جاپونيانىڭ باس قاقپاسى - ناريتا اۋەجايىنان توكيو قالاسىنا قاراي شىعا بەرىستە ەڭ ءبىرىنشى نازارىمدى اۋدارعانى ءارى كوزىمە وعاش كورىنگەنى جولدىڭ ەكى جاعاسىنداعى تروتۋارلاردا الەمدەگى بارلىق ەلدەردىڭ كارتاسى مەن تۋى بولدى. كىشكەنتاي تاستاردى تسەمەنتپەن بىرىكتىرىپ قويعان سياقتى كورىنگەن، كافەلدىڭ كولەمىنەن ءسال ۇلكەندەۋ تاستاردان قۇراستىرىلعان تروتۋار. شامامەن ءاربىر ون مەتر سايىن ءبىر كافەلدە ءبىر ەلدىڭ تۋى مەن كارتاسى ءتۇرلى ءتۇستى بوياۋمەن انىق كورسەتىلگەن. وعاش كورىندى دەگەنىم، ادامداردىڭ اياعىنىڭ استىندا بارلىق ەلدەردىڭ كارتالارى مەن تۋلارىنىڭ اياقاستى بولۋى. كىم قالاي، قانداي اقتايتىن ءسوز تاپسا دا، بۇكىل الەم ەلدەرىنىڭ تۋلارىن بۇلاي اياقاستى ەتۋىن ءوز باسىم ەش اقىلعا سيدىرا المادىم. اياق استىنداعى تۋلارعا قاراپ ويلانىپ تۇرعانىم سول ەدى، ءبىر جاپون كوك تۋىمدى اياعىمەن باسىپ ءوتىپ بارا جاتقانىن كورىپ، قانىم باسىما شاۋىپ زورعا سابىر ساقتادىم. ەگەردە بۇنى، تۋعا قۇرمەت كورسەتۋدە الەمگە ۇلگى بولىپ جۇرگەن ەردوعان كورسە، كافەلدى جۇلىپ الىپ، جاپونيا باسشىسىنا ەسكەرتۋ جاسايتىنىنا كۇمانىم جوق. تەك ەردوعان عانا ەمەس-اۋ، بارلىق ەلدىڭ باسشىلارى مەن ازاماتتارى شاتاق شىعارارى، مىنەز كورسەتەرى انىق. كەزىندە تۇركيادا ءبىر كۇرد بالاسىنىڭ تۇركيا تۋىن اياعىمەن تاپتاعانى ءۇشىن، بۇتكىل تۇرىك حالقى جاپپاي نارازىلىققا شىققانىنا ءوز كوزىممەن كۋا بولعان ەدىم. قىسقاسى، بارلىق ەل تۋىن بيىكتە ۇستاعىسى كەلىپ جانتالاسىپ جاتقاندا جاپونياداعى مىنا كورىنىس ەرسى كورىندى.

جاپونيانىڭ باس قاقپاسى - ناريتا اۋەجايىنان توكيو قالاسىنا قاراي شىعا بەرىستە ەڭ ءبىرىنشى نازارىمدى اۋدارعانى ءارى كوزىمە وعاش كورىنگەنى جولدىڭ ەكى جاعاسىنداعى تروتۋارلاردا الەمدەگى بارلىق ەلدەردىڭ كارتاسى مەن تۋى بولدى. كىشكەنتاي تاستاردى تسەمەنتپەن بىرىكتىرىپ قويعان سياقتى كورىنگەن، كافەلدىڭ كولەمىنەن ءسال ۇلكەندەۋ تاستاردان قۇراستىرىلعان تروتۋار. شامامەن ءاربىر ون مەتر سايىن ءبىر كافەلدە ءبىر ەلدىڭ تۋى مەن كارتاسى ءتۇرلى ءتۇستى بوياۋمەن انىق كورسەتىلگەن. وعاش كورىندى دەگەنىم، ادامداردىڭ اياعىنىڭ استىندا بارلىق ەلدەردىڭ كارتالارى مەن تۋلارىنىڭ اياقاستى بولۋى. كىم قالاي، قانداي اقتايتىن ءسوز تاپسا دا، بۇكىل الەم ەلدەرىنىڭ تۋلارىن بۇلاي اياقاستى ەتۋىن ءوز باسىم ەش اقىلعا سيدىرا المادىم. اياق استىنداعى تۋلارعا قاراپ ويلانىپ تۇرعانىم سول ەدى، ءبىر جاپون كوك تۋىمدى اياعىمەن باسىپ ءوتىپ بارا جاتقانىن كورىپ، قانىم باسىما شاۋىپ زورعا سابىر ساقتادىم. ەگەردە بۇنى، تۋعا قۇرمەت كورسەتۋدە الەمگە ۇلگى بولىپ جۇرگەن ەردوعان كورسە، كافەلدى جۇلىپ الىپ، جاپونيا باسشىسىنا ەسكەرتۋ جاسايتىنىنا كۇمانىم جوق. تەك ەردوعان عانا ەمەس-اۋ، بارلىق ەلدىڭ باسشىلارى مەن ازاماتتارى شاتاق شىعارارى، مىنەز كورسەتەرى انىق. كەزىندە تۇركيادا ءبىر كۇرد بالاسىنىڭ تۇركيا تۋىن اياعىمەن تاپتاعانى ءۇشىن، بۇتكىل تۇرىك حالقى جاپپاي نارازىلىققا شىققانىنا ءوز كوزىممەن كۋا بولعان ەدىم. قىسقاسى، بارلىق ەل تۋىن بيىكتە ۇستاعىسى كەلىپ جانتالاسىپ جاتقاندا جاپونياداعى مىنا كورىنىس ەرسى كورىندى. بالكىم، سول جەردە جاپونيانىڭ تۋى اياق استىندا جاتقاندا سابىر ساقتاۋعا دا بولار ما ەدى...

جالپى ءوز باسىم قاي ەلگە بارسام دا سول ەلدىڭ جاقسى عانا جاقتارىن جازۋعا، ۇيرەنۋگە تىرىسىپ كەلەمىن. بىراق جوعارىدا كوزبەن كورىپ، سۋرەتكە ءتۇسىرىپ العان وقيعانى جازباي كەتۋگە ءداتىم بارمادى. دەسەك تە جاپونيا تۋرالى بارلىق ۇيرەنگەن-تۇيگەندەرىمدى جازاردا تەك قازاقستانعا قاجەتتى، پايدالى تۇستارىنا عانا توقتالعاندى ءجون كوردىم. ايتپەسە جاماندى تەز ۇيرەنۋگە بەيىم ءبىزدىڭ تابيعاتىمىز ءۇشىن جاپونيانىڭ كەيبىر تەرىس قىرلارى جونىندە جازۋ دۇرىس ەمەس دەپ ويلايمىن. ونىڭ ۇستىنە جاپونداردىڭ كەيبىر ءبىز تەرىس دەپ ويلاعاندارىمىز، بالكىم دۇرىس بولىپ شىعۋى دا بەك مۇمكىن. سەبەبى ولاردىڭ ءاربىر ءىس-ارەكەتتەرى، قادامدارى تۇنعان ءبىر فيلوسوفيا، ءتۇسىنىپ بولۋ مۇمكىن ەمەس، قيىن. سەبەبى مۇندا ءاربىر ءىس ارەكەتتىڭ مادەنيەتى، ءجون جورالعىلارى، ول ارەكەتىڭنىڭ اتاۋى بار. سوندا ويلاپ كورىڭىزشى، كۇنىنە جاساعان قانشاما ءىس قيمىلىڭىزدىڭ مادەنيەتىن جازىپ، زەرتتەپ، تۇسىنەمىن دەگەنشە ءومىرىڭىز جەتپەي قالۋى مۇمكىن عوي. بۇل تۋرالى اقش-تىڭ بارلاۋ قىزمەتى «ءبىز جاپونيانىڭ جۇمباعىن ءالى تولىق اشا المادىق» دەگەن ەكەن. مەنىڭ ويىمشا، قارسى الدىڭىزداعى ءۇن-ءتۇنسىز وتىرعان، اشىلىپ ويىن ايتپايتىن ادامنىڭ ىشىندە نە جاتقانىن، نە ويلاپ وتىرعانىن ءبىلۋ شىنىمەن دە قيىن. نە جەسەڭ سوعان ۇقسايسىڭ دەمەكشى بۇل ارادا جاپوندارعا بالىقتىڭ بويىنداعى قاسيەت كوپ كومەكتەسكەنگە ۇقسايدى. وسىنداي ادام تانىپ ءبىلۋى قيىن جاقتارىنا قاراماستان، بار قادىر-قالىمشە ءوز تۇسىنگەندەرىمدى، سەزىمدەرىمدى جازۋعا تىرىستىم. ارينە ءبىر ماقالادا ءبارىن جازۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان جاپون مادەنيەتى تۋرالى تەرەڭىرەك بىلگىسى كەلگەندەر كىتاپتاردان وقىپ الار. ال مەن جاپونيا تۋرالى قالىپتاسقان پىكىرلەر شەڭبەرىندە عانا ەمەس سىزدەرگە وعاشتاۋ كورىنسە دە ءوزىمنىڭ كورگەن، شىنايى سەزىمدەرىمدى جازعىم كەلدى. سەبەبى جاپونيانىڭ ساحناسىن عانا ەمەس ساحنا ارتىن دا كورىپ كەلگەن سوڭ با جاپوندار تۋرالى كوپشىلىك ويلاپ جۇرگەن پىكىرلەردەن ءبىراز الشاقتاۋ پىكىرلەر قالىپتاستى.

بۇرىنعى كەزدەگىدەي ات شاپتىرىپ نەمەسە پوشتامەن حات جولدايتىن زامان ەمەس، جول جونەكەي ادەتىمشە كەتىپ بارا جاتىپ-اق جاپونيا دەگەن الەمدە جالعىز عانا تانىسىم - انكارادا بىرگە وقىعان تاناكا دەگەن دوسىمدى الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى تاۋىپ الدىم. ءوزى باسقا قالادا تۇرعانىنا قاراماستان توكيوعا ىزدەپ كەلىپ، قوناقجايلىعىن كورسەتىپ ءاپ ساتتە مارە-سارە بولىپ قالدىق. دوستىققا، سىيلاستىققا قاتتى بەرىك ەكەنى سەزىلىپ تۇردى. ىشتەي ويلاپ وتىرعانمىن، 8 جىل بويى كورمەگەن سوڭ ۋاقىتتىڭ تاپشىلىعىن، باسقا دا سىلتاۋلاردى ايتىپ قاشقاقتاي ما دەپ. سويتسەم كەرىسىنشە جاپونيانى تانىستىرۋعا، كومەكتەستۋگە دايىن ەكەنىن جەتكىزدى. سونىمەن دوسىم ارقىلى، جاپونيا دەگەن جۇمباق الەمدى تانۋعا ءبىر مۇمكىندىك تابىلدى. ءار كۇنى جاپونيانىڭ ءارتۇرلى قىرلارىن ايتىپ الەك. ماقساتى - جاپونداردى تەرىس ءتۇسىنىپ قالىپ، تەرىس كوزقاراس قالىپتاسپاسىن دەيدى. ۆەلوسيپەدپەن جاپونيانىڭ قۋىس-قۋىستارىنا دەيىن ارالايتىنىمدى بىلگەن ول، اسىرەسە اۋىلدى جەرلەردەگى جاپونداردىڭ شەتەلدىكتەردى جاقتىرمايتىنىن، سەبەپ سالدارلارىن ايتىپ، ءبىراز تۇسىندىرۋگە اۋرە بولدى. جول بارىسىندا دوسىمنىڭ ايتقاندارىنىڭ ءبارى ماتەماتيكالىق ەسەپتەر سياقتى اينا قاتەسىز ايتقانىنداي شەشىلىپ جاتتى. بۇدان تۇسىنگەنىم، تەك اۋىلدى جەرلەردەگىلەر عانا ەمەس بارلىق جاپوندار شەتەلدىكتەردى جاقتىرمايتىنداي سەزىلدى. ءتىپتى كوزبەن الايىپ قارايتىندارىن دا از كەزدەستىرمەدىم. قىسقاسى سىرتتان كەلگەن ادامداردىڭ جانىن قىسىمعا الاتىن ءتۇرلى جولدار ويلاپ تاپقان. انىق جاقتىرماي تۇرعان ادامداردىڭ اراسىندا ءوز ءوزىڭدى ءبىرتۇرلى سەزىنىپ نەمەسە جانىڭ قىسىلىپ كەتەدى ەكەن. ارقايسىسىنىڭ نانىن جەپ كەتەتىندەي قاراعاندارى ءتىپتى تاڭقالدىردى. بىرنارسە ايتايىن دەسەڭ، ساعان قارسى سويلەپ تۇرعان ەشكىم جوق. ودان كەيىن ءوز ويلارىن جاسىرۋ ءۇشىن، ويلارىن وقىتىپ الماس ءۇشىن ءتۇرلى ماسكالار كيەدى. قىسقاسى، ءوز ەركىڭىزبەن كەتىپ قالۋىڭىزدى جاقسى «قامتاماسىز» ەتەدى. ولار رەسەي سياقتى ۇرىپ سوعىپ، قۋىپ جاتقان جوق. بىراق شەتەلدىكتەردى قوعامىنا كىرگىزبەۋ جاعىنان جاپونيا رەسەيدىڭ قاسىندا ۇلكەن ناتيجە كورسەتىپ وتىر. ال بۇعان قالاي قول جەتكىزىپ وتىر دەسەڭىز، مەنىڭ تىلمەن، سوزبەن جەتكىزە الماي جاتقان پسيحولوگيالىق ارەكەتتەرى ارقىلى. ونى تۇسىندىرۋگە مەنىڭ شامام جەتپەس، ءسىزدىڭ تۇسىنۋگە باسىڭىز جەتپەي قاتىپ كەتەرى حاق. بالكىم سودان بولار، قانشا مىڭداعان جىلدار وتسە دە ارالارىنا شەتەلدىكتەردى كىرگىزبەي، سىڭدىرمەي، وزدەرىمەن وزدەرى عانا بولەك قوعام رەتىندە ءومىر ءسۇرىپ كەلۋى. الدە كىشكەنتايىمىزدان قوناقتاردىڭ الدى استىنا ءتۇسىپ، بايەك بولىپ كۇتىپ ۇيرەنگەندىكتەن بە جانە سونداي قۇرمەت كۇتكەندىكتەن بولار، جاپونداردىڭ قوناقتارعا دەگەن كوزقاراسى العاشىندا تەرىس اسەر قالدىردى. كەيىننەن ىزدەستىرىپ، سۇراستىرىپ كورسەم، شىنىمەن دە شەتەلدىكتەرگە كوزقاراستارى تەرىس ەكەن. مۇنداي تەرىس كوزقاراستارىن ۇكىمەت قابىرعالارىندا رەسمي ايتقاندارى دا كەزدەسىپ جاتادى ەكەن. جالپى حالقىنا سالسا، ءوز وزدەرىمەن جابىق ءومىر سۇرگەندى قالايتىن كورىنەدى. بىراق نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن جاپونداردىڭ وسى ارەكەتتەرى ماعان ۇنادى. سەبەبى ءاربىر ۇلت ءوزىنىڭ تامىرلارىنان اجىراماي، سىرتقى كۇشتەردىڭ ىقپالىنسىز وزگەرىستەرگە ۇشىراماي ءومىر ءسۇرۋ دەگەن باقىت ەمەس پە؟!

تاعى ءبىر تاڭقالدىرعانى جۇزدەرىن كوپ وزگەرتكەنىمەن ءبىر ءسوزدى بولاتىندىقتارى. بۇل ارادا جۇزدەرى دەپ ءار ادامعا ءارتۇرلى كوزقاراستارمەن جۇزدەرىن وزگەرتىپ قارىم-قاتىناستا بولۋىن ايتىپ وتىرمىن. ياعني باسشىعا بولەك، ايەلىنە/كۇيەۋىنە بولەك، شەتەلدىككە بولەك، شاكىرتىنە بولەك، ت.ب. ارينە بىربەتكەيىمىز كوپ، وركوكىرەك حالىقتىڭ وكىلى بولعانىمىزبەن ءسوزىن ۇستاۋ، ورىنداۋ جاعىنان جاپونداردىڭ شاڭىندا قالىپ كەتەرىمىز ءسوزسىز. ال جاپوندار جۇزدەرىن قۇبىلتۋ، وزدەرى جونىندە شىنايى بەت-ءجۇزىن كورسەتپەۋ جاعىنان الدارىنا جان سالمايتىنداي كورىندى. جاپوندارعا سيمپاتياسى بارلارمەن وسى ماسەلەدە ەش كەلىسە العان ەمەسپىن. سەبەبى جاپونداردىڭ سيقىرىنىڭ كۇشتىلىگى بولار مەن ولارعا جاپونداردىڭ بەتپەردە كيەتىندىگىن دالەلدەي الماي كەلەمىن. بىراق ءبارىبىر ءوز كوزىممەن كورىپ، تۇيگەندەرىمدى جازعاندى ءجون كوردىم. قانشا جەردەن جاپونداردى ماقتاسا دا، جاپونداردىڭ ءوز ىشكى ەسەبى بار ەكەنىنە، ادامداردىڭ ساناسىن بىلدىرمەي جاۋلايتىندىعىنا كوز جەتكىزدىم. ارينە مۇنىڭ بارلىعى تەك ءوز وتاندارىن سىرتتان كەلگەن ادامداردىڭ بارلىق ىقپالىنان قورعاۋ ءۇشىن عانا جاساعان ارەكەتتەرى. ال جالپى ومىردە ءوز ارالارىندا جاپونداردان اسقان مادەنيەتتى ادام تابا المايسىز با دەپ قالدىم. ەسىمدە ەرەكشە قالعانى، جاپونداردىڭ شىن بەت بەينەسىن كورۋ ارقىلى بۇرىنعى قازاقتاردى كورگەندەي اسەر الۋىم. ءاربىر ىستە «ۇيات بولادى»، نەمەسە وزدەرى تەرىس كورگەن ءىس ارەكەتتەردى نامىس كورىپ مۇلدە ىستەمەيتىنى. ياعني وتە قاتتى نامىسشىل ەكەن. ناق بۇرىنعى قازاقتار سياقتى، تۇسىنىكتەرى. وتىرۋ مادەنيەتى دە قازاقتاردىكىنەن اۋمايدى. وزگە ۇلتتار سياقتى ءتۇرلى وتىرعىشتارعا وتىرعاننان گورى جەرگە مالداس قۇرىپ وتىرعاندى ءجون كورگەنىمىز سياقتى جاپونداردا ءبىز سياقتى مالداس قۇرىپ وتىرعاندى ۇناتادى ەكەن. ءبىز تەكەمەتكە وتىرساق، ولار تاتاميگە دىزەسىن بۇگىپ وتىرادى.

بارىنەن بۇرىن مەنى قاتتى تاڭ قالدىرعانى، ءاربىر جاپوننىڭ پاتريوتتىعى. ياعني قوعام، مەملەكەت رەتىندە پاتريوت. ءوزىمنىڭ جۇرگەن-تۇرعانداعى، كورگەن بارلىق جاپونداردىڭ ءبارى-ءبارى پاتريوت بولعاندىعى تاڭداندىردى. ءارى ءسۇيسىندىردى. ءبىز ۇساق-تۇيەك دەپ سانايتىن، ەلەمەيتىن ىستەرگە دەيىن قاتتى ءمان بەرىپ جاتادى. ساۋساعىنىڭ ۇشىنا دەيىن پاتريوت پا دەپ قالدىم. دوسىممەن اڭگىمە بارىسىندا، مەملەكەتتىك مۇددە ماسەلە بولسا، ول مەنىڭ قوناق، دوس ەكەنىمە دە قاراماستان الدىمەن جاپونيا مۇددەسىن قورعايتىنىن بايقاتتى. ارينە بارەكەلدى دەيسىڭ، وسىلايشا ول ءوز-ءوزىن سىيلاتا ءبىلدى.

كوشەدە كەتىپ بارا جاتىپ، ءوز ەركىمەن كوشەدەگى قوقىستاردى جيناپ، قوقىس جاشىگىنە سالىپ جۇرگەن بالالاردى، زەينەتكە شىقسا دا ەلىنە تەگىن قىزمەت ەتىپ جۇرگەن زەينەتكەرلەردى كوپ كەزدەستىردىم. بالكىم جەتىستىككە جەتۋلەرىنە وسى پاتريوتتىق سەزىمدەرىنىڭ جوعارىلىعى كوپ سەبەپ بولدى ما دەپ ويلايمىن. مىسالىعا، پاتريوت ادام قوعامىنا زيانىن تيگىزبەي كەرىسىنشە پايدالى بولۋدى ويلايدى. ارينە بارلىق ادام ەلدىڭ مۇددەسىن بىردەي ويلاپ تۇرسا، مەملەكەت قارقىندى داميتىنى ءسوزسىز. پاتريوتتىعىمەن قوعامعا پايدالى بولۋىمەن قاتار، سالت-داستۇرلەرى مەن تىلدەرىن، ءبىر سوزبەن ايتقاندا ۇلتتىق قۇندىلىقتارىنا قاتتى بەكەم ەكەن. بارىنەن بۇرىن قوعامىندا قاتتى سەزىلىپ تۇرعانى، جاپون ءتىلىن بىلمەيتىندەرگە قىسىمشىلىق جاسايتىنى. جاپون ءتىلىنسىز كۇن كورۋدى قولدان قيىنداتىپ قويعان. ارينە بۇل ارەكەتتەرىن تەرىس دەي المايسىز. ال ءتىلىن ءبىلىپ، سالت-داستۇرلەرىن ۇستانىپ جاتساڭىز، وندا كەدەرگىلەردىڭ قالاي ازايعانىن ءوزىڭىز بىلمەي قالاسىز.

ەرەكشە تاڭ قالدىرعان جاعدايدىڭ ءبىرى، ءبىز ايتىپ جۇرگەن مۇسىلمان قوعامىن كورگەندەي اسەر الۋىم. ارينە ءدىنى بولەك. بىراق بىردە-ءبىر مۇسىلمان ەلى جەتە الماعان قوعام قۇرعان. ۇرلىق-قارلىعى وتە تومەن، قاۋىپسىز، مادەنيەتتى، تازا مەملەكەت. مۇسىلمانداردىڭ بويىنان تابىلا بەرمەيتىن جاقسى قاسيەتتەرگە باي. قانشا جەردەن «مۇسىلمان ەلمىز» دەگەن ەلدەردە دامىعان كوررۋپتسيا، جەزوكشەلىك، باسقا ءتۇرلى ادامگەرشىلىككە جات ادەتتەر جاپونيادا دامىماعان. مۇسىلماندار «تازالىق يماننىڭ جارتىسى» دەسە دە جاپوندار مۇسىلماندارعا تازالىقتى ۇيرەتەتىن جاعدايدا ما دەپ قالدىم. مۇسىلماندارعا تۇسكەن قاسيەتتى كىتاپتىڭ ەڭ العاشقى اياتى «وقى» دەگەن دەپ قويامىز دا، وقۋ جاعىنان بىردە-ءبىر مۇسىلمان ەلى جاپونيانىڭ دەڭگەيىنە جەتپەك تۇگىلى شاڭىندا كورىنبەي قالادى. سوندا قالاي؟ تازا جۇرەتىن، كوپ وقيتىن، تىنىمسىز تەر توگەتىن جاپون مۇسىلمان با، الدە كوررۋپتسياسى وركەندەگەن، جەزوكشەلىگى گۇلدەگەن، وقىمايتىن، جالقاۋ ءبىز مۇسىلمانبىز با دەگەن سۇراق مازالاي باستادى. ءتىپتى الەمدەگى ەڭ ءىرى مەگاپوليس قالا توكيودان وي-شۇڭقىرىن ارالاپ ەمگە دەپ زورعا بومجدار تاۋىپ الدىم. يا، كادىمگى جاپوندىق بومجدار. بىراق سول بومجدارىنىڭ مادەنيەتىنىڭ جوعارى ەكەنىنە تاڭ قالاسىز. تاڭىرقاعانىمنان با كوپ تۇرىپ قالىپپىن، ءبىر ۋاقىتتا ءبىر ساۋاتتى كيىنگەن ازامات ارباسىمەن تاماق الىپ كەلدى. بومجدار كەزەككە تۇرا باستادى. ەشقانداي دورەكى ارەكەتتەرسىز، ءۇن-ءتۇنسىز تاماقتارىن الىپ، قورشاعان ورتاسىن لاستاماي تاماقتانا باستادى. بومجدارىنا دەيىن مادەنيەت ساقتاپ جۇرگەندەرىنە قاراپ جاعاڭىزدى ەرىكسىز ۇستايسىز. كيىمدەرى ۇسقىنسىز دەگەنى بولماسا، ءىس ارەكەتتەرى مادەنيەتتى ادامنىڭ ارەكەتتەرى. تارتىپكە بەرىك، قورشاعان ورتاسىن تازا ۇستايدى. وسىمدىك، جان-جانۋارلارىنا دەيىن كۇتىممەن قارايتىنى كورىنىپ تۇر. سەبەبى اراسىندا بىرەۋلەرى كوشەدەگى مىسىق، يتتەرگە تاماعىن ءبولىپ بەرىپ، باسىنان سيپاپ جاتقانىن كوردىم. وسى كورىنىستەردىڭ ءبارىن ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ جاتقان ەدىم، تاماق تاراتىپ جاتقان ازامات مەنى بايقاتپاي جاقتىرماعانىن كورىپ قالدىم. ارينە ول جاقتىرماعانىن جاسىرىپ تۇر. تۇسىنگەنىم، ءوزىنىڭ ىستەپ جاتقان جاقسىلىعىن ەش جەرگە جاريا ەتكىسى كەلمەيتىندەي، جاقسىلىعىن ەشكىم كورمەسە دەگەن ءتۇر بايقاتىپ تۇرعانداي. سەبەبى ءوزى دە استىرتىن، تىعىلىپ جاقسىلىق جاساپ جۇرگەندەي كورىندى.

بوس ۋاقىت قالدىرماۋ ءۇشىن ءارى جاپونداردىڭ ىشكى ومىرىنەن كوپتەگەن مالىمەتتەر الۋ ءۇشىن ارا-اراسىندا جۇمىس تا ىستەپ وتىردىم. سەبەبى ادام جۇمىستا سىنالادى دەگەن راس قوي. جاسىراتىنى جوق، ەڭ اۋىر دەگەن قارا جۇمىستارىن دا ىستەپ كوردىم. بىردە، ءبىر تانىسىم كەلىپ، 4 كۇنگە جۇمىس ىستەۋگە شاقىردى. سويتسەم، ولاردىڭ توبىندا ءبىر ادام اۋىرىپ قالىپتى. ەگەر ول توپتىڭ ءبىر ادامى كەم بولسا، وندا سول توپقا جۇمىس بەرىلمەيدى ەكەن. سوسىن كەلىسكەن بويىنشا 4 كۇن كومەكتەستىم. بىلايشا ايتقاندا، ءوزىمدى اسارعا كومەكتەسكەن سياقتى سەزىندىم دە اقشا تالاپ ەتۋ ويىمدا بولماي ءوز شارۋاممەن كەتىپ قالعانمىن. ءبىر كۇنى پوشتا جاشىگىمدەگى حاتتى اشىپ قالسام، 4 كۇن ىشىندە قانشا ساعات، مينۋت ىستەگەنىم جازىلعان ۇزىن چەك سياقتى قاعاز جانە ونىڭ ەڭبەكاقىسى. ارامىزدا ەشقانداي كەلىسىم شارتتا جوق. قالعانىنا وزدەرىڭىز باعا بەرىڭىزدەر.

قاي سالاسىندا دا ىستەمەيىن، بارلىعىنىڭ ويىندا ءبىرىنشى كەزەكتە جۇمىستىڭ ساپاسى تۇرادى. بىزدەگىدەي، قاي جەردەن نەنى جەپ قالسام دەمەيدى. جۇمىسقا ادالدىق، ساپالى جۇمىس ىستەۋدى سانالارىنا كىشكەنتايىنان سىڭىرگەنى جانە ەڭبەكقورلىققا باۋلىعاندارى كورىنىپ تۇردى. كەيدە جۇمىس بارىسىندا قارت كىسىلەرىنە زورعا دەگەندە ىلەسىپ وتىرعان كەزدەرىم بولدى. بۇل جاپونداردىڭ ەڭبەكسۇيگىشتىگىنە، قاجىر قايراتىنا تاڭ قالۋدان باسقا امال جوق. باسىڭىز جەتپەي كەتەدى. ءبىزدىڭ ەڭبەكقور دەپ جۇرگەن وزبەكتەرىمىز جاپونداردىڭ قاسىندا جالقاۋ سياقتى كورىنىپ قالسا تاڭ قالماڭىز. بىراق كەيبىر ارەكەتتەرىنە قاراپ، «وقۋ ءوتىپ كەتىپتى»، «كۇن ءوتىپ كەتىپتى» دەگەندەي بۇلارعا قاراپ ەڭبەكقورلىق ءوتىپ كەتكەن بە دەپ قالامىن. سەبەبى قاجەتى جوق، پايداسىز جۇمىستارمەن دە اينالىسا بەرەدى. بىردە يباراكي اۋەجايىننان شىعىپ كەتىپ بارا جاتسام، جۇرگىنشىلەر جولىندا ەكى قىزمەتكەر جولاۋشىلاردى وتكىزىپ، كولىكتەردى توقتاتىپ تۇر. بىزدە جۇرگىنشىلەر جولىندا كولىكتەر وزدەرى توقتاپ، جۇرگىنشىلەردى وتكىزىپ جىبەرەدى عوي. وسى تەكتەس وقيعالاردى بىرنەشە جەردەن دە كەزدەستىردىم. وسىنداي تۇسىنىكسىز جاعدايلار «جاپونيانى اقىلمەن تۇسىنە المايسىڭ» دەگەن قاناتتى ءسوزدى ەرىكسىز ءجيى ەسكە تۇسىرگىزىپ وتىرادى.

كوپ جۇمىس ورىندارىندا جۇمىس ىستەۋ ارقىلى جاپون مەنەدجمەنتى شىن مانىندە ەڭ جوعارى جەتىستىككە جەتكەندىگىنە كوز جەتكىزدىم. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، وتباسىلىق قارىم قاتىناس فورماسىن الىپ، جاپون مەنەدجەمەنتىن جاساعانداي كورىندى. ياعني قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا وتباسىلىق قارىم-قاتىناس فورماسىن ۇجىمدى باسقارۋ فورماسىنا اينالدىرا سالعانى سياقتى. ۇجىمدا بارلىعى ءبىر وتباسىنىڭ مۇشەسىندەي سەزىنەدى. مىسالىعا، قۇداي ساقتاسىن بالاڭىز ءتۇرلى قيىندىقتارعا ۇشىراپ، مۇگەدەك بولىپ جاتسا «ەندى سەنىڭ كەرەگىڭ جوق» دەپ تاستاپ كەتە سالمايسىز عوي. سول سياقتى ۇجىمدا دا ءوز بالاسىنداي كورىپ، بارلىق قيىنشىلىقتاردى بىرگە وتكەرىپ، وقىتىپ، تاجىريبەدەن وتكىزىپ، بارلىق جاعدايدى جاساپ، وتباسىلىق سەزىم قالىپتاستىرادى. سودان كەيىن جۇمىسقا قالاي جانىڭىزدى بەرىپ ىستەگەنىڭىزدى بىلمەي قالاسىز. سوندىقتان ۇجىمدىق سانا وتە جوعارى. ياعني ءبىر كومپانيا ءبىر ادامداي جۇمىس ىستەيدى. «ەگەر مەن وزىمە جۇكتەلگەن جۇمىسىمدى دۇرىس اتقارا الماسام، بارلىق ۇجىمنىڭ جۇمىسىن اقساتىپ، بارلىعىنىڭ نانىنان ايىرۋىم مۇمكىن» دەگەن دە تۇسىنىك باسىم.

قىسقاسى، ءوزى ءولىپ كەتسە ولەر، بىراق ساپالى جۇمىس، ياعني ساپالى تاۋار ءوندىرۋدى الدىنا ماقسات ەتىپ قويعان. جاپونيانىڭ ءاربىر ازاماتى ساپالى جۇمىس ىستەۋدى ومىرلىك ءمانى دەپ قارايتىنداي. كىشكەنتاي كەزىنەن تىنباي تەر توگىپ، ابدەن شىمىرلانىپ كەتكەن سياقتى. مەنىڭ ويىمشا بۇنىڭ بارلىعى رۋحىنىڭ مىقتىلىعىنان دەپ ءتۇيدىم. قانشا جەردەن ساپالى مامان دايىنداۋ ءۇشىن ءار كومپانيانىڭ وزىندىك ادىستەمەسى بار دەسەك تە، ولاردىڭ كوپشىلىگى ماماننىڭ رۋحىمەن جۇمىس ىستەۋگە باعىتتالعان. كوپ ماسەلەنى ادامنىڭ رۋحى شەشەدى دەپ ويلايدى. رۋحىن كوتەرۋگە قاتتى ءمان بەرەدى. مىسالىعا، تاڭەرتەڭ جۇمىستا ەرتە جينالىپ ساپتا تۇرىپ ءتۇرلى رۋح كوتەرەتىن اندەر ايتادى; جينالىس زالدارىندا ءتۇرلى ۆيدەو ونىمدەر كورسەتىپ، لەكتسيالار وقيدى.

مەنىڭ ويىمشا، ۇزاق ءومىر سۇرۋلەرىنە ەڭبەكقورلىقتىڭ كومەگى كوپ تيگەن. سەبەبى قوزعالىستا ءجيى بولعان ادام، ءبىر ورىندا وتىرعان ادامنان ۇزاق جاسايتىنى بەلگىلى. سوندىقتان بولار جاپونداردىڭ كوپ قوزعالىستا بولاتىنى بايقالادى. كابينەتتەن شىقپاي جۇمىس ىستەيدى دەگەنىنىڭ وزىندە، كۇن تارتىبىندە جۇگىرۋ تۇرادى. جالپى العاندا ۆەلوسيپەدپەن ءجۇرۋ، جۇگىرۋ ومىرلەرىنىڭ ءبىر بولشەگىنە اينالعان. ارينە بۇل جەردە تاماقتانۋدىڭ دا ءرولى وتە ۇلكەن. تاماقتانۋ ماسەلەسىندە دە جاپونداردان ۇيرەنەرىمىز كوپ. مىسالىعا، ۇيقىعا جاتاردىڭ الدىندا تاماقتانبايدى، ءبىز سياقتى. تاماقتارىنىڭ نەگىزگى بولىگىن كۇرىش پەن بالىق، ياعني تەڭىز ونىمدەرى قۇرايدى. جالپى اۋىر تاعامدار جەمەيدى.

ءار ادامنىڭ ارمانى قاۋىپسىز ەلدە ءومىر ءسۇرۋ بولسا، ناعىز قاۋىپسىز ەل جاپونيا دەر ەدىم. نەگىزى شەتەلدىكتەردى جەك كورەتىندەرى دە ورىندى كورىندى. سەبەبى سول تومەن سانالعان قىلمىستاردىڭ ءوزىن جاساۋشى شەتەلدىكتەر ەكەن. ەگەر تەك قانا جاپوندار عانا وزدەرىمەن وزدەرى ءومىر سۇرسە ارينە قىلمىس بولماس پا ەدى دەگەن وي كەلدى. قانداي زاتىڭىز جوعالسا دا تاۋىپ اكەلىپ بەرەدى نەمەسە جوعالتقان جەرىڭىزدە تۇرادى. ءوز باسىم اقشادان باسقا قانشاما زاتتارىمدى جوعاتتىم، بارلىعىن قايتا تاۋىپ الدىم. تەك كۇندىز عانا ەمەس تۇندە دە ياعني 24 ساعات بويى جاپونيانىڭ كەز كەلگەن جەرىندە ءجۇرىپ تۇرۋ قاۋىپسىز. ارينە مۇنىڭ بارلىعى جاپونداردىڭ قوعامدىق ساناسىنىڭ وتە جوعارى دەڭگەيدە ەكەندىگىن كورسەتەدى. جاپونيادا جۇرگەن ۋاقىت ىشىندە قوعامدىق جەردە توبەلەسىپ، ۇرسىپ، ايقايلاسىپ، ءتىپتى داۋىستارىن كوتەرىپ سويلەگەندى ەستىمەپپىن. ءتىپتى ءسىز ەرسى قىلىق جاساپ ايىپتى بولىپ تۇرساڭىز دا كەرىسىنشە ول سىزدەن كەشىرىم سۇراپ الەك بولادى. ارينە مۇنىڭ ءبارىن شىنايى كوڭىلدەن بولعان ارەكەتتەرمەن شاتاستىرماۋ كەرەك. ولار تەك ادەپ قانا ساقتايدى. بولدى. كەشىرىم سۇراي بەرۋدى مادەنيەتتىلىك دەپ ۇعادى. سوندىقتان قانداي جاعداي بولماسىن ءبارى ءبىرىنشى كەشىرىم سۇراۋعا ۇمتىلىپ تۇرادى. جوق جەردەن كەشىرىم سۇراي قالسا دا تاڭ قالماڭىز.

دەگەنمەن «ءبىرى كەم دۇنيە» دەگەن وسى بولار، قانشا جەردەن قاۋىپسىز قوعام قۇرعانىمەن تابيعي اپاتتار ادام ومىرىنە اجەپتەۋىر قاۋىپ توندىرۋدە. كەز كەلگەن ۋاقىتتا تابيعات اپاتىنان كەلەر قاۋىپكە دەگەن ۇرەي باسىم. ادامنان كەلەر قاۋىپ بولماعانىمەن تابيعاتتان كەلەر قاۋىپ وتە جوعارى. كەز-كەلگەن جاپونننىڭ تابيعي اپات كەزىندە ارەكەت ەتەتىن ينسترۋكتسياسى مەن اپات سومكەسى بار. از ۋاقىتتىڭ ىشىندە سانى جەتپەس جەر سىلكىنىستەرىن، ءتىپتى جەتى بالعا دەيىنگى جەر سىلكىنىستەرىن كوردىم. بىراق، «ءۇش كۇننەن كەيىن توزاققا دا ۇيرەنەسىڭ» دەگەن راس-اۋ دەيمىن، كەيىننەن ۇيرەنىسىپ كەتتىم. ءبىر ۋاقىتتارى جەر سىلكىنىسىنىڭ پايداسىن دا كوردىم  شىرت ۇيقىدا جاتقانمىن. بالامنىڭ جىلاعان داۋسىنان وياندىم. بىراق، ءتاتتى ۇيقىنى قيار ەمەسپىن. سول ارادا شامامەن ءۇش-ءتورت بالدىق جەر ءبىراز توقتاماي سىلكىنىپ، بالامدى تەربەتىپ ۇيىقتاتىپ قويدى...

عىلىم-ءبىلىمى كەرەمەت دامىسا دا بىزدەگىدەي كىم كورىنگەن ادامدارىندا عىلىمي دارەجەسى جوق ەكەن. ونىڭ سەبەبى، جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ عىلىمي دارەجەسى بار ادامداردى جۇمىسقا الماۋعا تىرىسۋىندا. سەبەبى ولاردى جۇمىستىڭ تارتىبىنە قايتا تاربيەلەۋ قيىن دەيدى. شىنىندا دا ءوزىن دوكتورمىن دەپ سەزىنىپ تۇرعان ادامعا نە ۇيرەتكەندەيسىڭ. عىلىمي دارەجەسى بارلار تەك ۋنيۆەرسيتەت نە عىلىمي جۇمىس ورىندارىندا عانا جۇمىس ىستەيدى. سوندىقتان ءمينيسترىنىڭ دە اكىمىنىڭ دە عىلىمي دارەجە الۋعا ۇمتىلۋشىلىعى بىزدەگىدەي ەمەس...

جاپونيانى جاقىننان تانۋعا، جەرگىلىكتى بولىپ كەتكەن قازاقتارمەن تانىسۋىم دا كوپ كومەگىن تيگىزدى. يا، كادىمگى جەرگىلىكتى قازاقتار. ياعني ازاماتتىعىن الماسا دا كەمىندە 20 جىلدان بەرى تۇرىپ جاتقاندار. بىراق ساندارى وتە از. ءوز باسىم ۇشەۋىن عانا جولىقتىردىم. بايقاۋىمشا سولاردىڭ جارتىسىن قىتاي قازاقتارى قۇرايتىن كورىنەدى. ارينە وزدەرىڭىزدە ءبىلىپ وتىرعانىڭىزداي، قانداستارىمىز قازاققا قاراعاندا جاپون مادەنيەتىن كوبىرەك ءسىڭىرىپ العاندىعى بايقالدى. بىراق ءبىر ەرەكشەلىگى سىرتقى كورىنىستەرى مەن ارەكەتتەرىن جاپونعا ۇقساتقانىڭىزبەن جاندارى، ياعني رۋحتارى قازاق، بۇيرەكتەرى قازاقستانعا قاراي بۇرىپ تۇرادى. بالكىم بۇل جاپونداردىڭ ءوز ۇلتىنا دەگەن ماحابباتى، سۇيىسپەنشىلىگى جەرگىلىكتى قازاقتارعا اسەر ەتكەندەي مە. ال قازاقستاننان كەشە عانا جاپونياعا وقۋعا بارعان قازاقتارمەن تانىسۋىم كوڭىلدى ءبىراز جابىرقاتىپ تاستادى. بىردە ءساتى ءتۇسىپ تسۋكۋبا ۋنيۆەرسيتەتىندە قازاقستان جاپونيا ستۋدەنتتەرىنىڭ فورۋمىنا قاتىستىم. فورۋمدى ۇيىمداستىرۋشىلار، جۇرگىزۋشىلەر ۇلتى قازاق ستۋدەنتتەر بولعانىنا قاراماستان، فورۋم تەك ورىس، جاپون تىلدەرىندە عانا ءوتتى. شەتەلدە جۇرگەندە ۇلتىنا، وتانىنا دەگەن ساعىنىش سەزىمى ويانىپ قازاقشا سويلەيدى مە دەپ وتىرعانمىن. مەيلى انا تىلىندە دەمەي-اق، وتانىنىڭ مەملەكەتتىك تىلىنە ءسال دە ءبىر قۇرمەت سەزىمىن بايقاي المادىم. جاپونيادا قانشاما شەتەلدىك ستۋدەنتتەردى كورسەم دە بارلىعى ءوز ارالارىندا انا تىلدەرىندە سويلەسەدى دە، ال ءبىزدىڭ ستۋدەنتتەردىڭ باسى قوسىلا قالسا ورىس تىلىندە سويلەسەدى. تىم قۇرىعاندا ءوز ارالارىندا دا انا تىلىنە تيتتەي دە قۇرمەت كورسەتپەيدى. سويتسەم ولاردىڭ دەنى، بارلىعى دەرلىك ورىستانعان قازاقتار ەكەن. ءوز ارالارىندا ورىسشا، ال قوعامدا جاپونشا سويلەيدى. ولار وزدەرىنىڭ قازاق ەكەنىن ايتىپ، پاسپورتتارىن كورسەتپەسە ورىسشا سويلەيتىن ياكۋت پا، بۋريات پا نەمەسە چۋكچا ما دەپ قالۋىڭىز بەك مۇمكىن. ولاردىڭ جاپون مادەنيەتىن تەز يگەرۋى دە زاڭدى. سەبەبى ولار ماڭگۇرتتەنگەن، ۇلتىن ساقتاپ قالارلىق ۇلتتىق يممۋنيتەتى جوق. ال قىتايدان بارعان قازاقتار ۋىزىندا ۇلتتىق ناردەن سۋسىنداپ وسكەنى ءۇشىن، جاپونياعا بارعاندا ۇلتتىق يممۋنيتەتى كۇشەيگەن دەپ توپشىلادىم. سوندىقتان رۋحتارىن ساقتاپ قالعان. دەگەنمەن جاپون مادەنيەتىنىڭ كۇشتىلىگى بولار، بىلمەدىم، بىراق جان تانىمەن ورىستانعان، بىلايشا ايتقاندا ماڭگۇرتتەنگەن قازاقتىڭ ساناسىنىڭ وتارسىزدانىپ، ۇلتتىق بولمىسىنا بەت تۇرعان، جاپونيادا دوكتورلىعىن قورعاپ جاتقان ءبىر قازاقتى كوردىم. كوردىم دە ىشتەي تاڭ قالدىم، ريزا بولدىم. جان ءتانى قازاقستانداعى مەن دەيتىن كەز كەلگەن ۇلتشىلدارىڭنان جوعارى تۇرادى. بالكىم ماڭگۇرتتەنگەن قازاقتاردىڭ ءبارىن، ۇلتىن قالاي سۇيە بىلۋدە الەمگە ۇلگى كورسەتىپ جاتقان جاپونيا قوعامىنا اپارىپ ەمدەتىپ كەلەمىز بە دەگەن وي تۋدى.

ەندىگى اڭگىمەنىڭ ارقاۋى رەتىندە، ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسىنىڭ دامۋىن ءسوز ەتپەكپىن. سەبەبى ماقالانى جازۋداعى ماقساتىم، ەكى ەلدىڭ بايلانىسىن دامىتۋ جاقتارىنا توقتالۋ; اقپارات الماسۋ; ءتۇسىنىسۋ. جالپى، ەكى ەلدىڭ قاتىناسىن نەگىزىنەن رۋحاني-مادەنيمەن قاتار بيزنەسمەندەر ارقىلى ەكونوميكالىق باعىتتا دامىتقان ءتيىمدى سەكىلدى. بىراق وكىنىشكە وراي وسى كۇنگە دەيىن ەكى ەلدىڭ بايلانىسى ءالى ناقتى جولعا، جۇيەگە سالىنباي كەلەدى. مەنىڭ ويىمشا، الدىمەن قازاق بيزنەسمەندەرىن جاپونياعا ءىس-تاجىريبەگە، كۋرستار وقىتۋعا جىبەرۋدى رەتتەۋ كەرەك. ياعني ۇكىمەتتىك دەڭگەيدە كەلىسىم شارتتار ارقىلى جىلىنا باراتىن بيزنەسمەندەر ءليميتىن بەلگىلەپ، وقىتسا. سەبەبى، قازاق-جاپون بيزنەسمەندەرى ءبىر-بىرلەرىنىڭ تۇسىنىك، مەنتاليتەتتەرىن، بيزنەس مادەنيەتتەرىن بىلمەي جاتىپ، تۇسىنبەۋشىلىكتەردىڭ سالدارىنان بايلانىس جولعا قويىلماي جاتىر. سوندىقتان ەڭ الدىمەن ەكى ەلدىڭ بيزنەسمەندەرى اراسىنداعى ساناداعى كەدەرگىلەرىن الۋ. سانادا وي بىرلىگى بولماي جاتىپ بايلانىستى دامىتامىز دەگەن ءسال قيسىنعا كەلمەيدى. ەگەر دە ءبىر بىرلەرىنىڭ تۇسىنىسۋىنە جول اشاتىن بولساق، ەكى ەلدىڭ ەكونوميكالىق بايلانىسى وتە جىلدام قارقىنمەن داميتىنى ءسوزسىز.

الەمدەگى ءبىر-بىرىنە وتە قاجەتتى ەلدەر بولسا ول قازاقستان مەن جاپونيا دەر ەدىم. ەگەردە وسى ەكى ەل بايلانىسىن جولعا قويار بولسا ەكى ەلگە عانا ەمەس، الەمگە پايداسى مول بولارىنا سەنەمىن. شيكىزاتقا اسقان باي – قازاقستان، شيكىزاتى جوق – جاپونيانى تولىقتىرسا، ۇزدىك تەحنولوگياسى جوق – قازاقستاندى، ۇزدىك تەحنولوگياسى بار – جاپونيا تولىقتىرارى ءسوزسىز. تەك مەملەكەتتەردىڭ ساياساتى ءتۇزۋ بولسا ەكى حالىقتىڭ ءبىر بىرلەرىن تەز ءتۇسىنىسىپ، تۋىس بولىپ كەتەتىنىنە كۇمانىم جوق. ونىڭ ۇستىنە قازاقتاردىڭ وتارسىزدانۋ ساياساتىن جۇرگىزۋىنە، بۇرىنعى بولمىسىنا ورالۋىنا جاپوندار كوپ كومەكتەسەدى دەپ ويلايمىن. سەبەبى جاپوندارعا قاراپ بۇرىنعى قازاقتاردى كورگەندەي سەزىندىم. ال ادامعا ءبىر ۇلتتىڭ تۋىسقان ەكەندىگىن ايتا بەرگەننەن گورى ادامنىڭ ءوزى تۋىسقان ەكەنىن سەزىنۋ، ونى تىلمەن جەتكىزۋ وتە قيىن. ال مەن جاپونداردىڭ قازاققا تۋىسقان ەكەنىن شىنايى سەزىندىم. جاپونياعا بارعانعا دەيىن بىلمەپپىن، جاپوندار جەرگىلىكتى حالىق ەمەس ەكەنىن. جاپونيانىڭ جەرگىلىكتى حالقىنىڭ اتى اينى دەپ اتالادى ەكەن. جاپونداردىڭ ءوزى سىرتتان كەلگەن حالىق ەكەنىنە قاراعاندا بىزبەن تۋىستىعى راس پا دەپ قالدىم. سەبەبى جاپونيا ارالدارى امەريكا، اۆستراليا قۇرلىقتارىمەن جالعاسۋى مۇمكىن ەمەس، ياعني ازيا قۇرلىعىنان بارعان حالىق بولىپ شىعادى. ال ول كەزدەرى ارينە ءبىزدىڭ اتا بابامىزدىڭ ازياعا ۇستەمدىك قۇرىپ تۇرعان كەزىمەن سايكەس كەلەدى. جاپونداردىڭ تۇركى تەكتەس حالىقتارمەن 98 پايىز ۇقساستىعىن عىلىمي تۇرعىدان دالەلدەگەنى ءسوزىمدى تولىق قۋاتتاي تۇسسە كەرەك...

جاپونداردىڭ شىنايى ءجۇزىن كورۋگە، جاقىننان تانۋعا اسىرەسە بالامدى جاپون باقشاسىنا بەرۋىم كوپ كومەكتەستى. بۇل بولەك ءبىر ۇلكەن تاقىرىپ. قىزىعى مەن شىجىعى تولعان حيكايالار. سوندىقتان ونى كەلەسى ءبىر ماقالامدا بولەك قوزعاماقپىن. سول ارقىلى جاپونداردىڭ ءبىراز بەتپەردەسىن، جۇمباعىن شەشەمىن...

سونىمەن وتباسىممەن بىرگە قازاقستانعا قايتاتىن دا كەز كەلدى. ۇشاق ۋاقىتى ءبىر ىڭعايسىز كەزدە ەدى. جول الىس. قىسقاسى، كەشكى سوڭعى اۆتوبۋسپەن اۋەجايعا جەتىپ الىپ، تۇنىمەن قونىپ، تاڭەرتەڭ ەرتە ۇشىپ كەتۋدى جوسپارلادىق. ءتۇن ورتاسىنا كەلگەندە اۋەجايدىڭ قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى مەن پوليتسيالارى، اۋەجايداعى بارلىق جولاۋشىلاردى ءبىر بۇرىشقا جيناپ، وتىرعىزىپ قويدى دا، قۇجاتتارىن تەكسەرە باستادى. ءوز ءوزىمدى قوراعا قامالعان قويداي سەزىندىم. شەتەلدىكتەرگە دەگەن جەككورۋشىلىكتەرىن جاسىرا الماي تۇر. ارەكەتتەرى ەندى جاپونياعا كەلمەيتىندەي قىلىپ جىبەرەيىك دەگەندەي. ءبىز بالامەن، وتىرعىزىپ قويعان سكامەيكالارىندا قينالىپ وتىرعانىمىزدى، اۋەجايداعى ەمىزۋلى بالالارعا ارنالعان بولمەگە بارايىق دەگەنىمىزگە كونبەدى. سوسىن، ءبىرازدان كەيىن ارامىزداعىلاردىڭ اجەتحاناعا باراتىندارىن پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى باقىلاۋمەن اپارىپ اكەلىپ جاتقانىن كورىپ، ءتىپتى تاڭ قالدىم. تۇتقىنداعىلاردى اجەتحاناعا اپارىپ اكەلەتىنى سياقتى. قاتاڭ تەكسەرۋلەرىنەن كەيىن ءوز-ءوزىڭىزدى قىلمىسكەردەي سەزىنىپ قالادى ەكەنسىڭ. اۋەجايعا كەلگەنگە دەيىن اقش، انگليا ازاماتتارىن دا «تاربيلەپ» قويعانعا ۇقسايدى، ولار دا «تارتىپكە» باعىنىپ ءجۇر. بىرنەشە ساعاتتان كەيىن كەتەتىن قوناق ەكەنىڭىزدى ءبىلىپ تۇرسا دا «قۇرمەتى» سول بولىپ تۇر. شەتەلدىكتەرگە ابدەن پروبلەمالار شىعارا بەرگەندىكتەن بە، ۇشاققا وتىرىپ جاپونيا تەرريتورياسىنان ۇشىپ كەتكەنشە مازام بولمادى، سەبەبى ءالى الدا پاسپورت، كەدەن تەكسەرۋلەرى بار ەدى. بىراق، قۇدايعا شۇكىر پروبلەمالار شىقپاي ۇشاققا وتىرعانىما ءوز-وزىمە سەنبەي تەرەڭ تىنىس الدىم. مىنە، شەتەلدىكتەردىڭ اياعىن ءبىر ەتىككە تىعىپ، تارتىپپەن جۇرگىزەتىن جاپونيانى ەل دەپ، مەملەكەت دەپ ايتۋعا بولادى. ۇلكەن، كەڭ ۇيدەن تار ۇيگە بارعاندا اۋا جەتپەي جۇرەگىڭىز قىسىلاتىنى سەكىلدى، اۋزى مۇرنىنا سيماي وتىرعانداي كورىنگەن ەلدەن جۇرەگىم قىسىلىپ، قازاقتىڭ كەڭ بايتاق جەرىنە قاراي جەتكەنشە الىپ ۇشىپ وتىردىم. قازاق ءۇشىن  قازاقستاننان باسقا ءجاننات جوق ەكەنىنە تاعى ءبىر كوز جەتكىزىپ قايتتىم.

ءبىر سوزبەن جاپونيانى تۇيىندەسەم، جاپونيا جۇمباعىنىڭ شەشۋى: الەم تامسانىپ، ءسۇيسىنىپ جۇرگەن جاپونداردىڭ قول جەتكىزگەن ءاربىر جەتىستىگىنىڭ استارىندا قازاقتاردىڭ وسيەتتەرى مەن ماقال-ماتەلدەرى جاتقانداي كورىندى. سوندىقتان ءوز مادەنيەتىمىزدى قايتا جاڭعىرتساق، مۇنداي جەتىستىكتەرگە جەتۋ بىزگە ارمان بولماس ەدى. جاڭالىق ويلاپ تابۋدىڭ قاجەتى جوق. قازاقتان اسقان دانا، كورەگەن حالىق جوق ەكەن الەمدە. الەمدە ەڭ ۇلكەن، ەڭ قىمبات قازىنا-بايلىق جەر دەسەك، دامىعان دەگەن ەلدەردىڭ ءوزى قول جەتكىزە الماي جۇرگەن جاپونيا، گەرمانيا، انگليا فرانتسيا، يتاليا، ت.ب. ءالى دە توپىراققا زار بولىپ وتىرعان ەلدەرگە قاراپ، ۇلان-بايتاق تەرريتورياعا قول جەتكىزگەن قازاقتاردىڭ تەگىن حالىق ەمەستىگىنە كوز جەتكىزەسىز.

P.S.

بۇل تۇيگەندەرىم بارلىق جاپون حالقى تۋرالى كوزقاراستى بىلدىرمەيدى. جەكە كوزقاراسىم رەتىندە قابىلداڭىزدار.

Abai.kz