باسى: كەشىگىپ تۋعان كەرەمەت

جالعاسى: ءى چەمپيونات. 1960. كەڭەس فۋتبولىنىڭ التىن ءداۋiرi

قارت قۇرلىق دوپ دودالارىنىڭ شەجىرەسىن شەرتۋدى ءارى قاراي جالعاستىرامىز.

ساياساتتىڭ سالقىنى

العاشقى ەۋروپا بىرىنشىلىگىنىڭ باستى تابىسى رەتىندە ماماندار بۇرىن الەمدىك دوپ دودالارىندا عانا كۇش سىناسىپ جۇرگەن قۇرلىق قۇرامالارىنىڭ ءبىر شاڭىراققا بىرىگۋىن اتادى. تۇڭعىش تۋرنيرگە نەبارى 17 كوماندانىڭ قاتىسقانىنا قاراماستان، ۋەفا مۇشەلەرىنىڭ ءبارى دەرلىك جاڭا جارىستىڭ قاجەت ەكەنىنە كوز جەتكىزدى. سونىڭ اسەرى بولسا كەرەك، ەكىنشى چەمپيوناتقا ەۋروپالىق 32 ەلدىڭ 29-ى قاتىسۋعا نيەت ءبىلدىردى. تەك فينندەر مەن شوتلاندىقتار عانا ءوز ۇلتتىق بىرىنشىلىكتەرىنىڭ كەستەسىنەن قۇراما كومانداعا بوس ۋاقىت تاۋىپ بەرە المايتىنىن اشىق ايتتى. گەرمانيا فەدەراتيۆتىك رەسپۋبليكاسى (گفر) بولسا، ىشكى فۋتبول شارۋاشىلىعىن قايتا قۇرىپ، جاڭادان بۋندەسليگا جاساقتاپ جاتقاندىقتان حالىقارالىق جارىستارعا قاتىسۋدان تاعى دا باس تارتا تۇراتىنىن مالىمدەدى.

ىرىكتەۋ ساتىسىنىڭ جەرەبەسىن تاستار الدىندا ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ تاعى دا ءبىراز باس قاتىرۋىنا تۋرا كەلدى. ويتكەنى 1/8 فينال ءۇشىن 16 كوماندانى ىرىكتەپ الۋ قاجەت ەدى. ال قاتىسۋعا ءوتىنىش بەرگەندەر – 29. اقىلداسا كەلە، العاشقى ىرىكتەۋدەن ءۇش كوماندانى بوساتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى: كسرو (قۇرلىق چەمپيونى رەتىندە), سونداي-اق اۆستريا مەن ليۋكسەمبۋرگ (جەرەبە بويىنشا). قالعان 26 قۇراما 13 جۇپقا ءبولىندى دە، جۇپ جەڭىمپازدارى كەلەسى كەزەڭگە شىقتى. وكىنىشكە قاراي، بۇل جولى دا فۋتبولعا ساياساتتىڭ سالقىنى تيمەي قالمادى. سوقىر جەرەبە ءبىر-بىرىمەن قىرىق جىلدان بەرى قىرعي-قاباق بوپ كەلە جاتقان قۇدايى كورشىلەر – گرەكيا مەن البانيانى ءوزارا جۇپتاستىرىپ ەدى، گرەكتەر ۋەفا-عا «ءبىز الباندىقتارمەن وينامايمىز، باسقا قارسىلاس تاۋىپ بەرىڭدەر!» دەپ شارت قويدى. ۇيىمداستىرۋشىلار ەكى ويىننىڭ دا بەيتاراپ الاڭدا وتكىزۋدى وتىنسە دە، ولار ەش كونبەي قويدى. ايتپەسە، البانيا جاعى كەيىنگى ۇسىنىسقا كەلىسىپ-اق تۇرعان بولاتىن. ناتيجەدە گرەكياعا تەحنيكالىق جەڭىلىس جاريالاندى.

جالپى العاندا، جارىستىڭ العاشقى ساتىسى سەنساتسياعا تولى بولدى. اۋەلى 1962 جىلعى الەم بىرىنشىلىگىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى چەحوسلوۆاكيا قۇراماسى كۇتپەگەن جەردەن گدر-دەن ۇتىلىپ قالىپ (1:1, 1:2), ەلدى ءبىر ەلەڭ ەتكىزدى. سوسىن وزدەرىنىڭ فۋتبولدى ويلاپ تاپقانىنا ءجۇز جىل تولعانىن ەرەكشە تابىسپەن اتاپ وتكىسى كەلگەن اعىلشىندار فرانتسۋزداردان تاس-تالقان بوپ جەڭىلىپ (1:1, 2:5), جانكۇيەر بىتكەندى ايران-اسىر ەتتى.

«ايدى اسپانعا شىعارعان» ليۋكسەمبۋرگ

دەگەنمەن ناعىز ەستەن تاندىرار وقيعا 1/8 فينالدا بولدى. ورتاڭقولداي كومانداسى بار گوللانديا ءوزىنىڭ ويماقتاي عانا كورشىسى – ليۋكسەمبۋرگتەن تاياق جەپ، كۇللى الەمنىڭ كۇلكىسىنە قالدى. ۇلى گەرتسوگتىق استاناسىنداعى ستاديونعا بار-جوعى 6-اق مىڭ ادام سىياتىندىقتان، قارجىنى مولىراق ءتۇسىرۋ ماقساتىندا ەكى ماتچ تا گوللانديادا وتكەن-ءدى. امستەردامداعى العاشقى ويىندا-اق ليۋكسەمبۋرگتىقتار ءوز قاقپاسىن جانى قالماي قورعاپ، جانتالاسىپ باقتى. الاڭ يەلەرى، كەرىسىنشە، «قازىر سوقپاساق، سالدەن كەيىن سوعارمىز، نە اسىعىس بار، ءبارىبىر قۇتىلمايسىڭدار» دەگەن كەيىپتە، قارسىلاسىن ونشا مەنسىنىڭكىرەمەي وينادى. تورەشىنىڭ سوڭعى ىسقىرىعى ەستىلگەندە، تابلوداعى ەسەپ 1:1 ەدى. جانكۇيەرلەر دە اسا رەنجي قويعان جوق، ويتكەنى كوپشىلىگى روتتەردامداعى قارىمتا ويىندا ءبارى ويداعىداي بولادى دەپ سەندى. راسىندا دا، ماتچ باستالا سالىسىمەن گوللاندىقتار العا لاپ قويدى. بىراق ليۋكسەمبۋرگ فۋتبولشىلارى ءوز قاقپاسىنا قاراي ۇشقان ءار دوپتىڭ جولىنا كەۋدەسىن توسىپ، كولدەنەڭ جاتتى. قورعانىستان قولى بوساعان ساناۋلى ساتتەردە ولاردىڭ قارسى قاقپاعا قاۋىپ توندىرۋگە دە قاۋقار تاپقانىن قايتەرسىز! سونداي سيرەك شابۋىلدىڭ بىرىندە كاميل ديممەر ەسەپ اشىپ، ونسىز دا جۇيكەسى جۇقارا باستاعان الاڭ يەلەرىنىڭ سايتانىن ودان سايىن «ويناتتى». ابىروي بولعاندا، گوللاندىقتار تارازى باسىن ءبىرىنشى تايمدا-اق تەڭەستىرىپ ۇلگەردى. ايتسە دە، كوپ ۇزاماي ديممەردەن ەكىنشى گولدى جىبەرىپ العان سوڭ، ونىڭ نەسى ابىروي بولدى دەيسىز...

ەۋروپانىڭ تۇڭعىش چەمپيونى – كسرو قۇراماسى 1/8 فينالدا يتاليامەن توقايلاستى. اۋەلگى ويىن ماسكەۋدە ءوتىپ، الاڭ يەلەرى 2:0 ەسەبىمەن جەڭىسكە جەتتى. قارىمتا كەزدەسۋدىڭ 33-مينۋتىندا گەننادي گۋساروۆ تاعى ءبىر گول سوعىپ، يتاليالىقتاردىڭ جاعدايىن تىپتەن قيىنداتىپ جىبەردى. 57-مينۋتتا ساندرو ماتستسولا باعىتتاعان 11 مەترلىك ايىپ دوبىن قاقپاسىنا دارىتپاعان لەۆ ياشين ماتچتىڭ باستى قاھارمانىنا اينالدى. دجانني ريۆەرانىڭ سوڭعى سوڭعى سەكۋندتاردا سوققان دوبى جالپى جەكپە-جەك ناتيجەسىن تۇبەگەيلى وزگەرتە قويمادى. بۇل ساتىنىڭ قالعان جۇپتارىندا ەل ىشەگىن تارتىپ، تاڭ قالاتىنداي سەنساتسيا بولا قويعان جوق.

شيرەك فينالدا كەڭەس وداعى كومانداسى شۆەتسيادان (1:1, 3:1), يسپاندىقتار يرلانديادان (5:1, 2:0), ۆەنگرلەر فرانتسۋزداردان (3:1, 2:1) باسىم ءتۇستى. جەرەبە جونىنەن كەرەمەتتەي جولى بولعىش (ولار اۋەلدە مالتانى، سوسىن البانيانى جەڭگەن بولاتىن) دانيا قۇراماسىنا بۇل جولى الدىڭعى كەزەڭنىڭ «باستى قاھارماندارى» – ليۋكسەمبۋرگ فۋتبولشىلارى تاپ كەلدى. شىنىن ايتۋ كەرەك، 60-جىلدارى دات كومانداسى ەۋروپاداعى ەڭ ءالسىز ۇجىمداردىڭ ءبىرى ەدى. ولاردىڭ «ادام بولعانى» نەمىس جاتتىقتىرۋشىسى زەپپ پيونتەك باسشىلىق ەتكەن 80-جىلدارى عانا عوي. سول سەبەپتى، ايگىلى گاملەت حانزادانىڭ وتانداستارى ليۋكسەمبۋرگتىڭ ءوزىن ءۇش ويىن (3:3, 2:2, 1:0) وتكىزىپ بارىپ، ارەڭ جەڭدى. ءبىر قىزىعى، ءۇشىنشى كەزدەسۋ بەيتاراپ الاڭدا – امستەردامدا وينالدى. ياعني شاعىن عانا مەملەكەت قۇراماسىنىڭ تاڭقالارلىق «تابىستى ەپوپەياسى» قاي قالادا باستالسا، سول قالادا اياقتالدى. «تاعدىردىڭ تالكەگى» دەگەن وسىنداي-اق بولار...

فينالدىق ءتۋرنيردى يسپانيادا ۇيىمداستىرۋ تۋرالى شەشىم شيرەك فينال ويىندارىنىڭ ناتيجەسى بەلگىلى بولماي تۇرىپ-اق قابىلدانعان بولاتىن. سەبەبى، ناعىز سپورتتىق بابىندا تۇرعان يسپان كومانداسىنىڭ ول كەزدە اۋسەلەسى ءمالىم يرلاندىقتارعا ءتىسى باتپايدى دەگەنگە ەشكىم سەنە قويعان جوق. كسرو جانە ۆەنگريا قۇرامالارى دا اقتىق سىندا ونەر كورسەتۋگە لايىق دەپ تانىلدى. ال ۇزدىك تورتتىككە كىلەڭ «الجۋازدارعا الىمجەتتىك كورسەتىپ» قانا ىلىنگەن دانيانىڭ تابىسىن ماماندار كەزدەيسوقتىق دەپ قابىلدادى.

فرانكونىڭ كوز الدىنداعى «ماسقارا»

راسىندا دا، بارسەلونا قالاسىنداعى «نوۋ كامپ» ستاديونىندا وتكەن جارتىلاي فينالدىق كەزدەسۋدە دات كومانداسى كونستانتين بەسكوۆ باپتاعان كسرو قۇراماسىنىڭ تەگەۋرىنىنە قارسى تۇرا المادى. ۆالەري ۆورونين، ۆيكتور پونەدەلنيك جانە ۆالەنتين يۆانوۆ ءبىر-بىردەن دوپ سوعىپ، ورىس كومانداسى وپ-وڭاي جەڭىسكە جەتتى. قارسىلاستاردىڭ دەڭگەيى ءبىر-بىرىنە ونشا ساي كەلمەيتىندىكتەن، ويىن دا اسا قىزىق بولا قويعان جوق.

كەرىسىنشە، مادريدتەگى ماتچ 120 مينۋت بويى جانكۇيەردىڭ «ۋھ» دەپ، ءبىر تىنىس الۋىنا مۇرشا بەرمەيتىن ايرىقشا تارتىستى كەزدەسۋ بولدى. 37 گرادۋس ىستىقتا وتكەن ويىن ەڭ اۋەلى ۆەنگر انتال سەنتميحايدىڭ بەنەفيسىنە اينالارداي كورىندى. يسپان فۋتبولشىلارى دوپتى قاقپانىڭ قاي بۇرىشىنا باعىتتاسا دا، سىلەۋسىنشە سەكىرەتىن قاقپاشى كوپ ۋاقىتقا دەيىن ەشقانداي سوققىنى دارىتپادى. الاڭ يەلەرىنىڭ شابۋىلشىلارى شاراسىزدىقتان باس شايقاۋمەن بولدى، ءتىپتى كەيبىرى ريزالىعىن جاسىرا الماي، قاقپاشىنىڭ ارقاسىنان قاعىپ-قاعىپ قويدى. بىرتە-بىرتە يسپاندىقتاردىڭ قارقىنى باسىلا باستادى-اۋ دەگەندە، ەۋروپانىڭ 1960 جىلعى ۇزدىك فۋتبولشىسى لۋيس سۋارەس ارىپتەسى حەسۋس پەرەداعا كەرەمەت پاس شىعارىپ بەردى: ايىپ الاڭىنا ەمىن-ەركىن كىرگەن شابۋىلشى عالامات كۇشتى سوققىمەن توردى جىرتىپ جىبەرە جازدادى – 1:0.

ەكىنشى تايمدا ەسىن جيعان ۆەنگرلەر ويىننىڭ سوڭعى شيرەگىندە تىزگىندى ءوز قولدارىنا الىپ، 86-مينۋتتا فەرەنتس بەنە ەسەپتى تەڭەستىردى. قوسىمشا ۋاقىتتىڭ باستاپقى بولىگى شىعىسەۋروپالىقتاردىڭ باسىمدىعىمەن ءوتتى. ءبىر بەنەنىڭ ءوزى ەكى بىردەي ۇرىمتال ءساتتى ۋىستان شىعارىپ الدى. جانكۇيەرلەر گولدىڭ ءيىسىن سەزگەندەي بولدى. كوپ ۇزاماي گول دا ەندى. بىراق... قارسى قاقپاعا. بۇرىشتاما كەزىندە ۆەنگر قورعاۋشىلارى قاتەلەستى دە، اشىق قالعان امارو امانسيو باسپەن ءدال سوقتى – 2:1.

الاڭ يەلەرىمەن الىسىپ شارشاعان ۆەنگريا قۇراماسى 3-ورىن ءۇشىن بولعان ماتچتا دانيانى قوسىمشا ۋاقىتتا ارەڭ تىزە بۇكتىردى.

ال فينالدا وسىدان ءتورت جىل بۇرىن گەنەرال فرانكونىڭ كەسىرىنەن كەزدەسە الماي قالعان كوماندالار وينادى. بۇل جولى يسپان ديكتاتورى تريبۋناداعى قۇرمەتتى مەيمانداردىڭ قاتارىندا وتىردى. كورگەن كۋالەردىڭ مالىمدەۋىنشە، شەشۋشى ويىن سىرت كوزگە تەڭ دارەجەدە وتكەندەي اسەر قالدىرعانىمەن، شىن مانىندە كسرو فۋتبولشىلارى بار مۇمكىندىگىن اشىپ كورسەتە المادى. مۇنىڭ ءبىر سەبەبى – 79 مىڭ ادامنىڭ قۇلاق تۇندىرار شۋىلى دەسەك، ەكىنشىسى – دۇرىس تاڭدالماعان تاكتيكا بولسا كەرەك. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ورىس باپكەرى الاڭعا ورتالىق تۇستا ويناپ ۇيرەنگەن بەس بىردەي ويىنشى شىعاردى. ناتيجەسى بەلگىلى: ولار نە شابۋىلعا كومەكتەسىپ جارىتپادى، نە ءوز قاقپاسىن دۇرىستاپ قورعاي المادى، ءارى قوس قاپتال اشىق قالدى. دەگەنمەن ەكى رەت قاتارىنان قۇرلىق چەمپيوناتىنىڭ فينالىنا شىعۋ – ۇلكەن ەرلىك ەكەنىن دە مويىنداعان ءجون. بىراق كەڭەس وداعى باسشىلارى بۇلاي ويلاعان جوق. ولاردى كوماندانىڭ كسرو-نىڭ «قاس جاۋى» – فرانكونىڭ كوز الدىندا جەڭىلۋى قاتتى شامدانتسا كەرەك، ەلگە ورالعان سوڭ، باس باپكەردى ورنىنان الىپ تاستادى.

حح عاسىرداعى جالعىز تابىسىنا «فۋريا روحا» («قىزىل فۋريا»، يسپانيا قۇراماسىنا جانكۇيەرلەر قويعان ات) اتاقتى باپكەر حوسە ۆيليالونگانىڭ كومەگىمەن قول جەتكىزدى. شەشۋشى گولدى 84-مينۋتتا مارسەلينو مارتينەس سوقتى.

ءىى ەۋروپا چەمپيوناتى

(1964 جىل، يسپانيا)

فينالدىق تۋرنيردە 4 ماتچ وتكىزىلىپ، 13 دوپ سوعىلدى. مەرگەن ويىنشىلار: پەرەدا (يسپانيا), بەنە، نوۆاك (ەكەۋى دە ۆەنگريا) – 2 دوپتان.

جارتىلاي فينال

يسپانيا – ۆەنگريا – 2:1 (قوسىمشا ۋاقىتتا), كسرو – دانيا – 3:0

3-ورىن ءۇشءىن ماتچ

ۆەنگريا – دانيا – 3:1 (قوسىمشا ۋاقىتتا)

فينال

يسپانيا – كسرو – 2:1

21 ماۋسىم. مادريد. «سانتياگو بەرنابەۋ» ستاديونى. 79 115 كورەرمەن. تورەشءى حوللاند (انگليا).

يسپانيا: يريبار، ريۆيليا، وليۆەليا، سوكو، كالەحا، فۋستە، پەرەدا، امانسيو، مارسەلينو، سۋارەس، لاپەترا.

كسرو: ياشين، مۋدريك، شۋستيكوۆ، شەستەرنەۆ، ا.كورنەەۆ، ۆورونين، انيچكين، چيسلەنكو، ۆ.يۆانوۆ، پونەدەلنيك، حۇسايىنوۆ.

گولدار: پەرەدا، 7 (1:0), حۇسايىنوۆ، 8 (1:1), مارسەلينو، 84 (2:1).

ساكەن سىبانباي

Abai.kz