– ۋكراينادا سوڭعى ءۇش جارىم ايدا بولعان وقيعالاردىڭ ەڭ باستى ساباعى – بيلىك باسىنا حالىق كەلدى. بۇعان دەيىن حالىقتى توناعان، قىسپاققا العان، ونىڭ مۇددەسىن رەسەي مەملەكەتىنىڭ قىزمەتىنە جۇرگىزگەن بيلىكتىڭ وزبىرلىعىنا شىداماعان حالىق الاڭعا شىعىپ، اقىرى ءوز دەگەنىنە جەتتى. ۋكرايناداعى جەڭىس وپپوزيتسيانىڭ دا، ءپۋتيننىڭ قارسىلاستارىنىڭ دا جەڭىسى ەمەس، بۇل ءوز تاعدىرىمدى ءوزىم شەشەم دەگەن، ءوز تاۋەلسىزدىگىمدى ءوزىم باياندى ەتەمىن دەگەن نامىستى ۋكراين ازاماتتارىنىڭ جەڭىسى. ارينە، قان توگىلدى، بەيبىت ادامدار وققا ۇشتى. بۇل ءبارىن دە قىنجىلتادى. ونىڭ قۇنىكەرى دە، جاۋاپكەرى دە يانۋكوۆيچ باستاعان جەمقور باسشىلىق. بۇل ماسەلەنى بەيبىت، وركەنيەتتى جولمەن شەشۋگە بولار ەدى. الايدا، يانۋكوۆيچ پەن ونىڭ قولتىعىنا سۋ بۇرىككەن رەسەيدىڭ زىميان ساياساتى وعان بارا العان جوق. حالىق جەڭىسكە جەتكەنىمەن، سىرت كۇشتەردىڭ ىقپالىنىڭ ناتيجەسىندە بۇل ەلدەگى جاعداي ءالى دە اۋىر قالپىندا قالىپ وتىر. بۇل داعدارىستان جاقىن ارادا شىعۋ-شىقپاۋى نەعايبىل. مەنىڭشە، تۇبىندە ۋكراينا حالقى تولىعىمەن جەڭىپ جەڭىسكە جەتەدى. ءوز ايماعىنان رەسەيدىڭ اسكەرىن قۋىپ شىعادى. ءوزىنىڭ ۇلتتىق، مەملەكەتتىك، اۋماقتىق تۇتاستىعىن ساقتاپ قالادى. وركەنيەتتى ەلدەردىڭ قاتارىنا قوسىلادى. ال ەڭ باستىسى، ۋكراينا 1991 جىلى كەڭەس وداعى ىدىراعاندا فورمالدى تۇردە ەگەمەندىگىن جاريالاسا دا، ناعىز تاۋەلسىزدىككە 2014 جىلدىڭ اقپانىندا عانا قول جەتكىزە الدى دەپ سانايمىن. ۋكراينانىڭ وتارشىلدىق قامىتىن سىپىرىپ، دەربەس ءوز باعىتىن ۇستانعاندىعى رەسەيدى «جىنداندىرىپ» وتىر. ءپۋتيننىڭ وزبىر ارەكەتى، اسكەرىن تاۋەلسىز ەلدىڭ اۋماعىنا ەنگىزۋى، قىسىم جاساۋى يمپەريالىق، مەتروپوليالىق ۇستانىمىنىڭ ناتيجەسى دەپ بىلەمىن. 

– ۋكرايناداعى جاعدايدان بىزگە الار ساباق جەتەرلىك. ونىڭ كەيبىرىنە عانا توقتالسام، ءبىرىنشىسى: ءمىنسىز مەملەكەت بولمايدى. ءوزىنىڭ ىشكى-سىرتقى تۇيتكىلدەرى، قاتەلىكتەرى، پروبلەمالارى بولادى. وسىنىڭ ءبارىن سول ەلدىڭ ۇكىمەتى، پارلامەنتى دەر كەزىندە انىقتاپ وتىراتىن بولسا، كىشىگىرىم دۇنيەلەردى ۋشىقتىرماي شەشىپ وتىرسا، ءدال وسىلاي ءىس ناسىرعا شاپپاس ەدى. ۋكراينانىڭ ىشكى تولقۋلارى وتكەن جىلدىڭ قاراشا ايىندا باستالعان. ەرەۋىلشىلەردىڭ قويعان تالابى بىرەۋ عانا بولدى – ەۋروپالىق وداقپەن كەلىسىمگە قول قويۋ ماسەلەسىن العا تارتتى. بىراق ولار «يانۋكوۆيچ وتستاۆكاعا كەتسىن»، «پارلامەنت قايتا جاساقتالسىن»، «كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت  سايلاۋى ءوتسىن»، «كەدەندىك وداقتان باس تارتايىق» دەگەن تالاپتاردى ول كەزدە قويعان جوق بولاتىن. الايدا ەرەۋىلشىلەردىڭ ايتقانىنا قۇلاق قويۋدىڭ ورنىنا، يانۋكوۆيچتىڭ نە ىستەگەنى بەلگىلى. قارسى كۇش قولداندى، تۇرمەگە جاپتى، قۋدالادى، رەپرەسسيالىق ارەكەتتەرگە باردى. وسىنداي ارەكەتتەرى ارقىلى يانۋكوۆيچ ۋكراين حالقىنىڭ باسشىسى ەمەس، باسشىلىققا كەزدەيسوق كەلگەن رەسەيدىڭ جانسىزى ەكەنىن كورسەتتى. الاتىن ساباقتىڭ العاشقىسى – وسى. ياعني، قاراپايىم جاعدايدان تۋىنداعان پروبلەمانى دەر كەزىندە شەشىپ، قانشاما قۇدىرەتتى بولسا دا شەتەلدىك كۇشتەردىڭ جەتەگىندە ەمەس، ەڭ الدىمەن ءوز حالقىنىڭ مۇددەسىن ويلاۋدا. ەكىنشىدەن، قازاقستاننىڭ رەسەيمەن قانداي دا ءبىر ينتەگراتسيالىق ۇيىمدارعا، جوبالارعا قاتىسۋ ماسەلەسى. رەسەي شىن مانىندە يمپەريالىق دەرجاۆا ەكەنىن كورسەتىپ، بەتپەردەسىن اشىپ تىندى. ءبىز ونىمەن جامباس كورشىمىز. ەكى ەل اراسىندا دوستىق، كورشىلىك، ىنتىماقتاستىق بايلانىستار بولسىن. بىراق رەسەيدىڭ ءالى كۇنگە دەيىن پوستكەڭەستىك ەلدەردىڭ بارلىعىمەن تەڭ دارەجەدە، ءتيىمدى ىنتىماقتاستىققا دايىن ەمەستىگى قاۋىپ تۋعىزادى. تمد ەلدەرى 23 جىل بۇرىن ىرگەسىن اۋلاق سالسا دا، رەسەي ولارعا كىشى ءىنى رەتىندە، جەتەگىندەگى بوداندارى رەتىندە قارايتىن وزبىر نيەتىنەن ارىلا الماعانىن انىق كورسەتتى. 

– قازاقستاننىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعىنا قاۋىپ توندىرەتىن جيرينوۆسكيدىڭ، ليمونوۆتىڭ مالىمدەمەلەرىنە ءپۋتيننىڭ، رەسەيدىڭ باسقا دا رەسمي ورىندارى مەن باسشىلارىنىڭ كوز جۇما قاراۋى ۇلكەن سەكەم تۋدىرادى. ءبىز رەسەيدى كورشى، جاقىن مۇددەلەس ەل دەپ وتىرعاندا، ولاردىڭ جاساعان ارەكەتى مىناۋ. مۇنداي ورەسكەل مالىمدەمەلەردى تىيىپ، جيرينوۆسكيدى جاۋاپقا تارتۋدىڭ ورنىنا، ولار ءۇنسىز قالدى. مۇنداي جاعدايدا رەسەيمەن  ورتاق ينتەگراتسيالىق ۇيىم ورناتۋىمىز، ونداي ۇيىمعا ءوزىمىزدىڭ ەگەمەندىك  قۇزىرەتىمىزدى تاپسىرىپ قويۋ ءبىزدىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىمىزبەن قانشالىقتى سيىسادى؟ مەنىڭشە، بۇل ۇلكەن ماسەلە. ويلانارلىق جايت. اسىرەسە الداعى مامىر ايىندا قازاقستاننىڭ ەۋروازيالىق وداققا ەنۋى ماسەلەسى كۇن تارتىبىندە تۇرعاندا. مەنىڭشە، قازاقستان قانداي دا ءبىر ۇيىمداردىڭ، اسىرەسە ءىرى دەرجاۆالىق ۇيىمداردىڭ قاتىسى بار ينتەگراتسيالىق ۇيىمداردىڭ جۇمىسىنان باس تارتۋى ءبىزدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىمىزدىڭ، ۇلتتىق تۇراقتىلىعىمىزدىڭ بىردەن ءبىر كەپىلى بولىپ تابىلادى. سودان كەيىنگى ءبىر ماسەلە، تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزدىك دەپ جۇرگەن 23 جىلدا قازاقستاننىڭ اقپارات كەڭىستىگى ءالى كۇنگە دەيىن رەسەيدىڭ باقىلاۋىندا قالىپ وتىر. ياعني قازاقستان ازاماتتارى الەمدە بولىپ جاتقان وقيعالارعا، ءتىپتى ەلىمىزدىڭ ءوز ىشىندە بولىپ جاتقان وقيعالارعا رەسەي ساياساتىنىڭ پريزماسى ارقىلى قارايدى. ءتىپتى ۋكراينادا بولىپ جاتقان وقيعالاردى ءبىزدىڭ ازاماتتارىمىز وكتەم، شىندىقتى جاسىراتىن، كوز بويايتىن اقپاراتتار ارقىلى قابىلداپ وتىر. بۇل ءبىزدىڭ ۇلتتىق، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىگىمىزگە ۇلكەن قاتەر توندىرەتىن نارسە. كەش تە بولسا حالىقارالىق تاجىريبەلەردى نىسان ەتە وتىرىپ، رەتتەيتىن كۇن كەلدى. ءوزىنىڭ ۇلتتىق، ساياسي، اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىگىن ويلايتىن ەل يدەولوگيالىق قارۋىن ءدال بىزدەگىدەي باسقا مەملەكەتكە تاپسىرىپ قويمايدى. رەسەيدىڭ ىقپالىن وسىلايشا مەيلىنشە تومەندەتىپ، جوققا شىعارۋ كەرەك. ەگەر قازاقستان مەن رەسەيدىڭ اراسى سالقىنداي تۇسەتىن بولسا، پۋتين مەن مەدۆەدەۆ اقپاراتتىق قارۋدى  قازاقستاننىڭ بيلىگىنىڭ وزىنە قارسى قولدانباسىنا بۇگىندە ەشكىم دە كەپىلدىك بەرە المايدى. ياعني، ۋكراينا وقيعاسىنىڭ قازاقستانعا دا قاتىسى بار دەگەن ءسوز. 

– مەنىڭشە، قىرىم ماسەلەسى – ۋكراينانىڭ ءوز ىشكى ءىسى. بۇل ۋكراينانىڭ اۋماعى. حالىقارالىق زاڭدارعا سايكەس، بۇۇ جارعىسىنا سايكەس مۇنداي ماسەلە مەملەكەتتىڭ ءوز ىشكى ءىسى بولىپ تابىلادى. مەملەكەتتىڭ ىشكى ىسىنە ارالاسۋعا قانداي دا ءبىر دەرجاۆانىڭ ەش حاقى جوق. بۇل تۇيتكىلدەردى سول جەردى مەكەن ەتكەن وزگە ۇلتتارمەن كەلىسە وتىرىپ شەشە الاتىن مۇمكىندىگى بار. ماسەلە بىتىمگەرشىلىكتە ەمەس، حالىقارالىق زاڭدىلىقتى بۇزىپ، قىزىل شەكارادان اتتاپ، ەلدىڭ ىشكى ماسەلەسىنە ارالاسىپ، ەگەمەن ەلگە اسكەر كىرگىزىپ وتىرعان رەسەيدىڭ كۇش قۇرىلىمىن ەل اۋماعىنان شىعارىپ اكەتۋى بۇكىل الەم تالاپ ەتىپ وتىرعان نارسە. بۇعان كوز جۇمىپ وتىرا بەرسە، رەسەي اگرەسسياسى ەرتەڭ باسقا مەملەكەتتى دە باس سالادى. بۇل ءححى عاسىرداعى حالىقارالىق قاتىناسقا مۇلدە جات دۇنيە. 

– ءوز باسىم مۇنداي اقپاراتتاردى نەگىزسىز ءارى قيسىنسىز دەپ بىلەمىن. يا، سوڭعى تولقۋلاردىڭ ەكپىنى قاتتى بولدى، ۋكراينانىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايى كۇرت ناشارلادى. ءتىپتى وقيعا بولماي تۇرىپ تا ءبىراز جىل بۇرىن ۋكراينا ازاماتتارى شەتەل اسىپ، جۇمىس ىزدەۋگە ءماجبۇر بولدى. ولار، نەگىزىنەن، رەسەي مەن شىعىس ەۋروپانى جاعالادى. قازاقستاندا تۇراتىن ۋكراين ازاماتتارى بولماسا، ۋكراينانىڭ ءتول ازاماتتارى كەڭ اۋقىمدا جۇمىس ىزدەپ كەلىپتى دەگەندى وسى كۇنگە دەيىن ەستىمەپپىن. ال بۇگىنگى وقيعالاردىڭ ناتيجەسىندە قازاقستانعا ۋكراينالىقتاردىڭ اعىلىپ كەلۋى ىقتيمال دەگەنگە ءوز باسىم ونشا سەنىڭكىرەمەيمىن. سەبەبى قازاقستان تۇگىلى ۋكراينا ازاماتتارىنىڭ ىرگەلەس جاتقان پولشاعا، بەلورۋسياعا، رۋمىنياعا باس ساۋعالاپ بارىپ جاتقانى، لەك-لەگىمەن جۇمىس ىزدەپ كەتكەنى تۋرالى دەرەكتى ازىرگە ەش جەردەن كوزىم شالمادى. ال شالعايدا، قيىس جاتقان قازاقستانعا ولاردىڭ اعىلا قويماسى انىق. ءدال وسى ەڭبەك ميگراتسياسى، شەتەلدەن كەلەتىن گاستاربايتەرلەر جانە ولارعا قاتىستى پروبلەمالاردى ءسوز ەتەتىن بولساق، ءتيىستى تاۋەكەلدەردىڭ اراسىندا ۋكراينا العاشقى وندىققا دا ەنبەيدى. 

– ولار ۇلت پاتريوتتارى، كەيبىر قوعامدىق بەلسەندىلەر. ولاردىڭ رەسەيلىك جانسىزداردان ەرەكشەلىگى، بەتتەرىن بۇركەمەلەگەن جوق. قازاق ازاماتتارى ەكەندىگىن، بوستاندىق اڭساعان ۋكرايندىقتاردى قولدايتىندىعىن جەتكىزدى. مۇحتار تايجان، تالعات قاليەۆ سياقتى قوعام بەلسەندىلەرى باردى. تىكەلەي ىستەرىنە ارالاسپاسا دا، جەمقورلىق جايلاعان توتاليتارلىق جۇيەگە قارسى نارازىلىق ميتينگىلەرىندە ۋكراينالىقتارمەن ءبىر ەكەندىكتەرىن ءبىلدىردى. جەكە ءوزىم وعان وڭ كوزبەن قارايمىن. 

– 1990 جىلداردىڭ سوڭى مەن  2000 جىلدىڭ باسىندا مۇنداي اڭگىمەلەر كوتەرىلدى. «ساياسات دەگەن – مۇمكىندىكتەردىڭ شەبەرلىگى» دەگەن ءسوز بار. كەزىندە كەڭەس وداعى دەگەن قۋاتتى يمپەريا قۇلايدى دەپ كىم ويلادى؟ بىراق قۇلادى. سوندىقتان بۇل ماسەلە جەكەلەگەن مەملەكەتتىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىنا بايلانىستى. ساياسات سول اۋماقتا تۇرىپ جاتقان حالىقتاردىڭ، ۇلتتاردىڭ تاتۋلىعىن، ءوزارا ءدىني، ۇلتتىق قارىم-قاتىناسىن، الەۋمەتتىك جاعدايىن، مەيلىنشە ءادىل، مەيلىنشە اشىق شەشىپ وتىراتىن بولسا، الگىندەي تاۋەكەلدەر بولمايتىن دا شىعار. بىراق ءپۋتيننىڭ بۇگىنگى ارەكەتتەرىنە قاراعاندا، امەريكالىق، ەۋروپالىق، كەيبىر تمد-لىق ساراپشىلاردىڭ بولجامدارى ىسكە اسۋى ابدەن ىقتيمال. سەبەبى ورىسشىل، شوۆينيستىك ساياسات ۇستانىپ وتىرعاندا، باسقالاي بولجامنىڭ بولۋى دا مۇمكىن ەمەس. بۇگىنگى تاڭدا ورىس ۇلتىن عانا قولدايتىن شوۆينيست سكينحەندتەردىڭ باسقا ۇلت وكىلدەرىنە قول جۇمساۋى، ولاردى توناپ، ءولتىرۋى، كەمسىتۋى وتە كەڭ ەتەك العان. رەسەيدىڭ ءىرى قالالارىندا ازيالىق ازاماتتاردىڭ، باسقا ناسىلدەردىڭ ءومىر ءسۇرۋى، كوشەدە ءجۇرۋى قاۋىپكە اينالدى. بالكىم، جوعارىدان تاپسىرىس تا بار شىعار، وسىنىڭ بارىنە رەسەيدىڭ قۇقىق قورعاۋ ورىندارى كوز جۇمىپ قارايدى. رەسەيدىڭ بۇگىنگى بيلىگى كەزىندە كەڭەس وداعى نەلىكتەن ىدىراعانىنان ءالى ساباق الماعان سياقتى. ىدىراۋدىڭ كوپتەگەن العىشارتتارى بولدى، ال ەڭ باستىسى، ورتالىقتىڭ ءوز قۇرامىنداعى ۇلتتىق رەسپۋبليكالارمەن ەش ساناسپاۋى، ولاردى ورىستاندىرۋ، اسسيميلياتسيالاۋ ساياساتى سەبەپ بولعان ەدى. رەسەي فەدەراتسياسىندا سول قاتەلىك ءالى دە جالعاسۋدا. سوندىقتان قازىرگى ماسكەۋ، بۇگىنگى پۋتين ءۇشىن يمپەريالىق ساياسات سوڭى ايانىشتى اياقتالۋى ابدەن مۇمكىن.