اەس سالۋ ماسەلەسى 6-شى قازاندا بولاتىن رەفەرەندۋم ارقىلى شەشىلەدى. وسى ورايدا ءبىز اەس قۇرىلسى قانشالىقتى ءتيىمدى ەكەنىن ءبىلۋ ءۇشىن ءماجىلىس دەپۋتاتى اسحات  راقىمجانوۆتىڭ پىكىرىن بىلگەن ەدىك.

-اسحات نۇرماعامبەتۇلى، اەس قۇرىلىس پروتسەسى قالاي جالعاسادى جانە ول جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ومىرىنە قالاي اسەر ەتەدى؟

- قۇرىلىس سالاسى بويىنشا بۇل جەردە مەملەكەتتىك كوميسسيا جۇمىس ىستەيتىن بولادى. بۇگىندە اەس سالۋ بويىنشا  4 جوبا بەكىتىلىپ وتىر. بۇل كومپانيالار رەسەي، وڭتۇستىك كورەيا، قىتاي مەن فرانتسيا ەلدەرىنەن ءوز جوبالارىن ۇسىنۋدا. قۇرىلىس 10 جىلعا جۋىق سوزىلادى دەگەن بولجام بار. ال ونىمەن قوسا 10 مىڭنان استام  ادا قۇرىلىس جۇمىستارىنا تارتىلادى دەپ ايتىلۋدا.  ياعني 10 مىڭ ادام جۇمىسپەن قامتىلادى. بالكىم بۇدان دا كوپ ادام قامتىلۋى مۇمكىن ونى ينۆەستورلار مەن  قۇرىلىس نىسانىن جۇرگىزەتىن كومپانيالار وزدەرى شەشەدى. ال اەس سالىنعاننان كەيىن 2 مىڭ ادام تۇراقتى جۇمىسپەن قامتىلادى. ياعني ونىڭ 20 پايىزى  يادرولىق فيزيكا سالاسىنىڭ ماماندارى. جەرگىلىكتى حالىققا قالاي ىسەر ەتەتىنىن ايتاتىن بولسام، ەڭ الدىمەن قوسىمشا جۇمىس تۇرلەرى پايدا بولادى. ودان بولەك ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ تاپشىلىعى شەشىلەدى. ەگەر اەس بالقاش وڭىرىنە سالىناتىن بولسا ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك ءوڭىرىن ەلەكتر جەلىسىمەن قامتۋ قارقىنى ارتادى. ودان بولەك تاريفتەردە دە وزگەرىس بولادى دەگەن بولجام  بار. الداعى ۋاقىتتا كومپانيالار قانداي قۇرىلىس ماتەريالدارىن قولداناتىنىن ايتاتىن بولادى.

-حالىق تاراپىنان مونيتورينگ پەن باقىلاۋ قالاي جۇزەگە اسادى؟

- اەس  سالۋ ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن ەڭ ماڭىزدى ەكەنى بەلگىلى. ال وعان قوعامنىڭ ءۇن قوسۋى ارينە تابيعي نارسە. اەس قۇرىلىسى ءبىزدىڭ ەلدى عانا ەمەس، شەتەلەردى دە قىزىقتىرىپ وتىر. جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمدەي ارنايى كوميسسيا  بولادى، ونىڭ قۇرامىنا تۇرعىندار دا قابىلدانۋى مۇمكىن. بۇگىندە جان جاقتى ماتەريالدار دايىندالۋدا. ودان بولەك اەس قۇرىلىسىنا قاتىستى رەفەرەندۋم وتپەك. وسىنىڭ بارلىعى حالىقتىڭ قىزىعۋشىلىعى بار ەكەنىن كورسەتەدى. سوندىقتان بۇل جوبا قوعام نازارىندا بولادى.

-حالىق پەن قورشاعان ورتاعا كەلەڭسىز زارداپتار بولعان جاعدايدا مەملەكەت پەن كومپانيالاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى قانداي؟

- بۇل جەردە قازاقستان 2011 جىلى ۆەنا كونۆەنسياسىنا قول قويعانىن ايتا كەتۋ كەرەك. ول جەردە اەس  قاۋىپسىزدىك شارالارى مەن زارداپتارىنا ارنالعان بولىمدەر بار. ەڭ باستى ماقساتى يادرولىق اپات بولعان جاعدايدا اەس شىعىننىڭ بارلىعىن وتەۋى كەرەك. ارينە ونداي جاعداي بولعاندا. كەلتىرىلگەن زالالدىڭ ماشتابيۋى تولىعىمەن زەرتتەلەتىن بولادى.

-جەرگىلىكتى حالىق ءۇشىن قانداي الەۋمەتتىك پاكەتتەر بولادى، ايماقتىڭ ينفراقۇرىلىمىن جاقسارتۋ مۇمكىن بە؟

-قازىرگى تاڭدا قانداي دا ءبىر الەۋمەتتىك پاكەتتەر تۋرالى مالىمەت جوق. سەبەبى الداعى 3-4 جىلدا قۇرىلىس تىڭ جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتارى رەتتەلەتىن بولادى. ارينە اەس سالىناتىن ايماقتا ينفراقۇرىلىم داميدى. ودان بولەك دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم، الەۋمەتتىك سالاعا دا اسەرى بولادى. جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمدەي 10 مىڭنان استام جۇمىس كۇشى تارتىلاتىن بولسا ارينە اەس سالىناتىن ءوڭىردىڭ الەۋەتى داميدى. مەنىڭ ويىمشا اەس ينفراقۇرىلىمى دامۋ كەرەك ايماققا سالىنۋى كەرەك. مىسالى ۇلكەن اۋىلىنا سالىناتىن بولسا، بولاشاقتا ول جەردىڭ ۇلكەن قالاعا اينالۋىنا مۇمكىندىك بار.

-اتوم ەلەكتر ستانساسى ايماققا ەلەكتر ەنەرگياسىنان باسقا قانداي پايدا اكەلەدى؟

- وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر قازاقستان بۇۇ-نىڭ  تۇراقتى دامۋ باستامالارىن قولدايدى. ول جەردە ەڭ الدىمەن الەمنىڭ جاسىل ەكونوميكاعا بەتبۇرىسى  ايقىندالىپ وتىر. ءبىزدىڭ ەلدە وسى باعىتتى جۇزەگە اسىرۋدى جوسپارلاپ وتىر. ءبىز اتموسفەراعا زياندى قالدىق شىعاراتىن ستانتسيالاردان ارىلۋىمىز كەرەك. ال اەس قۇرىلىسى سول باعىتتىڭ باستاۋى. مىسالىق ەۋروپالىق كومپانيالار اەس ەكولوگيا زالال كەلتىرمەۋىنە ءمان بەرەدى. سوندىقتان قوسىمشا ينۆەستورلاردى تارتۋ ماسەلەسىندە، ەكولوگياعا كەلەتىن زالالى از كومپانيالاردى تاڭداۋ ماڭىزدى.

Abai.kz