىقتى جويماق.

فورۋم شەڭبەرىندە شىعىس قازاقستان وزگە وڭىرلەرگە «جۇمىسپەن قامتۋ-2020» باعدارالاماسىن جۇزەگە اسىرۋ جونىندەگى ءوز تاجىريبەسىن كورسەتتى، سونداي-اق، ءبىزدىڭ ماماندار دا باسقا وبلىستاردان كەلگەن ارىپتەستەرىمەن كەڭەسىپ، تىڭ يدەيالارىن قويىن داپتەرلەرىنە ءتۇرتىپ الدى. ەندى ەلىمىزدى جاڭا مەملەكەتتىك باعدارالاما اياسىنداعى اۋقىمدى جۇمىستار كۇتىپ تۇر.

Abai.kz