ورتالىق ازياداعى بەس مەملەكەت سۋ تاپشىلىعىنا ۇشىراپ وتىر. كەزىندە كسرو وسى تاپشىلىقتان شىعارۋ ءۇشىن ءسىبىر وزەندەرىن وا-عا بۇرۋ تۋرالى ءسوز قوزعاعان بولاتىن.

قازاقتىڭ «وزەننىڭ باسىنداعىلار سۋ، اياعىنداعىلار ۋ ىشەدى» دەگەن ماقالى قازاق پەن تۇركىمەنگە قاراتىلا ايتىلعانداي. ەكى ەل تاپ قازىر سۋ جەتىسپەۋشىلىگەن زارداب شەگىپ كەلەدى. قازاقتارعا سۋدىڭ ەگىستىككە مولىنان جەتۋ-جەتپەۋى قىرعىز بەن قىتايدىڭ قاباعىنا جانە سىردىڭ سۋىن پەيلى تۇسسە بەرىپ، پەيىلى تۇسپەسە جەرىپ قالاتىن وزاعاڭداردىڭ كوڭىل حوشىنا بايلاۋلى وتىر.

كەزىندە الىپ يمپەريا كسرو شەشە الماعان پروبلەما ءدال قازىر، اسىرەسە، قازاق پەن تۇركىمەننىڭ ناعىز باس اۋرۋىنا اينالدى. بۇل تۋرالى «Foreign Policy»: «تۇركىمەنستاندا سۋ ۇيدەگى كرانداردان تامشىلاپ اعىپ، ۇزىلىسپەن بەرىلىپ، تۇركىمەن ديحاندارى ەگىستىگىندە شەگىرتكە ويران سالۋدا» دەسە، اقتاۋ جاقتاعىلار اتىراۋ تەڭىزىنىڭ سۋىنىڭ دەڭگەيى ءتۇسىپ كەتكەنىن توتەنشە جاعداي دەپ جاريالادى دەگەن مالىمەتتەردى الەم جۇرتشىلىعى نازارىنا ۇسىندى.

قوس كورشىسى – اۋعان مەن تاجىكتىڭ قاباعىنا قاراعان وزبەكستاندا دا جاعداي وڭىپ تۇرعان جوق. حالقىنىڭ سانى ارتقانىمەن، پايدالاناتىن سۋىنىڭ ازايۋى وزبەكتەر ۇشىندە ەكونوميكاسىن، ونىڭ ىشىندە اۋىلشارۋاشىلىعىن تۇرالاتىن سوققى بولدى. ارالدى ساقتاپ قالۋعا باعىتتالعان بارشا قادامدارى ەش بەرەكە بەرمەي، ەكولوگيالىق اپات الدىنداعى قاراقالپاقستان جاعدايى كوڭىلىڭدى قۇلازىتادى. وزبەك ماقتاسىنىڭ الەمدىك سۇرانىسقا يەلىگى سۋ پروبلەماسى بۇل وڭىردە تىپتەن كۇردەلەندىرىپ جىبەردى.

وزبەكتىڭ، قازاقتىڭ جانە تۇركىمەننىڭ بۇل پروبلەمالارىنا سۋعا يەلىك ەتۋشى قىرعىز، قىتاي جانە اۋعان جاعى باستارىن ەش اۋىرتىپ وتىرعان جوق. كەرەك دەسەڭىز وسى ماسەلەنى كوتەرگەن الەمدىك ءىرى زەرتتەۋ ورتالىقتارىنىڭ دابىلى اتالعان ەلدەردى تىم تولعاندىرماۋدا.

قازاقتار بولسا، سۋ ءۇشىن ءتورت جاقتى قىسپاققا قالۋدا. ءامۋدىڭ سۋىنان بولەك ەدىل مەن جايىقتىڭ جانە اتىراۋ تەڭىزىنىڭ رەسەيدىڭ كەسىرىنەن سۋىنىڭ تايازدانۋى، قحر سۋدى باسىنان بوگەپ الۋى ناتيجەسىندە ەرتىستىڭ، بالقاشتىڭ جانە ىلەنىڭ سۋ دەڭگەيلەرىنىڭ تومەندەۋى، قىرعىزتاننىڭ كورشىلەس جامبىل وبلىسىن جىلدا سۋدان قاعۋى وزەكتى پروبلەماعا تاۋەلسىزدىك العان 30 جىلدان بەرى اينالىپ، ءوز شەشىمىن مۇلدەم تاپپاي كەلەدى.

جاقىندا سۋعا ءزارۋ جامبىلدىق ديقاندار «اقجول» دەپۋتاتتارىنا مۇڭ-مۇقتاجدارىن ايتقان بولاتىن. جامبىل وبلىسىنداعى «اق جول» دەمپارتياسى فيليالىنىڭ توراعاسى، وبلىستىق ءماسليحات دەپۋتاتى مۇحانبەتالى شالقاربەكوۆ، ءماسليحات دەپۋتاتتارى داۋرەن احمەتجاەۆ، باۋىرجان نايزاقۇلوۆ، ءوبلماسليحاتتىڭ VII شاقىرىلىم دەپۋتاتتارى اسان قوشمامبەتوۆ، شىڭعىس ءابدىراحمانوۆ، بەرىك تلەباەۆتارمەن بىرگە جىلعاعا اينالعان تالاس وزەنىنىڭ ارناسىن كورىپ، بايزاق اۋدانى مىرزاتاي اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ قۋانشىلىقتان زارداپ شەككەن شارۋالارىمەن كەزدەسىپ قايتتى. ءانۋار سەرىكباەۆ، اسىلبەك سۇلەيمەنوۆ، دوسىم جيەنباەۆ، ابىلسەيىت مونباەۆ جانە وزگە دە شارۋالار باسقا تۇسكەن سىناق تۋرالى نارازىلىقتارىن «اقجولعا» جەتكىزدى. وسى توپتاعىلار نەگىزگى ماسەلە - مەردىگەر 21,8 شاقىرىمدىق ارنانىڭ باس جاعىنداعى 800 مەترىن عانا بەتونداعان 4 مىڭ گا جەردى سۋارۋعا جەتەر «سەڭكىباي» كانالى قۇرىلىسىنىڭ اياقتالماۋىنىڭ سەبەبىنە قانىقتى. سۋ جەتىسپەۋشىلىگى ناتيجەسىندە بيىل اۋىل تۇرعىندارى كىرىسسىز جانە كۇنكورىسكە قاجەتتى قارجىسىز قالماقشى.

بۇل وزبەك، تۇركىمەن جانە قازاق ديحاندارىنىڭ جىلداعى باستارىنا تۇسكەن تەپەرىشى.

ءامۋ مەن سىردىڭ سۋى ءوز باستاۋىن تيبەتتىڭ تاۋ ەتەگىندەگى گيندۋكۋشتەن الادى. بۇل ايماقتا وا-نىڭ بەس ەلىن قوسپاعاندا 2 ميللاردتاي حالىق تۇرادى. تالىپتەر بيلىككە كەلگەن بەتتە وا-نىڭ ءتورت ەلىمەن شەكتەسەتىن ءامۋداريانىڭ سۋىن بۇرىپ اكەتەتىن كانالدىڭ قۇرىلىسىن باستاپ كەتتى. وسىعان بايلانىستى يران مەن اۋعان اراسىندا قارۋلى قاقتىعىس ورىن الدى. الەمدىك ساراپشىلار بۇل وا ايتەۋىر ءبىر توبە كورسەتۋگە ءتيىس «سۋ ءۇشىن سوعىستىڭ» العاشقى بەلگىسى دەپ جورىپ وتىر.

Abai.kz