قازاقتىڭ حالىق بولىپ قالىپتاسۋ تاريحىنا توقتالساق، تۇڭعيىق تەرەڭگە تىرەلەتىنىمىز حاق. توپىراعىندا تاۋاريح تولقىپ،شەجىرەگە بوككەن باعزى دالاسى سۇمپايى سوعىستان، مەرەيلى جەڭىس، ءمارت باتىرلاردان كەندە بولعان ەمەس. قايىسپاس قارا نارلاردىڭ قايسارلىعىنىڭ ارقاسىندا كەلگەن جەڭىستىڭ جەمىسىن بۇگىنگى ۇرپاق ءبىز كورۋدەمىز. ۇلان-عايىر اتىراپتى الاشتىڭ اباداندارى اتانعان، الاماننىڭ الدىن بەرمەگەن اسىل ەرلەر قانكەشۋ سوعىستا  جانكەشتى ەرلىكتىڭ قاسابىندا ءجۇرىپ، بۇگىنگى قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان بەيبىتشىلىك زاماننىڭ بەينەسىن سول تۇستا قالىپتاستىردى. سونداي، ەل ءۇشىن ەرەن ەڭبەگىمەن ەلدىڭ ەسىندە ساقتالعان اتى ءماشھۇر باحادۇرلەرىمىزدىڭ ءبىرى ەر جانىبەك باتىردىڭ  بيىل 300 جىلدىق مەرەيتويى كەڭ كولەمدە اتىلىپ وتىلمەك.

  ەر جانىبەك بەرداۋلەتۇلى (1714-1792جج.) سىر بويىندا تۋعان. ەر جانىبەك قازاقتىڭ باتىرلارى: قابانباي، بوگەنباي، ناۋرىزباي، التىباي، ەسپەنبەت، شوڭكە، اقپانتاي، مالايسارى، جاناتاي، وتەگەن، رايىمبەك، بايان ءتارىزدى ابىلاي زامانىندا جوڭعارلارعا قارسى سوعىسىنداعى ايتۋلى تۇلعالاردىڭ ءبىرى رەتىندە تاريحتان ەرەكشە ورىن الادى. ەر جانىبەك تۋرالى ايتقاندا ونى حان جانىبەك نەمەس شاقشاق ۇلى جانىبەكپەن شاتاستىرماۋ كەرەك.  ەر جانىبەك كەرەيدىڭ جانتەكەي رۋىنان شىققان ابىلاي ماڭىنا شوعىرلانعان باتىرلاردىڭ ءبىرى.

قازاقتىڭ حالىق بولىپ قالىپتاسۋ تاريحىنا توقتالساق، تۇڭعيىق تەرەڭگە تىرەلەتىنىمىز حاق. توپىراعىندا تاۋاريح تولقىپ،شەجىرەگە بوككەن باعزى دالاسى سۇمپايى سوعىستان، مەرەيلى جەڭىس، ءمارت باتىرلاردان كەندە بولعان ەمەس. قايىسپاس قارا نارلاردىڭ قايسارلىعىنىڭ ارقاسىندا كەلگەن جەڭىستىڭ جەمىسىن بۇگىنگى ۇرپاق ءبىز كورۋدەمىز. ۇلان-عايىر اتىراپتى الاشتىڭ اباداندارى اتانعان، الاماننىڭ الدىن بەرمەگەن اسىل ەرلەر قانكەشۋ سوعىستا  جانكەشتى ەرلىكتىڭ قاسابىندا ءجۇرىپ، بۇگىنگى قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان بەيبىتشىلىك زاماننىڭ بەينەسىن سول تۇستا قالىپتاستىردى. سونداي، ەل ءۇشىن ەرەن ەڭبەگىمەن ەلدىڭ ەسىندە ساقتالعان اتى ءماشھۇر باحادۇرلەرىمىزدىڭ ءبىرى ەر جانىبەك باتىردىڭ  بيىل 300 جىلدىق مەرەيتويى كەڭ كولەمدە اتىلىپ وتىلمەك.

  ەر جانىبەك بەرداۋلەتۇلى (1714-1792جج.) سىر بويىندا تۋعان. ەر جانىبەك قازاقتىڭ باتىرلارى: قابانباي، بوگەنباي، ناۋرىزباي، التىباي، ەسپەنبەت، شوڭكە، اقپانتاي، مالايسارى، جاناتاي، وتەگەن، رايىمبەك، بايان ءتارىزدى ابىلاي زامانىندا جوڭعارلارعا قارسى سوعىسىنداعى ايتۋلى تۇلعالاردىڭ ءبىرى رەتىندە تاريحتان ەرەكشە ورىن الادى. ەر جانىبەك تۋرالى ايتقاندا ونى حان جانىبەك نەمەس شاقشاق ۇلى جانىبەكپەن شاتاستىرماۋ كەرەك.  ەر جانىبەك كەرەيدىڭ جانتەكەي رۋىنان شىققان ابىلاي ماڭىنا شوعىرلانعان باتىرلاردىڭ ءبىرى.

    باتىردىڭ مەرەيتويىنىڭ تۇساۋ كەسەر ءراسىمى اباي اتىنداعى قازۇپۋ-دا ءوتىپ، شاراعا  «ەر جانىبەك» قورىنىڭ مۇشەسى، وتستاۆكاداعى گەنەرال-مايور دالەل نۇكەۇلى، جازۋشى،قىتاي حالىق مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى، «ەر جانىبەك» رومانىنىڭ اۆتورى ءشامىس قۇمارۇلى، ،م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ اعا عىلىمي قىزمەتكەرى، اقىن مۇحاماديەۆ داۋرەن، ايتىسكەر اقىن – قايرات قۇلمۇحامەد، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى،تۇركولوگ عالىم ءناپىل بازىلحان قاتىسىپ،قۇتتىقتاۋ سوزدەر وقىلىپ،تىلەكتەر ايتىلدى.

شاراعا قازاق ۇلتتىق اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى بەلسەنە قاتىسىپ،القالى جيىننىڭ اجارىن كىرگىزدى. اۋەلەگەن ادەمى اۋەزدىڭ اسەرى جيىلعان جۇرتتى جانىن جادىراتىپ، كۇمبىرلەگەن كۇي كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىن كوتەردى. «بۇگىنگى جيىن ءبىزدىڭ العا قويعان ماقساتتارىمىزدىڭ ءبىر پاراسى عانا دەيدى»، – شارانى ۇيىمداستىرۋشىلار. ابادان باتىردىڭ مەرەيتويى رەسپۋبليكا كولەمىندە اتالىپ وتىلمەك.

ورىنباسار باقىتبەكۇلى

qamshy.kz