كونفەرەنتسيا قوناعى – اقىن ءجۇرسىن ەرمان وقىرماندار تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋىن اياقتاپ وتىر.

وتكەن جىلى قابىلدانعان كوشى-قون تۋرالى زاڭعا بايلانىستى سۇراققا جاۋاپ بەرە كەلىپ، ءجۇرسىن مولداشۇلى بىلاي دەيدى: «بارلىق شارۋا زاڭ ارقىلى رەتتەلۋى كەرەك. سونىڭ ىشىندەگى ەڭ قاسىرەتتىسى – كوشى-قون تۋرالى زاڭ بولىپ تۇر. قانشاما كوگەنكوز سىرتتا ەلجىرەپ، ەلگە كەلگىسى كەپ وتىر. سوعان قۇشاعىمىزدى جايا الماساق، ءبىزدىڭ ەلدىگىمىز قايسى؟! ەلىنە ارقاي سۇيەي الماسا، ۇيات ەمەس پە!»

Abai.kz

 

- مۇشايراعا قالاي قارايسىڭ؟

- سوڭعى جىلدارى ءمۇشايرا دەگەن جاقسى بولدى عوي. پوەزيانىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋ ءۇشىن بۇل كادىمگى جارىس. ءوز باسىم، الدىڭعى جىلى دەمەۋشىلەردەن 90 مىڭ دوللار اقشا الىپ، 9 اي بويى ءمۇشايرا وتكىزىپ، قانشاما اقىندار جۇلدە الدى. مۇنى دا سان-ساققا جۇگىرتكەندەر بولدى. بىراق، مۇمكىندىگى كەلگەنشە ىشىندە جىلتىراعان دۇنيەسى بار ولەڭدى قولداۋعا تىرىستىق.

اقىن-جازۋشىلاردىڭ جاعدايى ەندى-ەندى جاقسارىپ، كىتاپتارى شىعىپ جاتىر. ءبىزدىڭ ءمۇشايرامىز ادەبيەتكە كوڭىل بولىنبەي قالعان كەزدە جاسالدى. كەشەگى وتكەن قادىر، تۇمانباي، ساكەندەر سول ءمۇشايرانىڭ ارقاسىندا ءبىر-ءبىر تەمىر تۇلپار ءمىندى. الىستا، ەلدە جاتقان اقىندارعا دا ازدى-كوپتى جۇلدە بەردىك.

كونفەرەنتسيا قوناعى – اقىن ءجۇرسىن ەرمان وقىرماندار تاراپىنان كەلىپ تۇسكەن ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋىن اياقتاپ وتىر.

وتكەن جىلى قابىلدانعان كوشى-قون تۋرالى زاڭعا بايلانىستى سۇراققا جاۋاپ بەرە كەلىپ، ءجۇرسىن مولداشۇلى بىلاي دەيدى: «بارلىق شارۋا زاڭ ارقىلى رەتتەلۋى كەرەك. سونىڭ ىشىندەگى ەڭ قاسىرەتتىسى – كوشى-قون تۋرالى زاڭ بولىپ تۇر. قانشاما كوگەنكوز سىرتتا ەلجىرەپ، ەلگە كەلگىسى كەپ وتىر. سوعان قۇشاعىمىزدى جايا الماساق، ءبىزدىڭ ەلدىگىمىز قايسى؟! ەلىنە ارقاي سۇيەي الماسا، ۇيات ەمەس پە!»

Abai.kz

 

- مۇشايراعا قالاي قارايسىڭ؟

- سوڭعى جىلدارى ءمۇشايرا دەگەن جاقسى بولدى عوي. پوەزيانىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋ ءۇشىن بۇل كادىمگى جارىس. ءوز باسىم، الدىڭعى جىلى دەمەۋشىلەردەن 90 مىڭ دوللار اقشا الىپ، 9 اي بويى ءمۇشايرا وتكىزىپ، قانشاما اقىندار جۇلدە الدى. مۇنى دا سان-ساققا جۇگىرتكەندەر بولدى. بىراق، مۇمكىندىگى كەلگەنشە ىشىندە جىلتىراعان دۇنيەسى بار ولەڭدى قولداۋعا تىرىستىق.

اقىن-جازۋشىلاردىڭ جاعدايى ەندى-ەندى جاقسارىپ، كىتاپتارى شىعىپ جاتىر. ءبىزدىڭ ءمۇشايرامىز ادەبيەتكە كوڭىل بولىنبەي قالعان كەزدە جاسالدى. كەشەگى وتكەن قادىر، تۇمانباي، ساكەندەر سول ءمۇشايرانىڭ ارقاسىندا ءبىر-ءبىر تەمىر تۇلپار ءمىندى. الىستا، ەلدە جاتقان اقىندارعا دا ازدى-كوپتى جۇلدە بەردىك.

جالپى، ونەر دەگەن باسەكە. ىشكى باسەكە ءجۇرىپ جاتادى. سول باسەكەنى قوزدىرۋعا، اقىننىڭ، قالامگەردىڭ شامىنا تيۋگە، شامىرقاندىرۋعا جاقسى شارا دەپ ەسەپتەيمىن. شەشىم كەيدە ءادىل، كەيدە ادىلەتسىز بولۋى مۇمكىن. ونى نە ىستەيسىڭ ەندى؟!

- ءوزىڭىز ايتقانداي ەكى اقىندى عالامتوردا ونلاين رەجيمدە ۋاقىتتى، تاقىرىپتى شەكتەمەي،ءبىر ايتىس وتكىزۋگە قالاي قارايسىز؟

ساراپشىلار حالىقتىڭ ءوزى بولىپ،قاراپايىم نۇكتەنى باسۋمەن ءوز داۋىستارىن بەرىپ وتىرسا. داۋىس تەك ءار اقىن ءوز شۋماعىن ايتقاننان كەيىن ساناۋلى مينۋتتاردا قابىلدانسا.

- دۇرىس قارايمىز. ايتىسكەر.كوم سايتىن جاساقتاپ، جۇمىسىنن جانداندىرىپ جاتىرمىز. كەشە مەن وسى ماسەلەمەن كومەكشىلەرىممەن كەزدەسىپ، جوسپارلار جاسادىق. جاقىن ۋاقىتتا بارلىق قازاقستان وڭىرلەرىن قاتىستىرىپ، توپ-توپقا ءبولىپ، جازباشا ايتىس وتكىزۋگە ماقساتتانىپ وتىرمىز. بىراق، بۇگىن ءبىر شۋماق ايتىپ، ونىڭ جاۋابىن بەس كۇننەن بەرەتىن جاساندى ايتىس ەمەس، ونلايىن رەجيمدە قولما-قول جاۋاپتاسىپ ايتىسادى. ونىڭ ناتيجەسىن ساراپشىلارمەن بىرگە، تىڭدارمان، كورەرمەن انىقتايدى.

نەگىزى قازاق ايتىسىنىڭ باسىندا جازباشا ايتىس تۇر. باياعى سىر بويىنداعى سۇلەيلەردىڭ جازباشا ايتىستارى ايتىستى بيىككە كوتەرىپ، ءداستۇرىن سالىپ بەرىپ كەتكەن. ونى قازىر ەشكىم ەلەمەيدى، زەرتتەمەيدى. جازباشا ايتىستان قاشۋدىڭ ەش رەتى جوق. «الاش ايناسى» گازەتى وسىدان ەكى جىل بۇرىن جازباشا ايتىس وتكىزىپ، ماعان باسقارتىپ ەدى، ءبىراز جەرگە بارىپ قالىپ ەدىك. ونىڭ ءبىر-اق كەمشىلىگى بولدى. فورماسىنا، سوزگە شەكتەۋ قويىپ وتىردى. ەندى ايتىسكەر سايتى ارقىلى سول جازباشا ايتىستى قايتا جاڭعىرتساق پا دەپ وتىرمىز.

- «الامان ايتىس» نە ءۇشىن جالعاسىن تاپپادى؟ بولاشاقتا قايتا قولعا الىنا ما؟

- وزدەرىڭىز كورىپ وتىرسىزدار، وسى ۋاقىتقا دەيىن دوستارىمدى، تانىستارىمدى قيناپ دەمەۋشى ەتىپ كەلدىم. ەشبىر دەمەۋشى رياسىز جاسامايدى. ءبارىنىڭ ار جاعىندا كوزدەگەن ماقساتتارى بار: دەپۋتات بولىپ كەتۋ، بيلىككە جەتۋ، حالىققا تانىمال بولۋ. دەپۋتات بولىپ، بيلىككە بارىپ ماقساتتارىنا جەتىپ، ەسەكتەرى سۋدان وتكەن سوڭ، كوبى ايتىستى تانىماي قالادى. قازىر دەمەۋشى تابۋ قيىن بولىپ كەتتى. اقشانىڭ كوبىسى ورىستىلدىلەردىڭ قالتاسىندا. ولار ءسىزدىڭ قازاقى رۋحانياتىڭىزعا قايىرىلمايدى. ال، قازاقتىڭ ايتىسىن جان-تانىمەن تۇسىنگەندەردىڭ قولى قىسقا. ال، دەمەۋشى تاپپاعان جەردە ايتىس وتكىزۋ وتە قيىن. وسىعان بايلانىستى ءسال شەگەرىلىپ تۇرمىز.

ايتىس – بۇل ونەر حالىققا قاجەت بولىپ تۇر. حالىققا قىزمەت ىستەۋگە قۇدىرەتى جەتىپ تۇر. سول ءۇشىن ونى پايدالانىپ قالۋ كەرەك. وسىنى تۇسىنەتىن ادامدار شىقسا، بۇل جۇمىس توقتامايتىن شىعار دەپ ويلايمىن.

- ەل ەسىمىن بىلمەيتىن داۋىلپاز اقىندار بارما؟

- بار. جاڭا ءبىراز اقىنداردىڭ اتىن اتادىم. سولاردىڭ ءسوزى ەلگە جەتۋى ءۇشىن، حالىققا تانىلۋى ءۇشىن ايتىستىڭ باق-دا ناسيحاتى بولۋى كەرەك. ايتىس وتكەن سوڭ، راديودان، تەلەديداردان بەرىلىپ جاتۋى ءتيىس. وزبەكتىڭ تەلەراديو كانالدارىن قوسشى، ءوز ەلىنىڭ ونەرىن كۇندىز-ءتۇنى بەرىپ جاتادى. ال، ءبىز دايىن تۇرعان ونەرىمىزدى وڭمەنىنەن يتەرىپ، جولاتقىمىز كەلمەيدى. ناسيحاتتالىپ جاتسا، ەل ىشىندەگى بەلگىسىز اقىندار تانىلادى ەدى. ماسەلەن، ەرجان ءامىروۆ، سەرىكحان جۇزەەۆ،   اسحات سادىقبەك، ەرشات سىندى اقىندار بار، جۇرت بىلمەيتىن. ونىڭ ىشىندە كەزىندە جارقىراپ كورىنىپ، كەيىن توقىراپ قالىپ، قازىر قايتا ورلەپ كەلە جاتقان اقتوبەلىك ايان سەيىتوۆ دەگەن اقىن بار. وسىنداي اقىندار ءار جەردە بار. ەل بىلمەيتىن اقىندار دەگەن – وسى.

ايتىس تەلەديداردان بەرىلىپ تۇرعان ۋاقىتتى ەل ىشىندەگى اقىنداردىڭ ءسوزى ەلگە جەتىپ، تەز تانىلىپ، رۋحانياتىمىز تولىعىپ جاتاتىن. ايتىستى ەفيردەن بەرۋگە توقتام بولعان سوڭ، الگىندەي جاعدايعا جەتىپ وتىر.

ايتىستى جەكسۇرىن عىپ كورسەتۋگە تىرىساتىن، جوعارعى بيلىككە ايتىستى جاماندايتىن ءبىر قۋلار بار. سولاردىڭ كەسىرىنەن ايتىستىڭ الدىنداعى قاقپا جابىق تۇر دەپ ويلايمىن.

- قۇلمامبەت ايتىس دەگەندى تەك توي-دومالاق، ادامداردىڭ كوڭىلىن سەرگىتۋ ءۇشىن وتكىزۋ كەرەك ءتارىزدى. قالاي ويلايسىز؟

- قۇلمامبەت ايتىس دەگەندى شىعارعان مەن. بىلتىرى شيەلىدە ءبىرىنشى رەت قولداندىق. التى اقىندى شىعارىپ قويىپ، ايتىستىردىق. عاجاپ ايتىس بولدى.

جامبىلدىڭ نەمەرەسى مارقۇم تىلەپالدى ساتىشەۆ دەگەن كىسى وسىنداي ايتىستىڭ ءتۇرى بار، كىمنىڭ اۋزىنا ءسوز تۇسەدى سول ايتادى، سونى ساحناعا قايتا شىعارۋ كەرەك دەپ نەشە مارتە ايتىپ ەدى.

ال، جەلتوقسانداعى قۇلمامبەت ايتىستا ورتاعا تاستالعان تاقىرىپ جوق بولعان سوڭ، جۇلدە، التىن دومبىرا، ماشينا دەگەن سىقىلدى ۇساق-تۇيەك اڭگىمەلەر عانا ايتىپ وتىرىپ الدى عوي، اقىندار. قۇلمامبەت ايتىس ولاي ەمەس، ۇلكەن تاقىرىپتى ورتاعا الىپ، كىمنىڭ اۋزىنا ءسوز تۇسەدى سول ايتادى، الگى اقىن كىمگە قاراتىپ ايتسا، سول بىردەن جاۋاپ بەرەدى. بۇل – ايتىستىڭ الامان ادەمى ءتۇرى. ونى دۇرىس وتكىزە الماعاننان كەيىن قادىرىن ءتۇسىرىپ الپ جاتىرمىز. بۇل ۇيدەن دايىنداپ كەلەتىن ايتىس ەمەس، سۋىرىپ سالما اقىنداردىڭ عانا قولىنان كەلەتىن ايتىس.

ايتىستىڭ ءدال وسى ءتۇرى ءالى جاڭعىرادى دەپ ويلايمىن.

- جالپى استانانى ۇلتتىق تاريحپەن قانداي وقيعالار بايلانىستىرادى دەپ ويلايسىز؟

- قازىرگى قازاقتىڭ بەتكە ۇستارلارى استانادا دەپ ەسەپتەيمىز عوي. ءومىر بار جەردە ءولىم بار. وسى ماسەلەنى وتكە جىلى استاناداعى ۇلكەن ءبىر جيىندا كوتەرىپ ەدىم. جاقىندا «جاس الاش» گازەتىنەن وقىدىم، اتىمدى ايتپاي، ءبىر اقىن ءسۇي دەپ ايتتى دەپ جازىپتى.

كۋبادا بولدىم. ول ەلدە بارلىق يگى جاقسىلارىن ءبىر جەرگە جەرلەگەن. بولماسا باۋدا ازەربايجاندار ەل جاقسىلارى جەرلەنەتىن جەردى تۇتاس باق جاساپ تاستاعان. وندا بارعان ادام زيارات ەتەدى، دەمالادى، سىرلاسادى. ءبىزدىڭ قازاققا دا وسىنداي ءبىر قاسيەتتى وردا استانادا بولۋى كەرەك دەگەندى كوتەرىپ ەدىم.

ومىردەن وتپەيتىن ادم جوق. ۇلتقا ۇستاز بولعان، قايراتكەرلەردى ءبىر جەردەن تاۋىپ جاتساق، سوعان زيارات ەتۋدىڭ ءوزى تاربيە. مىسالى، مىرجاقىپتى سوناۋ سولتۇستىكتەن الىپ كەلدى. سۇيەگى ەكى كۇن بويى ماشينانىڭ ۇستىندە جاتتى. الماتىدان ورىن تاپپادىق، مىنا پانفيلوۆ پاركىندەگى شىراعدان جانىپ تۇرعان جەرگە قويساق قايتەر ەدى، كارىپجانوۆتاردىڭ قاسىنا. جوق، ويتە المادىق. مىرجاقىپ تەك سول ارعىننىڭ، مادياردىڭ عانا ازاماتى، اقىنى قۇساتىپ تورعايدىڭ قىزبەل دەگەن اۋىلىنا اپارىپ كومىپ تاستادىق. قازىر سول اۋىل قۇرىدى. مىرجاقىپتىڭ سۇيەگىن كۇزەتكەن بەس-التى ءۇي عانا قالدى دەپ ەستىدىم.

مىرجاقىپتى جانە سول قاتارلى ازاماتتاردى نەگە قازاقستاننىڭ ورتالىعىنا اسپەتتەپ قويمايمىز. كەشە سماعۇلدىڭ سۇيەگى دە استانادا ءبىراز قاعاجۋ كوردى عوي. سوندىقتان ءبىر ورتاق زيرات كەرەك دەپ ايتۋمەن كەلەمىن.

قابانباي باتىردىڭ كەسەنەسىنىڭ قاسىنان ورىن ءبولىنىپ، ورال مۇحامەدجانوۆ سول جەرگە قويىلىپتى دەپ ەستىدىم. كاكىمبەك سالىقوۆتى نەگە سول جەرگە جەرىلەمەيدى؟ كاكىمبەكتە قازاقتىڭ ۇلى تۇلعاسى بولاتىن. سولاردىڭ ءبارىن ءبىر جەرگە جەرلەسەك، قاسيەتتى وردا جاساساق، ءولىپ قالعان ادامعا ونىڭ تۇككە كەرەگى جوق، بۇل ۇلت ءۇشىن قاجەتتى شارۋا دەپ ويلايمىن.

باۋىرجان حاليوللا تۋرالى سۇراق بار ەكەن. باۋىرجان جازبا اقىن رەتىندە تۇنەۋگۇنى الماتىدا شىعارماشىلىق كەشىن وتكىزدى. ايتىستا دا ايتا بىلەتىن جىگىت. وسىنداي جەكە پىكىرى، وزىندىك كوقاراسى بار، ايتا بىلەتىن اقىنداردى جەكسۇرىن قىلۋدىڭ قاجەتى جوق. ولاردى ايالاي ءبىلۋ كەرەك.

باۋىرجاننىڭ شىعارماشىلىق كەشىنە قاتىسىپ، كەيىن ءبىر ولەڭ ارناپ ەدىم. سول ولەڭدە ايتىسقا دەگەن كوزقاراسىمدا بار.

 

باۋىرجانعا

«ايبەككە جازعان ولەڭىڭىز شەدەۆر ەكەن»

«داۋلەتكەرەيگە جازعانىڭىز دا شەدەۆر ەكەن...»

«جالعىز شاكىرتىم دەپ قانشا ايتساڭىز دا،

ماعان دا ءبىر جىر قيمادىڭىز-اۋ»

(باۋىرجان حاليوللانىڭ ماعان جازعان سمس حاتتارىنان )

 

قاتىنعا ءبىر جالتاقتاپ، كەڭسەگە ءبىر،

جۇرگەنىمدە باسادى ەڭسەنى ءومىر.

قالت-قۇلت ەتكەن اعاڭنىڭ قالامىنان،

قاراعىم-اۋ، كۇتەسىڭ سەن شەدەۆر.

 

شىنىمەن-اق سەن مەنىڭ شاكىرتىمسىڭ،

جالعاستىرىپ ارانى جاتىر تىلسىم.

قۇداي سۇيەر قىلىعىڭ جوق سەنىڭ دە،

ىشىڭمەن دە، سىرتىڭمەن جاقىنسىڭ تىم.

 

سەن ەمەسسىڭ سىپايى، جورعا بالا،

كەيدە قۇرىپ قوياسىڭ توردى اعاڭا.

سەنى ويلاسام، مەنىڭ دە دەيتىنىم بار:

«سورقۇدىققا قوندىم-اۋ سورعا بولا».

 

كوزدەرىڭنىڭ ۇنايدى وتى ماعان،

وتسىز ءسونىپ قالماي ما اقىن ادام.

سەن ايتىسقا شىققاندا ۋايىمدايمىن،

كەتسە ەكەن دەپ امان-ساۋ ساحنادان.

 

سەن دە قىرسىق، باۋىرجان مەن دە قىرسىق،

مەنى جونگە سالادى جەڭگەڭ ۇرسىپ.

ارتىق كەتكەن جەرلەرىم ەسكە تۇسسە،

دوڭبەكشيمىن توسەكتە ەندى ىڭىرسىپ.

 

وگىز ءولدى دەمەيسىڭ، اربا سىندى،

ورگە سۇيرەپ جۇرەسىڭ ءور باسىڭدى.

سەن ايتىستا وينايسىڭ اجالمەنەن،

بۇركىتپەنەن ويناعان قارعا سىندى.

 

باۋىرجان كوپ، ءالى دە جوق ۇشىعى،

سولار جاقتان جەتەدى سوعىس ءۇنى.

يبراگيموۆ، جاقىپوۆ، وماروۆ، سەن،

ءبارىڭ ءبىر-ءبىر سەكىلدى مومىشۇلى.

 

ءبارى دايىن مىلتىقتى ءبىر اتارعا،

اتىڭا ساي بولا الساڭ – مۇرات ول دا.

ويناپ جاتىر اعاڭنىڭ تاعدىرىمەن،

ءبىر باۋىرجان (بايبەكوۆ) «نۇروتاندا».

 

تاباننان سۋ وتكەنمەن باۋىردان سىز،

ەشكىم بىزگە دەي قويماس، ءتاۋىر جانسىز.

باۋىرجانسىز وڭايلاۋ بولعانىمەن،

ءومىر ءمانسىز سەكىلدى باۋىرجانسىز!

 

مەنى ۇستاز تۇتاسىڭ. راحمەت،

ۇستازدى دا تاڭدايدى ءبىر-اق رەت.

ساعان ۇستاز بولۋ دا – ءبىر قيامەت،

ماعان شاكىرت بولۋ دا – ءبىر اقىرەت!

 

80-90 جىلى ايتىسقا تاي ءمىنىپ كەلگەن اقىندار قازىر ەسەيدى. ءبىرازى شىعارماشىلىق كەشتەرىن وتكىزىپ، حالىققا ەسەپ بەرىپ جاتىر. ايبەكتىڭ، داۋلەتكەرەيدىڭ، ارماننىڭ كەشتەرى بولدى. 22 ناۋرىزدى سەرىكزات دۇيسەنعازيننىڭ كەشى بولايىن دەپ جاتىر. قونىسباي ءابىلوۆ 60 كەلىپ، شىعارماشلىق كەش جاساماقشى. مەن وسىلاردىڭ ءبارىن بارىپ، سولاردىڭ ارقاسىنان قاعىپ تۇرعىم كەلەدى.

داۋلەتكەرەي مەن ايبەككە دە ارناعان ولەڭدەرىم بار ەدى.

ايبەك قاليەۆكە

اقىلمان اقىن ەدىڭ باي كوڭىلىڭ،

ايتىستى نە قىلامىز، ايبەك ءىنىم؟

سەس كورسەتىپ سۇرلانعان بۇل بيلىكتىڭ،

كوڭىلىنەن شىعامىز قاي بەگىنىڭ؟!

 

سەرتتەي ءسوزىڭ جەتكەنمەن ءار اۋىلعا

جاۋىعاتىن جاندار كوپ جاراۋ ۇلعا.

بايتەرەكتىڭ باسىندا مەرگەن وتىر

ءار ءسوزىڭدى ءىلدىرىپ قاراۋىلعا.

 

زاماناقىر ەتپەدى مۇڭدى كىمدى،

كورىپ ءجۇرمىز قۋلىق پەن سۇمدىعىڭدى.

ەرتەڭىمىز نە بولار دەپ جاسقانباي

ايتىپ ءجۇرسىڭ الاشقا شىندىعىڭدى.

 

ايتىپ ءجۇرسىڭ ايتىستا عاجاپتاردى،

تاڭ اتۋعا، – دەيسىڭ سەن، – از-اق قالدى.

قۇلاعىنىڭ تۇبىنەن مىلتىق اتىپ

وياتۋمەن كەلەسىڭ قازاقتاردى.

 

ويانبايدى ۇيقىدان مەشەل قوعام،

دارىتىپتى جازىلماس كەسەلدى وعان.

بالتىرىڭدى تىستەلەپ شاۋىلدەيدى

يت قالدى ما شايىردان ءوش الماعان؟!

 

ايتىسىڭدى جىلىكتەپ، بۇتارلاعان

بۇل قوعامدا قىلىش جوق جۇقارماعان.

ابىلايحان سوزىنە قوناق بەرگەن

سەنەن گورى باقىتتى بۇقار باباڭ!

 

ايار  زامان ءبىتىرىپ  اقشاعا باق،

جۇرەكتەرگە  قانجارىن   جاتسا قاداپ،

جۇرەگىڭنىڭ   تۇگى  بار بولماسا ەگەر

ايتار  ما ەدىڭ قاسقايىپ پاتشاعا  دات؟!

 

سىرتىمىزدان   قارايدى  ەل  باقىلاپ،

ساڭىراۋعا ءسوزىڭ   قور،  جەڭدى  اقىماق.

جيىرما جىل تاۋىمىز  شاعىلماعان

سەن  دە اقىماق، ايبەكجان، مەن  دە اقىماق!

 

ءسوز – سۇيەكتەن  دەۋشى  ەدى،  ونەر – قاننان.

ءۇمىت ۇزبەي جۇرەمىز كەلەر  تاڭنان.

سەنى  ارقاڭنان  قاعارمىن  مەن   ولگەنشە،

قاعاتىن  جان  بار ما  ەكەن مەنى ارقامنان!  

 

ەسكى ەلەگيا

(د. كاپۇلىنا)

 

دومبىراڭ – تاعدىرلاسىڭ، جان سەرىگىڭ،

سىيقىر بار ۋىلىندە ءار شەگىنىڭ،

سەن ماعان سارقىتىنداي كورىنەسىڭ

قازاقتا قالعان  اقىن، سال–سەرىنىڭ.

 

ءوزىڭ دە كونە دىبىس، مۇڭلى كۇيسىڭ،

كۇيىنسەڭ، كوكىرەگىڭ شىن كۇيىنسىن.

تىنىسىڭ اشىلا ما – جۇتقانىڭدا

جىلقىنىڭ جالىنداعى كۇننىڭ ءيسىن؟

 

سەرىنىڭ كوڭىلىنىڭ ءبارى وسالدان،

قاياۋ كوپ جۇرەگىنە جارا سالعان.

قامىعىپ قاراشا ۇيدە ەسەيدىڭ بە

قاسىرەت كۇيىن تىڭداپ قارا شالدان؟

 

سول عوي، سول – سەندەگى شەر، مەندەگى شەر،

جولىقپاي جان جاراسىن ەمدەگىش ەر،

جۇرەمىز جالعىز-جارىم ساياق قۇساپ

جارىمەس بولماعان سوڭ دەمگە پىسەر.

 

ءجۇر دەيسىڭ دەرتكە سەندەي ۇشىراپ كىم،

قىرعا شىق، قاماۋ تەرىن ءتۇسىر اتتىڭ.

قاعاز شاي، اششى ناسىباي تابىلماسا،

قىمىزىن قۇنىعىپ ءىش قىسىراقتىڭ!

 

سونان سوڭ ەر-تۇرمانىن سايلا اتىڭنىڭ،

قالماعان التىن باسى قايدا اقىننىڭ.

سۇڭگىپ كەت تۋعان جەردىڭ قويناۋىنا

توسەگىنەن تۇرساڭ دا قاي قاتىننىڭ!

 

كيىپ اپ تۇلكى تۇماق، ساپتاما ەتىك،

قاسقىر قاعىپ قايتۋعا توقتام ەتىپ،

قاراگەردىڭ بەلىندە قايقايا شاپ

جار دەمەي، جىرا دەمەي تاپتاپ ءوتىپ.

 

قۇلا ءدۇز، قۋ دالادان قۇبىلا تاپ،

الماعان كىسىدەي بوپ عۇمىرى اتاق،

قارايىپ كوك جيەككە سىڭگەن قانداي،

جالعىزعا جالعىزدىقتا شىن راحات!

 

...بيىكتەن سورعالاعان مۇزبالاعىم،

تاعدىرلاس تاعىسى ەدىك ءبىز دالانىڭ.

سارقىتى سەرىلەردىڭ دەپ مەن سەنى

قالانىڭ شۋىلىنان قىزعانامىن!

 

نانساڭ دا، شىنىم وسى، نانباساڭ دا،

ساياق قوي سەرتكە تۋعان جان قاشاندا.

باياعى بابالاردىڭ ەلەسىندەي

توبەڭدى كورسەتىپ ءجۇر اندا-ساندا.

 

ارماننىڭ كەشىنە بارايىن دەپ تۇرىپ، بارا الماي قالدىم. سوندا ءبىر ولەڭ جازىپ ەدىم، سونىڭ ىشىندە مىناداي جولدار بار.

ارمان بەردالينگە

ەي ارمان، نەمەرەسى بەردالىنىڭ،

ءبىلدىڭ بە بايانسىزىن ەر باعىنىڭ.

ارقىراپ الاماندا ءجۇرۋشى ەدىڭ،

باسىلىپ قالعانداي ما ەندى ارىنىڭ.

 

ساقاسىن قازاق بىتكەن تەرىس اتىپ

بىلمەيدى جۇرگەندەرىن نەنى شاتىپ.

كوزىمىز كوپ نارسەگە جەتكەن ءبىزدىڭ،

كەتكەندە ايتىسكەرلەر مەنى ساتىپ!

 

جۇرەكتە – جىر، كوڭىلدە – كۇي تۇرعانمەنەن

ءوتىپ جاتىر ءومىرىم يت – ىرعاڭمەن.

ۋايىممەن ويانام تاڭعى ۇيقىمنان،

ويانۋدىڭ ورنىنا سيقىرلى انمەن.

 

ۋاقىت-زايا، سامالداي جىر ەسپەگەن،

تاعدىرىم دا سەكىلدى ءبىر ەسكى ولەڭ.

ءوتىپ جاتىر تۇندەرىم ۋايىممەن،

ءوتىپ جاتىر كۇندەرىم كۇرەسپەنەن.

 

ايتىلعاندا وتىرىك بەت قىزارماي،

ىزالانام بارىنە كەكتى جانداي.

ءبارىن الىپ-ساتاتىن حان بازاردا،

شىندىعىمدى جۇرەمىن وتكىزە الماي.

 

يۋ-قيۋ شىعارار ەسەبىن كىم.

ادىلەتپەن تولماسا ەسە ءبىر كۇن.

نەسى قىمبات قورلىقپەن وتكەن كۇننىڭ،

نەسى اياۋلى وكسىگەن وسى ءومىردىڭ؟..

24.04.2013 ج.

 

- ورالمانداردىڭ اياعىنا تۇساۋ بولعان جاڭا زاڭعا نە دەيسىز؟

- بارلىق شارۋا زاڭ ارقىلى رەتتەلۋى كەرەك. سونىڭ ىشىندەگى ەڭ قاسىرەتتىسى – كوشى-قون تۋرالى زاڭ بولىپ تۇر. قانشاما كوگەنكوز سىرتتا ەلجىرەپ، ەلگە كەلگىسى كەپ وتىر. سوعان قۇشاعىمىزدى جايا الماساق، ءبىزدىڭ ەلدىگىمىز قايسى؟! ەلىنە ارقاي سۇيەي الماسا، ۇيات ەمەس پە!

وسىعان شىن مانىندە جوعارىداعى زاڭد ۇسىنىپ وتىرعان قۋلاردىڭ تۇسىنىگى جەتپەي تۇر. شەتەلدەگى قازاقپەن بىرگە قانشاما قازىنا كەلەدى.  ەلگە كەلىپ قوسىلىپ جاتقان باۋىرلارىمىز قازاقتىڭ ساپاسىن كۇيشەيتىپ جاتىر، تازا قاندى قازاقتار كەلىپ جاتىر. شەتىنەن اقىن، شەتىنەن ءانشى. ول – ەلگە دەگەن ساعىنىش قوي. مىنا «كوك تۋدىڭ جەلبىرەگەنى» دەگەن ءاندى تىڭداعان سايىن كوزىڭ جاس كەلەدى. ءاندى تۇسىنگەن ادام بولسا، زاڭدى دۇرىستار ەدى.

وتكەن عاسىردىڭ باسىندا ءبىز وزبەكتەردەن بىرنەشە ەسە كوپ بولعانبىز. اشتىق، رەپرەسسيا، سوعىس ءبىزدى قۇرتىپ كەتتى عوي. قازىر وزبەكتەر 20 ميلليوننان اسىپ كەتتى، ءبىز 10 ميلليوننىڭ و جاق، بۇ جاعىندا وتىرمىز. بىراق، بىزدە بۇلاق كوزى بار عوي – شەتەلدەگى قازاقتار. باسقانىڭ ءبارىن جيناپ قويىپ، كوشتىڭ الدىن اشۋ كەرەك قوي.

- ايتىسكەرلەر وداعىنىڭ شەتەلدەگى ايتىسكەر اقىندارمەن بايلانىس بار ما؟

- ءبىز وسى وداقتى قۇرامىز دەپ جار سالعاندا، ءا دەپ قىتايداعى قانداستارىمىزدان ءبىز ۇجىمدىق تۇردە مۇشە بولايىق دەگەن حابار كەلدى. كەشە قىتايداعى ايتىس اقىندارى مەكتەبىنىڭ باسشىلارى كەلىپ، جولىعىپ كەتتى.

رەسەيدەگى، وزبەكستانداعى ايتىسكەرلەر دە ەلەڭدەپ وتىر.

مەنىڭ ءىسىمدى ءارى قاراي الىپ كەتەتىن جاستار شىقپاي جاتىر. جۇمىسىڭا كومەكتەسكىسى كەلەدى، بىراق، ءبارىن دە ءبىر جالتاقتىق، نەمقۇرايلىلىق باسىم بولىپ جاتىر.

بىرەر جىگىتتەردى تاربيەلەپ تە جاتىرمىن. جاڭاعى ايتىسكەرلەر وداعىندا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن ەكى جىگىت بار. وسى جىگىتتەر ءىستى الىپ كەتە مە دەپ ويلايمىن.

Cوڭى

Abai.kz