اۋىت مۇقيبەك: ««ناعاشىما حات» ناعاشىمنىڭ قولىنا ءتيىپتى»
Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ تۇراقتى تاقىرىبىنىڭ ءبىرى كوشى-قون ماسەلەسى بولسا، سول تاقىرىپتى كۇن تارتىبىنەن تۇسىرمەي قالام تەربەيتىن تۇراقتى اۆتورلارىنىڭ ءبىرى اقىن اۋىت مۇقيبەك مىرزا. يەگىنىڭ استىنداعى قىل-قىبىردان وزگەنى ويلامايتىن ، «قازاق» دەپ سويلەگەندە ءىسىپ-كەۋىپ، بىراق قازاقتىڭ قابىرعاسىن قايىستىراتىن جايتتاردان باسىن الا قاشاتىن «جانى اياۋلى جاقسىلاردىڭ» دا مازاسىن ءجيى الاتىن اۋىت مۇقيبەك بىلتىرعى جىلدى ءباسپاسوز وكىلدەرىنىڭ تىلىمەن ايتساق، ۇلكەن سەنساتسيامەن اياقتاپ، ناعاشىسىنا – پرەزيدەنت نازارباەۆقا ءۇشبۋ حات جازىپ قورتىندىلاعان ەدى. قايراتكەر اقىننىڭ حاتى ارناپ جازعان ادامىنا جەتتى مە، جوق پا، ءبىزدى وسى سۇراق قىزىقتىرىپ اڭگىمە-دۇكەن قۇرعاندى ءجون كوردىك. اۋىت مىرزا بىزگە حاتتىڭ ءمان-جايى مەن كوشى-قونعا قاتىستى كەلەلى ويلارىن اقتارىلا ايتىپ بەردى.
- «ناعاشىما حات» جاريالانعالى دا ەكى-ءۇش اپتانىڭ ءجۇزى بولىپ قالىپتى. جالپى جۇرت حاتتى قالاي قابىلدادى دەپ ويلايسىز؟
Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ تۇراقتى تاقىرىبىنىڭ ءبىرى كوشى-قون ماسەلەسى بولسا، سول تاقىرىپتى كۇن تارتىبىنەن تۇسىرمەي قالام تەربەيتىن تۇراقتى اۆتورلارىنىڭ ءبىرى اقىن اۋىت مۇقيبەك مىرزا. يەگىنىڭ استىنداعى قىل-قىبىردان وزگەنى ويلامايتىن ، «قازاق» دەپ سويلەگەندە ءىسىپ-كەۋىپ، بىراق قازاقتىڭ قابىرعاسىن قايىستىراتىن جايتتاردان باسىن الا قاشاتىن «جانى اياۋلى جاقسىلاردىڭ» دا مازاسىن ءجيى الاتىن اۋىت مۇقيبەك بىلتىرعى جىلدى ءباسپاسوز وكىلدەرىنىڭ تىلىمەن ايتساق، ۇلكەن سەنساتسيامەن اياقتاپ، ناعاشىسىنا – پرەزيدەنت نازارباەۆقا ءۇشبۋ حات جازىپ قورتىندىلاعان ەدى. قايراتكەر اقىننىڭ حاتى ارناپ جازعان ادامىنا جەتتى مە، جوق پا، ءبىزدى وسى سۇراق قىزىقتىرىپ اڭگىمە-دۇكەن قۇرعاندى ءجون كوردىك. اۋىت مىرزا بىزگە حاتتىڭ ءمان-جايى مەن كوشى-قونعا قاتىستى كەلەلى ويلارىن اقتارىلا ايتىپ بەردى.
- «ناعاشىما حات» جاريالانعالى دا ەكى-ءۇش اپتانىڭ ءجۇزى بولىپ قالىپتى. جالپى جۇرت حاتتى قالاي قابىلدادى دەپ ويلايسىز؟
- «ناعاشىما حات» وتكەن جىلدىڭ 19 - جەلتوقسان كۇنى 3050 دانامەن تارالاتىنىن «دات» گازەتىنىڭ ءتورت بەتىندە جاريالاندى. ىلە - شالا «abai.kz»، «ult.kz»، «maidan.kz»، "tanym.tv" پورتالدارى قاتارىنان كوشىرىپ باستى. قىتايداعى قانداستارىمىزدىڭ «سەن - قازاق»، «ەلارىس» سايتتارىندا دا قاتارىنان جارىق كوردى. تاعدىرى قىل ۇستىندە تۇرعاندىعىنان بولۋ كەرەك، ارعى بەتتەگى قانداستارىمىز «جاۋھار تاقىرىپقا» شىعارىپ قويىپ، باس الماي وقىدى. مىسالى، «سەن - قازاققا» قازىرگە دەيىن 4060 ادام كىرىپتى. جۇزگە تارتا كىسى پىكىر قالدىرىپتى(http://www.senkazakh.com/bbs/forum.php?mod=viewthread&tid=164425). «ەلارىس» تا سوعان جەتەعابىل وقىرمان جيناپتى. وقىرمان قاۋىم جازعان پىكىرلەردىڭ ء تۇيىنى: «حات ەلباسىعا جەتسە ەكەنگە» سايادى. تارازدان 83 جاستاعى ساعات ارىن اقساقال، قۇلسارىدان حالەن كىدىباسوۆ كاريا، اياكوزدەن اقاش كوكسەگەنوۆ، قىتايدان جاقىپ مىرزاحانوۆ، قاسىمحان ءۋاتحانۇلى، بالاپان راباتوۆ، ىدىرىس ءادىلحانوۆ، بىلىسبەك ابدىرازاق، الماتى مەن استانادان قابدەش ءجۇمادىلوۆ، سەرىك قاپشىقباەۆ، سماعۇل ەلۋباي، تولەن ابدىك، الىمعازى داۋلەتحانۇلى، جۇماش سومجۇرەك، سەرىك تۇرعىنبەكۇلى، جانات ەلشىبەكوۆ، ديداحمەت ءاشىمحانوۆ، ساۋلە مەشىتبايقىزى، ءنابيجان مۇحامەتحانۇلى، تۇرلىبەك مامەسەيىت، ەسەنعالي راۋشونوۆ، عالىم جايلىباي، باۋىرجان جاقىپ، سادىبەك تۇگەل، دۋمان رامازان، تولەمىرزا تەمىربەكۇلى، تالعات كەڭەسباەۆ، تالعات ايتبايۇلى، راحىم ايىپۇلى، ءومارالى ادىلبەك، ءبازارالى ءارىپ، ايدوس سارىم، اقبەرەن ەلگەزەك، جاناربەك ءاشىمجان، بەكەن قايرات، ناعاشىباي قابىلبەك، ازامات ەسەنجول، جۇماش كوكبورى قاتارلى تانىمال تۇلعالاردىڭ كوبى حابارلاستى. ءبىرازىنا ءوزىم قوڭىراۋ شالدىم. ءبىرلى جارىم دەپۋتاتتارمەن دە سويلەستىم. نۇرلان ورازالين، سۆەتلانا جالماعامبەتوۆا، ومارحان وكسىكباەۆ، الىبەك اسقاروۆ، تۇرسىن جۇرتباي اعا - اپايلارىما گازەتتى ءوزىم اپارىپ بەردىم. سونداعى تىلدەسكەن كىسىلەردىڭ كوبىنىڭ اڭگىمەسىنىڭ ءتۇيىنى بىرەۋ – شەتتەن كەلەتىن قانداستارىمىزعا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتىعىن ءتورت جىل بويى كۇتتىرىپ بارىپ بەرۋ دۇرىس ەمەس! ءسوز جوق، بۇل جولى بيلىك ۇلكەن ساياسي قاتەلىككە ۇرىندى. قولىما تۇسكەن باسىلىمداردى اقتارىپ كوردىم، ولاردىڭ دا ايتاتىنى – سول. مىسالى، «جەبە» گازەتى «جىلان جىلىنىڭ تاعى ءبىر قارالى «جاڭالىعى» – قازاقتى قارا شاڭىراعىنان قىزعانعان قاسيەتسىز زاڭنىڭ قابىلدانعاندىعى» (№42. 26 - جەلتوقسان، 2013 - جىل) – دەسە، «دات» اپتالىعى «... بيلىكتىڭ باسىندا 99 پايىز قازاق وتىرىپ، ءوز قازاعىن كەۋدەدەن قاققانى نەسى؟» – دەپ تاڭ قالىپتى. ال، «ايقىن» گازەتىنىڭ «كەلەر جىلدان نە كۇتەسىز؟» – دەگەن ساۋالىنا قوعام قايراتكەرى دوس كوشىم اعامىز ءبىرىنشى ءتىلدىڭ ماسەلەسىن ايتا كەلىپ، «ەكىنشى ءبىر ماسەلە – ورالماندار. نەگە ەكەنىن قايدام، ءبىز بولاشاقتى ويلاماي، ولاردىڭ جولىن بوگەيتىن زاڭ قابىلداپ جىبەردىك. سىرتتا قالعان بەس ميلليون قازاقتىڭ قامىن ءبىز – وتانى ويلاماعاندا كىم ويلايدى؟ الداعى جىلى وسى زاڭعا قايتا اينالىپ سوعىپ، كەرى قايتارعان ءجون بولار ەدى. سونداي-اق كوشتى توقتاتقان موراتوريدىڭ كۇشىن جويىپ، باياعىداي قانداستارىمىزدىڭ ەلگە ەركىن كەلۋىنە جول اشۋعا ءتيىسپىز. كەلەر جىلدان وسىنداي ۇلت ءۇشىن اسا قاجەت يگى قادامدار كۇتەمىن» (http://www.aikyn.kz//) – دەپتى. وتە دۇرىس ءسوز، قۋانىپ قالدىم.
- ال، جاڭارتىلعان زاڭعا قول قويىلدى. ونىڭ قانداي ءتيىمدى تۇستارى بار ەكەن؟
- ءيا، زاڭعا قول قويىلدى. ەندى ورالمانداردى قابىلداۋ وسى تارتىپپەن جۇرگىزىلەدى. كەشەلى بەرى ەستىپ جاتىرمىن، تۇراقتى تۇرۋعا قابىلداۋدىڭ ءوزى بۇرىنعىدان ارى قيىنداپ كەتكەن. قازىر شەتتەن كەلگەن قانداستارىمىز ەلىمىزدىڭ كوشى - قون پوليتسياسىنا بارىپ، قۇجاتىن وتكىزىپ، تۇراقتى تىركەۋگە تۇرايىن دەسە، ولار ءوزىڭ كەلگەن ەلىڭنىڭ ازاماتتىعىنان شىققانىڭ جانە سول ەلدە قىلمىس جاساماعانىڭ تۋرالى انىقتاما اكەل دەيتىن بولىپتى. ءسىز قاراڭىز، قحر بۇكىل مەملەكەتتىك 10-كەزەكتى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ 2007-جىل، 29-كوكەكتەگى 21-جورالار ماجىلىسىندە ماقۇلداعان، قحر توراعاسىنىڭ قولى قويىلعان، 2007-جىلعى قاڭتار ايىنىڭ 1-كۇنىنەن باستاپ اتقارىلعان №50 بۇيرىقتا بىلاي دەپ اشىق جازىلعان: «13-تارماق: شەتەلگە شىعۋعا ءوتىنىش بىلدىرگەن ازاماتتا تومەندەگى جاعدايلاردىڭ بىرەۋى ءجۇز بەرگەن جاعدايدا، پاسپورت ۇستەلى تولقۇجات راسىمدەمەيدى: 1. قحر-نىڭ ازاماتى ەمەس بولسا; 2. ءوزىنىڭ كىم ەكەندىگىن دالەلدەي الماسا; 3. قۇجات الۋ بارىسىندا جالعان داۋكىمەت جاساپ، الاياقتىق ىستەسە; 4. سوتتالىپ، جازاسىن وتەۋدە بولسا; 5. سوتتىڭ تولىق شەشىمى شىقپاعان ءىستى ادامدار بولسا; 6. قىلمىستىق ىسكە قاتىسى بار دەپ جاۋاقا تارتىلعان كۇماندى ادامدار بولسا; 7). مەملەكتتىك قۇزىرلى مەكەمەلەردە قىزمەت اتقارعان، شەتەلگە شىققان سوڭ مەملەكەت قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەدى، زور زالال كەلتىرەدى دەپ ەسەپتەلسە.
دەمەك، مۇندا كەلىپ جاتقاندار وسى جەتى سۇزگىدەن وتكەندەر، قىلمىسقا قاتىسى جوق، سۋدان تازا، سۇتتەن اق قازاقتار.
ال، 10.09.1980 - جىلى 10 - قىركۇيەكتە قحر بۇكىل مەملەكەتتىك 5-كەزەكتى حالىق قۇرىلتايىنىڭ 3-جالپى ماجىلىسىندە قابىلدانعان قحر-دىڭ ازاماتتىق تۋرالى زاڭىنىڭ 9-تارماعىندا: «شەتەلگە قونىستانعان قحر ازاماتى ءوز ەركىمەن شەتەل ازاماتتىعىن قابىلداسا، سول كۇننەن باستاپ، قحر ازاماتتىعىنان اۆتوماتتى تۇردە شىققان بولىپ ەسەپتەلەدى» - دەپ تاعى اشىق كورسەتىلگەن. ءسىز «قازاقستانعا كوشپەكشى ەدىم، مەنى وتباسى مۇشەلەرىممەن قوسىپ ازاماتتىقتان شىعار، قىلمىس وتكىزبەگەنىم (جاساماعانىم) تۋرالى انىقتاما بەر!» - دەسەڭىز قىتايدىڭ قۇزىرلى ورىندارى ءوز زاڭىنىڭ وسى ەكى تارماعان الدىڭىزعا جايىپ سالىپ، كوزىڭىزگە شۇقيدى. قازاق بيلىگىنىڭ ساۋاتسىزدىعىن بەتىڭە باسادى. مازاق قىلادى… ول ازداي، وسى ەكى انىقتاماعا استاناداعى قىتاي ەلشىلىگىنىڭ پەشەتىن باستىرۋ كەرەك ەكەن. بۇل ەندى اقىلعا سىيمايتىن باسى ارتىق تالاپ. سوندا ارعى بەتتەن كەلگەن قازاقتاردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۇراقتى تۇرۋ - تۇرماۋىن قىتاي مەملەكەتى بەلگىلەي مە؟.. قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگى قايدا قالدى؟!
- سونىمەن، باياعى حاتقا ورالايىق. حاتىڭىز ارناپ جازعان ادامىڭىزدىڭ، ياعني ناعاشىڭىزدىڭ قولىنا ءتيىپ پە ەكەن؟ ول جونىندە حابار جوق پا؟
- جاڭا جىلعا ءبىر كۇن قالعاندا – 31-جەلتوقسان كۇنى تۇستە ماعان وسى حاتقا بايلانىستى اقوردادان قوڭىراۋ شالىندى. حابارلاسقان – قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ماحمۇت قاسىمبەكوۆتىڭ تاپسىرۋىمەن ءابدىمۇتال الىبەكوۆ اعامىز ەكەن. ماحمۇت بازارقۇلۇلى مەنىڭ حاتىمدى ەلباسىعا تانىستىرىپتى. قىسقاسى، «ناعاشىما حات» ناعاشىمنىڭ قولىنا ءتيىپتى.
- دەمەك، حاتتىڭ يەسىنە تيگەنىنە سەنىمدىسىز. ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ وقىعان بولدى عوي؟
- وقىدى دەپ ويلايمىن. اقوردادان تەلەفون كەلگەن سوڭ، ءبىراز ادامدارعا حابارلاسىپ، ءشۇيىنشى سۇرادىم. سولاردىڭ ىشىندە ءبىر اعام: «مەن سەنبەيمىن، اۋىت، ەلدى شۋلاتپاۋ ءۇشىن ساعان ءتيدى دەپ ايتا سالادى. كازىر ەلباسىعا تەك جاعىمدى جاڭالىقتاردى عانا جەتكىزەدى، كوڭىل - كۇيىن بۇزاتىن اقپاردى ولەسە جولاتپايدى. حاتىڭ جەتسە، مەن مىنا مۇرنىمدى كەسىپ بەرەم!» دەدى. وزدەرىڭ بىلەسىڭ، نۇرسۇلتان ءابىشۇلى حالىقتىڭ ارىز - ارمانىنىڭ وزىنە تولىق جەتپەيتىنىن ايتىپ، وتكەندە پرەزيدەنت اكىمشىلىگىن قاتتى سىنعا الدى. جاقىندا – جاڭا جىل قارساڭىندا ايماقتارمەن تەلەكوپىردە وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەردى باق- تا اشىق جازىپ، اشكەرەلەۋدى انىقتاپ تۇرىپ تاپسىردى. «ناعاشىما حات» جاريالانعان سوڭ، مەن دە ەسكى كۇدىكپەن جەتپەي قالا ما دەپ، ماحمۇت قاسىمبەكوۆ اعامىزدىڭ اتىنا ارنايى حات جازىپ، «داتتىڭ» «حات» باسىلعان سانىن اقورداعا پوچتا قىزمەتى ارقىلى سالىپ جىبەرگەنمىن. ونىڭ ۇستىنە، ماحمۇت قاسىمبەكوۆ – سەنۋگە ابدەن تۇراتىن تۇلعا، قازاققا دا، ەلباسىعا دا جانى شىن اشيتىن ۇلكەن ازامات. مەن تۇمانباي اعاعا قالاي بالا بولىپ كەتسەم، ول كىسى نۇرەكەڭە سولاي تۋعان ءىنى بولىپ كەلە جاتىر. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى ماحمۇتتى قاتتى جاقسى كورەدى، سىيلايدى. ءىنىسى سىرقاتتانىپ، ەمحانادا وتاعا تۇسكەندە، اعاسى تەلەفون شالىپ، كوڭىلىن سۇراعانىن مەن جاقسى بىلەم. دەمەك، ماحمۇت قاسىمبەكوۆ بۇل حاتتىڭ ماڭىزىن ءوزى تەرەڭ تۇسىنەدى. مەنى، بۇكىل قازاقتى ماحاڭ الداسا، نە بولدى وندا؟! اماناتىمدى ەلباسىعا ەگجەي - تەگجەيلى جەتكىزگەنىنە مەن تولىق سەنەم.
- حاتىڭىزدا ايتىلاتىن ءۇش اعاڭىزدان نە حابار؟
- مىرزەكەڭدەردى ايتاسىڭ با؟ حابار دا، قايىر دا جوق! جاڭا جىل مەرەكەسىندە تەلەديدارعا كوپ قارادىم، ساۋىتبەك اقساقال ۇلتتىق ارنادان حالقىن جىلقى جىلىمەن قۇتتىقتاپ جاتقان كورىندى. ال، انا ەكى كاريا بۇل جولى قارا كورسەتكەن جوق. «ناعاشىما حاتتى» وقىعان قاۋىمنىڭ ىشىندە: «اششى - اق ايتىپسىڭ، دۇرىس بولعان! بىراق، انا ۇشەۋدىڭ ىشىندە بانديت ۇستايتىندارى دا بار، بىرەۋلەرگە كۇش كورسەتكەنىن دە بىلەمىز، بايقا!» - دەگەندەرى دە بولدى. بايقاعاندا، نە ىستەيمىن؟! جالپى بىلاي، تاۋەلسىزدىك العان سوڭ، جاس مەملەكەتتى بۇگىنگى دەڭگەيگە جەتكىزۋ وڭايعا سوققان جوق. نۇرسۇلتان نازارباەۆتى كوشباسشى ەتە وتىرىپ، بۇرىننان ات ۇستىندە كەلە جاتقان ساۋىتبەك كارياعا دەيىنگى اعا، ورتا بۋىن كوپ تەر توكتى. حالىق تا، تاريح تا ولاردىڭ ەسىمىن، ەڭبەگىن ەشقاشان قاعىس قالدىرماي، باعالايدى، ۇلىقتايدى. ەلباسى مەرەكەلىك جينالىستاردا ولاردىڭ ەڭبەگىن ءاردايىم اتاپ ايتۋمەن كەلەدى. قوسقان ۇلەستەرىنە ساي ولار پرەزيدەنتىڭ قولىنان اتاقتار، ماراپاتتار، سىيلىقتار الدى. قىسقاسى، ءوزىڭىز كورىپ وتىرسىز، بۇگىن دە سول بۋىننىڭ جاعدايلارى جامان ەمەس. قام - قايعىسىز، ءۇرىپ ءىشىپ، شايقاپ توگىپ وتىر. راس قوي؟! قازىر قاراپ وتىرساڭىز، مىرزاتاي جولداسبەكوۆ: «جالپى، كونستيتۋتسيانى قابىلداعاندا يدەولوگيا تۋرالى ءسوز كىرگىزۋگە بارىنشا تىرىسىپ باقتىم. بىراق، ونىم جۇزەگە اسپادى. قازىر ەندى ءبىزدىڭ اتا زاڭىمىزدا دا يدەولوگيا تۋرالى ءسوز جوق. ءبىز يدەولوگياسى جوق ەلمىز. يدەولوگياسىز كونستيتۋتسيامەن ءومىر ءسۇرىپ وتىرمىز» (http://news.nur.kz/255984.html) – دەپ ءوزىن اقتاي باستاعان سەكىلدى. ول بۇل ءسوزدى جاقىندا «جاس قازاق» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا «...ءبىز يدەولوگياسىز مەملەكەتپىز! كونستيتۋتسيامىزدا يدەولوگيا جوق» (http://old.abai.kz/content/myrzatai-zholdasbekov-tarikhka-esesi-ketken-elmiz) – دەپ تاعى قايتالاپتى.
ءسىز قاراڭىز، «ماو قىتايدى 27 جىل باسقارىپ، 1976 جىلى قايتىس بولدى. ماونىڭ بيلىگى تۇسىندا قىتايدا ونىڭ ءتۇرلى ناۋقاندارى مەن رەفورمالارىنان، ونىڭ ىشىندە ۇلكەن سەكىرىس ساياساتى مەن مادەني توڭكەرىسىنەن 40 ميلليونعا تارتا ادام قۇربان بولعان» (http://www.azattyq.org/content/news/25212563.html). سونى دەن سياوپين: ء«بارىن ماوعا ارتا بەرۋگە كەلمەس، وندا مەنىڭ دە ۇلەسىم بار» – دەپ جاڭا قىتاي مەملەكەتىن قۇرۋشى رەتىندە ماونى قورعاپ قالدى (http://old.abai.kz/node/21462). قىسقاسى، دانىشپان دەن اتاي 40 ميلليون ادامدى قىرعان جاۋىزدى قورعاپ قالدى. ء بىزدىڭ قازىرگى جاعدايمىزدا بەس ميلليون قازاق قىرىلىپ قالماعانمەن، تاۋەلسىز مەملەكەتى، ونىڭ ەن بايلىعى، بايتاق دالاسى، الەم تانىعان كەمەڭگەر نۇرسۇلتانى تۇرىپ، شەتەلدە قالىپ، قۇرىپ كەتۋدىڭ از - اق الدىندا تۇر! وسىنى كورە تۇرىپ، قالاي اششى ايتپايسىڭ؟! اتقىزىپ تاستاسا دا شىندىقتى ايتۋعا تۋرا كەلەدى بۇل جەردە!!! ەرتەڭ وسى اعا بۋىن جاساعان تاريح جاڭا بۋىننىڭ كوزىمەن، ولشەمىمەن قايتا تارازىعا تارتىلادى. سول كەزدە ءبىزدىڭ اعالارىمىزدىڭ مەملەكەت قۇرۋ جولىندا جىبەرىپ العان قاتەلىكتەرىنىڭ ءبارىن سىپىرىپ - سىيىرىپ نۇرسۇلتان نازارباەۆقا قاراي يتەرە سالساق وبال ەمەس پە؟ دەمەك، نۇرەكەڭنىڭ اينالاسىندا بولعان، جاۋاپتى قىزمەت اتقارعان تۇلعالار تۋعان ۇلتىنىڭ مۇددەسىن قورعاي الماعان كەمشىلىكتەرىن، تابانسىزدىعىن، تابانىنىڭ ءبۇرى جوقتىعىن مويىنداپ، «سىباعالارىن» الۋعا ءتيىس! «مەن ءومىر بويى ءوز حالقىمدى جاقسى كورىپ، ونىڭ قال-قادەرىمشە تىلەۋىن تىلەپ كەلە جاتقان اداممىن» (http://old.abai.kz/node/41137) – دەگەن قۇرعاق ءسوز ولاردى قۇتقارا المايدى. ەسەسىنە، بۇگىنگىدەي بەس ميلليون قازاق دالادا قالىپ، ۇلت باسىنا كۇن تۋعان تۇستا، بەلسەنىپ العا شىعۋلارى، قانداستارىنىڭ ءسوزىن سويلەۋلەرى، تۋعان ۇلتىنىڭ كەتىپ بارا جاتقان ۇپايىن تۇگەندەۋلەرى، سول ارقىلى بۇرىن جىبەرگەن قاتەلىكتەرىن جۋىپ - شايىپ كەتۋلەرى كەرەك اعالار!
- ءسىز ەلباسىنىڭ قابىلداۋىن سۇرادىڭىز. زاڭ وزگەرمەگەن جاعدايدا، ءتورت جىلعا ازاماتتىقتان باس تارتامىن دەپ تە قالدىڭىز. سول تەبىنىڭىزدەن قايتقان جوقسىز با ؟ ۇلكەن كىسى قابىلداماعان جاعدايدا نە ىستەيسىز؟
- جوق، قايتقام جوق! ەگەر مەنىڭ حاتىم نۇرەكەڭە دۇرىس جەتسە، ول كىسى ءسوزسىز ويلانادى. نۇرسۇلتان نازارباەۆ اتىمەن ءوزىنىڭ بەس ميلليون تۋىسىن دالاعا تاستامايدى. قالاي دەگەنمەن مەنىڭ بويىمدا اتاقتى بايدىبەك پەن قاسيەتتى دومالاق انانىڭ قانى تۇر. ونىڭ ۇستىنە، قازاقتا «جيەننىڭ سىلەسىنە قالۋعا بولمايدى!» -دەگەن قاتاڭ ىرىم بار. نۇرسۇلتان ءابىشۇلى اۋىلدىڭ بالاسى، ارعى اتالارى قاراساي، سۇرانشى، نازاربايلار باتىر، بي بولعان قاسيەتى بولەك كىسىلەر. ناعاشىم ءوز قولىن ءوزى كەسپەيدى، ەلدىڭ جوعىن جوقتاعان، شىندىقتى ايتقان مەندەي جيەنىنىڭ بارلىعىنا قۋانادى قايتا. ءسويتىپ، قازاق كوشى قايتا قارقىن الادى! مەن سولاي ويلايمىن! ال، قابىلداماسا، ەلباسىنىڭ اتىنا ارىزىمدى جازىپ، تولقۇجاتىم مەن جەكە باس كۋالىگىمدى پوچتا ارقىلى ماناعى پرەزيدەنت كەڭسەسىنىڭ باسشىسى ماحمۇت قاسىمبەكوۆتىڭ اتىنا جىبەرەم. سوسىن پوچتا بەرگەن تۇبىرتەكتى باق - تا جاريالايمىن!
- وعان بارعىزباي - اق، ماسەلە وڭ شەشىلسىن دەيىك. ءبىزدىڭ تىلەك – سول! دەگەنمەن، «جامان ايتپاي، جاقسى جوق» دەگەن، الدا-جالدا تۇل ازاماتتىق بەرىلگەن جاعدايدا نە ىستەيسىز؟ قالاي جان باعام دەپ ويلايسىز؟
- قالاي جان باعۋ جاعىن ويلاپ جۇرگەم جوق. انا عاسىرداعى اشتىق جىلدار ەمەس قوي، تاماق تابىلار. ءتورت جىلعا تۇل ازاماتتىق الىپ جاتسام، ەڭ الدىمەن قازاقستاننان ەشقايدا كەتپەيمىن! ءوزىڭ بىلەسىڭ، مەن قىرىپ تۇرعان ساياساتكەر ەمەسپىن، ولەڭشىمىن. ساياساتپەن تىپتەن اينالىسپايمىن. ءتيىستى زاڭگەرلەردەن كەڭەس الىپ، بەلگىلەنگەن تارتىپپەن اللانىڭ بەرگەن ءومىرىن سۇرەم. بىراق، قالامىمىمدى تاستامايمىن! كەلەسى جىلى تۇمانباي اعامنىڭ 80 جىلدىعى. ۇلى اقىننىڭ ارتىندا ۇشان - تەڭىز دۇنيە قالدى. ونى مەنەن باسقا ەشكىم رەتتەي المايدى. كازىر كۇلتاي تاتە بارلىق كىتاپتىرىنىڭ ەلەكتروندى نۇسقاسىن جاساتتىرىپ جاتىر. ءار تومىن 35 باسپا تاباق دەسەك، مولشەرمەن 20 توم ەڭبەك شىعادى. سونى رەتكە كەلتىرىپ، قۇراستىرام. ءوزىم «تۇماش، تۇماعا، تۇمەكە» دەگەن ەستەلىك كىتاپ باستادىم. وسى جاقىننان بەرى ء«ابىش اتا» دەگەن پوەما جازعىم كەپ، مازام كەتىپ ءجۇر. كادىمگى ەلباسىمىز نۇرەكەڭنىڭ اكەسى ءابىش اتانىڭ ومىرىنەن. جاتقان جەرىڭ جارىق بولعىر ءابىش اتا سوناۋ قيىن جىلداردا، ءوز وتباسىنداعى تۇرمىستىڭ قوڭتورعايلىعىنا قاراماستان، ستاليندىك قۋعىن - سۇرگىنگە ۇشىراپ، جەر اۋدارىپ كەلگەن مالقارلاردى ۇيىنە پانالاتىپ، اسىراعان ەكەن. ءسويتىپ، ولاردى بالا - شاعاسىمەن الاپات جىلداردىڭ اپاتىنان امان الىپ قالىپتى. اتانىڭ وسىناۋ ادامگەرشىلىگىن، كەڭدىگىن، قايىرىمدىلىعىن، كەمەڭگەرلىگىن، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، تەكتىلىگىن بۇگىنگى كۇننىڭ تالابىمەن اسقاقتاتا جىرلاعىم، ۇلى بەينەسىن سومداعىم كەلەدى. سوعان كىرىسەم... امان بولساق، وسىلايشا، ءتورت جىل دا زۋ ەتىپ وتە شىعادى... ايتپاقشى، مەنىڭ اللا بەرگەن، اتا - بابامنان قالعان، قازاق باردا جوعالمايتىن «اسسالاۋماعالايكۋم!» دەگەن ەرەكشە «تولقۇجاتىم» بار. ال، ونىڭ ۆيزاسى – «ۋاعالايكۇمسالام!». سونىمەن-اق بايتاق قازاقستاندى ارالاپ جۇرە بەرۋگە بولادى!
ءبىزدىڭ قازاق ەمەس ەدى تىم قاتال،
قابىرعاسى قايىساتىن سىنسا تال!
اتاجۇرتقا كەلىپ العان قانداستار،
شەتەل بەرگەن «تولقۇجاتتى» جىرتا سال!
ساعان پانا توزعان اۋىل، كارى ۇيلەر،
جىگەرىڭدى مۇقالتپاستان جاني بەر!
سەنىڭ قازاق ەكەنىڭدى كوش جەردەن،
جۇرەگىڭنىڭ لۇپىلىنەن تانيدى ەل.
ەشكىمگە دە جالتاقتاماي جۇرە بەر،
اق ورداڭدى سارىارقاعا تىگە بەر.
سەنىڭ قازاق ەكەنىڭدى كوش جەردەن،
جاۋتاڭداعان جانارىڭنان بىلەدى ەل.
شىعام دەگەن شىڭىڭا دا شىعا بەر،
سەنى كۇتىپ جاتىر اناۋ قۇبا بەل!
سەنىڭ قازاق ەكەنىڭدى كوش جەردەن،
بەرگەن اناۋ سالەمىڭنەن ۇعادى ەل.
وسەم دەسەڭ، وسى جەردە ءوسىپ-ءون،
قازاق باردا توقتامايدى كوشى-قون!
«اسسالاۋ..!» دەپ بەرگەن اناۋ سالەمنىڭ،
قازاق ءۇشىن تولقۇجاتتان نەسى كەم!؟
سەنى سىرتقا تەبە قويماس پاتشا اناۋ،
ولىممەن تەڭ – ءوز قانداسىن جات ساناۋ!
«ازاماتتىق» دەگەنىڭ دە دالباسا،
اڭقىلداعان تۇرعان كەزدە «اسسالاۋ..!».
سول سالەممەن سۇرەدى ءومىر شىن قازاق،
سول سالەمدە قاسيەت بار ءبىر عاجاپ.
قۇجاتىڭدى كورسەت دەسە بىرەۋ كەپ،
اسسالاۋدى بەرە سال دا، دەپ تۇر قاراپ!
ءتىپ-تىك ۇستا بەشپەتىڭنىڭ جاعاسىن،
تۇسىرمە اناۋ اسسالاۋدىڭ باعاسىن!
قول الىسقان ءتۇزۋ بولسا سالەمدەر،
ىزدەگەننىڭ ءبىرىن قويماي تاباسىڭ.
مىناۋ ەلدە ۇلى قازاق اتى بار،
سول ات ءبىزدى ماڭگى كەل دەپ شاقىرار.
بىرەۋ سەنى قۋسا ەگەر شىنىمەن،
بايتەرەكتى تاس قۇشاقتاپ جاتىپ ال!!!
سۇحباتتاسقان - داۋرەن قۋات
Abai.kz
