كامال قوڭقاراەۆ، يلليۋزيونيست: ونەردى ءوز پايداڭا جاراتىپ، اينالانى الداماۋ كەرەك
قازاقتىڭ سيقىرشى اتىن ەستىسە ەكى يىعىندا شايتان وتىرادى دەپ، ات تونىن الا قاشاتىنى جاسىرىن ەمەس. ايتسە دە، بۇل ءتىلسىز ونەردىڭ ء«تىلىن» مەڭگەرۋدىڭ وڭايعا تۇسپەسى انىق. كۇنى كەشە قىتايدا وتكەن حالىقارالىق يلليۋزيونيستەر بايقاۋىندا قازاق قىزىنىڭ باس جۇلدەنى جەڭىپ العانى- بۇل ونەردى ءبىر كىسىدەي مەڭگەرگەنىمىزدى دالەلدەي ءتۇستى. الايدا، التىنايداي اسىلدان ايرىلىپ قالعانىمىزدا قازاق ساحناسىندا سيقىر ونەرىنىڭ قۇردىمعا كەتكەنىمە دەپ، اھ ۇرعانىمىز تاعى بار. وزگەنى مويىنداتساق تا، ءوز ىشىمىزدە شوۋ-بيزنەستىڭ ءبىر بولىگى بولىپ قالعان بۇل ونەردىڭ بولاشاعى قانداي بولماق؟ ونى اۋەسقوي بولسا دا تالايدى تامساندىرىپ ۇلگەرگەن يلليۋزيونيست- كامال قوڭقاراەۆتان سۇراپ كوردىك.
- كامال مىرزا، بىرەۋلەر- ءسىزدى فوكۋس جاساپ، كوزدى الدايدى دەسە، ەندىبىرەۋلەر- سيقىرلى ترانسفارماتسيانىڭ شەبەرى دەپ جاتادى؟ ال ءوزىڭىز قاراپايىم تىلمەن قالاي جەتكىزەسىز؟
- مەندەگى ونەر قولدىڭ ەپتىلىگى مەن شاپشاڭدىعىنا بايلانىستى تۋىندايدى. ال «كوزدى الدايدى» دەيتىندەي گيپنوزبەن اينالىسپايمىن. جالپى يلليۋزيادا «مەحانيقالىق ەستە ساقتاۋ» دەگەن بولادى. ونىڭ سىرىن ۇيرەنۋ ۇزاق تاجىريبە مەن دايىندىقتى تالاپ ەتەدى. وسى سىنداردان وتكەن ادام ءۇشىن سيقىر جاساۋ قيىندىق تۋعىزبايدى.
قازاقتىڭ سيقىرشى اتىن ەستىسە ەكى يىعىندا شايتان وتىرادى دەپ، ات تونىن الا قاشاتىنى جاسىرىن ەمەس. ايتسە دە، بۇل ءتىلسىز ونەردىڭ ء«تىلىن» مەڭگەرۋدىڭ وڭايعا تۇسپەسى انىق. كۇنى كەشە قىتايدا وتكەن حالىقارالىق يلليۋزيونيستەر بايقاۋىندا قازاق قىزىنىڭ باس جۇلدەنى جەڭىپ العانى- بۇل ونەردى ءبىر كىسىدەي مەڭگەرگەنىمىزدى دالەلدەي ءتۇستى. الايدا، التىنايداي اسىلدان ايرىلىپ قالعانىمىزدا قازاق ساحناسىندا سيقىر ونەرىنىڭ قۇردىمعا كەتكەنىمە دەپ، اھ ۇرعانىمىز تاعى بار. وزگەنى مويىنداتساق تا، ءوز ىشىمىزدە شوۋ-بيزنەستىڭ ءبىر بولىگى بولىپ قالعان بۇل ونەردىڭ بولاشاعى قانداي بولماق؟ ونى اۋەسقوي بولسا دا تالايدى تامساندىرىپ ۇلگەرگەن يلليۋزيونيست- كامال قوڭقاراەۆتان سۇراپ كوردىك.
- كامال مىرزا، بىرەۋلەر- ءسىزدى فوكۋس جاساپ، كوزدى الدايدى دەسە، ەندىبىرەۋلەر- سيقىرلى ترانسفارماتسيانىڭ شەبەرى دەپ جاتادى؟ ال ءوزىڭىز قاراپايىم تىلمەن قالاي جەتكىزەسىز؟
- مەندەگى ونەر قولدىڭ ەپتىلىگى مەن شاپشاڭدىعىنا بايلانىستى تۋىندايدى. ال «كوزدى الدايدى» دەيتىندەي گيپنوزبەن اينالىسپايمىن. جالپى يلليۋزيادا «مەحانيقالىق ەستە ساقتاۋ» دەگەن بولادى. ونىڭ سىرىن ۇيرەنۋ ۇزاق تاجىريبە مەن دايىندىقتى تالاپ ەتەدى. وسى سىنداردان وتكەن ادام ءۇشىن سيقىر جاساۋ قيىندىق تۋعىزبايدى.
- سيقىردى كەيبىرەۋلەر ميستيكامەن بايلانىستىرىپ جاتادى. (تەلەپارتاتسيا، تەلەكينەز) وسى راس پا؟
- ارينە يلليۋزيانى ميستيكامەن بايلانىستىرۋعا بولادى. الايدا مەن جاساپ جۇرگەن تريۋكتەردىڭ ميستيكامەن ەشقانداي بايلانىسى جوق. بىراق، ارنايى تاجىريبە جۇزىندە بايلانىستىرىپ كورگەنىم بار. دەگەنمەن ونداي جولمەن كوپتى الداۋدىڭ قاجەتى جوق. ويتكەنى ول «الاياقتىق» بولىپ سانالادى.
- اسىلىندە ءسىزدىڭ ماماندىعىڭىز سۋرەتشى ەدى. ال ونى سيقىرمەن الماستىرۋعا نە سەبەپ بولدى؟
- سۋرەت پەن سيقىر قولدىڭ ەپتىلىگىنە قاراي تۋىندايتىن بولعاندىقتان، ءبىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىستا. ويتكەنى سۋرەت ونەرىندە جازۋ-سىزۋدى مەڭگەرگەندىگىمنىڭ ارقاسىندا سيقىر جاساۋدى ۇيرەنۋ قيىنعا سوقپادى. ماسەلەن، كىتاپتان قاندايدا ءبىر فوكۋستىڭ جاسالۋ جولدارىن وقىپ وتىرعاندا، سۋرەت سالاتىنداي، كەسكىنىن بىردەن ەلەستەتەمىن. مىنە، وسىنداي ءادىستىڭ ارقاسىندا شەتەلدە قۇنى جەتپىس مىڭ دوللار تۇراتىن دايىن رەكۆيزيتتىڭ سىرىن وزدىگىمنەن ۇيرەنىپ الدىم.
- كوبىنە دايىن رەكۆيزيتتەر ساتىپ الاسىز با، الدە سيقىردىڭ ءتۇرىن ءوزىڭىز ويدان شىعاراسىز با؟
- مەن- ۇرىمىن. ونى ەشكىمنەن جاسىرمايمىن دا. وزدىگىمنەن فوكۋس جاساپ شىعارۋعا ءالى تاجىريبەم جەتپەيدى. سوندىقتان سىرتتا ءبىر دۇنيەنى كوزىم شالىپ قالسا، ۇيگە كەلگەندە سونى جاساپ شىعارۋعا تىرىسامىن.
- دەسە دە ءبىراز جىل وسى سالادا جۇرگەنىڭىزگە قاراي سيقىر ونەرىندە اۆتورلىق قولتاڭباڭىزدى قالدىرۋعا مۇمكىندىگىڭىز جەتەتىن بولار؟
- ادام كوپتى كورىپ، كوپ دۇنيەنى ۇيرەنگەندە عانا ءپىسىپ جەتىلمەي مە؟ سول سياقتى يلليۋزيادا دا بىردەن جەتىستىككە جەتۋ مۇمكىن ەمەس. بىراق كەيىنگى كەزدە ۇلتتىق ناقىشتا كورسەتىلەتىن ەڭبەكتەردى دۇنيەگە اكەلسەم دەگەن ويدامىن. وندا ءبىزدىڭ دومبىرادان باستاپ: بۇركىت، ساندىق، تاي قازان، قۇماي تازى دەيسىز بە، كوپتەگەن دۇنيەلەر كورىنىس تابادى. قوبىزدىڭ قوڭىر ءۇنىنىڭ اياسىندا وسىنداي قۇندىلىقتارىمىزدى كورسەتىپ، وزگە جۇرتتى ءتول مادەنيەتىمىزگە تامساندىرسام دەگەن ويىم بار.
- Cيقىرشىنىڭ يىعىندا شايتان وتىرادى دەگەن ەسكى ۇعىمنان اسا المادىق پا، بۇل ونەرمەن اينالىسۋعا ەكىنىڭ ءبىرى نەگە جۇرەكسىنەدى؟
- بۇل ونەردىڭ سىرىن مەڭگەرگەندەر بۇرىن دا از بولماعان. جازۋشى لەۆ تولستويدىڭ يلليۋزيا جاساعانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلە بەرمەيدى. سول سياقتى مۇحامەدالي دە وسى ءبىر ءتىلسىز ونەردىڭ ءتىلىن مەڭگەرگەن. الەمگە اتى ءماشھۇر نەبىر پروفەسسورلار مەن عالىمدار، اقىندار مەن جازۋشىلار، ءتىپتى پرەزيدەنتتەر دە فوكۋس جاساي بىلگەن. بىراق- حوببي رەتىندە عانا. ال، ءوز باسىمنىڭ يسلامي كوزقاراستاعى ادامداردىڭ سىنىنا ءجيى ۇشىرايتىنى راس. ءتىپتى، قاراپايىم ادامداردىڭ ءوزى ءدىني تۇرعىدا قاراپ، ەرسى كورىپ جاتادى. ماسەلەن، كەي تامادالار پالەنشە دەگەن سيقىرشى بار، سونى تويىڭىزعا شاقىرايىق دەپ مەنى مەڭزەسە، ونىڭ ورنىنا ءبىر ءانشىنى شاقىرايىق دەپ، ات توندارىن الا قاشاتىن كورىنەدى. ۇيدەگى بالا-شاعام مەن جارىم دا وسى كاسىبىڭدى تاستا دەپ جاقتىرماي جاتادى.
- بىزدە دە بۇرىن سوڭدى سيقىردىڭ سىرىن مەڭگەرگەن شەبەرلەر بولدى. سونىڭ ىشىندە سۇلتانعالي شۇكىروۆ پەن سارا قابيعوجينا، بالتابەك پەن رايسا جۇماعۇلوۆتاردىڭ ەسىمدەرىن ەرەكشە اتاۋعا بولادى. بىراق اتالمىش ونەردىڭ وسىلاردان سوڭ جالعاسىن تاپپاي، توقىراپ قالعانىنا نە سەبەپ؟
- سۇلتانعالي شۇكىروۆ پەن سارا قابيعوحينالار سيقىردىڭ حاس شەبەرى ەدى. ولار ءتىپتى، رەسەيگە بارىپ ارنايى بىلىمدەرىن جەتىلدىرىپ كەلدى. ويتكەنى- ول كەزدەگى مادەنيەت قۇرىعىن ۇستاعان مينيستلىك ونەرپازداردىڭ دامىپ جەتىلۋىنە جاعداي جاسادى. سونىڭ ارقاسىندا يلليۋزيونيستەرىمىز شەتەلدەرگە شىعىپ، ءتۇرلى جۇلدەلەردى قانجىعاسىنا بايلاپ كەلدى. ءبىر شۇكىروۆتىڭ ءوزى بەس التىندى بىردەي يەلەنگەندە تالاي قازاق بوركىن اسپانعا اتقان بولاتىن. ياعني، ول كەزدە ونەردىڭ قاي تۇرىنە بولسىن قولداۋ بار ەدى.
- كۇنى كەشە قازاقتىڭ كوك تۋىن الەم تورىندە جەلبىرەتكەن التىناي بايتوقانوۆا دا قازاقتىڭ سيقىر ونەرىنەن كەندە ەمەس ەكەنىن الەم الدىندا دالەلدەپ كەتتى. الايدا وعان قولداۋ كورسەتىپ، ارنايى مەكتەپ اشىپ بەرۋگە تالپىنعان نىسپى ەشكىمدە بولمادى. ارمانى اسقاق قىز شەرمەندە كەتكەن بولار؟
- ارينە التىنايدىڭ ارمانى اسقاق ەدى. وسى ءبىر ءتىلسىز ونەردىڭ ارقاسىندا قازاقتىڭ كوك تۋىن الەم تورىندە ءالى تالاي جەلبىرەتەم دەۋشى ەدى. امال نەشىك؟ كوزى تىرىسىندە مەملەكەت تاراپىنان ايتارلىقتاي قولداۋ تابا المادى. ءوزى دە ەشكىمنىڭ الدىنا بارىپ الاقان جايۋ دەگەندى بىلمەيتىن نامىستى قىز ەدى. سول نامىسى مەن جىگەرىنىڭ ارقاسىندا كوپتەگەن ەلدەردە قىزمەت ىستەدى. تاجىريبەسى مول، بولاشاققا قويعان جوسپارلارى اۋقىمدى ەدى. بىراق ءبىزدىڭ ەلدە جىلاماعان بالاعا ەمشەك بەرمەيدى عوي. سوندىقتان التىناي قازاقتىڭ يگىلىگىنە دەگەن ماقساتىنا قول جەتكىزە الماي كەتتى. بىزدەگى تالاي سيقىرشىلار وسىلايشا پارمەندە ء وتتى عوي. مۇحتار اشىرباەۆ تا مىقتى پونتوميموشى ەدى. ول دا قولداۋ تاپپاعان سوڭ، اقىرى بيزنەسكە كەتىپ قالدى. وزگەلەر جانىن سالىپ جوقتان بار جاسايدى، ال بىزدە كەرىسىنشە، باردى جوق قىلادى. وسىدان-اق ءبىزدىڭ ەلدەگى ونەر مەن مادەنيەتتىڭ جاعدايىن باعامداي بەرىڭىز.
- ءسىزدىڭ مەملەكەتتىك تسيركتە قىزمەت ەتەتىنىڭىز بار. سونىڭ ارقاسىندا ەل ارالاپ، تالاي جەردە ونەر كورسەتتىڭىز. سالىستىرمالى تۇردە ايتىڭىزشى، ءبىز كوپ دۇنيەدەن كەندە قالىپ قويعان جوقپىز با؟
- ورتالىق تسيرتكتىڭ ەشتەڭەدەن كەندە قالعان تۇسى جوق. ۇنەمى قاربالاستا ايانباي قىزمەت ەتىپ جاتادى. بىزگە تەك ناسيحات جەتىسپەيدى. ول ناسيحاتقا ارنايى قاراجات بولۋگە ءتيىس ۇكىمەت بولسا ءۇنسىز وتىر. ايتەۋىر ارتىستەر جالاقىلارىن الىپ جۇرگەندەرىنە ريزا. تسيركتەگى كەيبىر ارتىستەر كەلىسىم شارت بويىنشا شەتەلگە بارىپ، جۇمىس ىستەپ كەلەدى. تالاي مەملەكەتتەن ءتۇرلى جۇلدەلەر الىپ كەلىپ جاتىر. بىراق ءوز ىشىمىزدە ولاردى ەلەپ-ەكشەپ جاتقان ەشكىم جوق. باق –تىڭ ءوزى تسيركتىڭ ارتىسىنەن كورى، سارىاۋىز انشىلەردى جارنامالاۋعا اۋەستەنىپ كەتتى. مەنى نەگە شاقىرمايسىڭ دەپ، ولار دا وزدىگىنەن سۇرانبايدى. ويتكەنى شىنايى تالانت تەك وزىنە سەنەدى. ال بۇگىنگى تەلەجاشىكتەن تۇسپەيتىندەردىڭ تالانتتىڭ ەمەس، قارجىنىڭ ارقاسىندا جارقىراپ جۇرگەنىنە كۇمانىم جوق.
- كوپتەگەن سيقىرشىلار سيقىرىنىڭ سىرىن اشپاي كەتەدى. ال ءسىز ءوز تۋىندىلارىڭىزدىڭ قۇپياسىن اشار ما ەدىڭىز؟
- مەن بۇعان دەيىن جاساعان تالاي فوكۋستەردىڭ سىرىن اشىپ بەردىم. بىلگەنىڭدى ۇيرەتكەنگە نە جەتسىن؟ ء وزىمنىڭ ۇلىم دا بۇل ونەرگە دەن قويىپ، اينالىسىپ كوردى. بىراق وكىنىشكە وراي تاستاپ كەتتى. اراسىندا قىزىعۋشىلىق تانىتقان بالالار دا بولدى. قولىمنان كەلگەنشە ولارعا دا ۇيرەتىپ باقتىم. ءبىر بايقاعانىم- بۇگىنگى بالالار تەز ۇيرەنىپ، تەز تانىلسام دەيدى. اشىعىن ايتقاندا ىزدەنگىلەرى كەلمەيدى. سويتەدى دە، ورتا جولدان تاستاپ كەتەدى. الايدا، ءاربىر يگى ناتيجەنىڭ ارتىندا قىرۋار ەڭبەك پەن ءبىلىم تۇرادى ەمەس پە؟ قاسىمدا قولقابىس بولاتىن سەرىگىمنىڭ بولعانى ماعان دا جاقسى. «جۇمىلا كوتەرگەن جۇك جەڭىل» دەمەي مە؟
- ءسىز تويلارعا ءجيى بارىپ ونەر كورسەتەسىز. وسىنداي ورىنداردا كەيبىر ادامداردىڭ ەنەرگياسى مىسىڭىزدى باسىپ، قولىڭىز جۇرمەي، قالاتىن كەزدەر بولا ما؟
- ارينە فوكۋستىڭ شىقپاي قالاتىن كەزدەرى بولادى.
- ونداي ساتتەردە تىعىرىقتان قالاي شىعاسىز؟
- ەشتەڭە ىستەمەستەن كەلەسى قويىلىمعا كوشەمىن. نە بولماسا ساحنادان كەتىپ قالامىن.
- كۇندەلىكتى تىرشىلىكتە يلليۋزيانى ءوز پايداڭىزعا جاراتىپ كورگەن ساتتەر بولدى ما؟
- جوق، قۇداي ساقتاسىن. ولاي جاساۋ ادامدىققا جاتپايدى. نەگىزىندە يلليۋزيانى پايدالانىپ بىرەۋدى الداپ-ارباۋعا، جىلاتۋعا بولمايدى. بۇل سيقىرمەن اينالىساتىن جاندارىڭ جاراتقان الدىندا بەرگەن سەرتى بولۋعا ءتيىس.
- ءسىزدىڭ ءوز جاس شاماڭىزدان جاس كورىنەتىنىڭىزدىڭ سىرى نەدە؟
- شىنىمەن دە، جۋىردا الپىسقا كەلەمىن دەسەم ەشكىم سەنە بەرمەيدى. مىسالى، دميتري لونگو اتتى يلليۋزيونيست ءجۇز بەس جاسقا دەيىن فوكۋس كورسەتىپ ءوتتى. اتاعى جەر جارعان بولا تۇرا، دۇنيە-مۇلىك جيماپتى. تەك نەمەرەسىنە ارناپ مۇراعا بەس كىتاپ تاستاپ كەتسە كەرەك. سول سياقتى ءناسىلى ارميان- ارۋتيۋن اكوپيان دا سەكسەن جەتى جاسقا دەيىن ءومىر ءسۇردى. ساحنادا كوز الداعانىمەن، قوعامدا ادال تىرشىلىك ەتكەندىگىنىڭ ارقاسىندا سيقىرشىلار ۇزاق جاسايدى. ول ءۇشىن ونەردى ءوز پايداڭا جاراتىپ، اينالانى الداماۋ قاجەت. قاي قوعامدا بولسىن افەريست ادامنىڭ ۇزاققا بارماسى انىق قوي...
- ەندەشە، قوعامدا قاراشانى الداعان الاياقتاردان كورى، ونەردە كوزدى ارباعان يليۋزيونيستەر كوبەيە بەرسىن دەيىك!
اڭگىمەلەسكەن دينار كاميلوۆا
Abai.kz
