بۇگىن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىنا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قاتىستى. جيىندا ۇكىمەت باسشىسى ولجاس بەكتەنوۆ، پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى سەرىك جۇمانعارين، ۇلتتىق بانك توراعاسى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ ت.ب. بايانداما جاسادى.

«بۇگىن ءبىز ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا وتە وزەكتى ماسەلەلەرگە توقتالامىز. سەبەپ – بارىمىزگە بەلگىلى. قازىر دۇنيە ءجۇزى تۇبەگەيلى وزگەرىسكە ۇشىراپ جاتىر. جاھاندىق ۇدەرىستەر، ەڭ الدىمەن، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق احۋالىنا اسەرىن تيگىزەتىنى انىق... ۇكىمەت پەن اكىمدەردىڭ جۇمىسى قانشالىقتى ءتيىمدى ەكەنىن الدىمەن ەكونوميكانىڭ دامۋ كورسەتكىشتەرى مەن ازاماتتاردىڭ تۇرمىس ساپاسىنا قاراي باعالايمىز. وسى جۇمىستىڭ ناتيجەسى بىلتىر قانداي بولدى؟ نەگىزگى مىندەتتەر ورىندالدى ما؟ بۇگىن وسى سۇراقتارعا توقتالامىز جانە جاقىن ارادا شەشىمىن تابۋعا ءتيىس وزەكتى ماسەلەلەردى تالقىلايمىز.

جاپپاي تسيفرلاندىرۋ ءداۋىرى، ياعني جاڭا تەحنولوگيالىق كەزەڭ باستالدى. كۇللى الەم مۇلدەم باسقا جاعدايدا ءومىر سۇرەدى. ءبىز سوعان مىندەتتى تۇردە دايىن بولۋىمىز كەرەك. جاڭا تەحنولوگيالىق احۋالعا ساقاداي ساي تۇرۋىمىز قاجەت. بۇل – ەلىمىزدىڭ باسەكەگە قابىلەتىن ارتتىرىپ، تۇراقتى دامۋىنا جول اشاتىن اسا ماڭىزدى فاكتور»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت ۇكىمەت جۇمىسىنا باعا بەردى: ناتيجەلەر جامان ەمەس...

قاسىم-جومارت توقاەۆ: «بۇگىن ءبىز ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا وتە وزەكتى ماسەلەلەرگە توقتالامىز. سەبەپ – بارىمىزگە بەلگىلى. قازىر دۇنيە ءجۇزى تۇبەگەيلى وزگەرىسكە ۇشىراپ جاتىر. جاھاندىق ۇدەرىستەر، ەڭ الدىمەن، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق احۋالىنا اسەرىن تيگىزەتىنى انىق. جاپپاي تسيفرلاندىرۋ ءداۋىرى، ياعني جاڭا تەحنولوگيالىق كەزەڭ باستالدى. كۇللى الەم مۇلدەم باسقا جاعدايدا ءومىر سۇرەدى. ءبىز سوعان مىندەتتى تۇردە دايىن بولۋىمىز كەرەك. جاڭا تەحنولوگيالىق احۋالعا ساقاداي ساي تۇرۋىمىز قاجەت. بۇل – ەلىمىزدىڭ باسەكەگە قابىلەتىن ارتتىرىپ، تۇراقتى دامۋىنا جول اشاتىن اسا ماڭىزدى فاكتور. ۇكىمەت پەن اكىمدەردىڭ جۇمىسى قانشالىقتى ءتيىمدى ەكەنىن الدىمەن ەكونوميكانىڭ دامۋ كورسەتكىشتەرى مەن ازاماتتاردىڭ تۇرمىس ساپاسىنا قاراي باعالايمىز. وسى جۇمىستىڭ ناتيجەسى بىلتىر قانداي بولدى؟ نەگىزگى مىندەتتەر ورىندالدى ما؟ بۇگىن وسى سۇراقتارعا توقتالامىز جانە جاقىن ارادا شەشىمىن تابۋعا ءتيىس وزەكتى ماسەلەلەردى تالقىلايمىز», - دەدى.

ءارى قاراي: «بىلتىر ءبىراز قيىندىق بولعانى راس. ەكونوميكانىڭ دامۋىنا كوپتەگەن جاعىمسىز فاكتورلار ىقپال ەتتى. دەگەنمەن، ءبىز احۋالدى ۋشىقتىرماي، باقىلاۋدا ۇستاي الدىق. جالپى ناتيجە جامان ەمەس دەۋگە بولادى. وتكەن جىلدى وڭ كورسەتكىشتەرمەن اياقتادىق. الايدا جايباراقات وتىرۋعا بولمايدى، شەشىمىن تابۋى قاجەت تۇيتكىلدەر ءالى دە كوپ. مۇنى ساراپشىلار دا، ازاماتتار دا جاقسى بىلەدى»، - دەدى پرەزيدەنت.

پرەزيدەنت ۇلتتىق قور تۋرالى:

پرەزيدەنت ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋ مىندەتى ءتيىستى دەڭگەيدە ورىندالماعانىن ايتتى: «ەكونوميكامىز ۇلتتىق قوردىڭ قارجىسىنا اسا تاۋەلدى بولىپ تۇر. بىراق، وسى جەردە اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك، ۇلتتىق قور — بۇل مەملەكەتتىك ەكونوميكانىڭ اجىراماس بولىگى. بيزنەستىڭ ينۆەستيتسيالىق بەلسەندىگى ءالى دە بولسا تومەن دەڭگەيدە. بۇل ولقىلىقتاردى بيىلدان قالدىرماي دەرەۋ جويۋ قاجەت. ۇكىمەت ناقتى شارالار قابىلداۋى ءتيىس»، - دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

ۇلتتىق بانك قىزمەتى تۋرالى:

«حالىقتى ەڭ الدىمەن ۇلتتىق ۆاليۋتا باعامىنىڭ قۇبىلمالىلىعى الاڭداتادى. ساراپشىلار اقش دوللارىنىڭ نىعايۋى مەن ۆاليۋتانىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ەسەبىنەن تەڭگە باعامىنا قىسىم جاساۋدى كۇتۋدە، جالپى ينفلياتسيانى تەجەۋ ​​اسا ماڭىزدى جۇمىس. ولاي بولماسا، قازىر نەگىزگى جۇمىستى ۇكىمەتپەن تىعىز بايلانىستا جاساۋ كەرەك. «ءبىز تاۋەلسىز»، دەگەن بۇرىنعى كوزقاراستار ەندى جۇمىس ىستەمەيدى، ويتكەنى جاعداي ادەتتەن تىس»، - دەدى توقاەۆ.

«سامۇرىق-قازىنا» تۋرالى:

«سامۇرىق-قازىنا» قورىنىڭ الدىندا تۇرعان ەڭ ماڭىزدى مىندەت – قوردى رەفورمالاۋ. بۇل باعىتتاعى جۇمىس ويداعىداي ءجۇرىپ جاتىر دەپ ايتۋ قيىن. ارينە، ناتيجە بار، بىراق ءالى دە اتقارىلاتىن جۇمىستار كوپ. قوردىڭ قىزمەتى اقپان ايىندا ارنايى تالقىلانادى»، -دەدى پرەزيدەنت.

توقاەۆتىڭ ءتۇيىنى: ۇكىمەتكە جۇكتەلگەن مىندەتتەر قانداي

ءبىرىنشى. ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ.

- تاعى ءبىر اسا ماڭىزدى ماسەلە – ەكونوميكاعا ينۆەستيتسيا تارتۋ.

- ينۆەستورلاردىڭ ماسەلەسىن شۇعىل شەشۋ ءۇشىن ينۆەستيتسيا شتابى قۇرىلدى. سونىڭ ارقاسىندا بيۋروكراتيالىق كەدەرگىلەر مەن قۇقىقتىق قاراما-قايشىلىقتار جويىلىپ، كەيبىر جوبالاردى تەزىرەك جۇزەگە اسىرۋعا جول اشىلدى.

- ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى ازىرلەۋ بارىسىندا ۆەدومستۆوارالىق ۇيلەستىرۋگە ءالى دە كوپ ۋاقىت كەتەدى. ۇكىمەت باسى ارتىق بيۋروكراتيادان ارىلىپ، جەدەل جۇمىس ىستەۋى كەرەك.

- ۇكىمەت ينۆەستيتسيا سالاسىنداعى جۇمىستى كۇشەيتۋى قاجەت. باسقا جول جوق. ايتپەسە، ينۆەستيتسيا نارىعىنداعى باسەكەلەستىك قىزىپ تۇرعان كەزەڭدە زامان اعىمىنان كەش قالامىز.

- ۇكىمەت ينۆەستوردى ىزدەۋگە، قولداۋعا جانە قورعاۋعا قاتىستى جۇمىستىڭ ءبارىن جۇيەلى جۇرگىزەتىن ءبىرتۇتاس ەكوجۇيە قۇرۋى قاجەت.

- قازىرگى جاڭا گەوساياسي جانە ەكونوميكالىق جاعدايدا يندۋسترياعا بولسىن، اۋىل شارۋاشىلىعىنا بولسىن، جالپى ەل ەكونوميكاسىنا جەكە ينۆەستيتسيا تارتۋ – ۇكىمەتتىڭ باستى مىندەتى. بۇل ستراتەگيا ەلىمىزدىڭ ۇزاق مەرزىمگە ارنالعان ۇلتتىق مۇددەسىنە ساي كەلەدى.

«الەم قازاقستانعا زور سەنىم ارتادى، ءبىزدى «ورتا دەرجاۆا» رەتىندە تانيدى. الايدا بۇل جوعارى مارتەبە تەك سىرتقى ساياساتتاعى ناقتى ناتيجەلەرمەن عانا ەمەس، ەكونوميكا، ينۆەستيتسيا، عىلىم جانە تەحنولوگيا سالالارىنداعى جەتىستىكتەرمەن دە بەكىتىلۋگە ءتيىس»، - دەگەن پرەزيدەنت:

- كەلەسى كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە. تۋريزم ەكونوميكانىڭ وسۋىنە جاڭاشا سەرپىن بەرەتىن سالا بولۋى قاجەت. بۇل باعىتتا ءبىز ارتتا قالىپ بارامىز، جۇمىس ماردىمسىز ءجۇرىپ جاتىر.

- ۇكىمەت پەن جەرگىلىكتى مەكەمە وكىلدەرى ىسكەرلىك احۋالدى جاقسارتۋ ءۇشىن نەعۇرلىم باتىل شارالار قابىلداۋعا ءتيىس. مەن ەكونوميكاعا ينۆەستيتسيا تارتۋ ماسەلەسىن بەكەردەن-بەكەر باستى ورىنعا قويىپ وتىرعان جوقپىن. مۇنىڭ دا ستراتەگيالىق ماڭىزى زور. ەكونوميكامىزدىڭ بولاشاعى مەن ەلىمىزدىڭ الەم كارتاسىنداعى ورنى، ەڭ الدىمەن، وسىعان بايلانىستى.

ەكىنشى. ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ ءىسىن جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋ كەرەك!

- ۇكىمەتتىڭ جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ كۇش-جىگەرىمەن ءبىز ەنەرگەتيكالىق جانە كوممۋنالدىق سالاداعى اۋىر داعدارىستى ەڭسەردىك. ەندى ۇكىمەت مۇنداي جاعدايعا جول بەرمەۋگە ءتيىس.

- ءبىز قوعامدا رەسۋرستاردى ۇنەمدەپ پايدالانۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ ماڭىزدى ەكەنىن تالاي جىلدان بەرى ايتىپ كەلەمىز. بىراق ازاماتتارعا ۇندەۋ تاستاۋ جەتكىلىكسىز. بۇدان بولەك، رەسۋرستاردى تۇتىنۋدىڭ الەۋمەتتىك نورمالارىن ەنگىزۋ قاجەت.

- كورشى قىتاي ەلىندە الەمدىك دەڭگەيدەگى وزىق تەحنولوگيالار بار، ولار تاجىريبەسىن بولىسۋگە دايىن. بىراق ءبىزدىڭ جاق – قۇلىقسىز، ونىڭ ۇستىنە باتىل شەشىمدەر جوق. ۇكىمەتكە وسى شارۋامەن بەلسەندى اينالىسىپ، 1 ماۋسىمعا قاراي جۇمىس بارىسى تۋرالى ەسەپ بەرۋدى تاپسىرامىن.

- تاعى ءبىر ماسەلە – مەملەكەت تاراپىنان بەرىلەتىن الەۋمەتتىك كومەكتىڭ ناقتى يەسىنە جەتۋى. كومەك شىن مۇقتاج ادامدارعا بەرىلۋگە ءتيىس ەكەنى قانشاما رەت ايتىلدى. قازاقستان – شىن مانىندە الەۋمەتتىك مەملەكەت. بىراق بۇل – ازاماتتارىمىزدىڭ، اسىرەسە، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ ەڭبەك ەتۋگە ىنتاسىن ازايتىپ، ولاردى ماسىلدىققا ۇيرەتۋ دەگەن ءسوز ەمەس.

- ترانزيت – جۇك تاسىمالىنا قاتىستى حالىقارالىق باسەكەدەگى ءبىزدىڭ وراسان زور ارتىقشىلىعىمىز. مۇنى تولىقتاي ءارى ءتيىمدى پايدالانۋىمىز كەرەك.

- قازاقستان ارقىلى وتەتىن تەمىر جول ءدالىزىن دامىتۋ جۇمىسىن تەزدەتۋ قاجەت. بۇل جوبا ترانسكاسپي باعدارىنىڭ نەگىزگى بولىگى بولماق.

- جاھاندىق ەلەكتروندى ساۋدا-ساتتىق كولەمىنىڭ ارتۋى ءبىز ءۇشىن جاڭا مۇمكىندىكتەرگە جول اشادى. سوندىقتان ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋعا زور ىقپال ەتەتىن وسى ءۇردىستى تولىق پايدالانۋ كەرەك.

- قازاقستانعا وزىق لوگيستيكا جۇيەسى قاجەت. قازىرگى حالىقارالىق نارىقتىڭ ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرسەك، بۇل ستراتەگيالىق سيپاتقا يە مىندەت سانالادى.

- زاماناۋي تەحنولوگيالاردى ەنگىزبەيىنشە، لوگيستيكانى تابىستى دامىتۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان قويمالاردى اۆتوماتتاندىرۋ، مارشرۋتتاردى تسيفرلاندىرۋ، كولىك اعىنىن باسقارۋ ىسىندە جاساندى ينتەللەكتىنى قولدانۋ ۇكىمەت جۇمىسىنىڭ باسىم باعىتتارى بولۋعا ءتيىس.

- شۇعىل اتقاراتىن شارۋانىڭ ءبىرى – ەلىمىزدىڭ اۋماعىندا حالىقارالىق اۋە حابىن قۇرۋ. ءىرى اۋەجايلارىمىزدى باسەكەگە قابىلەتتى حالىقارالىق حابقا اينالدىرۋ ءۇشىن تەز ارادا باتىل شەشىمدەر قابىلداۋ قاجەت.

ءۇشىنشى. تسيفرلىق تەحنولوگيانى جان-جاقتى ەنگىزۋ قاجەت!

- قازاقستان تسيفرلاندىرۋ ىسىندە، اسىرەسە، مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ سالاسىن تسيفرلاندىرۋ جولىندا ەداۋىر جەتىستىككە جەتتى.

- تولىققاندى تسيفرلىق ەكوجۇيە جاساۋ ءۇشىن ونىڭ ىرگەسى بەرىك بولۋعا ءتيىس، ياعني، ساپالى مالىمەتتەر مەن ونى قورعايتىن سەنىمدى جۇيە قاجەت.

- جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگياسىن قارقىندى دامىتۋ كەرەك.

- ادام كاپيتالىن دامىتۋدى جانە جوعارى وقۋ ورىندارىن ءبىلىم بەرۋدەن عىلىمي-زەرتتەۋ تاسىلدەرىنە كوشىرۋدى كوزدەيتىن «AI-Sana» جاساندى ينتەللەكتىنى وقىتۋ باعدارلاماسىنىڭ ماڭىزى ارتىپ كەلەدى. ۇكىمەت تسيفرلاندىرۋ مەن جاساندى ينتەللەكتىنى قولدانۋدىڭ ءبىرتۇتاس جۇيەسىن قۇرۋعا ءتيىس.

- ۇكىمەتكە مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ۇلتتىق كومپانيالارعا جاساندى ينتەللەكت تەحنولوگياسىن ەنگىزۋ جۇمىسىن قولعا الۋدى تاپسىرامىن.

- جاپپاي تسيفرلاندىرۋ مەملەكەتتىڭ ازاماتتارمەن جانە بيزنەس وكىلدەرىمەن قارىم-قاتىناسىن ايتارلىقتاي جەڭىلدەتەدى. سونداي-اق بيۋروكراتيانى جانە سىبايلاس جەمقورلىق قاتەرلەرىن ازايتادى.

- قوعامدىق پىكىرگە تەرىس ىقپال ەتۋ، بيلىكتىڭ بەدەلىن ءتۇسىرۋ جانە ەل ىشىندە الاۋىزدىق تۋدىرۋ ءۇشىن جالعان مالىمەت تاراتىپ، اقپاراتتىق شابۋىل جاساۋ بەلەڭ الۋدا. مۇنداي ارەكەتتەر ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە جانە ەلدەگى تۇراقتىلىققا ۇلكەن قاتەر توندىرەدى. سوندىقتان ينتەرنەت-پلاتفورمالاردا ارانداتۋشىلىق سيپاتتاعى اقپارات تاراتقانى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋدى زاڭمەن بەكىتۋ ماسەلەسىن ويلاستىرۋ كەرەك. بىراق كيبەرقاۋىپسىزدىكتى كۇشەيتۋ شارالارى تسيفرلاندىرۋ ۇدەرىسىنە توسقاۋىل بولماۋعا ءتيىس.

- قوعامدا مەملەكەتتىڭ ازاماتتاردى كيبەرالاياقتاردان قورعاۋ ءۇشىن قابىلداپ جاتقان شارالارى ناتيجەسىز دەگەن قاساڭ پىكىر قالىپتاسىپ كەلەدى. سوندىقتان ۇكىمەت قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىمەن جانە قارجى سالاسىن رەتتەۋشىلەرمەن بىرگە ازاماتتاردىڭ جەكە دەرەكتەرىن قورعاۋدى مەيلىنشە قامتاماسىز ەتۋى كەرەك.

ءتورتىنشى. ەنەرگەتيكانى دامىتۋ جانە يادرولىق كلاستەر قۇرۋ!

- ەلىمىز ءوزىن ءوزى ەلەكتر ەنەرگياسىمەن تولىق قامتاماسىز ەتىپ، 15-20 پايىز شاماسىندا رەزەرۆ قالىپتاستىرۋعا ءتيىس. بۇل – ۇكىمەتتىڭ الدىندا تۇرعان مىندەت. سوندىقتان الداعى ەكى جىلدا كەمىندە 3 گيگاۆاتتىق جاڭا قۋات كوزدەرىن ىسكە قوسۋ قاجەت. بۇل – الدىڭعى جىلداردىڭ كورسەتكىشىنەن 2,5 ەسەدەي ارتىق مەجە.

- ءبىزدىڭ كومىرتەگى بەيتاراپتىعىنا قول جەتكىزۋ تۋرالى ستراتەگيالىق باعدارىمىز وزگەرمەيدى. الايدا ونى جۇزەگە اسىرۋعا بارىنشا بايىپپەن، سالماقتى تۇردە قاراعان ءجون.

- ەنەرگيا تاپشىلىعى ارتىپ كەلەدى. سوندىقتان العاشقى اتوم ەلەكتر ستانساسىنىڭ قۇرىلىسىن تەزدەتۋ قاجەت. جالپى ەلىمىزدە يادرولىق كلاستەر قۇرۋ ءىسىن قولعا الۋ كەرەك. بۇل ەلىمىزدىڭ بولاشاقتا ويداعىداي دامۋىنا قاتىستى اسا ماڭىزدى مىندەت.

- ۇكىمەتكە «سامۇرىق-قازىنا» قورىمەن بىرلەسىپ، اتوم سالاسىن دامىتۋدىڭ ۇزاق مەرزىمگە ارنالعان جوسپارىن ازىرلەۋدى تاپسىردىم.

- ۇكىمەت پەن پارلامەنت ەكىنشى يادرولىق ستانسانى قاي ايماقتا سالۋ قاجەت ەكەنى جونىندە ماعان ۇسىنىس بەرۋى كەرەك. بىراق اتاپ وتكىم كەلەدى: ەلىمىزگە يادرولىق قۋات كەرەك، ونسىز قازاقستان كەلەشەكتە ويداعىداي دامي المايدى.

- قۋات دەگەنىمىز – بۇكىل ەكونوميكانىڭ دامۋى دەگەن ءسوز. ەكىنشىدەن، قۋات جەتكىلىكتى بولسا، بارلىق ايماقتار گۇلدەنىپ، وركەندەي تۇسەدى، حالىقتىڭ تۇرمىسى جاقسارادى. بۇل – ايدان انىق.

بەسىنشى. اگروونەركاسىپ كەشەنىنىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ قاجەت!

- بىلتىر ەكونوميكانىڭ باسقا سالالارىنا قاراعاندا اۋىل شارۋاشىلىعى دامۋ قارقىنى بويىنشا العا شىقتى.

- ارزان نەسيەنى مالشىلارعا جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ءونىمىن وڭدەۋشىلەرگە بەرگەن ءجون. تيىمدىلىگى تومەن سۋبسيديالاۋ تاسىلىنەن جەڭىلدىكپەن نەسيە بەرۋ تاسىلىنە كوشۋ قاجەت.

- كوبىرەك تابىس اكەلەتىن ءداندى-داقىلعا كوشۋدى جالعاستىرۋ قاجەت. سونداي-اق شيكىزاتتى ساقتاۋ جانە ونى تەرەڭ وڭدەۋ مۇمكىندىكتەرىن ارتتىرۋ ماڭىزدى. ءونىمدى شەتەلگە شىعارۋعا قولداۋ كورسەتۋ كەرەك.

- مالدىڭ جۇقپالى اۋرۋلارىنا قاتىستى احۋالدى، سونىڭ ىشىندە ەكپە ەگۋ ماسەلەسىن ەرەكشە باقىلاۋدا ۇستاعان ءجون. مال شارۋاشىلىعىنىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتى وسىعان بايلانىستى.

- اۋىلدىق ايماقتاردى جان-جاقتى دامىتۋعا ارنالعان مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارىنىڭ ءبارىن ءبىر باعدارلاماعا بىرىكتىرۋ دۇرىس شەشىم بولماق، ياعني «اۋىل اماناتى»، «اۋىل – ەل بەسىگى» جانە تاعى باسقا باعدارلامالار.

- ۇكىمەت پەن اكىمدەردەن جاڭا، جۇيەلى ءارى تىڭ تاسىلدەر كۇتەمىن. ...اۋىلداعى اعايىننىڭ تۇرمىس ساپاسىنا ىقپال ەتەتىن بارلىق ماسەلەگە باسا ءمان بەرۋ قاجەت.

- اۋىل حالقى قارجىلىق جانە مەملەكەتتىك قىزمەتتەردەن قول ءۇزىپ قالماۋى كەرەك. قازىر بۇل مىندەت، نەگىزىنەن، «قازپوشتا» ارقىلى ورىندالىپ جاتىر.

- ۇكىمەتكە اكىمدىكتەرمەن بىرلەسىپ، پوشتا بولىمشەلەرىنىڭ شالعاي ەلدى مەكەندەردە ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىرامىن.

التىنشى. سالىق-بيۋدجەت ساياساتىن رەفورمالاۋ كەرەك!

- جاڭا ءوندىرىس ورىندارىن اشۋ، ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ جانە ۇدەرىستەردى تسيفرلاندىرۋ ءۇشىن ينۆەستور قارجىسىن تارتۋ قاجەت ەكەنى تۇسىنىكتى. ءبىر جاعىنان مەملەكەت تە ەكونوميكاعا سالىناتىن ينۆەستيتسيا كولەمىن ۇلعايتا بەرەدى. سوندىقتان ۇكىمەت بارلىق قارجىنى باستى باسىمدىقتارعا ساي ءبولۋى كەرەك. بۇل – ۇكىمەت پەن اكىمدەر بۇلجىتپاي ورىنداۋعا ءتيىس نەگىزگى بيۋدجەت قاعيداتىنىڭ ءبىرى.

- ۇكىمەت ۇسىنعان شارالار بيۋدجەتتى ۇلتتىق قوردان قوسىمشا قارجى الماي-اق تولىقتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بىراق ناقتى ەسەپتەپ، جاناما فاكتورلاردىڭ ءبارىن ەسكەرۋ كەرەك. سول سەبەپتى جاڭا بيۋدجەت جانە سالىق كودەكستەرىن تىڭعىلىقتى ازىرلەپ، قىسقا مەرزىمدە قابىلداۋ مىندەتى تۇر.

- مەملەكەت قارجىسىن بارلىق دەڭگەيدەگى بيۋدجەتكە راتسيونالدى ءارى ءادىل ءبولۋدىڭ ماڭىزى زور. ءتىپتى اۋىلدىق وكرۋگتەرگە دەيىن قامتىلۋعا ءتيىس.

- ايتسە دە بارشا ايماقتىڭ ماسەلەلەرى مەن قاجەتتىلىكتەرى ۇكىمەتتىڭ ءجىتى نازارىندا بولۋى كەرەك. وڭىرلەردىڭ دامۋ قارقىنى باسەڭدەۋىنە جانە الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايدىڭ ناشارلاۋىنا مۇلدەم جول بەرۋگە بولمايدى.

جەتىنشى. ماڭىزدى جوبالاردى قارجى كوزدەرىمەن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك!

- ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەردىڭ رەسۋرستارىن ۇكىمەتتىك باعدارلامالارعا، اتاپ ايتقاندا، ءىرى ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردىڭ قۇرىلىسى مەن جاڭعىرتۋ جۇمىسىنا تارتۋعا بولادى جانە تارتۋ كەرەك.

- مەملەكەت بولەتىن قاراجاتتى كەزەڭ-كەزەڭىمەن نەسيە مولشەرلەمەسىن سۋبسيديالاۋعا قاراي باعىتتاۋ كەرەك. بۇل قارجىلاندىرۋ كولەمىن بىرنەشە ەسە ۇلعايتىپ، بانكتەردىڭ اقشاسىن ەكونوميكالىق اينالىمعا قوسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

- ءبىر نارسەنى اتاپ وتكىم كەلەدى: بانكتەر ۇكىمەتتىڭ، سونىڭ ىشىندە حالىقتىڭ جاۋى ەمەس. بىراق ديالوگ نەگىزىندەگى ءادىل سەرىكتەستىك ورناۋعا ءتيىس. كەزىندە سىزدەرگە كومەكتەستىك، ەندى سىزدەردىڭ كەزەكتەرىڭىز كەلدى.

- ۇكىمەت سالالىق دامۋ ينستيتۋتتارىمەن بىرلەسىپ، كەپىلدىك قورىن قۇرۋ ماسەلەسىن پىسىقتاۋى كەرەك. بانكتەردىڭ، كورپوراتسيالاردىڭ، ورتالىق جانە جەرگىلىكتى بيلىك ورگاندارىنىڭ جىل سايىنعى جارناسى ەسەبىنەن قارجىلاندىرىلاتىن مۇنداي قورلار بىرقاتار ەلدە ءوز تيىمدىلىگىن كورسەتتى. سونداي-اق ەكونوميكالىق قايتارىمى جوعارى ستراتەگيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرعان كەزدە بىرىڭعاي زەينەتاقى جيناقتاۋشى قورىنان نارىق شارتتارىنا ساي «ۇزاق مەرزىمگە بەرىلەتىن» قارجىنى اناعۇرلىم بەلسەندى تارتۋعا بولادى.

سەگىزىنشى. الەۋمەتتىك قولداۋ ءىسىن رەتتەپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ جانە عىلىم سالاسىن ودان ءارى دامىتۋ قاجەت!

- مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسىن رەفورمالاۋدى جالعاستىرۋ كەرەك. سونىمەن قاتار بىرقاتار زاڭنامالىق شارا قابىلداۋ قاجەت.

- ۇكىمەت پەن اكىمدەر العاشقى كومەك كورسەتۋ نىساندارىنىڭ بارلىعىن جىل سوڭىنا دەيىن تۇگەل ىسكە قوسۋى كەرەك. ال كوپبەيىندى ورتالىق اۋداندىق اۋرۋحانالاردى جاڭعىرتۋ جۇمىستارىن كەلەسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن اياقتاۋدى تاپسىرامىن.

- «مەكتەپكە دەيىنگى جانە ورتا ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ءادىل باسەكە بولۋى قاجەت. بيۋدجەت قارجىسىن ۇنەمدەپ، قاراجاتتىڭ اشىق جۇمسالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماڭىزدى. بۇعان جول اشاتىن تاسىلدەردى ەنگىزۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋ كەرەك.

- وسى ورايدا مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمەلەردى ۆاۋچەرلىك تاسىلمەن قارجىلاندىراتىن پيلوتتىق جوبانى اتاپ وتكەن ءجون. مەملەكەتتىك تاپسىرىس بەلگىلى ءبىر ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسىنە بايلانبايتىن بولدى. سونىڭ ناتيجەسىندە، اتا-انالار بالاباقشانى وزدەرى تاڭداۋعا مۇمكىندىك الدى. ەندى بۇل تاجىريبەنى ورتا ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا ەنگىزۋگە بولادى. تۇرعىلىقتى جەرىنە قاراماستان، ءاربىر بالانىڭ ءبىلىم الۋىنا قولايلى جاعداي جاساۋ – مەملەكەتتىڭ مىندەتى.

- بيىل «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى اياقتالادى. بارلىق ايماقتا زامان تالابىنا ساي تىرەك مەكتەپتەر جەلىسى قۇرىلىپ جاتىر. مەنىڭ تاپسىرماممەن ءۇش جىل ىشىندە تاعى 1300 مەكتەپ جاڭعىرتۋدان وتەدى. بۇدان بولەك، ۇكىمەت زاماناۋي مەكتەپتەر سالۋعا قولايلى جاعداي جاساپ، ورتا ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا جەكە ينۆەستيتسيا تارتۋى قاجەت.

ەڭبەك ادامىنىڭ بەدەلىن ارتتىرۋ ماڭىزدى!

«بيىل – جۇمىسشى ماماندىقتار جىلى. وسىعان وراي، ماڭىزدى ءىس-شارالار مەن جوبالار جۇزەگە اسىرىلماق. ەڭبەك ادامىنىڭ ابىروي-بەدەلىن ارتتىرۋ ءۇشىن ناقتى جۇمىس جۇرگىزىلەدى. تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن تۇبەگەيلى جاڭعىرتۋ ءىسىن باستاۋ كەرەك. جاۋاپتى مەكەمەنىڭ ءبارى جانە ەڭ باستىسى، جەكە سەكتور بۇل ىسكە بەلسەنە ارالاسۋعا ءتيىس. بيزنەس بۇل سالاعا كوبىرەك كەلۋى ءۇشىن تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرەتىن ۇيىمدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك تاپسىرىس كولەمى ارتادى. ونىڭ مولشەرى دە بىركەلكى بولادى. بۇعان بيىل بيۋدجەتتەن قوسىمشا 22 ميلليارد تەڭگە بولىنەدى. بۇل رەتتە اكىمدەرگە زور جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلەدى. ولار كاسىپكەرلەرمەن بىرلەسىپ، ايماققا قاجەتتى ماماندىقتار ءتىزىمىن انىقتاۋى كەرەك. سونداي-اق سۇرانىسقا يە كادرلار دايارلاۋ ءۇشىن كوللەدجدەرگە باعىت-باعدار بەرۋى قاجەت»، - دەدى توقاەۆ.

الدىمىزدا اۋقىمدى مىندەتتەر تۇر!

«مەن بۇگىن ۇكىمەت جۇمىسىنىڭ باستى باعىتتارىن ايقىنداپ بەردىم. بۇل – ءىرى ينفراقۇرىلىم جوبالارى، تسيفرلاندىرۋ جانە جاساندى ينتەللەكت، يادرولىق ەنەرگەتيكانى دامىتۋ، اگروونەركاسىپ كەشەنىن نىعايتۋ جانە ينۆەستيتسيا تارتۋ ماسەلەلەرى. ەكونوميكامىز دامىپ جاتىر. بىراق ونىڭ قارقىنى ويداعىداي ەمەس. الدىمىزدا اۋقىمدى مىندەتتەر تۇر. ونى الداعى بەس جىلدا ورىنداۋىمىز كەرەك. بىزگە، ەڭ الدىمەن، بىلىكتى جانە ەل مۇددەسىن ويلايتىن وتانشىل كادرلار كەرەك. ءدال وسىنداي مامانداردى تاۋىپ، ولاردى باسشىلىق لاۋازىمدارعا تاعايىندايمىز. بۇگىن ءبىز ەلىمىزدىڭ 2024 جىلعى دامۋ ناتيجەسىن قارادىق. قوردالانعان ماسەلەلەردى تالقىلاپ، الداعى مىندەتتەردى ايقىندادىق. باستى ماقسات – ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋ. الداعى جوسپاردىڭ ءبارىن ساپالى ورىنداۋ قاجەت. ءسوز سوڭىندا تاعى دا اتاپ وتكىم كەلەدى: بىزگە ناقتى ناتيجە كەرەك. ناتيجە بولسا عانا دامۋ بولادى»، - دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.

Abai.kz