قىرعىزستان مەرزىمىنەن بۇرىن پارلامەنتتىك سايلاۋ وتكىزبەكشى. نە سەبەپتەن؟ بۇل تۋرالى Mezgil.kz اقپاراتتىق پورتالى جازدى. 

قىرعىزستان جوگوركۋ كەنەشى ءبىر توپ دەپۋتاتتارى كەنەشتىڭ ءوزىن‑وزى تارقاتۋ تۋرالى باستاما كوتەرءىپ، ءوزىن-ءوزى تاراتۋعا شەشىم قابىلدادى.

بيىلعى قىركۇيەك ايىندا جوگوركۋ كەنەش قىرعىزستاننىڭ وتۇستىگىندەگى جالال‑اباد قالاسىن «ماناس قالاسى» دەپ اتاۋ تۋرالى زاڭ جوباسىن ءۇش وقىلىمدا قابىلدادى.

وسى زاڭمەن ءبىر مەزەتتە، قىرعىزدىڭ بەلگىلى ساياساتكەرى فەليكس كۋلوۆ ءىز سۋىتپاي ماناس قالاسىن قىرعىزستاننىڭ جاڭا استاناسىنا اينالدىرۋ كەرەك دەگەن يدەيانى قوعامعا «لاقتىردى»...

وسى ءۇش وقيعانىڭ اراسىندا قانداي دا ءبىر بايلانىس بار ما، بولۋى مۇمكىن بە؟

بۇل «ستسەناري» (ەگەر سولاي ايتۋ مۇمكىن بولسا) قازاقستاندىقتارعا ءبىرشاما تانىس. قازاقستاندا 1994 جىلى جوعارعى كەڭەس استانانى كوشىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداپ، 1997 جىلى استانا كوشىرىلدى. ارينە، قازىر ول تۋرالى وڭ پىكىرلەر كوپ ايتىلادى. ول دا دۇرىس. بىراق، استانانى تسەلينوگرادقا كوشىرۋ ارقىلى قازاقستاندا ەسكى ساياسي ەليتانىڭ بيلىكتى ۋزۋرپاتسيالاۋى جۇزەگە اسقانى بەلگىلى. ونىڭ زاردابى ولشەۋسىز.

ال، الماتى ساياسي بەلسەندىلىگى جوعارى قالا بولعاندىقتان، ءارى، مۇندا 1986 جىلعى تاۋەلسىزدىك كوتەرىلىسى ورىن العاندىقتان ‑ الماتى ۋزۋرپاتسياعا جول بەرمەس ەدى...

ەندى قىرعىزستانعا ورالايىق:

بىرىنشىدەن، كەلەسى جىلى بۇل ەلدە پرەزيدەنتتىك سايلاۋ وتپەكشى. ال، بىشكەك قىرعىز ەلىنىڭ «رەۆوليۋتسيالىق استاناسى» ەكەنى تاريحي تۇرعىدا دالەلدەنگەن ايعاق –  بۇل قالا بىرنەشە پرەزيدەنتتى تاقتان تايدىرعان!

ەكىنشىدەن، قازىرگى جوگوركۋ كەنەش ەل اۋماعىندا ورىن الىپ وتىرعان ساياسي شيەلەنىستەر: حالىقتىڭ تالاپ-تىلەكتەرى، وپپوزيتسيانىڭ داۋىسى، ۇكىمەت پەن پارلامەنت اراسىندا قوعامدىق كوڭىل تولماۋشىلىق جاعدايىندا بيلىككە قانشالىقتى سەنىمدى دەگەن سۇراقتىڭ جالعاسى ەمەس پە ەكەن؟

ۇشىنشىدەن, تاريحى تەرەڭ جالال‑اباد اتىن ماناسقا اۋىستىرۋ – حالىقتىڭ ماناس باتىرىنا دەگەن قۇرمەتىن بەلگىلى ءبىر ماقساتقا پايدالانۋ ەمەس پە دەگەن سۇراق تا كولەڭكەدەن قىلاڭ بەرەدى...

سونىمەن، ءوزىن تاراتقان جوگوركۋ كەنەش پروتسەدۋرالارى كونستيتۋتسيا مەن زاڭدارعا سايكەس وتەدى دەيدى. زاڭ قابىلدانعاننان كەيىن 40-65 كۇن ارالىعىندا جاڭا پارلامەنتتىك سايلاۋ تاعايىندالۋى مۇمكىن.

وعان مىنا سەبەپتەر ايتىلۋدا:

• سايلاۋ جۇيەسى وزگەرىپ، كوپ مانداتتىق جانە ت.ب. ەنگىزىلۋى پارلامەنتتىڭ لەگيتيمدىگىن كۇشەيتۋدى تالاپ ەتەدى دەگەن پىكىر;

• ساياسي راتسيوناليزم: ەكى ۇلكەن سايلاۋ پروتسەسىنىڭ قاتار ءجۇرۋى ساياسي جانە اكىمشىلىك تۇرعىدان سالماق ءتۇسىرۋى مۇمكىن دەپ ەسەپتەلۋدە.

ءوزىن ءوزى تارقاتۋ ەلدىڭ ساياسي تۇراقتىلىعىنا قالاي اسەر ەتەدى دەگەن سۇراق تۋىندايدى. سەبەبى، سايلاۋ ناۋقانى مەن دايىندىعى ءۇشىن بيۋدجەت، اكىمشىلىك رەسۋرستار كەرەك بولادى. جانە، مەرزىمىنەن بۇرىن سايلاۋ وتكىزۋ  «حالىقتىڭ نارازىلىعىن باسۋ» ەمەس پە؟

استانانى كوشىرۋ مۇمكىن بە؟

ازىرگە رەسمي تۇردە استانانى جالال-اباد (ماناس) قالاسىنا كوشىرۋ تۋرالى زاڭ قابىلدانعان جوق. تەك قالانىڭ اتىن وزگەرتۋ تۋرالى زاڭ قابىلداندى. كەي دەپۋتاتتار مەن ساياساتكەرلەر تاراپىنان «كوشىرۋ» بويىنشا ۇسىنىستار بار، بىراق ولار تالقىلاۋ دەڭگەيىندە.

استانا كوشىرۋ ۇلكەن اكىمشىلىك، ساياسي، ينفراقۇرىلىمدىق، لوگيستيكالىق، قارجىلىق رەسۋرستاردى تالاپ ەتەدى — پارلامەنت، باسقارۋ ورگاندارى، ديپلوماتيالىق كورپۋس، قىزمەت كورسەتۋ ينفراقۇرىلىمى، كولىك، بايلانىس، ادامداردىڭ كوشۋى ت.ب. سوندىقتان مۇنداي وزگەرىس شەشىلسە دە، جۇزەگە اسۋى ۇزاق ۋاقىتتى الۋى مۇمكىن.

بىشكەك نەگە استانا بولا المايدى؟

كەلىتىلگەن سەبەپتەر:

ەكولوگيا. قىستا بىشكەك قالاسىن ءتۇتىن باسادى. اۋا لاستانۋى — PM2.5, PM10;

جەلدىڭ بولماۋى، رەلەفتىك ەرەكشەلىكتەر (تاۋ) اتموسفەرانىڭ تازالانۋىن قيىنداتادى;

سۋ، سۋارۋ، اۆتوكولىك، جول، كولىك كەپتەلىسى، جانارماي شىعىندارى، تۇرمىستىق ينفراقۇرىلىمنىڭ كەمشىلىكتەرى جانە ت.ب.;

جەر تاپشىلىعى: قالا كەڭەيۋىنە كەدەرگىلەر، قوعامدىق كولىكتىڭ جەتكىلىكسىزدىگى — مۇنىڭ ءبارى دە تۇرعىنداردىڭ ءومىر ساپاسىنا اسەر ەتەدى;

حالىقتىڭ تىعىز شوعىرلانۋى

قازىر بىشكەك رەسمي استانا جانە مەملەكەتتىك فۋنكتسيالاردى اتقارىپ تۇر. ەندەشە، جوعارىداعى اتالعان ماسەلەلەردە ساياسي استار شەشۋشى ءرول اتقارادى دەپ سەنىممەن ايتۋعا بولادى...

Abai.kz